Motorisch leren. Zie hiervoor óók (hfst. 8) in het boek van Ben van Cranenburgh. Van contractie naar actie

Transcriptie

1 Motorisch leren

2 Motorisch leren Zie hiervoor óók (hfst. 8) in het boek van Ben van Cranenburgh ISBN / ISSN Van contractie naar actie Motorisch leren in dagelijks leven, sport, muziek en revalidatie

3 Motorisch leren Besef tijdens het werken met je patiënt dat er vele manieren zijn om tot resultaat te komen 'Er leiden vele wegen naar Rome' Welke wegen zijn het meest geschikt? Moeten we altijd Rome als eindpunt zien? Wat is het beginpunt? Bewust onbekwaam?

4 expliciet leren Je weet precies wat en hoe je leert Je kunt het uitleggen als patiënt Het kan uitgelegd worden door de therapeut Cortex buitenbrein Wij leren de patient het doel van de oefening, geven tips over de basishouding en leggen uit wat gewaarwordingen kunnen betekenen Balanceren kun je leren; maar niet expliciet

5 impliciet leren Je weet wel wat je aan het oefenen bent Je hebt geen idee hoe dat precies in zijn werk gaat net zo min als je je spijsvertering regelt Neurale robot wordt geprogrammeerd; binnenbrein; uitlokkende oefeningen Resultaatgericht; uitvoering maakt niet uit Resistenter tegen stress Dubbeltaken / afleiding

6 impliciet leren Bij weak link-training (signaaltraining / neurac) ondersteunt de therapeut bij het 'niet kunnen' Tijdens of na het oefenen middels neurac kan patiënt vaak niet goed uitleggen hoe hij beweegt; ik helemaal niet wat ik doe Vaak wordt er gezegd dat het 'anders' aanvoelt Het moet de patiënt uitgelegd worden dat dit 'niet weten' een goed gevolg van de training is

7 Expliciet / impliciet leren Het valt op dat therapeuten zelf altijd graag verbaal willen uitleggen Laat deze cursus een uitdaging zijn ook andere vormen van leren te gebruiken

8 Motore aansturing trekkend systeem: bewust ontspannen stabiliserend systeem: onbewust over laten aan

9 Interne focus van aandacht Aandacht op de preciese beweging die gemaakt moet worden Aandacht juiste houding neigt tot cognitief een houding doen Eerder houterig; toneelstukje Letten op je houding geeft schijnstabiliteit

10 Externe focus van aandacht Aandacht op het doel van bewegen Aandacht voor de uitvoering Voorkeur bij balanstaken Intentioneel bewegen Merken dat je uit balans bent; niets aan de hand; vul je brein met oplossend vermogen zodat je brein voor jou kan zorgen zonder te weten J Mot Behav Sep-Oct;42(5): Acquiring a novel coordination skill without practicing the correct motor commands. Feijen L1, Hodges NJ, Beek PJ.

11

12 Vrije worp bij basketbal; schotnauwkeurigheid en EMG mm fl.carp. rad., bic. br., tric. br., delt. ext. Focus: basket >> Schot beter, EMG lager int. Focus: polsbeweging>> meer spanning in onderarm met minder schotnauwkeurigheid Conclusie: externe focus van aandacht bevordert de economie van het bewegen en reduceert ruis. Brain Res Bull Oct 30;67(4): Increased movement accuracy and reduced EMG activity as the result of adopting an external focus of attention. Zachry T1, Wulf G, Mercer J, Bezodis N.

13 Aldoende leren: operante conditionering Relatie tussen gedrag en de gevolgen ervan Merken wat er gebeurt en er van leren; ook van fouten; dus je moet wel aandacht hebben Gebruik maken van plasticiteit cortex Motivatie is van belang en het oefenen moet iets opleveren; uitleg als beloning (pijn ) uitblijft! Derhalve subdoelen stellen Aanpassend vermogen; andere bal?

14 Aldoende leren: operante conditionering Bekrachtiging en beloning is van belang Dit hoeft niet alleen pijnvermindering of prestatieverbetering te zijn; heel goed mogelijk dat iemand inzicht in zijn aanpassingsvermogen of leervermogen krijgt

15 Feedback Geef feedback op allerlei mogelijkheden en via allerlei ingangen; auditief, sensorisch; er moet waargenomen worden: aandacht dus met: Knowledge of results / performance; welke heeft de meeste waarde? Conflict met jurysporten? Als je merkt dat het slecht gaat kun je nog steeds goed geoefend hebben; pas op niet te snel te oordelen over de prestatie maar meer over het leervermogen en de weg naar resultaat

16 Stimulatie Vele vormen op verschillende momenten Wees creatief! Vibratie op de bal inhibieert overactiviteit en compensaties Vibratie op de bal stimuleert cocontractie en balanceren Vibratie is ook afleiding (niet denken genereert automatisch balanceren)

17 Stimulatie Raak je patiënten aan?! Ondersteunen is ook stimuleren van mogelijkheden door compensatie-noodzaak uit te schakelen; leren in plaats van presteren De bal manueel verplaatsen stimuleert het balanceren en aanpassen aan verstoring

18 Placebo Benut het placebo-effect van contextuele factoren Niet alleen de oefening helpt; pak de meerwaarde door juiste interactie, omgeving en communicatie Cave nocebo! Cognities maken een onderdeel uit van het SCEGS-model. Rossettini G, Carlino E, Testa M. Clinical relevance of contextual factors as triggers of placebo and nocebo effects in musculoskeletal pain. BMC Musculoskeletal Disorders 2018; 19(1): 27

19 Analogieën gebruiken Koppel het te leren aan een bekende voorstelling; 'wiebel als een bootje in de haven' Leren met een beleving beklijft beter dan na expliciete instructies Het aangeleerde is robuuster bij cognitief belaste situaties Tse, A.C.Y., Wong, T.W.L., Masters, R.S.W. (2017) Examining motor learning in older adults using analogy instruction. Psychology of Sport and Exercise 28; 78e84.

20 Woordkeus Besef als therapeut wat je zegt en hoe dat overkomt; ga op de bal liggen of 'laat je dragen door de bal' beweeg op en neer of 'beweeg neer en op' laat los of 'laat gaan...' houdt vast of 'houdt aan...' probeer dit of 'onderzoek/verken dit'

21 Stimulatie Stimuleer ook met je stem maar probeer het uitleggen te voorkomen; cave te veel expliciet leren Ritme en tellen kan ook stabiliseren en houvast bieden Een ieder is ontvankelijk voor verschillende stimulatie: VARIEER!

22 Demonstratie Pas op wat je demonstreert; wees je bewust wat je laat zien en waar de patiënt op let! Kijkt deze naar prestatie of naar uitvoering? Doe vooral de sfeer voor waarin geoefend wordt; de circustruc zelf is niet interessant Pas op voor exacte imitatie van jou uitvoering

23 Van fouten kun je leren Mag je fouten maken? Pas op dat fouten niet inslijpen Je moet de fouten wel opmerken om er van te kunnen leren; is er voldoende aandacht en lichaamsbesef? Pas op dat het vertrouwen in juist bewegen blijft bestaan; laat het niet fout in het lichaam gaan (pijn / verkramping); de oefening mag wel mislukken...

24 Van fouten kun je leren Mag je fouten maken? Vertrouwen in bewegen kan ook door foutloos bewegen ontwikkeld worden Zorg daartoe dat de oefening uitdagend maar mogelijk is, pijnvrij en kortgenoeg duurt Vaak stoppen met een oefening betekent dat je hem vaak uitvoert zonder 'dom' door te gaan

25 Foutloos leren Ondersteun en begeleid de patiënt daar waar compensatie dreigt. Helpt de patiënt met de beweging welke niet of fout ontwikkeld is in het brein; dus ook zonder pijn Downgraden maakt dat het steunende systeem 'aanslaat' omdat het compensatoire mechanisme uitgeschakeld of voorkomen wordt! We kunnen hier ook spreken van forced use

26 Forced use Zwakke schakel versterken (neuro-activatie) in meest verkorte positie; actief insufficient. Dwingt tot aanspraak ondersteunende systeem Door in zit op de bal het steunvlak te verkleinen wordt het balanssysteem gestimuleerd Er moet wel een bepaalde (geringe) restfunctie aanwezig zijn (software updaten i.p.v. installeren)

27 Chaining Forward chaining; oefenen van begin tot eind Backward chaining; beginnend bij eindresultaat; dus boven beginnen na downgraden; 'vallend leren' Hiermee het trekkende systeem van 'je best doen' uitschakelen Hoe leren adelaars vliegen? Vraag naar deze metafoor tijdens de cursus

28

29 Weak link Een weak link is een functioneel tekort in de biomechanische keten door afgenomen neuromusculaire controle, onvoldoende stabiliteit, afgenomen spierkracht en angst / vermijdingsgedrag met als resultaat een slecht functionerend bewegingsapparaat.

30 Downgraden Externe steun door therapeut maakt dat een taak uitgevoerd kan worden met een spanning / ontspanning die gewenst is, waarbij de therapeut de motorcontroll verzorgt die de patiënt in een bepaalde houding of situatie niet kan uitvoeren. De weak link doet weer mee in de keten. Downgraden helpt de patiënt vertrouwen te krijgen en te ontspannen. Daar waar de veerkracht ontbreekt wordt steun geboden.

31 Neuro-activatie uitgeschakelde spieren weer in de bewegingsketen inbouwen vergeten steunspieren weer mee laten doen zodat de trek- en paniekspieren kunnen ontspannen verleerde bewegingstechniek terugvinden op de harde schijf; motorpatronen spierbalans op orde brengen; alle spieren werken samen

32 Wanneer neuro-activatie? als zwakke schakels in een keten overgenomen zijn door het verstijvende compensatiemechanisme; de zwakke schakel moet weer leren meedoen! na uitschakelen van het steunmechanisme door een doorgemaakt trauma, zoals ongeluk (whiplash, voorste kruisband) mentale en psychische invloeden (burn-out) virus (ziekte van Pfeiffer)

33 Downgraden De onbeheersbare houding wordt toch aangenomen; vandaar verder uitdagen Toepassing downgraden; - het ondersteunen van de overbrugging - begeleiden naar het eindpunt van de beweging (actief insufficiente positie) - het beveiligen van de regelruimte (bij balanceren)

34 Weak-linktraining gesloten keten zwaar belasten tot duidelijke vermoeidheid zonder (extra) pijn!!!!!!!!!!! instabiele ondergrond Eventueel vibratie waar nodig downgraden juiste gewrichtshoek stimuleren

35 Opbouw weak-linktraining start in volledige balancerende positie zonder trek downgraden waar nodig statisch met aandacht voor balans en adem; mét, en later, zonder vibratie zo lang als goed gaat; 5-30 seconden dynamischer maken met 5-7 herhalingsmaximum; seconden; aandacht voor ademen (niet té) moeilijk! Aanspreken balanssysteem zo mogelijk upgraden mogelijk ook in open keten toepassen

36

37 Olifantenpaadjes Leer je patiënt de weg kennen in zijn of haar eigen lijf Ga op verkenning uit; waar kun je langs? Slijp nieuw paden in; variëer Heeft jouw patiënt wel eens een olifantenpaadje genomen?

38 Neem heel vaak pauze!!!! Elke pauze opent de mogelijkheid van navoelen, verwerken en opslaan in het brein Hoe vaker je pauze neemt, hoe vaker je wat gedaan hebt Hoe vaker je pauze neemt, hoe vaker je wat gaat doen Hoe vaker je pauze neemt, hoe minder groot de kans dat je 'dom door gaat'

39 Houd je losse houding vast! Welke interventie heeft hier plaats gevonden?

40 Opdracht: werk toe naar dit doel en merk hoe het oefenproces verloopt!

41 Mindfulness based oefenen De vaardigheid om oordeelsvrij in het hier en nu de oefenstof te observeren en te ondergaan, zonder actie te ondernemen om ervaringen te vermijden, te controleren of vast te houden.

42 Aandachtspunten oefengedrag en mentale aspecten Oefenen is niet presteren; oefenen is leren. Doelgericht oefenen is iets anders dan het doel oefenen. Oefenen heeft geen prestatiedoel, maar een ervaringsdoel. Expliciet leren vs. impliciet

43 Oefenen = sensomotorische reëducatie; de patiënt is bewust van het bewegingspatroon en integreert de herwonnen bewegingsmogelijkheden. De patiënt vindt opnieuw het vertrouwen in een herwonnen en pijnvrij bewegingspatroon van waaruit hij vervolgens zijn activiteiten kan verhogen tot trainen en presteren.

44 Bij oefenen zullen fouten als welkom ervaren mogen worden. Bij oefenen is aandacht noodzakelijk; ervaren zonder aandacht is niet mogelijk. Het effect van oefenen is wezenlijk anders wanneer er aandacht is voor het resultaat. Bij het oefenen geeft de therapeut feedback of laat de patiënt zelf ervaren wat de gevolgen van het oefenen zijn (wel of niet gewenst).

45 De woordkeus van de therapeut bepaalt de interpretatie en daarmee ook de uitvoering van de oefenstof. Bij het oefenen staan opmerkzaamheid en waarnemen door patiënt en therapeut voorop; op basis hiervan kan de oefenstof aangepast of veranderd worden. De therapeut kan kiezen het leerproces te laten verlopen zonder interventie, of juist meteen in grijpen om eventuele fouten te veranderen.

46 Omdat aandacht een voorwaarde is voor leren, wordt hier ook gesproken van mindfulnessbased behandelen. Aandachtsstraining is iets anders dan trainen met aandacht. Het opmerken van de kwaliteiten van het lichaam tijdens oefeningen heeft een meerwaarde naast de oefenstof zelf. Stabiliteitstraining is gebaseerd op het uitlokken van automatische regelmechanismen; derhalve dient men de cognitie niet de boventoon te laten voeren.

47 Aandacht hebben voor de gebeurtenissen in het lichaam tijdens houding en beweging spelen een belangrijke rol bij de motorische reëducatie. Externe focus en interne focus. Lichaamsgevoel is een voorwaarde voor leren bewegen. De mentale status heeft invloed op de wijze van bewegen.