BESTRALING BIJ HOOFD- EN HALSTUMOREN

Transcriptie

1 BESTRALING BIJ HOOFD- EN HALSTUMOREN Van uw arts hebt u vernmen dat een bestraling ndzakelijk is in het kader van uw behandeling vr een tumr van het hfd- en halsgebied. In deze brchure vindt u een aantal nuttige adviezen die u kunnen helpen m prblemen te vrkmen f bepaalde ngemakken te beperken. Eventueel wrdt deze raditherapie gecmbineerd met chemtherapie m de kankercellen geveliger te maken aan de bestralingen. Meer infrmatie hierver zal u bekmen via uw behandelende nclg. Wenst u meer uitleg f hebt u specifieke vragen, aarzel dan niet m uw arts f verpleegkundige hierver aan te spreken. Ze zullen u graag helpen. Raditherapie kan ernstige gezndheidsschade tebrengen aan een fetus. Om deze reden mag u beslist niet zwanger zijn f wrden tijdens de bestralingsbehandeling. Bij een mgelijke zwangerschap k als deze ng niet bevestigd is dient u altijd nmiddellijk uw arts te verwittigen. Indien de arts aanraadt m een cntrast-ct te laten nemen, met u hiervr minimaal 4 uur nuchter zijn. Mgelijke reacties van het lichaam p de bestralingsbehandeling Bestraling werkt alleen in het gebied van uw lichaam dat bestraald wrdt. Afhankelijk van de plaats die bestraald wrdt, kunnen lkaal bijwerkingen ptreden. Smmige mensen hebben veel last van bijwerkingen, anderen merken er weinig van. De ernst van eventuele bijwerkingen heeft niets te maken met het resultaat van de behandeling: als u geen bijwerkingen hebt, betekent dit niet dat de raditherapie geen resultaat heeft. Acute bijwerkingen ntstaan tijdens de bestralingen en genezen nadat de bestralingen afgernd zijn. Dit kan wel enkele weken duren. Huidreacties Uitwendige stralen gaan nvermijdelijk eerst dr de huid alvrens het te bestralen delvlume in het lichaam te bereiken. Dr de behandeling kan uw huid drger en geveliger wrden. De bestraalde huid kan gaan jeuken. Huidreacties ntstaan gewnlijk rnd de derde week van de behandeling. Daarna kunnen ze geleidelijk tenemen. De huid verkleurt meestal licht- tt sms dnkerrd. Sms kunnen er gevelige plaatsen ntstaan, met eventueel blaasjes en pen wndjes. In het ergste geval kunnen de pen wndjes vervleien tt grte, vchtige plekken. Deze laatste klachten treden vral p in de huidplien (typisch in de hals) en kunnen, zelfs na het beëindigen van de bestralingsbehandeling, ng verergeren. De huid begint zich weer te herstellen 1 à 2 weken na de laatste bestraling. Lichte huidreacties genezen vanaf 1 à 2 GZA Ziekenhuizen Campus Sint-Augustinus Wilrijk Campus Sint-Vincentius Antwerpen Campus Sint-Jzef Mrtsel AZ Klina Brasschaat AZ Niklaas Sint-Niklaas AZ Mnica Antwerpen Deurne AZ Sint-Jzef Malle UZA Edegem T T T T T T Iridium Kankernetwerk secretariaat@iridiumkankernetwerk.be

2 weken na de behandeling, hevigere huidreacties genezen pas vanaf 2 à 4 weken na de behandeling. De huidverkleuring verbleekt geleidelijk na enkele weken tt maanden. Alle reacties van de huid kunnen pijnlijk zijn, bijvrbeeld bij aanraking dr kleding. De mate waarin de huid reageert, hangt af van een aantal factren zals het type straling, de tegediende dsis, het feit f u al dan niet chemtherapie krijgt, en de exacte plaats van de bestraling. Er maakt een gespecialiseerde wndzrgverpleegkundige deel uit van het team. De verpleging en/f de arts kunnen u naar haar verwijzen, zij kan dan samen met de arts ver de gepaste (thuis)verzrging beslissen. Aanbevelingen Deze aanbevelingen gelden enkel vr de plaatsen waar u bestraald wrdt. Het is niet ndzakelijk de rest van uw lichaam p dezelfde manier te verzrgen. Tijdens de bestralingsbehandeling Bescherm uw huid tegen bijkmende irritatie, verwndingen en ntstekingen zlang de behandeling duurt en dit tt uw huid vlledig genezen is. Smeer uw huid in met een vchtinbrengende crème (Bepanthl krijgt u mee p simulatie). Ok bij jeuk f een erg drge huid kunt u deze crème gebruiken. Wij raden u aan m de crème al vanaf de eerste dag van de bestraling tt maximaal tweemaal per dag aan te brengen p de bestraalde huid. De crème is aangenaam in gebruik, absrbeert snel en verrzaakt geen vetvlekken. Smeer uw lippen in met een lippenbalsem. Geef de vrkeur aan een duche in plaats van een bad. Als de markeringen vervagen, prbeert u deze best niet zelf terug te tekenen. U cntacteert hiervr de dienst raditherapie waar u behandeld wrdt m een afspraak te maken wanneer een verpleegkundige de lijnen kan bijtekenen. Hu er tevens rekening mee dat deze aantekeningen p de huid k kunnen afgeven p de kleding. Gebruik liever lauw dan warm water bij het wassen. Warm water maakt de huid namelijk drger. Gebruik een vervette zeep f lie (bv. Lipikar, Eucerin, Balneum, te kp bij de aptheek) in plaats van duchegel f badschuim. Was uw hals vrzichtig met een zacht washandje, dep zachtjes in plaats van te wrijven. Ok drgen det u best vrzichtig en deppend; hud vral de huidplien drg. Vermijd krabben f wrijven bij een branderig f jeukend gevel. Een kud washandje f een gelkussentje, dat in de kelkast gelegen heeft, kunnen helpen. Wikkel het kude gelkussen in een dek vr u het tegen uw huid plaatst. Gebruik een elektrisch scheerapparaat m snijwnden te vrkmen en gebruik geen aftershave p de bestraalde huid. Breng vóór een bestralingssessie geen parfum rechtstreeks p de huid aan. Vermijd kleding die schuurt f knelt, zals hemden met een kraag f een das. Draag eventueel een sjaaltje van zijden f ander zacht materiaal. Draag liefst katenen kleding als deze rechtstreeks in cntact kmt met de bestraalde huid. Bestraling bij hfd- en halstumren Versie /6

3 Bescherm uw huid tegen rechtstreeks znlicht dr een hed f een sjaaltje te dragen. Vermijd znneprducten tijdens de bestralingsbehandeling, want zij huden de zn niet vlledig tegen en kunnen irritatie verrzaken. Tijdens de eerste weken na de behandeling Het is aangewezen bvenstaande aanbevelingen na de behandeling te blijven tepassen tt de huid vlledig hersteld is. Tt één jaar na de behandeling Bescherm uw huid tegen direct znlicht. Gebruik een znneprduct met factr 30 f hger, als uw huid bltgesteld wrdt aan de zn. Ontsteking van de slijmvliezen van mnd & keel Raditherapie irriteert de slijmvliezen waardr een ntsteking (zgenaamde mucsitis) kan ptreden. Hierdr kunt u last krijgen van: - Pijn bij het kauwen, slikken en praten. - Overgeveligheid vr hete, kude en erg gekruide spijzen. - Een witte f gele aanslag in de mnd- en keelhlte. - Overvledige slijmprductie. Als uw speekselklieren mee bestraald wrden, zullen deze minder speeksel gaan aanmaken. Het speeksel wrdt minder vleibaar en is taaier dan gewnlijk. Daardr kunt u last krijgen van een drge mnd (zgenaamde xerstmie). Als uw mnd drg is, preft u het eten minder ged en kunt u k minder vlt slikken. Er kunnen k smaak-veranderingen en smaakverlies ptreden. Het speeksel zal uw mnd en tanden minder ged reinigen en beschermen, waardr het risic p tandbederf en tandvleesprblemen teneemt. Tijdens een dergelijke bestraling is het dan k heel belangrijk dat u uw huid, mnd en tanden extra ged verzrgt. Het is ndzakelijk dat u regelmatig de tandarts bezekt, alleszins vr de start maar k na het beëindigen van uw bestraling. Een gede mndhygiëne is cruciaal m infecties te vrkmen. Wanneer en he lang blijven deze symptmen aanwezig? Mucsitis als gevlg van bestraling is van vrbijgaande aard. De ntsteking treedt meestal p rnd de 2 de à 3 de week van de bestraling. Ze geneest meestal binnen 2 tt 6 weken na het beëindigen van de bestralingsbehandeling. Xerstmie treedt meestal p na de eerste week van de bestraling en neemt te naarmate de behandeling vrdert. Deze klachten verminderen na de stp van de bestralingen, maar kunnen in meer f mindere mate permanent aanwezig blijven. Smaakveranderingen nemen te tijdens de bestralingsreeks en blijven duidelijk aanwezig in de eerste maanden na de bestraling. Een verbetering van de smaak treedt p vanaf zes maanden na de bestraling. Een vlledig herstel van de smaak duurt meestal langer, ngeveer een jaar. Bestraling bij hfd- en halstumren Versie /6

4 Aanbevelingen Spel meerdere malen per dag uw mnd met gewn water f een spelmiddel, bv. de zgenaamde mucsitisccktail, vrgeschreven dr uw arts. Gebruik pijnstillers vlgens vrschrift van de arts. Infrmeer de verpleegkundige f uw arts als pijnstillers nvldende helpen, zdat de medicatie eventueel kan wrden aangepast. Gebruik geen tabak f alchl. Drink vldende (minstens 1 à 1.5 liter per dag), maar vermijd frisdranken f kffie. Ideaal is kude f lauwe thee, cla waar de prik uit is f tafelbier. Eet regelmatig calrierijke tussendrtjes (pap, pudding, musse). Eet kleine smakelijke hapjes in plaats van grte eentnige prties. Overweeg drinkvedingen als extra calrie inname. Wanneer vedselinname nvldende is, kan de arts beslissen m u via een andere weg bij te veden. Dit kan p verschillende manieren en zal met u wrden verlegd. Vermijd sterk gekruid f hard vedsel. Schakel zveel mgelijk ver p zachte en/f vleibare veding zals sepen, melkdranken, yghurt, puree, witte bterhammen znder krsten die u weekt in sep f andere dranken. Ok de inname van rmijs kan een verzachtend effect hebben en bevat bvendien veel calrieën. Wanneer er sprake is van een schimmelinfectie zal u k hiervr een specifieke behandeling vrgeschreven krijgen. Heesheid Bij bestraling van de hals kunnen uw stembanden lichtjes pzwellen. Daardr kunt u hees wrden. Heesheid treedt meestal p vanaf de derde week van de behandeling. Gewnlijk vermindert de heesheid ngeveer 2 weken na het einde van de behandeling. Ongeveer 3 maanden later zal de heesheid vlledig verdwenen zijn. Aanbevelingen Praat z weinig mgelijk. Praat heel zacht (fluisterend). Gebruik eventueel een brdje f een blad papier, zdat u uw bdschappen kunt pschrijven en niet heft uit te spreken. Vermijd zeker alchl en tabak. Orntsteking Ten gevlge van bestraling van één f beide ren kunt u last krijgen van een rntsteking. Tekenen die p een rntsteking wijzen, zijn: rpijn, een verminderd gehr, een gevel van "vlheid" in het r, f vchtafscheiding in het r. Een rntsteking is van tijdelijke aard. De ntstekingsverschijnselen kunnen 1 tt 3 weken na het einde van de behandeling aanslepen. Bestraling bij hfd- en halstumren Versie /6

5 Vermeidheid De mate waarin patiënten klachten van vermeidheid hebben varieert en hangt nder meer af van de duur en het type behandeling. Meestal spreekt men van een algemene vermeidheid die in het begin van behandeling af en te aanwezig kan zijn en teneemt naar het einde van de behandeling. De vermeidheid kan ng enkele weken na stp van de bestralingen aanslepen. Het belangrijkste is dat u naar uw lichaam luistert en z ndig bijvrbeeld een middagpauze inlast. Prbeer echter indien mgelijk een nrmaal dagritme aan te huden. Late effecten Buiten deze bijwerkingen die tijdens en krt na de bestraling ptreden, hebben stralen k bijwerkingen die pas maanden tt jaren later duidelijk wrden. Deze hebben veel minder de neiging m ver te gaan. U kunt dit zien als een srt van littekenvrming. Huid: de huid kan wat dnkerder van kleur wrden en bledvaten kunnen wat duidelijker zichtbaar wrden. Ok het vetweefsel kan wat vaster aanvelen. Dr het littekenweefsel kunnen k de spieren wat strakker wrden. Xerstmie: een permanent drge mnd is een vervelend prbleem dat heel hardnekkig kan zijn. Uiteraard wrdt alles in het werk gesteld m dit te vermijden, hetgeen helaas niet altijd lukt. Uw arts zal dit p vrhand met u bespreken, al kunnen uiteraard nit garanties gegeven wrden. Vaak een slkje water drinken helpt het beste. Dysfagie: afhankelijk van de eventuele peratie die u ndergaan heeft, het gebruik van chemtherapie, de tegediende dsis en bestraalde vlume, kan het eten lastiger zijn. Elke bestraling brengt een beperkt risic p secundaire tumren in het bestraalde gebied met zich mee. Dit uit zich pas na meerdere jaren en is vral van belang bij jngere persnen. Swies weegt dit theretische risic niet p tegen de ndzaak van behandeling van uw huidige ziekte. Hebt u ng vragen? Neem dan cntact p met de afdeling Raditherapie van het Iridium Kankernetwerk: - campus Sint-Augustinus 03/ campus AZ Niklaas 03/ campus AZ Klina 03/ Bestraling bij hfd- en halstumren Versie /6

6 Deze brchure/flder werd met zrg samengesteld en is zuiver infrmatief van aard. Aangezien de medische wetenschap zeer snel evlueert, kunnen geen garanties wrden gebden m.b.t. de vlledigheid van de inhud van deze brchure/flder. De infrmatie in deze brchure/flder is algemeen van aard en dient te wrden begrepen als aanvulling p de specifieke (mndelinge) infrmatie van de behandelend arts. De medische praktijk is geen exacte wetenschap, zdat een psmming van mgelijke cmplicaties in deze brchure/flder nit vlledig kan zijn. Dr de arts kan geen verbintenis wrden aangegaan ver het uiteindelijke resultaat van de beschreven behandeling. Bestraling bij hfd- en halstumren Versie /6