EVA: Educatie van Verpleegkundigen door de Apotheker

Transcriptie

1 EVA: Educatie van Verpleegkundigen dr de Aptheker Apr. Charltte Verrue, dctraatsstudente Nele Verhaeghe, studente farmacie UGent, Faculteit Farmaceutische Wetenschappen 1

2 Medicatievergissingen in het rusthuis: Algemeen Feiten: Steeds meer uderen in het rusthuis Geneesmiddelengebruik zeer hg (gemiddeld 8 per dag) Tenemende bezrgdheid rnd kwaliteit van geneesmiddelengebruik Naast kwaliteit van vrschrijven (arts), is k juiste tediening van geneesmiddelen belangrijk! 2

3 Medicatievergissingen in het rusthuis: Algemeen Verpleging verantwrdelijk vr geneesmiddeltediening in rusthuis Belang van crrect gebruik van geneesmiddelen Vergissingen kunnen een negatieve impact hebben p de levenskwaliteit van bejaarden en hun gezndheidstestand 3

4 Medicatievergissingen in het rusthuis: Rl van de aptheker? In aptheek: Aptheker adviseert patiënt ver crrect gebruik van geneesmiddelen In ziekenhuis: Ziekenhuisaptheker geeft infrmatie aan verpleging m.b.t. crrecte geneesmiddeltediening In rusthuis: Rl van aptheker beperkt tt leveren aan rusthuis, znder extra advies Wie adviseert en infrmeert de verpleegkundigen? 4

5 Medicatievergissingen in het rusthuis: Rl van de aptheker? Del van deze infsessie: Aandacht vestigen p enkele frequent vrkmende prblemen m.b.t. geneesmiddeltediening Kwaliteit van geneesmiddelgebruik ng verder verbeteren in de tekmst Del van EVA-studie: Nagaan f aptheker daadwerkelijk een rl kan spelen bij de advisering van verpleegkundigen in het rusthuis 5

6 Infsessie: Overzicht Pletten van medicatie Breken, splitsen van medicatie Interacties geneesmiddelen met: Veding & Drank Rken Andere geneesmiddelen Opletten met: Fsamax (alendrnaat) Marevan (warfarine) Andere vrkmende vergissingen Generieken Inhalatietechnieken 6

8 Pletten van medicatie Bewners met slikprblemen Is pletten altijd de juiste plssing? Neen!!! A. Maagsapresistente frmulaties B. Preparaten met vertraagde vrijstelling (Retard-preparaten) C. Preparaten met antibitica, hrmnen, sterïden, cyttxische stffen 8

9 Pletten van medicatie: A. Maagsapresistente frmulaties Op verpakking: E.C. (Enteric Cated) Del van frmulatie: Geneesmiddel wrdt pas vrijgesteld in de darm Geneesmiddel tast de maag niet aan bv. Asaflw : etsend vr de maag Geneesmiddel kan zijn werking t.h.v. darm uitefenen bv. geneesmiddelen vr behandeling van inflammatir darmlijden Geneesmiddel wrdt niet afgebrken dr het zure maagsap bv. meprazle 9

10 Pletten van medicatie: A. Maagsapresistente frmulaties Werking: Gecntrleerde vrijstelling in darm dr speciale film rnd tablet Bij pletten: breken van film Geneesmiddel kmt k al in maag vrij: Maaglast Minder werking t.h.v. darm Afbraak van geneesmiddel Wat den bij slikprblemen? Niet pletten!!! Arts cntacteren: zeken naar alternatief bv. vleibare vrm, peder, ander geneesmiddel met zelfde werking, 10

11 Pletten van medicatie: B. Retard-preparaten Op verpakking: Chrn CR (Cntrlled Release) Diff (Diffucaps) Dur (Durettes) FAS (Facilitated Absrptin System) HBS (Hydrdynamic Balance System) LA (Lng Acting) OROS (Oral Resrptin Osmtic System) Perlngettes PL (Pr Lngatum) Retard SA (Slw Actin) UNI UNO (gewijzigde vrijgifte, slechts 1 inname per dag) ZOK (Zer Order Kinetic) 11

12 Pletten van medicatie: B. Retard-preparaten Del van frmulatie: Geneesmiddel wrdt niet in één keer vrijgesteld, maar wrdt ver een langere peride (bv. 24 uur) gecntrleerd vrijgesteld Bewner met minder frequent geneesmiddel innemen, dr lange werking van frmulatie Werking: Geleidelijke vrijstelling dr aangepaste frmulatie bv. speciale film rnd tablet 12

13 Pletten van medicatie: B. Retard-preparaten Bij pletten: film wrdt verbrken Geneesmiddel kmt in één keer vrij: Txiciteit (want dsis bestemd vr bv. 24 uur kmt nu in één keer in het bled terecht) Begde vrijstellingspatrn wrdt verhinderd Inname van een Retard-preparaat Inname van een geplet Retard-preparaat 13

14 Pletten van medicatie: B. Retard-preparaten Vrbeeld: Adalat Ors (nifedipine): Bij pletten: Risic p ernstige bleddrukdaling en vertraging van het hartritme Beter van helemaal niet te geven, dan van te pletten!! Wat den bij slikprblemen? Niet pletten!!! Arts cntacteren: zeken naar alternatief bv. vleibare vrm, peder, ander geneesmiddel met zelfde werking, 14

15 Pletten van medicatie: C. Preparaten met antibitica, hrmnen, sterïden, cyttxische stffen Pletten in principe geen prbleem MAAR Bij pletten kan peder verstuiven Inhalatie dr de verpleegkundige Gevaar vr eigen gezndheid Vral pletten bij zwangerschap!! Oplssing: Vrzrgen nemen bij pletten bv. mndmaskertje Arts f aptheker cntacteren bij twijfel mtrent eigen gezndheid 15

16 Pletten van medicatie: Hygiëne bij het pletten Indien verschillende geneesmiddelen meten wrden geplet: elk apart pletten, niet samen Pletmateriaal telkens ged afkuisen na gebruik 16

17 Nt : Openen van capsules Een aantal geneesmiddelen zijn beschikbaar.v.v. capsules Echter niet alle capsules mgen wrden gepend!!! Reden: idem als bij pletten van tabletten (verstren van maagsapresistente werking, van vertraagde vrijstelling f vrijkmen van txische stffen) Bv. Omeprazl EG, Omeprazl Sandz, Merck Omeprazl, Aggrenx, Redmex Diffucaps, Prlpa HBS 17

19 Breken, splitsen van medicatie Stel: tablet van 200 mg; patiënt met maar 100 mg krijgen Mag tablet altijd wrden gebrken? Neen!!! Breken van tabletten, kan gepaard gaan met aantal prblemen: Breken van maagsapresistente frmulaties en preparaten met vertraagde vrijstelling Breken van film, dus begde effect van frmulatie verdwijnt (zie: pletten) 19

20 Breken, splitsen van medicatie Breken geeft zelden aanleiding tt gelijke helften bij breken kunnen grte dsisafwijkingen ntstaan! Vral gevaar bij geneesmiddelen met nauwe therapeutische index, bv. Lanxin (digxine)! Dus: Splitsen zveel mgelijk vermijden. Indien tch: best met splitsapparaat bv. Pilmat 20

21 Breken, splitsen van medicatie Studie naar dsisafwijking bij breken van medicatie: Bij breken met mes: gemiddelde afwijking tt 20,5 % Bij breken met schaar f via breukgleuf: gemiddelde afwijking tt 24,5 % Bij breken met Pilmat : gemiddelde afwijking tt 14,9 % Dr breken kan k de afbraak wrden versneld: Verhgde lichtgeveligheid Verhgde luchtgeveligheid Algemeen: bij twijfel mtrent het breken van tabletten: Cntacteren van arts, aptheker 21

23 Interacties Veding & Drank Pmpelmessap Mag met aantal geneesmiddelen niet wrden gecmbineerd bv. Diazepam, Simvastatine, Valium Nrmaal: geneesmiddel wrdt na inname afgebrken in lichaam: kan via verschillende systemen (.a. in lever) Pmpelmessap werkt in p 1 van de systemen die tussenkmt bij de afbraak van bepaalde geneesmiddelen Remt dat systeem Geneesmiddel wrdt minder snel afgebrken Heveelheid geneesmiddel in bled stijgt Risic: txiciteit 23

24 Interacties Veding & Drank Alchl Bejaarden: verminderde leveren nierfunctie kunnen alchl swies al niet z ged verdragen Vr heel wat geneesmiddelen wrdt alchl afgeraden als de patiënt wrdt behandeld met dat bepaald geneesmiddel. Reden: sederend effect (bv. alle benzdiazepines) maagtxiciteit (bv. Asaflw ) levertxiciteit (bv. Dafalgan ) bleddruk (bv. Cedcard ) Dus: Best alchl zveel mgelijk vermijden, indien bewner geneesmiddelen inneemt. 24

25 Interacties Veding & Drank Melk Mag met aantal geneesmiddelen niet wrden gecmbineerd bv. Fsamax, Cversyl Reden: Calcium kan reageren met smmige geneesmiddelen Calcium vermindert absrptie van Fsamax 25

26 Interacties Veding & Drank Cafeïne (kffie, cla) Benzdiazepines: sedatief en anxilytisch effect Benzdiazepines + cafeïne: vermindering van sedatief en anxilytisch effect Dus: cafeïne vermijden bij benzdiazepines en andere stffen met sedatief effect Bv. Diazepam, Temesta, Xanax 26

27 Interacties Veding & Drank Veding rijk aan vitamine K (brccli, spinazie, wrtelen, crnflakes, rgaanvlees) Niet cmbineren met Marcumar en Marevan Sjarijke veding (sjamelk, ) Niet cmbineren met Elthyrne, L-Thyrxine, Marevan 27

28 Interacties Veding & Drank Smmige geneesmiddelen meten nuchter (= p een lege maag) wrden ingenmen bv. Adalat Ors, Fsamax Smmige geneesmiddelen meten mét veding (tijdens f na eten) wrden ingenmen m ngewenste effecten te verminderen bv. Asaflw, Dafln 28

30 Interacties Rken Rken: rustgevend Xanax (alprazlam): sedatief Echter: cmbinatie rken en Xanax Rken kan heveelheid alprazlam in bled tt 50% laten dalen Vermindert sedatief effect Dus: cmbinatie van rken en Xanax vermijden! 30

32 Interacties Andere geneesmiddelen Het vermijden van deze interacties is in de eerste plaats de taak van de arts. Ander geneesmiddel kan afbraak van geneesmiddel verhgen f verlagen dr inwerking p systemen die bij afbraak in lichaam betrkken zijn (vgl. interactie tussen pmpelmessap en smmige geneesmiddelen) 32

33 Interacties Andere geneesmiddelen Andere geneesmiddelen kunnen een invled hebben p de pname van het geneesmiddel in het lichaam Gelijktijdig gebruik van 2 f meer geneesmiddelen met een zelfde werking kan een additief effect verrzaken Gelijktijdig gebruik van 2 f meer geneesmiddelen met een tegengestelde werking kan leiden tt een pheffing van het effect Algemeen: Bij twijfel mtrent mgelijke interacties: Cntacteren van arts, aptheker Raadplegen van bijsluiter, Cmpendium, 33

35 Opletten met Fsamax (alendrnaat) Alendrnaat is etsend vr de slkdarm Belang van juiste huding bij tediening Fut: Fsamax tedienen aan bewner in liggende huding slkdarmletsels Ged: Zittende huding van bewner bij tediening Pas 30 min na tediening mag de bewner weer neerliggen Nuchter tedienen ( s mrgens) 35

37 Vitamine K: Opletten met Marevan (warfarine) Aanbeveling: Eénmaal iemand is gestabiliseerd p een bepaald warfarine-regime: geen pltse, grte dieetveranderingen Vitamine E Kan antistllend effect van warfarine verhgen Opletten met tedienen van vitaminen Alchl: vermijden f enkel gebruiken in zeer kleine heveelheden 37

38 Opletten met Marevan (warfarine) Aantal geneesmiddelen kunnen interageren met warfarine Indien beïnvleding van effect van warfarine: dsis aanpassen Opletten met cmbinatie warfarine-aspirine en warfarine-nsaid (vb. Vltaren, Brufen ): aspirine en NSAID s bevrderen het antistllend effect van warfarine Dsisvermindering van warfarine ndig Vral pletten bij bewners die aspirine f NSAID s als zelfzrgmedicatie bij zich hebben 38

40 Andere vrkmende vergissingen Tedienen van verkeerd geneesmiddel, verkeerde dsis, verkeerde vrm Bij klaarzetten van medicatie, pletten vr: Naamsverwarring tussen geneesmiddelen Geneesmiddelen die in verschillende dsissen bestaan Belang van dubbel cntrleren, vlak vr tediening aan bewner 40

41 Andere vrkmende vergissingen Geneesmiddel tedienen aan verkeerde patiënt Bij klaarzetten: Medicatie van elke bewner ged afscheiden van de rest Vr tediening: Ng eens naam van bewner cntrleren In eetzaal: Opletten dat bewners elkaars geneesmiddelen niet gaan innemen Nagaan f bewner daadwerkelijk geneesmiddel inneemt Vergeten schudden vr gebruik bv. suspensie, inhalatr, 41

42 Andere vrkmende vergissingen Geneesmiddel niet juist bewaren bv. kelkast, bltstelling aan lucht, Geneesmiddel te lang p vrhand klaarzetten Sirpen, druppels: mgen maar krt vr tediening wrden klaargezet Idem vr kel te bewaren geneesmiddelen Reden: invled p stabiliteit, vliegjes die in sirp terecht kmen, Vervallen geneesmiddelen: Regelmatig vervaldata cntrleren! 42

44 Generieken Bevatten hetzelfde actief bestanddeel als het rsprnkelijk geneesmiddel, in dezelfde dsering en dezelfde vrm Zijn ± identiek aan rspr. geneesmiddel (enkel verschil mgelijk in hulpstffen) Opletten vr naamsverwarring! bv. Lramet : actief bestanddeel Lrmetazepam Temesta : actief bestanddeel Lrazepam Bij twijfel: Arts, aptheker cntacteren! 44

46 Inhalatietechniek Algemeen Waarm inhalatie (bij astma, COPD)? Geneesmiddel direct waar het met zijn, nl. in de luchtwegen Snellere werking van medicatie (i.v.m. rale tediening) Minder nevenwerkingen Belang van gede inhalatietechniek, zdat vldende geneesmiddel in de luchtwegen kmt, en de behandeling effect heeft! Types inhalatren: Dsisaërslen, pederinhalatren en vernevelaars 46

47 Inhalatietechniek Dsisaërslen Spuitbus nder druk, die drijfgas bevat met daarin geneesmiddel Bij indrukken: bepaalde heveelheid drijfgas afgevuurd ( puffen ) Belangrijk: p zelfde mment dat dsisaërsl wrdt ingedrukt met er diep wrden ingeademd, zdat geneesmiddel in lngen terecht kmt 47

48 Inhalatietechniek Dsisaërslen 1. Dpje van dsisaërsl verwijderen 2. Dsisaërsl ged schudden vr gebruik!!! 3. Dsisaërsl rechtp huden met pening naar beneden 4. Rustig en vlledig uitademen 5. Hfd rechtp huden en iets achterver; mndstuk tussen tanden en met lippen msluiten 6. Langzaam en diep beginnen inademen dr de inhalatr. Aërsl indrukken en verder traag en diep inademen 7. Inhalatr uit mnd nemen en 5 à 10 sec adem inhuden 8. Langzaam uitademen dr de neus 9. 1 min wachten vr vlgende inhalatie en herbeginnen vanaf stap 2 48

49 Opmerkingen: Inhalatietechniek Dsisaërslen Grte heveelheid geneesmiddel blijft hangen in mnd: kans p nevenwerkingen Bij gebruik van crticsterïden (Pulmicrt, Flixtide, Seretide ) : Mnd spelen met water en steeds spelwater uitspuwen, ter vrkming van lkale infecties (.a. schimmels) en heesheid Na gebruik telkens mndstuk reinigen met drg dek en dpje terugplaatsen Bij eerste gebruik eerst twee keer in lucht verstuiven alvrens te inhaleren 49

50 Inhalatietechniek Dsisaërslen Prbleem: Gede cördinatie vereist tussen indrukken van puffer en inademen Vaak drukt men te vreg f te laat f stpt men met inademen na indrukken Dit prbleem kan pgelst wrden dr gebruik van vrzetkamer Indrukken van dsisaërsl en inademen heft niet tegelijkertijd gebeuren Aangeraden bij uderen Bvendien is kans p nevenwerkingen kleiner (want geneesmiddel blijft nu hfdzakelijk hangen in testel i.p.v. in mnd) 50

51 Inhalatietechniek Dsisaërslen 1. Dpje van dsisaërsl verwijderen 2. Dsisaërsl ged schudden vr gebruik!!! 3. Dsisaërsl rechtp, met pening naar beneden, p vrzetkamer plaatsen 4. Rustig en vlledig uitademen 5. Hfd rechtp huden en iets achterver; mndstuk van vrzetkamer tussen tanden en met lippen msluiten 6. Dsisaërsl indrukken en binnen de 5 sec daarna traag en diep inademen (bij langer wachten slaat geneesmiddel neer p wand van vrzetkamer) 7. Adem 5 à 10 sec inhuden en daarna langzaam dr het mndstuk uitademen 8. Ng 5 maal traag in-en uitademen in vrzetkamer 51

52 Inhalatietechniek Dsisaërslen Opmerkingen: Ondanks vrzetkamer blijft er tch ng een zekere heveelheid geneesmiddel hangen in mnd: kans p nevenwerkingen Bij gebruik van crticsterïden (Pulmicrt, Flixtide, Seretide ): Mnd spelen met water en steeds spelwater uitspuwen, ter vrkming van lkale infecties (.a. schimmels) en heesheid Na gebruik telkens mndstuk van vrzetkamer reinigen met drg dek en dpje terugplaatsen Vrzetkamer: 1 maal per week schnmaken met lauw zeepspje en laten drgen aan de lucht (niet drgwrijven!) 52

53 Inhalatietechniek Dsisaërslen Andere vrm van dsisaërsl: Authaler: (Inademingsgestuurd: dr inademen kmt een dsis geneesmiddel vrij) 1. Kapje verwijderen en ged schudden 2. Authaler rechtp huden met pening naar beneden en rde hefbm mhg duwen 3. Rustig en vlledig uitademen 4. Hfd rechtp en iets achterver; mndstuk tussen tanden en met lippen msluiten 5. Traag, rustig en diep inademen 6. Inhalatr uit mnd en adem 5 à 10 sec inhuden 7. Langzaam uitademen 8. Rde hefbm naar beneden 9. 1 min wachten vr vlgende inhalatie en herbeginnen vanaf stap 2 53

54 Inhalatietechniek Pederinhalatren Testellen waaruit de patiënt het inhalatiepeder zelf met pzuigen Van belang dat de patiënt vldende diep en krachtig inademt Vandaar: Pederinhalatren minder geschikt vr uderen, want kunnen meestal niet z krachtig inhaleren Verschillende types: Pederinhalatren met meerdere dses Pederinhalatren met lsse capsules 54

55 Inhalatietechniek Pederinhalatren Pederinhalatren met meerdere dses Turbhaler Diskus Nvlizer Easyhaler 55

56 Inhalatietechniek Pederinhalatren Pederinhalatren met lsse capsules Aerlizer Diskhaler Handihaler 56

57 Inhalatietechniek Pederinhalatren Basisstappen: 1. Laden van de pederinhalatr 2. Krachtig en vlledig uitademen 3. Hfd rechtp huden en lichtjes achterver; mndstuk tussen tanden en msluiten met lippen 4. Zeer krachtig, snel en diep inademen 5. Pederinhalatr uit mnd nemen en adem 5 tt 10 tellen inhuden 6. Langzaam uitademen dr de neus 7. 1 min wachten vr vlgende inhalatie en herbeginnen vanaf stap 1 57

58 Opmerkingen: Inhalatietechniek Pederinhalatren Heveelheid geneesmiddel blijft hangen in mnd: kans p nevenwerkingen Bij gebruik van crticsterïden (Beclphar, Miflnide, Pulmicrt, Flixtide, Seretide, Symbicrt ) mnd spelen met water en steeds spelwater uitspuwen, ter vrkming van lkale infecties (.a. schimmels) en heesheid Crrect laden van inhalatr zeer belangrijk Vr elk type inhalatr verschillend (zie: demnstratie) Belangrijk van regelmatig te reinigen (k afhankelijk van type inhalatr) 58

59 Beschikbare infrmatie Pletten: zie fiche Medicatie die niet geplet mag wrden Interacties met veding en drank: zie fiche Generieken: zie fiche Stfnaam, merknaam en generieken Inhalatietechnieken: zie map Instructie inhalatietechnieken 59

60 Bedankt vr Uw aandacht! 60