BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Acute medicatie geïnduceerde bewegingsstoornissen. Prof. dr. Peter N van Harten.

Transcriptie

1 BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Acute medicatie geïnduceerde bewegingsstoornissen Prof. dr. Peter N van Harten

2 Themanummer: Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie Vanuit Maastricht University en GGz centraal Diederik Tenback Rob Doornebal Charlie Mentzel Thierry Mentzel Jim van Os Albert Leentjens Peter van Harten

3 Acute medicahe geïnduceerde bewegingsstoornissen Acute dystonie Akathisie Parkinsonisme Onttrekkingsdyskinesie Myoclonieën Acute Dystonie

4 Oculogyre crisen Uitzondering Ontstaat ook bij langdurig antipsychoticagebruik Vaak onder invloed van emotie, spanning Acute Dystonie

5 Torticollis Hand dystonie Blefarospasmen, oromandibulaire dystonie, torticollis en schouderdystonie Blefarospasmen (let op samentrekken musculus frontalis) Acute Dystonie

6 Risicofactoren Lage leeftijd Voorgeschiedenis van acute dystonie Recent gebruik van cocaïne Vooral First Generation Antipsychotics Hoogpotente > laagpotente Acute Dystonie

7 html/animations.html 7

8 Differentiële diagnostiek Simulatie Conversie Katatonie Temporale epilepsie Tardieve dystonie Tetanus Hypocalcaemie Door hypoparathyreoidie of hyperventilatie Acute Dystonie

9 Differentiële diagnostiek Tetanus Tetanie door hypocalcaemie NTvG 2009;153:411 NTvG 2007;151

10 Acute dystonie Preventie Behandeling Anticholinergicum I.M. Herstel Na 15 min geen herstel 1. Herhalen Antich I.M. 2. Bij oculogyre crisen clonazepam 3. Heroverwegen diagnose

11 Preventie Acute dystonie Risicofactoren? Nee Ja Alleen voorlichting Toevoegen anticholinergica Risicofactoren: Lage leeftijd Voorgeschiedenis van acute dystonie Recent gebruik van cocaïne Antipsychoticum met anticholinerge eigenschappen of zwakke bindingsaffiniteit D 2 receptor

12 Akathisie Pathofysiologie nauwelijks bekend postsynaptische dopamine receptor blokkade buiten het corpus striatum D4 receptor Fanaserin Clozapine Klinisch beeld Rusteloosheid Beenbewegingen Provocatietest In staande positie ontstaat lopen op de plaats Akathisie

13 Akathisie Prevalentie Bij FGA s 20-30% Bij SGA s lager Bij clozapine ± 10% (veelal milde gevallen) Risicofactoren Voorgeschiedenis akathisie ijzergebrek? Akathisie is sterk dosis afhankelijk! Akathisie

14 Akathisie Preventie Behandeling 1. FGA: 1.Antipsychoticum Start met lage met atypisch profiel dosering 2. Voorlichting 2. Voeg toe anticholinergica 3. Voorlichting 1. Verlaag dosering! 2. Alleen akathisie dan β-blokkers of Anitch. 3. Indien akathisie en parkinsonisme dan Antich. 4. Mirtazapine 5. Benzodiazepine 6. Switch naar antipsychoticum met atypisch profiel

15 Mesocortical Pathway Dopaminergic Pathways in the Brain Nigrostriatal Pathway Hypoactivity: Negative and Cognitive Symptoms D 2 Antagonist: EPS Tuberoinfundibular Pathway D 2 Antagonist: Hyperprolactinemia Carlsson. Neuropsychopharmacology. 1988;1:179; Carlsson. Science. 2001;294:1021. Mesolimbic Pathway Hyperactivity: Positive Symptoms

16 Parkinsonisme Pathofysiologie Nigrostriatale dopaminebaan vooral parkinsonisme blokkade van de D2 receptor striatum en substanha nigra hoge dichtheid van D2 receptoren

17 Parkinsonisme Trias Akinesie /bradykinesie Tremor Rigiditeit (houdingsinstabiliteit)

18 Akinesie/ bradykinesie Weinig en vertaagd bewegen Spraak monotoon (afname dynamiek en volume) Minder mimiek (soms licht openstaande mond) Zwakte in de spieren en snel vermoeid Lopen gebogen houding langzaam lopen kleine pasjes verminderde armzwaai Start stop problemen Speekselvloed Dysarthrie of dysfagie Parkinsonsime

19 Rusttremor Kenmerken Aanwezig in rust Frequentie 4-8Hz Beweging: een Pro- supinatie Toename bij Lopen Stress en emotie Kortdurende afname bij intentionele beweging Vaak veel schaamte en ook fysieke last Parkinsonsime

20 Rigiditeit Kenmerken Aanhoudende verhoogde tonus van de spieren Voelt als buigen van een loden pijp Tandradfenomeen Patiënt klaagt over stijfheid/ gespannenheid Parkinsonsime

21 Subjectieve verschijnselen Verlies van energie/ Moeheid Apathie Onhandigheid Problemen in de coördinatie Soms pijn aan de gewrichten Geringe lidslag: ogen droog en pijnlijk Micrografie Seborrhoea Parkinsonsime

22 Epidemiologie Incidentie FGA s 30-40% SGA s duidelijk lager Risicofactoren Voorgeschiedenis parkinsonisme Oudere leeftijd Parkinsonisme risicofactor voor later tardieve dyskinesie Parkinsonsime

23 Parkinsonisme Preventie Behandeling 1. Lage dosering 2.Anticholinergica toevoegen Antipsychoticum met anticholinerge eigenschappen en/ of atypisch profiel 1. Verlaag dosering 2. Voeg toe anticholinergicum of amantadine 3. Switch naar antipsychoticum met anticholinerge eigenschappen en/of atypisch profiel

24 Onttrekkingsdyskinesie Vaker bij kinderen Beeld Dyskinetisch Ontstaan Na plotseling staken of substantieel verlagen van antipsychotica Beloop Self limiting veelal in enkele uren of dagen Onttrekkingsdyskinesie

25 Myoclonie Plotselinge, schokachtige contractie van een spier of een groep spieren Ontstaan veelal na Antidepressiva, vooral Tricyclische Clozapine (hoge bloedspiegel) Lithium vooral actie-myoclonie

26 Conclusies Acute medicatie geïnduceerde bewegingsstoornissen Acute dystonie Akathisie Parkinsonisme Onttrekkingsdyskinesie Myoclonie Preventie en behandeling goed mogelijk