ALLE OMSTANDIGHEDEN VAN HET GEVAL

Transcriptie

1 ALLE OMSTANDIGHEDEN VAN HET GEVAL EEN ONDERZOEK NAAR DE OMSTANDIGHEDEN DIE DE WERKING VAN DE REDELIJKHEID EN BILLIJKHEID BEÏNVLOEDEN PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING VAN DE GRAAD VAN DOCTOR AAN DE RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN OP GEZAG VAN DE RECTOR MAGNIFICUS PROF. MR. S.C.J.J. KORTMAN N, VOLGENS BESLUIT VAN HET COLLEGE VAN DECANEN IN HET OPENBAAR TE VERDEDIGEN OP DINSDAG 18 JUNI 2013 OM UUR PRECIES DOOR PIETER THEO JOZEF WOLTERS GEBOREN OP 10 AUGUSTUS 1987 TE HELM OND KLUWER - DEVENTER

2 IN H O U D S O P G A V E INLEIDING EN VRAAGSTELLING 1 De subvragen. Een system atische behandeling van de verschillende om standigheden van het geval 4 Subvraag A. De invloed van de om standigheden van het geval op verschillende w erkingen van de redelijkheid en billijkheid 4 S ubvraag B. De invloed van de om standigheden van het geval buiten het kader van de redelijkheid 5 Subvraag C. De invloed van de om standigheden van het geval in het buitenlandse recht 6 Subvraag D. Duidelijkheid over de om standigheden van het geval 7 Een taalkundige opm erking 8 HOOFDSTUK I ALGEMENE OPMERKINGEN Inleiding H et toepassingsgebied van de redelijkheid in het N ederlandse privaatrecht De artt. 6:2, 216 en 248 BW A ndere verhoudingen W ettelijke preciseringen W ettelijke kristallisaties Kristallisaties. Een begrenzing ' Algem een van toepassing De verhouding tussen de redelijkheid en andere vorm en van ongeschreven recht De functies van de redelijkheid De aanvullende w erking van de redelijkheid De beperkende w erking van de redelijkheid 22

3 " Uitleg De uitleg v a n een rechtshandeling De uitleg van een overeenkomst R elativering v an h et onderscheid tussen ic ties e U Algemene opm erkingen over de om standigheden va het geval Het onderscheid tussen relevante en irrelevan e om standigheden A an de h an d van rechtsbeginselen Aan de hand van topoi Direct aan de hand van de redelijkhei De rol van de wet, de literatuur en 35 ^ de jurisprudentie Factoren, geen regels 4q 1.5 Zes hoofdcategorieën om standigheden v an h et geva ^ De zes hoofdcategorieën ^ Relativering van het onderscheid ^ H et belang van het onderscheid ^ De geprefereerde hoofdcategorie 1.6 Een stappenplan 1.7 Plan van aanpak HOOFDSTUK 2 NORM EN Inleiding ^ Moraal ^ 2.3 Algem een gedeelde opvattingen In N ederland levende rechtsovertuigingen ^ ^ V erkeersopvattingen Gewoonten 2.4 G ezaghebbende oordelen 2.5 Rechtsnorm en Rechtsbeginselen G rondrechten Internationaal, Europees en buitenlands recht 2.6 Conclusie ^ 0 HOOFDSTUK 3 GEDRAGINGEN EN GEBEURTENISSEN Inleiding G edragingen van de partijen bij een rechtsbetrekking Verwijtbare gedragingen H l VIII

4 3.2.2 Eerdere gedragingen die niet in overeenstem m ing zijn m et later gedrag G edragingen die de rechten en plichten beïnvloeden Verrijkende gedragingen G edragingen van derden G ebeurtenissen die onafhankelijk van de betrokken partijen optreden C onclusie '137 HOOFDSTUK 4 KENMERKEN VAN DE PARTIJEN BIJ EEN RECHTSBETREKKING Inleiding M aatschappelijke positie of professionaliteit O verheid D eskundigheid Kennis van een concreet feit V ertrouw en M ogelijkheden tot belangenbehartiging Financiële positie Beperking A fstand tot de oorspronkelijke schuldeiser Conclusie 187 HOOFDSTUK 5 DE VERHOUDING TUSSEN DE PARTIJEN BIJ EEN RECHTSBETREKKING Inleiding Feitelijke verhoudingen Afhankelijkheid V ertrouw ensrelatie Sam enw erking R echtsbetrekkingen Totstandkom ing van de rechtsbetrekking Kenm erken van de rechtsbetrekking Kenmerken van de individuele onderdelen van de rechtsbetrekking C onclusie 226 HOOFDSTUK 6 BELANGEN Inleiding Belangen van de partijen bij een rechtsbetrekking O m vang belang 230 IX

5 6.2.2 Soort belang A lternatief K enbaarheid Belangen v an d erden A lgem ene belangen., Tw ee vorm en van rechtszekerhei Rechtszekerheid in de zin va ^ rechtsduidelijkheid Rechtszekerheid in de zin v a n 257 rechtsbescherm ing Publiekrechtelijke belangen G edragsprikkels H andelsverkeer 6.5 Conclusie 266 HOOFDSTUK 7 EVENWICHT Inleiding m rtijen bij een Evenwicht tussen de kenm erken van ae pc 272 rechtsbetrekking nrofessionaliteit 27? Verschil in m aatschappelijke positie p ^ Verschil in deskundigheid u^hai-tie-inc* Verschil in d e m ogelijkheden to t belangen Verschil in financiële positie Evenw icht tussen de betrokken belangen Verschil in de om vang van de belangen van t ^ partijen bij de rechtsbetrekking nrhien Verschil in de soort van d e belangen van c p bij de rechtsbetrekking.., Evenwicht tussen de belangen van partijen, e 288 belangen van derden en de algem ene b e l a n g e n Evenw icht tussen een gedraging en een belang Proportionaliteit ' Subsidiariteit 7.5 Conclusie 30(J HOOFDSTUK 8 CONCLUSIE Inleiding 30, 8.2 B eantw oording uummg van de van subvragen subvraag A 30< Beantwoording B eantw oording van van su subvraag bvraag A B Beantwoordincr 309 X

6 8.2.3 B eantw oording van subvraag C B eantw oording van subvraag D 8.3 Beantwoording van de hoofdvraag. Verbinding van de afzonderlijke hoofdstukken De om standigheden van het geval creëren kaders De om standigheden van het geval beïnvloeden de strengheid van de eisen van de redelijkheid De invloed van de om standigheden van het geval is afhankelijk van 'het hele plaatje' De regels en overtuigingen van een bepaalde groep beïnvloeden de w erking van de redelijkheid De invloed van een factor is afhankelijk van de m ate w aarin een om standigheid aanwezig is Een beroep op een factor die iedere werking van de redelijkheid kan verklaren, verdient niet de voorkeur De werking van de redelijkheid is vooral afhankelijk van om standigheden waarop de partijen bij de rechtsbetrekking invloed kunnen uitoefenen De in de wet, de literatuur en de jurisprudentie genoem de om standigheden geven niet alle mogelijke relevante om standigheden w eer 8.4 A anbevelingen A anbevelingen aan de w etgever Art. 3:12 BW Art. 6:248 BW Duidelijke en directe factoren bij de verbijzonderingen van de redelijkheid A anbevelingen aan de rechter Motiveer een uitspraak met een beroep op duidelijke en directe factoren Spoor lagere rechters aan tot een motivering m et een beroep op duidelijke en directe factoren Aanbevelingen aan de praktijkjurist 8.5 M ogelijkheden voor nader onderzoek 8.6 Conclusie XI

7 SUMMARY Literatuurlijst Jurisprudentieregister Trefwoordenregister Curriculum vitae XII