HANDHAVINGSCOLLEGE ARREST

Transcriptie

1 HANDHAVINGSCOLLEGE ARREST van 8 januari 2019 met nummer HHC-M in de zaak met rolnummer 1718-HHC-0025-M Verzoekende partij de heer Jan TEUGHELS vertegenwoordigd door advocaat Chris DE NYN met woonplaatskeuze op het kantoor te 1840 Londerzeel, Oudemanstraat 25 bus 3 Verwerende partij het VLAAMSE GEWEST vertegenwoordigd door de Vlaamse regering, ten verzoeke van de Vlaamse minister van Omgeving, Natuur en Landbouw voor wie optreedt, bij delegatie: de gewestelijke entiteit (het Departement Omgeving - afdeling Handhaving) met kantoren te 1000 Brussel, Koning Albert II-laan 20 bus 8 vertegenwoordigd door: mevrouw Sigrid RAEDSCHELDERS, afdelingshoofd I. BESTREDEN BESLISSING De verzoekende partij vordert met een aangetekende brief van 29 maart 2018 de vernietiging van de beslissing van de gewestelijke entiteit van 22 februari 2018, gekend onder nummer 15-AMMC- 902-M/1. De bestreden beslissing legt aan de verzoekende partij een alternatieve bestuurlijke geldboete op van 402 euro wegens schending van artikel 16, 1 van het besluit van de Vlaamse regering van 15 mei 2009 met betrekking tot soortenbescherming en soortenbeheer (hierna: het Soortenbesluit). Aan de verzoekende partij wordt verweten dat zij rattenvergif heeft geplaatst op voederplaatsen voor wild, zodat beschermde diersoorten negatieve gevolgen van het gif kunnen ondervinden. II. VERLOOP VAN DE RECHTSPLEGING De verwerende partij dient een antwoordnota en het administratief dossier in. De verzoekende partij dient geen wederantwoordnota in. De kamervoorzitter behandelt de vordering tot vernietiging op de openbare zitting van 13 december Advocaat Katrien DUCHATEAU loco advocaat Chris DE NYN voert het woord voor de verzoekende partij. 1

2 De heer Christophe SCHELFAUT voert het woord voor de verwerende partij. Het decreet van 4 april 2014 betreffende de organisatie en de rechtspleging van sommige Vlaamse bestuursrechtscolleges (DBRC-decreet) en het besluit van de Vlaamse regering van 16 mei 2014 houdende de rechtspleging voor sommige Vlaamse bestuursrechtscolleges (Procedurebesluit) zijn toegepast. III. FEITEN Op 24 april 2015 treft mevrouw Jennifer FARMERY, natuurinspecteur O.G.P./ gewestelijke toezichthouder voor het Agentschap voor Natuur en Bos (hierna: de verbalisant), tijdens een toezicht op een jachtrevier witte zakjes met een groene, korrelige substantie en het opschrift Rat and mouse poisioned bait Anticoagulant Antidote Vitamine K1 aan. De zakjes liggen verspreid over een voederplaats en in het struikgewas rondom. Op twee plaatsen liggen ook groen gekleurde uitwerpselen, vermoedelijk van vogels. Ongeveer tien meter verderop treft de verbalisant tussen de bomenrijen een dode gaai aan, die geen uiterlijke kwetsuren vertoont en vermoedelijk om het leven kwam door van het gif te eten. Bij het verderzetten van de ronde wordt nog op twee andere voederplaatsen telkens één zakje met gif aangetroffen. Het eerste ligt op een hoopje noten, een tweede net naast een plank met brood. Op praktisch elke voederplaats van de jachtrevier liggen buizen met daarin een roodkleurige blok rattengif. In geen enkele buis zitten de zakjes met groene korrels. Alvorens de plaats te verlaten verwijdert de verbalisant zoveel mogelijk zakjes en gif en neemt zij ook de dode gaai mee. Deze wordt voorlopig in de diepvries bewaard voor het geval dat een toxicologisch onderzoek noodzakelijk zou zijn. Wanneer de verbalisant navraag doet bij de jachtrechthouder stelt deze dat zijn vader (huidige verzoekende partij) de voederplaatsen aanvult. Hij verklaart dat zijn vader recent een ander product heeft gebruikt om de rattenplaag ter plaatse te bestrijden. Het gif werd in de voorziene buizen geplaatst. Indien het gif verspreid lag, is dat volgens hem waarschijnlijk door de ratten gebeurd. De verzoekende partij verklaart dat zij een drietal keer per week de voederplaatsen op de jachtrevier aanvult met brood, mais of graan. Zij heeft ter hoogte van de voederplaatsen altijd rode blokken gif in de voorziene buizen geplaatst tegen de ratten. Toen deze niet meer werden opgegeten, heeft zij eenmalig de aangetroffen witte zakjes gebruikt, die zij in de buizen geplaatst heeft. Zij heeft niet opgemerkt dat het gif verspreid lag over de voederplaatsen. De vaststellingen worden opgenomen in het proces-verbaal nr. ME.64J.H /15, afgesloten op 18 mei 2015 en verzonden op 20 mei Op 26 juni 2015 meldt de procureur des Konings dat hij niet zal overgaan tot strafrechtelijke vervolging. Met een brief van 10 augustus 2015 brengt de gewestelijke entiteit de verzoekende partij op de hoogte van haar voornemen om een alternatieve bestuurlijke geldboete, al dan niet vergezeld van een voordeelontneming, op te leggen en nodigt zij de verzoekende partij uit om schriftelijk haar verweer mee te delen. De verzoekende partij bezorgt haar schriftelijk verweer aan de gewestelijke entiteit met een gewone brief van 8 september

3 Op 31 januari 2017 organiseert de gewestelijke entiteit een hoorzitting in aanwezigheid van de zoon van de verzoekende partij. De gewestelijke entiteit legt op 22 februari 2018 de vermelde bestuurlijke geldboete op. Deze beslissing wordt aan de verzoekende partij betekend met een aangetekende brief van 5 maart De verwerende partij motiveert haar beslissing als volgt: Beoordeling De vastgestelde feiten worden beoordeeld in toepassing van de artikelen zoals vervat in afdeling IV van hoofdstuk IV van titel XVI van het DABM. "De bestuurlijke geldboeten" De toerekenbaarheid aan de overtreder Vermoedelijke overtreder erkende gifstoffen op voederplaatsen in het jachtrevier van zijn zoon te hebben gelegd voor de bestrijding van ratten. De rode gifblokken had hij gekregen van de stad Mechelen en de groene korrels van een kennis. Ratten worden niet aangeduid als jachtwild en zijn niet beschermd onder het Soortenbesluit Het gebruik van rattengif valt in principe dus niet onder het Soortenbesluit. Niettemin moet bij het gebruik van rattengif rekening worden gehouden met het zorgvuldigheidsprincipe. Dit houdt in dat, indien andere soorten dan ratten negatieve gevolgen kunnen ondervinden van het leggen van rattengif, er wel degelijk een schending kan zijn van het soortenbesluit. In casu was er rattengif gelegd op voederplaatsen waar beschermde soorten toegang toe hadden en bestond de mogelijkheid dat zij dit gif innamen. Vermoedelijke overtreder ontkende wel het rattengif verspreid te hebben over de voederplaatsen en het enkel in buizen te hebben gelegd. Uit het proces-verbaal blijkt dat de zakjes met groene gifkorrels reeds langere tijd op de voederplaatsen lagen en waren er in de buizen enkel de rode gifblokken aanwezig Vermoedelijke overtreder kwam, naar eigen zeggen, ook 3 maal per week op de voederplaatsen. Het is aldus ongeloofwaardig dat vermoedelijke overtreder het gif niet opgemerkt zou hebben. De gewestelijke entiteit oordeelt in casu dat er een geheel van samenhangende feitelijke omstandigheden is die vermoedelijke overtreder aanduiden als degene die het gif op de voederplaatsen heeft gelegd. Conform artikel 16, 1 van het Soortenbesluit is het gebruik van alle middelen opgesomd in bijlage 2A van het Soortenbesluit verboden Bijlage 2A verbiedt onder punt 15 het gebruik van "vergif en giftig of verdovend lokaas': Vermoedelijke overtreder hoorde redelijkerwijze te weten dat het leggen van rattengif op voederplaatsen voor wild tot negatieve gevolgen kon leiden voor beschermde diersoorten Bovenvermelde feiten maken een schending uit van: Soortenbesluit. artikel 16, 1 en vallen daarmee onder de definitie van een milieumisdrijf als bedoeld in artikel , 2 DABM, waarvoor een bestuurlijke geldboete kan worden opgelegd. Het milieumisdrijf staat vast in hoofde van de overtreder De hoogte van de geldboete 3

4 Bij de bepaling van de hoogte van de geldboete wordt rekening gehouden met de ernst van de gepleegde feiten, de frequentie en de omstandigheden waarin de feiten gepleegd of beëindigd zijn De ernst van de feiten Het Soortenbesluit is tot stand gekomen om kwetsbare soorten te beschermen. Deze regelgeving streeft een goede biodiversiteit na. Een doordacht soortenbeleid draagt hiertoe bij. Het Soortenbesluit kadert in nationale en internationale overeenkomsten en is een omzetting van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen die streven naar de instandhouding en herstel van alle vogelsoorten in Europa en de natuurlijke habitats en de wilde fauna en flora in de verschillende lidstaten. Deze Vogel- en Habitatrichtlijnen hebben, naast het gebiedsgerichte uitgangspunt door het afbakenen van speciale beschermingszones, als tweede pijler de rechtstreekse soortenbescherming Centraal hierin staan een reeks verbodsbepalingen die de lidstaten moeten opleggen ten aanzien van een aantal handelingen met betrekking tot bepaalde soorten, zowel specimens van die soorten, als hun nest-, rust- en voortplantingsplaatsen. De overtreder had gif gelegd op voederplaatsen voor wild. Verschillende beschermde diersoorten konden zo dit gif innemen Deze feiten zijn derhalve voldoende ernstig om gesanctioneerd te worden met een bestuurlijke geldboete van 540 euro (na toepassing van de opdeciemen) De frequentie Het betreft een eenmalige schending. Er zijn minstens geen indicaties die erop wijzen dat bij overtreder reeds eerder vergelijkbare feiten werden vastgesteld Het criterium frequentie geeft derhalve geen aanleiding tot een hogere geldboete De omstandigheden De gewestelijke entiteit ging per schrijven van 10/08/2015 over tot kennisgeving van het voornemen om een alternatieve bestuurlijke geldboete op te leggen, al dan niet vergezeld van een voordeelontneming. Artikel DABM voorziet dat een boetebeslissing binnen een termijn van honderdtachtig dagen na deze kennisgeving genomen dient te worden. Deze termijn van 180 dagen is een termijn van orde, waarvan de overschrijding niet gesanctioneerd wordt Deze beslissingstermijn is inmiddels verstreken. De gewestelijke entiteit is in casu evenwel van oordeel dat de feiten voldoende ernstig zijn om alsnog een bestuurlijke geldboete op te leggen en acht het, wegens de voorliggende overschrijding van de beslissingstermijn en rekening houdende met de concrete elementen in het dossier, passend en redelijk om het boetebedrag te verlagen tot 402 euro (na toepassing van de opdeciemen). Ten slotte zijn er, wat dit milieumisdrijf betreft, geen verdere bijzondere omstandigheden die in rekening worden genomen bij het bepalen van de hoogte van de boete. OM DEZE REDENEN beslist de gewestelijke entiteit om aan Jan Teughels RR-nr: Pastoor de Heuckstraat 4 4

5 2811 Mechelen een bestuurlijke geldboete op te leggen ten bedrage van 402 euro (na toepassing van de opdeciemen die ten tijde van het plegen van de feiten van toepassing waren conform artikel DABM) Dit is de bestreden beslissing. IV. ONTVANKELIJKHEID VAN DE VORDERING TOT VERNIETIGING Uit het dossier blijkt dat de vordering tijdig en regelmatig is ingesteld. Er worden geen excepties opgeworpen. V. ONDERZOEK VAN DE MIDDELEN TOT VERNIETIGING A. Eerste middel Standpunt van de partijen 1. De verzoekende partij voert de schending aan van artikel van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (hierna: DABM), van het redelijkheidsbeginsel en van de beginselen van behoorlijk bestuur. Zij stelt dat de verwerende partij de termijn van 180 dagen na de kennisgeving van het voornemen om een bestuurlijke geldboete op te leggen, ruimschoots heeft overschreden en aldus geen bestuurlijke geldboete meer kon opleggen. Uit het verstrijken van de termijn en het stilzwijgen van de overheid mocht afgeleid worden dat geen boete meer zou opgelegd worden zodat ook het redelijkheidsbeginsel geschonden is. 2. De verwerende partij antwoordt dat de in artikel DABM voorgeschreven termijn slechts een ordetermijn is. De bevoegdheid van de verwerende partij om een alternatieve bestuurlijke geldboete op te leggen was overeenkomstig artikel DABM nog niet vervallen. Zij merkt op dat de verzoekende partij niet preciseert welke beginselen van behoorlijk bestuur zij geschonden acht. Zij vermoedt dat de verzoekende partij doelt op het verstrijken van de redelijke termijn. De verwerende partij wijst erop dat het tijdsverloop als een boeteverlagende factor in aanmerking werd genomen om het boetebedrag op duidelijke en meetbare wijze met 25 procent te verlagen. De verzoekende partij heeft bovendien niet aangetoond dat haar rechten van verdediging geschonden zijn door het tijdsverloop en onderbouwt niet welk nadeel zij hierdoor lijdt. Beoordeling door het College 1. De termijnen bepaald in artikel , 1 en , eerste lid DABM zijn geen vervaltermijnen maar termijnen van orde. De schending van deze termijnen kan op zich niet tot vernietiging van de bestreden beslissing leiden vermits de decreetgever geen sanctie heeft bepaald die de overschrijding ervan van rechtswege bestraft. De loutere overschrijding van deze termijnen leidt bijgevolg niet tot bevoegdheidsverlies in hoofde van de gewestelijke entiteit. 5

6 2. De algemene beginselen van behoorlijk bestuur, en meer bepaald het zorgvuldigheidsbeginsel, leggen de overheid de verplichting op om binnen een redelijke termijn een beslissing te nemen. Deze verplichting draagt in zich reeds het vermoeden van belangenschade in hoofde van de overtreder, die er mag op rekenen dat de punitieve sanctie die in de vorm van een bestuurlijke geldboete opgelegd wordt, hem niet binnen een kennelijk onredelijke termijn wordt ter kennis gebracht. Het belang van de overtreder om binnen een redelijke termijn kennis te krijgen van administratieve sancties, is inherent aan het normdoel van vermelde verplichting, die de rechtsbescherming van de vermoedelijke overtreder beoogt ten aanzien van administratieve beboetingsbeslissingen. Mogelijke concreet aan te tonen nadelen voor de verzoekende partij kunnen een rol spelen bij de beoordeling van de gevolgen die moeten verbonden worden aan het overschrijden van de redelijke termijn, maar vormen geen voorafgaandelijke ontvankelijkheidsvereiste. De afweging van de redelijke termijnvereiste gebeurt binnen het kader van de rechtsbescherming die aan de overtreder reeds geboden wordt door de vijfjarige vervaltermijn voorzien in artikel DABM. Dit is immers de absolute grens waarvan de overschrijding aanleiding geeft tot bevoegdheidsverlies in hoofde van de gewestelijke entiteit, en die in hoofde van de decreetgever zelf als maximale redelijke termijn beschouwd is waarbinnen de administratieve beboetingsprocedure kan verlopen. Onder het begrip kennelijk onredelijke termijn moet verstaan worden een termijn die zodanig lang is dat het niet meer redelijk geacht wordt om alsnog de voor de inbreuk decretaal normaal toepasselijke administratieve punitieve sanctie op te leggen. De redelijke termijnvereiste, die zich ten aanzien van de bestuurlijke overheid manifesteert als de verplichting om als een bonus pater familias te handelen, dient in concreto geëvalueerd te worden, waarbij in de regel rekening gehouden wordt zowel met het gedrag van de administratie als met de houding van de overtreder. Hierbij kunnen tal van factoren een rol spelen, zoals de concrete omstandigheden waarin de feiten gepleegd of beëindigd zijn, de mate van medewerking betoond door de overtreder, de duur van mogelijke onderzoeksdaden, de complexiteit van het dossier, de ernst van de vastgestelde inbreuken, enzovoort. Ook de gevolgen van de overschrijding van de redelijke termijn moeten in concreto worden beoordeeld, zowel uit het oogpunt van de bewijslevering als van de opportuniteit tot het opleggen van de sanctie en de hoegrootheid ervan. De overschrijding van de redelijke termijn kan ertoe leiden dat het College hetzij de beslissing vernietigt zonder indeplaatsstelling hetzij, op dat punt met volle rechtsmacht oordelend, de bestuurlijke geldboete op een meetbare wijze vermindert of, in uitzonderlijke gevallen, beslist tot volledige kwijtschelding van de boete in de vorm van een nulboete. 3. Het College stelt vast dat geen procedurele of onderzoeksdaden gesteld zijn na de kennisgeving van 10 augustus 2015 zoals bedoeld in artikel DABM. Het tijdsverloop tussen de datum van kennisgeving en de bestreden beslissing van 22 februari 2018 is op basis van de voorliggende stukken onredelijk lang voor een bestuur dat als een goede huisvader handelend met de nodige zorgvuldigheid zijn beslissing voorbereidt en hiervan kennis geeft, minstens wordt het tijdsverloop door de verwerende partij niet verantwoord aan de hand van concrete elementen. 6

7 In de bestreden beslissing wordt de reeds verlopen termijn evenwel expliciet meegenomen als boeteverlagend criterium en wordt de boete met een vierde verlaagd. De verzoekende partij bekritiseert de bestreden beslissing op dit punt niet. De verzoekende partij toont niet aan dat zij door het lange tijdsverloop concreet benadeeld is. Er wordt niet aangetoond dat de verlaging van de boete met een vierde wegens het tijdsverloop een kennelijk onredelijke beslissing is. Het onderzoek van het dossier toont evenmin aan dat er aanleiding toe bestaat om de opgelegde alternatieve bestuurlijke geldboete door de schending van de redelijke termijn bijkomend te verminderen. Het middel wordt verworpen. B. Tweede middel Standpunt van de partijen 1. De verzoekende partij betwist de toerekenbaarheid van het milieumisdrijf. Zij stelt dat zij het rattenvergif volgens de regels van de kunst en in samenspraak met de stad Mechelen heeft geplaatst en dat zij niet verantwoordelijk is voor het gif in de onmiddellijke nabijheid van de buizen. De aanwezigheid van een dode gaai (een soort die trouwens is opgenomen in de lijst van te bestrijden dieren) wijst niet op enige verantwoordelijkheid in hoofde van de verzoekende partij temeer omdat er geen enkel causaal verband bewezen is. Zij voegt nog toe dat zij zich steeds plichtsbewust heeft bezig gehouden met het milieu en de natuur, en dit met het grootste respect voor de aanwezige dieren. 2. De verwerende partij stelt dat het bewijs van de feiten en het daderschap met alle middelen van recht kan geleverd worden en dat zij oordeelt naar innerlijke overtuiging. In casu heeft de verzoekende partij erkend dat zij de groene korrels in witte zakjes als vergif heeft gebruikt toen de rode blokken gif in de buizen niet meer bleken te werken. De verzoekende partij bezocht de voederplaatsen driemaal per week, zodat het ongeloofwaardig is dat zij de zakjes, die al langere tijd op de voederplaatsen lagen, niet heeft opgemerkt. Er is volgens de verwerende partij sprake van een geheel van samenhangende feitelijke omstandigheden die de verzoekende partij aanduiden als overtreder die het gif op de voederplaatsen heeft gelegd. De aanwezigheid van een dode gaai in de nabijheid van de voederplaats is niet meegenomen in de beoordeling, zodat dit argument van de verzoekende partij irrelevant is. Los daarvan is de gaai nog steeds opgenomen in bijlage 1 bij het het Soortenbesluit, waarvan slechts onder strikte voorwaarden kan afgeweken worden. Beoordeling door het College 1. Artikel 16, 1 Soortenbesluit, bepaalt het volgende: 1. Het is verboden om voor het doden of vangen van in het wild levende dieren in het kader van dit besluit gebruik te maken van de middelen, installaties of methoden, vermeld in bijlage 2, A. Het is eveneens verboden om voor het doden of vangen van die dieren andere middelen, installaties of methoden te gebruiken dan die welke vermeld zijn in bijlage 2, A, als die middelen, installaties of methoden er op gericht zijn om dieren te vangen of te doden op 7

8 een massale of niet-selectieve wijze, of om bij dat vangen of doden vermijdbaar leed te veroorzaken. In punt 15 van deze bijlage 2A wordt het gebruik van vergif en giftig of verdovend lokaas verboden. 2. Uit de vaststellingen van de verbalisant blijkt dat rattenvergif werd aangetroffen op voederplaatsen voor wild zodat verschillende beschermde diersoorten het gif konden innemen. De verzoekende partij heeft toegegeven dat zij het gif gebruikt heeft en dat zij deze zakjes geplaatst heeft in de door de stad Mechelen voorziene buizen, waarin normaal gezien een rode blok vergif zit. Overeenkomstig artikel , 1 DABM is zowel een opzettelijke als een door gebrek aan voorzorg of voorzichtigheid gepleegde schending strafbaar gesteld. De verzoekende partij is ook strafbaar wanneer het gif zich door een gebrek aan voorzorg heeft kunnen verspreiden naar plekken buiten de buis, waar het kon ingenomen worden door beschermde diersoorten. De verzoekende partij heeft aangegeven dat zij de door de stad Mechelen voorziene buizen anders heeft gebruikt dan eigenlijk voorzien: naast de rode blok gif die zich normaal in de buis bevindt (en die volgens de vaststellingen van de verbalisant niet zomaar uit de buis verwijderd kan worden) heeft zij in deze buizen ook zakjes met korrels geplaatst. Het zijn deze zakjes die op de voederplaats zijn aangetroffen. De zoon van de verzoekende partij stelt zelf tijdens het verhoor dat het waarschijnlijk is dat de ratten het gif buiten de voorziene buizen hebben gebracht. De verwerende partij oordeelt dan ook terecht dat de verzoekende partij het door onzorgvuldigheid mogelijk heeft gemaakt dat andere soorten dan ratten schadelijke gevolgen kunnen ondervinden van het leggen van het rattengif. Bovendien stelt de verbalisant vast dat de zakjes al langere tijd op de voederplaatsen lagen, zodat de verzoekende partij die hier naar eigen zeggen een drietal keer per week komt, deze zeker had moeten opmerken en verwijderen om te vermijden dat beschermde diersoorten het gif zouden innemen. De verzoekende partij toont niet aan dat de verwerende partij het geheel van de feiten en omstandigheden zoals geschetst onoordeelkundig of kennelijk onredelijk heeft beoordeeld Anders dan de verzoekende partij voorhoudt, verbindt de verwerende partij de aangetroffen dode gaai niet aan de toerekenbaarheid van het misdrijf aan de verzoekende partij waartoe zij, zoals blijkt uit de bestreden beslissing, besluit op grond van een geheel van de hierboven vermelde samenhangende feitelijke omstandigheden. Het middel wordt verworpen. 8

9 BESLISSING VAN HET HANDHAVINGSCOLLEGE 1. Het College verwerpt het beroep. 2. Het College legt de kosten van het beroep, bepaald op 100 euro, ten laste van de verzoekende partij. Dit arrest is uitgesproken te Brussel in openbare zitting van 8 januari 2019 door de eerste kamer. De toegevoegd griffier, De voorzitter van de eerste kamer, Kengiro VERHEYDEN Marc VAN ASCH 9