Bewijsrechtelijke verhoudingen in het verzekeringsrecht. Evidence in Insurance contract law

Transcriptie

1 e r z e k e r i n Bewijsrechtelijke verhoudingen in het verzekeringsrecht Evidence in Insurance contract law Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op gezag van de rector magnificus Prof.dr. S.W.J. Lamberts en volgens het besluit van het College van Promoties De openbare verdediging zal plaatsvinden op vrijdag 20 juni 2008 te uur door Nellie van Tiggele-van der Velde geboren te Rotterdam

2 INHOUD Afkortingen Lijst van verkort aangehaalde werken Inleiding XIII XVII XXI Hoofdstuk 1 Korte schets van de algemene regels van bewijsrecht De hoofdregels van art. 149 en 150 Rv De grondslag van de beslissing in de zin van art. 149 Rv De bewijslastverdeling ex art. 150 Rv Afwijkingen van de hoofdregel Een andere verdeling op grond van art. 150 Rv De bijzondere (rechts)regel als grond voor een andere verdeling De eisen van redelijkheid en billijkheid als grond voor omkering van de bewijslast Afwijking van de hoofdregel anders dan op basis van de wet Procesrechtelijke mechanismen: het 'voorshandse' bewijsoordeel Procesrechtelijke mechanismen: de verzwaarde motiveringsplicht Procesrechtelijke mechanismen: de omkeringsregel Hoofdregels van bewijs naar buitenlands recht Hoofdregels naar buitenlands recht Afwijkingen van de hoofdregel(s) naar buitenlands recht 32 Hoofdstuk 2 De onderlinge communicatie tussen de verzekeraar en de verzekeringnemer/verzekerde De vorm en werking van de schriftelijke verklaring De aanmaning tot premiebetaling 43 VII

3 De verzekeringsrechtelijke praktijk Een andere invulling als oplossing voor de bewijsproblematiek? De (mededeling van) tussentijdse wijziging van algemene voorwaarden De herzieningsclausule en de daaraan verbonden bewijsrechtelijke aspecten De (waarschuwing voor mogelijke) tussentijdse opzegging Enkele bewijsrechtelijke aspecten van de 'laatst bekende woonplaats' Afwijkingen van art. 3:37 BW ten nadele van de verzekerde Verzenden van mededelingen langs elektronische weg 64 Hoofdstuk 3 De totstandkoming van de verzekeringsovereenkomst Bezvijs van voorlopige dekking (On)herroepelijkheid van het aanbod en de invloed van dausules De totstandkoming bij reeds gevallen schade De aan het doen van de mededeling tot afwijzing van het aanbod te stellen eisen De sam.enh.ang met de algemene-voorwaardenregeling Algemene voorwaarden: een algemene schets van de bewijsrechtelijke aspecten Bewijslastverdeling bij terhandstelling ('de redelijke mogelijkheid') (Nog) meer specifiek: algemene voorwaarden en de verzekeringsovereenkomst 103 Hoofdstuk 4 De mededelingsplicht bij het aangaan van de verzekeringsovereenkomst De verplichting tot het mededelen vanfeiten voor het sluiten van de overeenkomst De vragenlijst als indicator voor de nieuwe overeenkomst Overige omstandigheden die een rol spelen bij de beantwoording van de vraag of sprake is van een nieuwe overeenkomst Bewijsrechtelijke problematiek van de onderscheiden vereisten Het kennisvereiste Het relevantievereiste 118 VIII

4 De rol van het deskundigenbericht Het kenbaarheidsvereiste Het verschoonbaarheidsvereiste De gevolgen van het niet-nakomen van de mededelingsplicht Inleidend ' Opzegbevoegdheid voor de verzekeraar Opzet tot misleiding bij verzwijging De verzekeraar zou bij kennis van de ware stand geen verzekering hebben gesloten Gevolgen voor het recht op uitkering Het morele risico Bewijsrechtelijke aspecten van de bekendheidsclausule De grenzen van de bescherming Verzekeren zonder gebruik van het 'klassieke' aanvraagformulier 162 Hoofdstuk 5 Verplichtingen voor de verzekeringnemer en de verzekerde bij verwezenlijking van het risico De bereddingsfase De bereddingsplicht De stellingen van de aanspraak makende verzekerde (a) De stellingen van de tot uitkering aangesproken verzekeraar (b) De stel- en bewijsplicht in het kader van de vergoeding van kosten/schade bij (niet-)nakoming van de bereddingsplicht Tot slot: het in de praktijk ook wel gekozen verval van het recht op uitkering Defase van informatieverstrekking aan de verzekeraar De voorvraag: is er van te late melding sprake? Vergoeding van door de verzekeraar geleden schade op basis van de wet (art. 941 lid 3 BW) Verval van recht op uitkering op basis van de polisbepalingen (art. 941 lid 4 BW) Het (aanvullend) vereiste: verzekeraar dient in een redelijk belang geschaad te zijn De stelplicht en bewijslast in het kader van de belangenbenadeling De sanctiefase: is geheel verval (steeds) gerechtvaardigd? Casui'stiek doorslaggevend: enkele voorbeelden ter afronding van de problematiek van de belangenbenadeling 207 IX

5 5.2.5 Wezenlijk in dit verband tot slot: kunnen partijen bij bewijsovereenkomst de last en het risico (alsnog) op de verzekerde leggen? De gevolgen van bedrog voor het inroepen van het vervalbeding (art. 7:941 lid 5 BW) Bewijs van opzet De sanctiefase: is algeheel verval gerechtvaardigd? 223 Hoofdstuk 6 Het (nader) onderzoek na een schadeclaim en de (eerste) beslissing van de verzekeraar Een korte beschrijving van de eerste fase na de schademelding Het expertiserapport De twee meest elementaire beslispunten De vaststelling van de waarde van de zaak voor het evenement De vaststelling van de hoegrootheid van de schade na het evenement 236 Hoofdstuk 7 Bewijsrechtelijke verplichtingen naar aanleiding van de (eerste) beslissing van de verzekeraar Bewijs bestaan en inhoud van de overeenkomst (i) De inhoud van de polis Bewijs van de order/toonderpolis Het Wetsvoorstel onderhandse elektronische akten Bewijs ten aanzien van de verwezenlijking van een (verzekerd) risico (ii) Verwezenlijking van een onder de polis gedekt risico Het element van de onzekerheid Het verzekerd belang Het door verzekeraar gedane beroep op een uitsluiting of een dekkingsbeperking Bewijs ten aanzien van de (hoegrootheid van de) schade (Hi) 288 Hoofdstuk 8 Bijzondere verplichtingen in het licht van de aansprakelijkheidsverzekering Verbod tot erkenning 294 X

6 Hoofdstuk 9 Eigen schuld Merkelijke schuld (art. 294 K oud) Merkelijke schuld en brandstichting Bewijslast(verdeling) De betekenis van het strafvonnis voor de civiele procedure Geen ruimte voor de zgn. 'omkeringsregel' Schuld van de verzekerde zelf Roekeloosheid (art. 7:952 BW) De eigen positie van de aansprakelijkheidsverzekering 331 Hoofdstuk 10 Risicoverzwaring De(enige)wettelijkeregeling:art.293K(oud) Bewijs van bestemmingswijziging De verdere stelplicht ten aanzien van een beroep op art. 293 K (oud) Bescherming op polisniveau: een drietal methoden De risico-omschrijving als dekkingsbeperking De voor verzekerde geldende mededelingsplicht ('de Risicowijzigingsclausule') bij risicowijziging Het in de polis opnemen van preventieve garanties 355 Hoofdstuk 11 Samenloop Samenloopbepalingen in de verhouding verzekerde-verzekeraar Samenloopaspecten in de verhouding tussen de verzekeraars onderling De wettelijke samenloopregeling De regeling op polisniveau brengt andere regels mee 370 Samenvatting en conclusie 373 Summary and conclusion 401 Trefwoordenregister 429 Jurisprudentieregister 433 XI