Kern van het bestuursrecht

Transcriptie

1 Kern van het bestuursrecht prof. mr. RJ.N. Schlösseis prof. mr. F.A.M. Stroink met medewerking van mr. C.L.G.RH. Albers mr. S. Hillegers Boom Juridische uitgevers Den Haag 2003

2 Inhoud Afkortingen 13 1 Introductie en overzicht Besturen en faestuursrecht Wat doet het bestuur? De ontwikkeling van het openbaar bestuur in vogelvlucht Bevoegdheden en wetmatigheid van bestuur Publiekrechtelijke bevoegdheid en bestuursbevoegdheid Bestuursrecht: formeel en materieel Het bijzonder deel en algemeen bestuursrecht Bestuursrecht en andere rechtsgebieden Geschreven en ongeschreven bestuursrecht Overzicht 35 2 Grondslagen en karakteristieken van het bestuursrecht De rechtsverhouding tussen bestuur en burgers Bestuursorganen en de behartiging van publieke belangen Openbare lichamen en andere rechtspersonen ingesteld krachtens publiekrecht De Algemene wet bestuursrecht: a- en b-organen A-organen B-organen Wettelijke uitzonderingen Zelfstandige bestuursorganen en gedeconcentreerde Organen Belanghebbenden Algemene criteria belanghebbendheid Bestuursorganen en 'statutair' belanghebbenden Wetmatigheid van bestuur 65

3 Kern van het bestuursrecht Belastende bestuursbevoegdheden Regelgevende bevoegdheden van het bestuur Overig bestuurshandelen Het specialiteitsbeginsel Eenzijdigheid Gelede normstelling Terugtred van de wetgever en discretionaire bevoegdheden Beieids- en beoordelingsvrijheid Beoordelingsvrijheid en beoordelingsruimte Bevoegdheidstoedeling Attributie en delegatie Mandaat Bestuurshandelingen Internationale context van het bestuursrecht en de Europese integratie Internationale context van het bestuursrecht De Europese integratie De Algemene wet bestuursrecht: structuur en kenmerken Inleiding Doelstellingen Awb De Awb als aanbouwwet De Awb als complex wetgevingsproject Gelaagde structuur en schakelbepalingen Verhouding Awb tot andere - bijzondere - wetgeving 119 Besluiten in de zin van de Algemene wet bestuursrecht Inleiding Besluiten en beschikkingen in de zin van artikel 1:3 jo. artikel 6:2 De publiekrechtelijke rechtshandeling Soorten besluiten Algemeen verbindende voorschriften Beleidsregels Overige besluiten van algemene strekking (BAS) Plannen Concrete normen Het onderscheid BAS-beschikking Enige soorten beschikkingen

4 Inhoud Beschikkingen op aanvraag of ambtshalve beschikkingen Persoons-en zaaksgebonden beschikkingen Rechtsvaststellende en rechtscheppende beschikkingen Vrije en gebonden beschikkingen Begünstigende en belastende beschikkingen Aflopende en duurzame beschikkingen Vrijwarende en niet-vrijwarende vergunningen De beschikking: een veelzijdig bestuursinstrument Kwalificatie van bestuurshandelingen en de gelaagde structuur van de Awb De bestuursrechtelijke normering van besluiten Inleiding Totstandkoming van besluiten Fair play, verbod van vooringenomenheid Het (formeel) zorgvuldigheidsbeginsel Verbod van detournement de pouvoir Belangenafwegingsplicht, materiele zorgvuldigheid, evenredigheidsbeginsel en willekeurverbod Motiveringsbeginsel Gelijkheidsbeginsel Vertrouwensbeginsel Rechtszekerheidsbeginsel De burgerlijke rechter en algemene beginselen van behoorlijk bestuur Specifieke normering ten aanzien van beschikkingen Intrekking en wijziging van beschikkingen Overheid en privaatrecht Inleiding Drie rechtsleren Schakelbepalingen Overeenkomsten met de overheid Bevoegdhedenovereenkomst Beleidsovereenkomst Afstandsovereenkomst Leveringsovereenkomst Toepasselijk recht De tweewegenleer De doorkruisingsleer De onrechtmatigedaadsactie en handhaving 222

5 in Kern van het bestuursrecht Zaakwaarneming en kostenvernaai aoor ae overneia Publiek domein Handhaving Inleiding Enkele algemene aspecten van toezicht en handhaving Toezicht op de naleving Handhaving door middel van bestuursrecht, strafrecht of civiel recht? Herstelsancties en bestraffende sancties Bestuursdwang Last onder dwangsom Bestuurlijke boete Intrekking en wijziging van een begünstigende beschikking Cumulatie van sancties Handhaven of gedogen? De beginselplicht tot handhaving Gedogen Partiele handhaving Controle op bestuursorganen Inleiding Autonomie en medebewind Repressief en preventief toezicht Bestuursrechtelijke voorprocedures Bezwaar en administratief beroep Bestuurlijke voorprocedures versus beroep op de administratieve rechter Nogmaals: bezwaar versus administratief beroep De bezwaarschriftprocedure Het systeem van de bezwaarschriftprocedure De functies van de bezwaarschriftprocedure Rechtstreeks beroep of prorogatie De bezwaarschriftprocedure en enige andere Awb-procedures Bezwaarschriftprocedure versus voorbereidingsprocedure Bezwaarschriftprocedure versus klachtprocedure 286

6 Inhoud 9.4 Toegangsvereisten bezwaarschriftprocedure De geschiedenis van het Kroonberoep en artikel 6 EVRM Rechtsbescherming tegen de overheid: de rechter Inleiding Historische ontwikkeling Functies en kenmerken van het bestuursproces Rechtsbescherming versus controle? Enige beginselen van bestuursprocesrecht De procedure op hoofdlijnen De toegang tot de (algemene) administratieve rechter Absolute competentie en het vereiste van belanghebbendheid Relatieve competentie Eerst bestuurlijke voorprocedure Voorlopige rechtsbescherming - de voorzieningenrechter Toetsing Exceptieve toetsing Omvang van het geding Uitspraakbevoegdheden en afdoeningsmodaliteiten Hoger beroep en cassatie De aanvullende rol van de burgerlijke rechter Bevoegdheid burgerlijke rechter Aard en omvang van de (aanvullende) rechtsbescherming Voorrangs- en aansluitingsregels De rol van de strafrechter De Europese rechters HetEHRM Het Europese Hof van Justitie De Nationale ombudsman Het stelsel van rechtsbescherming tegen de overheid: een Schema Opdrachten en casus 359 Jurisprudentieregister 387 Trefwoordenregister