Inhoud 1 Recht Indelingen in het recht 3 Rechtsbronnen

Transcriptie

1 Inhoud 1 Recht 21 1 Rechtsregels 21 2 Rechtsregels en andere sociale regels 22 3 Rechtssysteem Functies van het rechtssysteem Functies van staatsorganen 23 4 Soorten rechtsregels Gedragsnormen Sanctienormen Bevoegdheidsverlenende normen 25 5 Positiviteit, gelding en effectiviteit van recht Positiviteit Gelding Effectiviteit 27 6 Twee betekenissen van recht Objectief recht Subjectief recht Subjectief recht en objectief recht 29 2 Indelingen in het recht 31 1 Inleiding 31 2 Codificatie, wetboeken en wetten 31 3 Rechtsgebieden 32 4 Publiekrecht en privaatrecht Publiekrecht Privaatrecht 38 5 Andere onderscheidingen en indelingen van rechtsregels Dwingend en aanvullend recht Formeel en materieel recht Internationaal en nationaal recht 42 3 Rechtsbronnen 47 1 Criteria voor het herkennen van rechtsregels Soort regel Onderwerp van de regel Herkomst van de regel 48 7

2 Grondslagen van het recht: Hoofdlijnen 2 Formele rechtsbronnen Wet Jurisprudentie Ongeschreven recht Verdragen Besluiten van internationale organisaties Internationale jurisprudentie 59 3 Kenbronnen 59 4 De organisatie van de staat: wetgevende en bestuurlijke organisatie 63 1 Verdeling van de staatsmacht als organisatieprincipe Trias politica Decentralisatie en deconcentratie 65 2 Organisatie van de centrale overheid Koning en regering Staten-Generaal Raad van State 73 3 Organisatie van de decentrale overheid Toezicht Provincies en gemeenten 75 5 De organisatie van de staat: rechterlijke organisatie 79 1 Inleiding 79 2 De uitdrukking rechterlijke macht 79 3 De belangrijkste rechterlijke colleges 80 4 De bevoegdheid van rechters: absolute en relatieve competentie Absolute competentie in eerste aanleg Relatieve competentie in eerste aanleg 83 5 Rechtsmiddelen Gewone rechtsmiddelen Buitengewone rechtsmiddelen 87 6 Het Openbaar Ministerie Taken Organisatie van het Openbaar Ministerie 89 7 De procureur-generaal bij de Hoge Raad 90 8 Belangrijke uitgangspunten 90 6 Wetgeving 99 1 Het dubbele wetsbegrip Wet in formele zin Wet in materiële zin Soorten wetten in materiële zin en beslissingen in individuele gevallen Belang van het onderscheid wet in formele en materiële zin 104 8

3 INHOUD 1.5 Verhouding formeel en materieel wetsbegrip Beleidsregels (pseudowetgeving) Attributie en delegatie van wetgeving Het onderscheid tussen attributie en delegatie Delegatieterminologie in de Grondwet Hiërarchie van wetten en voorrangsregels Beoordeling van wetten Rechterlijke toetsing en toetsingsregels Toetsingsverboden Wel toetsing toegestaan Repressief toezicht door de regering Samenloop van wetgeving Bestuursrecht Inleiding Bestuurshandelingen en bestuursbesluiten Bestuurshandelingen Besluiten: algemeen Besluiten van algemene strekking Besluiten in een concreet geval: beschikkingen Beschikkingen met een sanctiekarakter Bestuursbevoegdheden: grondslag en maatstaven Grondslag in het recht Maatstaven: beginselen van behoorlijk bestuur Normen betreffende voorbereiding en advies Rechtsbescherming tegen de overheid en bestuursprocesrecht Inleiding Hoofdlijn Tegen welke besluiten? Belanghebbenden Bestuursrechtelijke rechtsbescherming Voorprocedures: bezwaarschriftenprocedure en administratief beroep Toetsing Behoorlijke procedure Beroep op de bestuursrechter Spoedvoorzieningen Rechtsbescherming door de burgerlijke rechter Nationale ombudsman Privaatrecht: vermogensrecht Inleiding De onderdelen van het privaatrecht 143 9

4 Grondslagen van het recht: Hoofdlijnen 2.1 Personen- en familierecht Vermogensrecht en vermogen Verdere onderscheidingen van vermogensrechten Absolute en relatieve rechten Volledige en beperkte rechten Rechten op zaken en rechten op goederen Goederenrecht en verbintenissenrecht Goederenrecht Verbintenissenrecht Rechtsfeiten Feiten en rechtsfeiten Rechtsfeiten: categorieën Handelingen met rechtsgevolg Rechtshandelingen: eenzijdig en meerzijdig De overeenkomst Inleiding Omschrijving van de overeenkomst Indeling van overeenkomsten Verbintenisscheppende overeenkomsten Andere soorten overeenkomsten De totstandkoming van de overeenkomst Aanbod en aanvaarding Handelingsbekwaamheid Wil, verklaring of vertrouwen Wilsgebreken: dwaling, bedrog, bedreiging en misbruik van omstandigheden De overeenkomst en het beginsel van contractsvrijheid Het beginsel van contractsvrijheid Aanvullende werking Beperkende werking Tekortkomingen bij de nakoming van een overeenkomst Wanprestatie Schuld en risico Toerekenbare tekortkoming Overmacht Verzuim en ingebrekestelling Onrechtmatige daad Inleiding Voorwaarden voor een actie uit onrechtmatige daad Onrechtmatige daad Toerekenbaarheid Schade

5 INHOUD 2.4 Causaal verband Relativiteit Aansprakelijkheid voor gedragingen van anderen Kinderen tot 14 jaar Kinderen van 14 en 15 jaar Ondergeschikten Toerekenbare tekortkoming Sancties in het vermogensrecht Inleiding Sancties van rechtswege Nietigheid Schadevergoeding Buitengerechtelijke sancties Vernietiging Ontbinding van een wederkerige overeenkomst Boete op grond van boetebeding Eigenrichting Sancties via de rechter Nakoming Schadevergoeding Reële executie Dwangsom Gijzeling Kanttekeningen Burgerlijk procesrecht Inleiding Functies van het burgerlijk procesrecht Bronnen van het burgerlijk procesrecht Contentieuze en voluntaire rechtspraak Personen en instanties in het burgerlijk proces Rechter, griffier Partijen Advocaat De dagvaardingsprocedure voor de rechtbank Dagvaarding Procedure op tegenspraak en verstekprocedure Verder verloop Vonnissen Het kort geding Verzoekschriftprocedure Kosten

6 Grondslagen van het recht: Hoofdlijnen 14 Strafrecht: algemeen Strafrecht als sanctierecht Sancties Strafrechtelijke sancties Sancties in andere rechtsgebieden Wanneer strafrecht? Ernstige inbreuken Ordeningsrecht Internationaal recht Materieel en formeel strafrecht Materieel strafrecht Formeel strafrecht Legaliteitsbeginsel Staatsrechtelijk legaliteitsbeginsel Strafrechtelijk legaliteitsbeginsel Vier aspecten van het legaliteitsbeginsel Strafbare feiten (delicten) Strafbepalingen Misdrijven en overtredingen Strafrecht: de delictsomschrijving Inleiding Bestanddelen strafbaar feit Personen Gedrag De psychische gesteldheid van de dader Opzet (dolus) Schuld (culpa) Andere bestanddelen van de delictsomschrijving Strafrecht: wederrechtelijkheid en schuld Elementen van het strafbare feit: wederrechtelijkheid en schuld Bestanddelen en elementen Strafuitsluitingsgronden Rechtvaardigingsgronden Overmacht als rechtvaardigingsgrond Noodweer Wettelijk voorschrift Bevoegd gegeven ambtelijk bevel Het ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid Schulduitsluitingsgronden Ontoerekenbaarheid Overmacht als schulduitsluitingsgrond Noodweerexces

7 INHOUD 5.4 Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel Afwezigheid van alle schuld (AVAS) Procesrechtelijk kader: artikel 350 Sv Strafprocesrecht: algemeen Inleiding Fasen in het strafproces Formeel en materieel strafrecht Functies van het strafprocesrecht Bronnen van strafprocesrecht De wet Verdragen, besluiten van de EU en internationale jurisprudentie Nationale jurisprudentie Ongeschreven rechtsbeginselen Personen en instanties in het strafproces De verdachte De raadsman Opsporingsambtenaren Het Openbaar Ministerie De met rechtspraak belaste leden van de rechterlijke macht Het slachtoffer Andere onderzoekshandelingen De informatieve voorfase Bijzondere opsporingsbevoegdheden Voorbereidend onderzoek en eindonderzoek in strafzaken Inleiding Het voorbereidend onderzoek Dwangmiddelen: definitie, doel, normering De dagvaarding Het eindonderzoek De beslissing van de rechter Feit bewezen Feit strafbaar Verdachte strafbaar Sanctie Einduitspraken Rechtsmiddelen Strafrechtelijke sancties Inleiding Straffen en maatregelen Straffen Hoofdstraffen

8 Grondslagen van het recht: Hoofdlijnen 3.2 Bijkomende straffen Strafvorm Strafmaat Maatregelen Andere sancties Internationaal recht Inleiding De internationale samenleving: soevereiniteit en interdependentie Soevereiniteit Kenmerken van de internationale samenleving Subjecten van internationaal recht Staten Internationale organisaties Individuen Bronnen van internationaal recht Verdragen Internationaal gewoonterecht Algemene rechtsbeginselen Jurisprudentie Doctrine Besluiten van internationale organisaties Verhouding internationaal en nationaal recht Monisme of dualisme De Nederlandse rechtsorde en het internationale recht Bijzonder karakter van het Europees recht Internationale geschillenbeslechting Het Internationaal Gerechtshof (IGH) Rechtsmacht ter zake van geschillen Procedure Adviesbevoegdheid Recht der internationale organisaties Inleiding Kenmerken Indelingen De Verenigde Naties (VN) Algemeen Organen De Raad van Europa Algemeen Organen De Europese Unie (EU) Algemeen

9 INHOUD 6.2 Ontwikkeling van de Europese Unie Beginselen en doelstellingen Taken, bevoegdheden en besluitvorming van de EU Instellingen van de Europese Unie Het Europees recht Europees recht en de nationale rechtsorde Internationale procedures inzake mensenrechten Inleiding De Universele Verklaring van de rechten van de mens Internationale mensenrechtenverdragen Indelingen Werking in de nationale rechtsorde Internationaal toezicht op mensenrechten in het algemeen Organen Vormen van toezicht Toezichtprocedures onder het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden Algemeen Toezichtprocedures Organen Het particuliere klachtrecht Schending van mensenrechten door Nederland Het statenklachtrecht De rapportageprocedure 363 Jurisprudentieregister 365 Trefwoordenregister