INHOUD. Inleiding Een veelbelovende start: de voorbereidende werken van het Burgerlijk Wetboek... 17

Transcriptie

1 INHOUD Inleiding Een veelbelovende start: de voorbereidende werken van het Burgerlijk Wetboek De lange weg naar groot gemis: de Belgische rechtsleer François Laurent Laurent en de openbare orde Laurent en de goede zeden Laurent en de gebiedende/verbiedende wetten Poging tot synthese Henri De Page Algemeen De Page en de openbare orde De Page en de goede zeden Hernieuwde poging tot synthese Het grote gemis: de recente rechtsleer De handboeken: ingedommeld Artikel De openbare orde: veel woorden om weinig te zeggen En de goede zeden in dat verbaal geweld? Weinig nieuws onder de zon Artikel 6 BW en het begrippenpaar in de daarop specifiek betrekking hebbende rechtsleer De herontdekking van artikel 6 BW Hoe homogeen of heterogeen is de openbare orde? De openbare orde als functionele norm, dan wel als kwalificatienorm De openbare orde en de goede zeden in geuren en kleuren Het algemene begrip openbare orde De wet (rechtsregel) van openbare orde. 131 v

2 Het algemene begrip goede zeden De wet (rechtsregel) van goede zeden Gemengde gevoelens als besluit (Recente) burgerlijke rechtspraak: redder in nood? Voorafgaand De rechtsbedeling De jurisprudentiële rechtsregel Gebiedend en verbiedend recht Onwettigheid, onrechtmatigheid en ongeoorloofdheid Artikel 6 (thans art. 2) BW Artikel 6 En het daardoor gewekte (rechtmatige?) vertrouwen Artikel 6 BW in mineur Artikel 6 BW op volle kracht Artikel 6 BW op kousenvoeten Artikel 6 BW voorbijgelopen Besluit: artikel 6 [thans 2] bw is aan hervalorisering toe De wet van openbare orde Afbakening Ook de wet van openbare orde is aan herijking toe De wet van openbare orde versus de wet die de openbare orde aanbelangt De aansprakelijkheid van de architect/aannemer De effectenmarkt Het sluikwerk Het eigendomsrecht De rechtsbedeling Tussenbesluit: de opmars van samenlevingswaarden en -belangen Het praktische belang van democratisch bepaalde samenlevingswaarden De wet van dwingend of imperatief recht Op zoek naar de imperatieve/dwingende wet Van gebiedend/verbiedend naar aanvullend recht Kortsluitingen als gevolg van het kantelmoment Besluit Het algemene begrip openbare orde Open norm of algemeen rechtsbeginsel? vi

3 Van aarzeling tot terughoudendheid Openbare orde en algemeen belang In elkaars kielzog Autonomie Synthese elijk: de ruggengraat van de openbare orde Het algemene begrip goede zeden Wat is van de goede zeden te verwachten? Hun inhoud elijk: de ruggengraat van de goede zeden Jurisprudentiële toepassingen van de openbare orde Jura novit curia Situering en draagwijdte van het adagium Het middel van openbare orde De rechtsgevolgen Het cassatiebelang als bovengrens Hoe bizar: een vleugellam Openbaar Ministerie Het ongeoorloofde belang Het belang Het ongeoorloofde belang Vergunningen die in de weg van het procesbelang lopen Fiscale wetten die in de weg van het procesbelang lopen Het procesbelang op de hindernispiste Synthese De ongeoorloofde verbintenis of overeenkomst De terminologie Het ongeoorloofde voorwerp Precontractuele verplichtingen van openbare orde die tot ongeoorloofde overeenkomsten leiden De ongeoorloofde oorzaak, respectievelijk toestemming De ongeoorloofdheid: ik hou van je evenmin Van nietigheid tot inkorting: van kwaad naar minder erg? Synthese Ongeoorloofd(e) schade, respectievelijk schadeherstel vii

4 Schade en schadeherstel Ongeoorloofde, respectievelijk onrechtmatige schade Toepassingen De toepassing van de wet in de tijd De beginselen Onherroepelijk vastgestelde rechten De definitieve bepaling van het subjectieve recht De problematische voorrang van onherroepelijk vastgestelde rechten De toepassingsvoorwaarden van de nieuwe wet In uitvoering zijnde overeenkomsten Het Belgische internationaal privaatrecht Afbakening Bespreking van de artikelen 21 en 25, 1, 1 WIPR De exceptie van openbare orde Het ongeoorloofde bewijs(middel) Algemeen Het strafrecht Het fiscaal recht Het privaatrecht Uitdagend, dan wel ondeugend besluit De openbare orde als publiekrechtelijk begrip Algemeen De Grondwet Algemeen Geen absolute of onbeperkte grondrechten Georganiseerde grondrechten Het EVRM en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie Algemeen Het EVRM, getoetst aan het Handvest Algemeen Mensenrechten en samenlevingswaarden in het EVRM, getoetst aan het Handvest viii

5 De begrenzing van mensenrechten in het EVRM, getoetst aan het Handvest De fundamentele vrijheden in het VWEU Algemeen De fundamentele vrijheden De beperking van de fundamentele vrijheden Besluit De openbare orde in de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof Algemeen Het gelijkheidsbeginsel, respectievelijk het verbod van discriminatie Principiële beleidsvrijheid van de wetgever Beperking van de beleidsvrijheid De redelijkheidsbeoordeling De evenredigheidsbeoordeling Voorbeelden De aantasting van een grond- en mensenrecht De verhouding tussen grond- en mensenrechten De begrenzing van grond- en mensenrechten De inmenging/beperking moet door een voldoende toegankelijke en nauwkeurige wet worden bepaald De inmenging moet noodzakelijk zijn in een democratische samenleving De inmenging moet aan een dwingende maatschappelijke behoefte beantwoorden Evenredig met de door de wetgever nagestreefde wettige doelstellingen De relevantie van de redelijkheidsbeoordeling Interconnectie tussen het gelijkheidsbeginsel en de beperking van een grond- en mensenrecht Het Grondwettelijk Hof en het algemeen belang Het algemeen belang De dwingende reden van algemeen belang ix

6 Het algemeen belang als geconcretiseerde samenlevingsvorm en -waarden Het algemeen belang in een negatief daglicht Het Grondwettelijk Hof en de openbare orde Het arrest van 15 juli Het arrest van 8 november Het arrest van 18 januari Het arrest van 6 december Synthese Toepassingen De vrijheid van handel en nijverheid Het eigendomsrecht De toepassing van de wet in de tijd a. Het uitgangspunt b. De retroactieve wet c. Recht op overgangsrecht? d. De toepassing in de tijd van een jurisprudentiële ommekeer Synthese Besluit Openbare orde en publiekrecht De relevantie van de Grondwet De kenmerken van de democratie De beperking van grondrechten Openbare orde en algemeen belang: oversteek naar het privaatrecht Afsluitend essay De bevindingen Het BW van De besproken rechtsleer tot en met het midden van de twintigste eeuw De rechtsleer sinds het midden van de twintigste eeuw In het algemeen verbintenissenrecht De rechtsleer die in het bijzonder op artikel 6 BW en/of op het begrippenpaar ingaat Recente rechtspraak Artikel 6 BW x

7 De wet van openbare orde of die de openbare orde aanbelangt Het algemene begrip openbare orde Het algemene begrip goede zeden De jurisprudentiële toepassingen van de openbare orde Naar keuze: ondeugend, uitdagend of nijdig besluit De openbare orde als publiekrechtelijk begrip De openbare orde in de (recente) rechtspraak van het Grondwettelijk Hof De achtergrond De openbare orde en het algemeen belang Doorwerking op het privaatrecht De proef op de som: op weg naar een openbare Europese orde? Het EHRM en de openbare orde Algemeen Negatieve verplichtingen Positieve verplichtingen De exceptie van openbare orde Het algemeen belang in het EVRM Leiden alle wegen naar Rome? De inbreuk op een negatieve verplichting a. Noodzakelijk in een democratische samenleving b. Bij de wet voorzien c. De evenredigheidsbeoordeling d. Synthese De inbreuk op een positieve verplichting Bemoedigend besluit Het Hof van Justitie en de openbare orde Algemeen De interne markt De verdragsbepalingen De rechtspraak van het HvJ Secundair Unierecht xi

8 De omkadering van de lidstatelijke openbare orde, respectievelijk van de dwingende reden van algemeen belang Het misbruik van Unierecht De bepaling van de toepasselijke fundamentele vrijheid a. De vrijheid van vestiging b. Het vrij verkeer van kapitaal Een beperking van de toepasselijke, fundamentele vrijheid De rechtvaardiging van de beperking a. De strijd tegen bedrog en misbruik b. De evenwichtige verdeling van de heffingsbevoegdheid tussen lidstaten c. De samenhang van het belastingstelsel d. De geschiktheid en noodzakelijkheid van de in aanmerking genomen rechtvaardigingsgrond De zwakke schakel in de rechtspraak van het HvJ Corthaut en de Europese openbare orde Politieke waarden Economische waarden Morele/sociale waarden Culturele waarden Bespreking Tweede bemoedigend (deel)besluit Algemeen Besluit De samenlevingsvorm De nagestreefde samenlevingswaarden Grond- en mensenrechten als geconcretiseerde samenlevingswaarden De begrenzing van grond- en mensenrechten De openbare orde De morele ordening De politieke ordening De ecologische ordening xii

9 De sociale ordening De economische ordening De culturele ordening De openbare orde in een notendop De openbare orde in het publiekrecht De openbare orde in het privaatrecht Idealiter Spookrijden en erger Een andere aanpak Epiloog Dankwoord xiii

10