DEEL I DIRECTE HORIZONTALE WERKING: CONCEPT EN TOEPASSING IN HET MEDEDINGINGSRECHT 9

Transcriptie

1 INHOUDSOPGAVE WOORD VOORAF LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN V XIII Hoofdstuk 1 Inleiding 1 DEEL I DIRECTE HORIZONTALE WERKING: CONCEPT EN TOEPASSING IN HET MEDEDINGINGSRECHT 9 Hoofdstuk 2 Doorwerking van het VWEU in rechtsverhoudingen tussen particulieren Inleiding Directe werking Voorrang De werking van het VWEU in private ( horizontale ) rechtsverhoudingen Directe horizontale werking Indirecte effecten van het VWEU op rechtsverhoudingen tussen particulieren Rechtmatigheidstoetsing in een geding tussen particulieren Positieve verplichting Verdragsconforme interpretatie van nationaal (privaat)recht Conclusie 26 Hoofdstuk 3 Directe horizontale werking (van art. 101 lid 1 en 102 VWEU): privaatrechtelijke gevolgen Inleiding Nietigheid van rechtshandelingen 27 VII

2 3.3 Aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad Vordering uit onverschuldigde betaling Actie uit ongerechtvaardigde verrijking Conclusie 35 DEEL II DIRECTE HORIZONTALE WERKING: INTERNE MARKT 37 Hoofdstuk 4 Vrijverkeerbepalingen: inhoud van de verboden Inleiding Verdragsbepalingen betreffende het vrije verkeer van goederen (art. 34 en 35 VWEU) Art. 34 VWEU: verbod van kwantitatieve invoerbeperkingen en maatregelen van gelijke werking De arresten Dassonville en Cassis de Dijon: brede toonzetting Het Keck-arrest: afbakening van grenzen Het arrest Commissie/Italië ( Italiaanse aanhangers ): (wederom) markttoegang Art. 35 VWEU: verbod van kwantitatieve uitvoerbeperkingen en maatregelen van gelijke werking Verdragsbepalingen inzake het vrije verkeer van werknemers, de vrijheid van vestiging en de vrijheid van dienstverrichting Art. 45 VWEU: vrij verkeer van werknemers Art. 49 VWEU: vrijheid van vestiging Art. 56 VWEU: vrijheid van dienstverrichting Art. 63 VWEU: vrij verkeer van kapitaal (en betalingen) Vrijverkeerbepalingen: samenloop 63 Hoofdstuk 5 Rechtspraak over de directe horizontale werking van art. 45, 49 en 56 VWEU Inleiding Rechtspraak over de directe horizontale werking van de discriminatieverboden van art. 45, 49 en 56 VWEU Walrave en Koch (1974) Donà (1976) Van Ameyde (1977) Haug-Adrion Angonese (2000) Raccanelli (2008) Erny (2012) 80 VIII

3 5.3 Rechtspraak over de directe horizontale werking van de beperkingsverboden van art. 45, 49 en 56 VWEU Bosman (1995) Deliège (2000) Lehtonen (2000) Wouters (2002) Viking (2007) Laval (2007) Bernard (2010) Casteels (2011) Directe horizontale werking van art. 45, 49 en 56 VWEU: in de rechtspraak gebezigde argumenten De genus-species-verhouding tussen het discriminatieverbod van art. 18 VWEU en de discriminatieverboden van art. 45, 49 en 56 VWEU De algemene bewoordingen waarin art. 45, 49 en 56 VWEU zijn gesteld Het (teleologische) effet utile-argument De analogie met art. 157 VWEU (het beginsel van gelijke beloning van mannen en vrouwen) Verwachtingen omtrent de toekomstige ontwikkeling van de rechtspraak inzake de directe horizontale werking van art. 45, 49 en 56 VWEU 118 Hoofdstuk 6 Rechtspraak over de directe horizontale werking van art. 34 en 35 VWEU Inleiding Rechtspraak: chronologisch overzicht Rechtspraak m.b.t. (de uitoefening van) intellectuele eigendomsrechten Dansk Supermarked (1981) Van de Haar (1984) Haug-Adrion (1984) Vereniging van Vlaamse Reisbureaus (1987) Süllhöfer (1988) Sapod Audic (2002) Fra.bo (2012) Conclusie en vooruitblik 137 Hoofdstuk 7 Rechtspraak over de directe horizontale werking van art. 63 VWEU Inleiding Rechtspraak 143 IX

4 7.2.1 Commissie/België ( euro-obligatie ) (2000) Commissie/Duitsland ( Volkswagen I ) (2007) Toekomstige ontwikkeling 146 DEEL III RECHTVAARDIGINGSGRONDEN 149 Hoofdstuk 8 Het stelsel van (on)geschreven rechtvaardigingsgronden Inleiding Verdragsrechtelijke excepties Rule of reason-excepties Rechtvaardigingsgrond gelegen in de bescherming van grondrechten De evenredigheidstoets Conclusie 160 Hoofdstuk 9 Rechtvaardigingsgronden in private verhoudingen Inleiding Vrijverkeerbepalingen en partijautonomie Verdragsexcepties: toepassing in privaatrechtelijke verhoudingen Rule of reason-excepties: toepassing in privaatrechtelijke verhoudingen Exceptie gelegen in de bescherming van grondrechten: toepassing in privaatrechtelijke verhoudingen Casus 1: vrij verkeer van goederen versus vrijheid van meningsuiting en vergadering (arrest: Schmidberger) Casus 2: vrijheid van dienstverrichting versus vrijheid van overtuiging (arrest: Omega Spielhallen) Casus 3: vrijheid van vestiging versus het recht op collectieve actie (arrest: Viking) Casus 4 en 5: Vrij verkeer van goederen c.q. kapitaal versus de vrijheid van ondernemerschap Casus 4: Vrije verkeer van goederen versus contractsvrijheid Casus 5: vrij verkeer van kapitaal versus het recht om een economische activiteit te verrichten Conclusie 197 X

5 Hoofdstuk 10 Samenvatting en conclusies Inleiding Directe horizontale werking: concept en toepassing in het mededingingsrecht (Deel I) Directe horizontale werking: interne markt (Deel II) Rechtvaardigingsgronden (Deel III) Tot besluit 204 Summary 205 Lijst van verkort aangehaalde literatuur 211 Jurisprudentieregister 235 Trefwoordenregister 245 Curriculum Vitae 251 XI

6