Onder de rechter. Proefschrift

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Onder de rechter. Proefschrift"

Andrea Groen
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Onder de rechter Proefschrift ter verkrijging van de graad vari doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnifìcus, prof. dr. F.A. van der Duyn Schouten, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van een door het college voor promoties aangewezen commissie in de aula van de Universiteit op vrijdag 5 september 2008 om 10.15uur door Hendrik Gommer geboren op 28 juni 1962 te Oostkapelle.

van der Duyn Schouten, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van een door het college voor

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding In den beginne was er de rechter Kritiek op de rechter Spanning tussen rechtspraak en wetgeving Een multidisciplinaire aanpak Over probleemstellingen, hypothesen, syllogismen en axioma's De centrale hypothese Debenadering De afhankelijke en belangeloze rechter Inleiding Begripsanalyse Onafhankelijkheid als voorwaarde 21 voor de rechterlijke onpartijdigheid 2.4. Externe afhankelijkheid van de rechter Interne afhankelijkheid Afhankelijkheid van de persoonlijke achtergrond Onafhankelijkheid ofbelangeloosheid Conclusie De ijking van de intuitie Inleiding De dobbelsteen Het Vorverstandnis Waardering van gebeurtenissen Van eenvoudig naar complex, van logica naar intuitie Valkuilen Van ingeving naar legitimatie Duidelijke motivering noodzaak Conclusie Motivering als scharnierpunt voor controle 4.1 Inleiding Toegankelijkheid vonnis Motivering verplicht Onbegrijpelijke motiveringen Een vergelijking met Duitsland De belofte van PROMIS Een PROMIS vonnis Vergelijking met vonnis Schiedammer Parkmoordzaak Conclusie 65 XI

3. Onafhankelijkheid als voorwaarde 21 voor de rechterlijke onpartijdigheid 2.4. Externe afhankelijkheid van de rechter 23 2.5 Interne afhankelijkheid 30 2.

3 ONDER DE RECHTER 5. De controlebalans voor de onpartijdige rechter Inleiding Interne controle Externe controle Conclusie Afscheidvanhetmythischgezag 6.1 Inleiding 6.2 Voortschrijdende democratisering 6.3 Gezag en macht 6.4 Mythisch gezag 6.5 Legaal-rationeel gezag 6.6 Gezag van onderaf 6.7 Institutioneel vertrouwen 6.8 Vertrouwen als basis voor gezag 6.9 Kritiek op de rechter 6.10 Omgaan met kritiek 6.11 Conclusie Van trias naar machtencirkel Inleiding IO De trias politica De mythe van de trias De mythe van de machtenscheiding Het poldermodel, oftewel controle en evenwicht De leer van de machtenscheiding verworpen Machtsevenwicht in een open democratie De machtencirkel Zes instituties Viertaken Conclusie Sub judice, mantra uit het verleden? Inleiding Het ontstaan van de rechtbanken in het Verenigd Koninkrijk De soevereiniteit van het Parlement Contempt of court De Sunday Times-zaak De Contempt of Court Act De parlementaire sub judice regel Sociologisch onderzoek naar beinvloeding van jury en rechter Afschaffmg van de sub judice regel in de VS Beperkte vervolging in Engeland Alternatieve maatregelen ten behoeve van een eerlijk proces 154 xii

10 Omgaan met kritiek 6.11 Conclusie 89 89 90 91 93 94 95 97 98 100 102 103 7. Van trias naar machtencirkel 105 7.1 Inleiding IO 5 7.2 De trias politica 106 7.3 De mythe van de trias 107 7.

4 INHOUDSOPGAVE 8.12 Conclusie Een niet bestaande regel in Nederland Inleiding Gewoonterecht Historisch onderzoek Sub judice in de literatuur Sub judice in het parlement Kwantitatieve analyse parlementaire stukken Sub judice en de trias politica Conclusie Politieke beinvloeding in spraakmakende zaken Inleiding Werkwijze Mogelijke reacties van de rechter op beinvloeding door politici Samenwerking met politici Gebruikmaking van informatie uit het parlement Ontwikkeling van eigen criteria Verdediging van het OM Verdediging van de rechtbank Kritiek overnemen ten behoeve van zelfreflectie Verbetering van de kwaliteit en aanpassing van het vonnis Verlaging van de straf voor de verdachte Analyse en aanbeveling Rechtspraak door politici Een herenakkoord? Poging tot politieke rechtspraak Marginale controle door de rechter Aanpassing van de wet lopende een zaak Discussie en conclusie De profileringsdrang van politici Inleiding Methode Resultaten Discussie Samenvatting, discussie en conclusie Uitgangspunten Werkwijze Onafhankelijkheid versus belangeloosheid Onbewuste denkprocessen Motivering noodzaak 237 xiii

Politieke beinvloeding in spraakmakende zaken 185 10.1 Inleiding 185 10.2 Werkwijze 186 10.3 Mogelijke reacties van de rechter op beinvloeding door politici 187 10.3.1 Samenwerking met politici 187 10.

5 ONDER DE RECHTER 12.6 De controlebalans Gezag van onderaf De machtencirkel Een eigen staatsmodel Geschiedvervalsing Spraakmakende zaken Terughoudendheid Conclusie Overweging ten overvloede Inleiding Rechterswerk mensenwerk Unintentional blindness Niet gecontroleerde motivering Gerede twijfel Kritiek ter verbetering van de kwaliteit 250 Summary, discussion and conclusion 251 Appendix: Spraakmakende zaken onder de loep I. II. III. IV. V. VI. VII. Vili. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. De zaak Menten De Egmondse Strandzaak De Pikmeer-zaak De zaak van De Hakkelaar De Dover-zaak De Schiedammer Parkmoord De zaak Volkert van der G. De zaak van de AH-medewerker De zaak Erik O. De zaak Savanna Samir A. De zaak Taida Pasic Lucia de B. De zaak Holleeder Geraadpleegde literatuur Index Index personen

4 Niet gecontroleerde motivering 248 13.5 Gerede twijfel 249 13.6 Kritiek ter verbetering van de kwaliteit 250 Summary, discussion and conclusion 251 Appendix: Spraakmakende zaken onder de loep I. II.

6 lnhoudsopgavf. Bijlagen I. Co-Auteurs 467 II. Vragenlijst 468 HI. Toelichtingsbrief 471 XV

Vergelijkbare documenten

De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel

De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel Een theoretisch onderzoek PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnificus