Dankwoord 7 Lijst van afkortingen 17

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Dankwoord 7 Lijst van afkortingen 17 Hoofdstuk 1 Inleiding Privatisering, verzelfstandiging, marktwerking en verstatelijking De vloeiende grenzen van de overheid Probleemstelling Een governancebenadering van het recht Het onderscheid tussen publiek- en privaatrecht De juridische positie van semipublieke instellingen Afbakening van het onderzoek: semipublieke instellingen Methode van onderzoek Algemeen Externe rechtsvergelijking Methode en doel De keuze voor Zuid-Afrika Rode draad: state owned enterprises Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) ProRail Relevantie van het onderzoek Wetenschappelijke relevantie Maatschappelijke relevantie Inbedding van het onderzoek Opzet van dit boek Ten slotte 54 Hoofdstuk 2 Bestuursrechtelijke rechts bescherming, materiële normen Algemene wet bestuursrecht en algemene beginselen van behoorlijk bestuur Inleiding Bestuursorgaan (art. 1:1 lid 1 aanhef en onder b Awb) Inleiding Een persoon of college De keuze voor het criterium openbaar gezag Openbaar gezag Inleiding Overheidstaak en publiekrechtelijke bevoegdheid 59 9

2 Semipublieke instellingen Het (eenzijdig) bepalen van de rechtspositie van andere rechtssubjecten Verkrijgen van openbaar gezag Inleiding Wettelijk voorschrift Buitenwettelijk openbaar gezag: Silicosejurisprudentie Overwegende overheidsinvloed op het beheer van de rechtspersoon Voor zover Bestuursorgaan: de private rechtspersoon of een orgaan daarvan? Conclusie Niet-bestuursorganen Inleiding Artikel 3:14 BW Inleiding Achtergrond van artikel 3:14 BW RZG/Comformed Conclusie Indirecte toepassing via open normen van het BW Congruentie tussen de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en privaatrechtelijke normen Conclusie Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) ProRail Conclusie 103 Hoofdstuk 3 Wet Nationale ombudsman Inleiding Bestuursorgaan Algemeen Voor zover (Zelf)kritiek Nationale ombudsman Kinderombudsman en Veteranenombudsman Rode draad Conclusie 115 Hoofdstuk 4 Archiefwet Inleiding Overheidsorgaan Algemeen Openbaar gezag Voor zover

3 Inhoudsopgave Rechtspraak Overwegende overheidsinvloed Rode draad Conclusie 123 Hoofdstuk 5 Wet openbaarheid van bestuur Inleiding Bestuursorgaan Instelling, dienst of bedrijf werkzaam onder verantwoordelijkheid van een bestuursorgaan Algemeen Parlementaire geschiedenis Rechtspraak Hergebruik van informatie: overheidsorgaan Nieuwe Wob: uitbreiding naar semipublieke sector Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) ProRail Conclusie 145 Hoofdstuk 6 Algemene wet gelijke behandeling Inleiding Achtergrond en ratio uitzondering eenzijdig overheidshandelen Eenzijdig overheidshandelen en bestuursorgaanbegrip Rode draad Conclusie 155 Hoofdstuk 7 Ambtenarenwet Inleiding De extensieve interpretatie in de rechtspraak Inleiding Openbare dienst en overwegende overheidsinvloed Inleiding Stichtingen Verenigingen Vennootschappen Aanstelling als ambtenaar Conclusie De extensieve interpretatie en de wetsgeschiedenis De extensieve interpretatie en de ratio van de ambtelijke status Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) ProRail Conclusie

4 Semipublieke instellingen Hoofdstuk 8 Auteurswet Inleiding Ratio artikelen 11 en 15b Auteurswet Achtergrond van het begrip openbare macht De reikwijdte van het begrip openbare macht: wettekst en rechtspraak Inleiding Wettekst artikel Rechtspraak Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) ProRail Conclusie 183 Hoofdstuk 9 Comptabiliteitswet 2001: onderzoeksbevoegdheid van de Algemene Rekenkamer Inleiding Rechtspersonen met een financiële binding met de Staat (art. 91 lid 1 sub a, b, c) Inleiding Ratio bevoegdheid Algemene Rekenkamer Criteria Rechtspersonen met een wettelijke taak (art. 91 lid 1 sub d) Inleiding Ratio bevoegdheid Algemene Rekenkamer Criteria Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) ProRail Conclusie 195 Hoofdstuk 10 Grondrechten Inleiding Grondwet Inleiding Verticale werking Horizontale werking Algemeen Semipublieke instellingen Conclusie EVRM Inleiding Verticale werking Inleiding Artikel 34 lid 1 EVRM: governmental organisations

5 Inhoudsopgave De verantwoordelijkheid van de Staat met betrekking tot de persoon Artikel 6 lid 1 EVRM: civil rights and obligations Conclusie Horizontale werking Conclusie Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) Grondwet EVRM ProRail Grondwet EVRM Conclusie 226 Hoofdstuk 11 Aanbestedingsrecht Inleiding Aanbestedende dienst en publiekrechtelijke instelling Inleiding Achtergrond Criteria Algemeen Opgericht met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang, niet zijnde van industriële of commerciële aard Rechtspersoonlijkheid Financiering, beheer onderworpen aan toezicht of aanwijzing leden organen rechtspersoon Voor zover Verenigingen van aanbestedende diensten Overheidsbedrijven Ondernemingen met bijzondere of exclusieve rechten Aanbestedingswet Algemeen Aanbestedende dienst Overheidsbedrijf Bedrijven met bijzondere of uitsluitende rechten Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) Inleiding Behoeften van algemeen belang, anders dan van industriële aard Financiering, beheer onderworpen aan toezicht of aanwijzing leden organen rechtspersoon

6 Semipublieke instellingen Aanbestedingsplicht Tijdelijke regeling DAEB toegelaten instellingen volkshuisvesting Conclusie ProRail Conclusie 257 Hoofdstuk 12 Mededingingsrecht Inleiding Onderneming Achtergrond Economische activiteiten Niet-economische activiteiten Voor zover Artikel 106 lid 2 VWEU Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) ProRail Conclusie 278 Hoofdstuk 13 Rechtstreekse werking van richtlijnen Inleiding Achtergrond Criteria Voor zover Andere Europese verplichtingen Wet Naleving Europese regelgeving publieke entiteiten Rode draad Inleiding Woningcorporaties (toegelaten instellingen) ProRail Conclusie 293 Hoofdstuk 14 Rechtsvergelijking met Zuid-Afrika Inleiding Grondrechten Inleiding Directe verticale werking: het organ of state -begrip (section 239 Constitution) Algemeen Rechtspraak Control test Directe horizontale werking van de Bill of Rights Indirecte werking van de Bill of Rights Rode draad: state owned enterprises Vergelijking met Nederland

7 Inhoudsopgave Inleiding Verticale werking van grondrechten Horizontale werking van grondrechten en indirecte werking Conclusie Judicial review Inleiding Judicial review in het pre-democratische tijdperk Het democratische tijdperk: verschillende wegen naar judicial review Section 33 en de Promotion of Administrative Justice Act (PAJA) Legality Special statutory review Review van private powers onder common law De bijzondere kenmerken van de judicial review procedure Inleiding Procedures Toetsingsgronden Remedies Geen exclusiviteitsregel Relevantie action procedure Conclusie Judicial review op grond van de PAJA en het concept administrative action Inleiding De verhouding tussen section 33 Constitution en de PAJA Administrative action in de PAJA Administrative action onder section 33 Constitution Conclusie Rode draad: state owned enterprises Vergelijking met Nederland Afbakeningscriterium en voor zover-benadering Gezichtspunten Judicial review van private powers Mogelijke verklaringen voor de verschillen tussen het Zuid- Afrikaanse en het Nederlandse recht Conclusie De klassificatiebenadering Conclusie 362 Hoofdstuk 15 Slotbeschouwing Inleiding Bevindingen Inleiding

8 Semipublieke instellingen Het begrip overheid: een multifunctioneel en contextafhankelijk begrip Materiële en formele criteria Schematische samenvatting Harmoniseren en systematiseren waar mogelijk, differentiëren waar nodig Beëindiging Silicose-jurisprudentie Uitbreiding bestuursorgaanbegrip met overwegende overheidsinvloed Publiekrechtelijke normering van semipublieke instellingen die geen bestuursorgaan zijn Inleiding Lenen de algemene beginselen van behoorlijk bestuur zich voor directe toepassing op semipublieke instellingen die geen bestuursorgaan zijn? Mogelijke criteria Inleiding Publieke taak Macht Mogelijke vormen van publiekrechtelijke normering Vooruitblik Slotsom 400 Samenvatting 403 Summary 411 Literatuurlijst 417 Jurisprudentielijst 441 Reeds verschenen in de reeks Markt, overheid & recht