Balans en stabiliteitstraining STC TIGRA Heerenveen

Transcriptie

1 Balans en stabiliteitstraining STC TIGRA Heerenveen Leerdoelen, inzichten en competenties De verschillende leerdoelen, inzichten en competenties komen in meerdere dagen steeds terug. Zij worden dus niet één voor één afgewerkt. Toch is hier per dag aangegeven waar de nadruk op ligt. De competenties van de eerste twee dagen zijn voorwaarde voor de latere scholingen. Competenties van latere scholingen kunnen al genoemd worden in de voorbereidende momenten.

2 Balans en stabiliteitstraining Dag 1 Balanceren, sturen en afstemmen Balanceren; Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de complexiteit van de sturende functies van het lichaam Stabiliteit = motor-control. Balanceren = sturen en afstemmen. Balanceren is noodzakelijk bij het kracht kunnen / mogen geven. Balanceren is continue minutieus vallen en volgen (oplossend) bewegen. Balanceren is continue uit balans zijn en dit herstellen. Balanceren = vallen >> relatie met emoties als angst. Balanceren bestaat op basis van ervaring> balanceren kun je leren. Balanceren behoort tot de automatische regelprocessen. Emoties beïnvloeden de stabiliteit (houding en bewegingsgedrag). Taal en uitdrukking van therapeut beïnvloeden het beweeggedrag van de patiënt. Cognities van patiënt beïnvloeden gedrag van houding en beweging. Balanceren is energetisch gunstig voor het controleren van houding en beweging. Balanceren is een onderdeel van het totaal-bewegen. In pathologische situaties kan sturing (en steun) wegvallen of verminderd van kwaliteit zijn. Oefengedrag en mentale aspecten bij de stabiliteitstraining Leerdoel 1: de cursist krijgt inzicht in het verschil tussen resultaat gericht presteren en uitvoeringsgericht oefenen Leerdoel 2: de cursist krijgt inzicht in verschillende coachingsstrategieën Leerdoel 3: de cursist krijgt inzicht in de invloed van intenties, cognities en emoties bij houding en beweging Oefenen is niet presteren; oefenen is leren. Doelgericht oefenen is iets anders dan het doel oefenen. Oefenen heeft geen prestatiedoel, maar een ervaringsdoel. Expliciet leren vs. impliciet Oefenen staat ten dienste van de sensomotorische reëducatie; de patiënt is bewust van het bewegingspatroon en integreert de herwonnen bewegingsmogelijkheden. De patiënt vindt opnieuw het vertrouwen in een herwonnen en pijnvrij bewegingspatroon van waaruit hij vervolgens zijn activiteiten kan verhogen tot trainen en presteren. Bewegen begleiden en stressmanagement zijn mogelijke interventies bij chronische rugpijnklachten; positief ervaren doet leren en vervolgens pas presteren. Bij oefenen zullen fouten als welkom ervaren mogen worden.

3 Bij oefenen is aandacht noodzakelijk; ervaren zonder aandacht is niet mogelijk. Het effect van oefenen is wezenlijk anders wanneer er aandacht is voor het oefenresultaat. Bij het oefenen geeft de therapeut feedback of laat de patiënt zelf ervaren wat de gevolgen van het oefenen zijn (wel of niet gewenst). De woordkeus van de therapeut bepaalt de interpretatie en daarmee ook de uitvoering van de oefenstof. Bij het oefenen staan opmerkzaamheid en waarnemen door patiënt en therapeut voorop; op basis hiervan kan de oefenstof aangepast of veranderd worden. De therapeut kan kiezen het leerproces te laten verlopen zonder interventie, of juist meteen in grijpen om eventuele fouten te veranderen. Omdat aandacht een voorwaarde is voor leren, wordt hier ook gesproken van mindfulnessbased behandelen. Aandachtsstraining is iets anders dan trainen met aandacht. Het opmerken van de kwaliteiten van het lichaam tijdens oefeningen heeft een meerwaarde naast de oefenstof zelf. Stabiliteitstraining is gebaseerd op het uitlokken van automatische regelmechanismen; derhalve dient men de cognitie niet de boventoon te laten voeren. Aandacht hebben voor de gebeurtenissen in het lichaam tijdens houding en beweging spelen een belangrijke rol bij de motorische reëducatie. Externe focus en interne focus. Lichaamsgevoel is een voorwaarde voor leren bewegen. De mentale status heeft invloed op de wijze van bewegen. Vanuit de balanspositie wordt elke beweging ingezet door middel van een valmoment; durft men wel te vallen? Bang omdat men stijf is, of stijf omdat men bang is? Begrip en inzicht bevorderen het juist bewegen. Begrip en inzicht bevorderen commitment om te oefenen. De therapeut leert de patiënt te informeren over de behandeldoelen en geeft deze inzicht in de therapie. De therapeut leert metaforen te gebruiken bij het informeren en uitleggen van behandeldoelen en therapie. Regelruimte Leerdoel: het begrip regelruimte wordt geïntroduceerd en ervaren De cursist ervaart het balanceren in het eigen lijf en merkt dat voor de verzorgende aspecten van het lichaam ruimte nodig is: circuleren, ventileren en balanceren. Voor leven is ruimte nodig; ook ín het lichaam. Het lichaam heeft ruimte nodig voor circuleren, ventileren en balanceren. Bij een slechte afstemming is veel ruimte nodig; grote deviatie rondom het balanspunt; het lichaam laat slechts een beperkte ROM toe; stijf! Zo ook verstijfd door angst. Bij een goed balancerend vermogen is minder regelruimte nodig en daarmee een groter bewegingsbereik beschikbaar. De regelruimte wordt beïnvloed door emoties, cognities, ervaring. Het lichaam remt de mobiliteit wanneer er onvoldoende regelruimte bestaat. Het lichaam remt het ademen wanneer wij aan het eind van onze regelruimte zijn. Regelruimte is ook ademruimte; het ademen vraagt ook ruimte. Regelruimte is ook ruimte waarin circulatie plaats kan vinden; bij slechter balanceren ontstaat er meer spanning met daardoor minder doorbloeding en ook eerder verzuren van

4 musculatuur >> bij een slechte stabiliteit lijkt de conditie verminderd zonder dat dit primair inspanningfysiologische oorzaken heeft. Stroop is de metafoor voor regelruimte. Wat is het einde van mijn regelruimte? Het einde van mijn mogelijkheden is het begin van de uitdaging? Regelruimte verkennen tijdens balanceren; hoe ver kunnen wij bewegen zonder de controle te verliezen? Hoe ver kunnen wij ons lichaam opspannen / uitrekken met behoud van afstemmen / balanceren / ademen? Trekkende spierfunctie Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de verschillende spierfuncties die bijdragen aan onze totaalmotoriek Al onze activiteiten die wij uitvoeren zijn gebaseerd op doen! Alle verzorgende functies van ons lichaam zijn gebaseerd op zijn; automatische regelmechanismen. Bewegen is een samenspel van trekkende functies die gesuperponeerd worden op op de stabiliteitsfuncties steun en sturing. Voorom (duwend aspect) en achterom bewegen (trekkend aspect) is verschillend voor het balancerend vermogen; bij angst en twijfel, ervaringsgebrek en compenseren krijgt het lichaam de neiging meer trekkende bewegingen uit te voeren. Balansverstoringen zijn het gevolg. Wanneer de motorcontrol tekort schiet zullende de trekkende systemen onze regelruimte beperken; schijnstabiliteit Op het moment dat de stabiliteit / motorcontroll onvoldoende is, zullen de trekkende systemen de overhand hebben. Energetisch bekeken, is dit nadelig = overbelasting met mogelijk klachten tot gevolg. Waarnemen en diagnostiseren Leerdoel: de cursist krijgt basis- inzicht in de wijze van observeren en waarnemen van de bewegende patiënt en verbindt daaraan conclusies Waar naar te kijken; kenmerken van spanning. Interpretatie en formuleren van behandelopties.

5 Balans en stabiliteitstraining Dag 2 De veerkracht van het lichaam Het ademen Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de relatie van het middenrif en ademhaling met motorcontroll Het lichaam verzorgt ons door middel van circuleren, ventileren en balanceren. Het diafragma en daarmee het ademen is verbonden met alle bewegingsketens. Emoties zijn verbonden met het ademen en daarmee ook met het lichamelijke. Het ademen wordt beïnvloed door gebrek aan motor controll. Bij instabiliteit wordt het diafragma compensatoir ingezet; uitademen tijdens het inzetten van een beweging is dan niet mogelijk. Vrij aandachtig doorademen lokt balanceren uit; onbewust regelmechanisme. Conditie lijkt verminderd te zijn bij slechte stabiliteit; eerder adembeperking bij moeilijke taken. Het diafragma kan steun geven bij zware en moeilijke bewegingen; bij het vroeg inzetten van het diafragma bij relatief gemakkelijke en lichte taken spreken we van overcompensatie en ontstaan klachten. Goede afstemming, sturing, balancerend vermogen en dus goede stabiliteit geeft relatieve ontspanning en daarmee het vermogen tot optimaal arbeid verrichten met optimaal ventileren. Adequaat ademen geeft steun en afstemming / stabiliteit. Bij instabiliteit kan het ademen ongewild te veel aangesproken worden; schijnstabiliteit. Steun Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de term steun met betrekking tot stabiliteit en motor controll Steun is nooit dwingend maar verzorgend. Steun is meegaand zonder eigen richting. Steun past zich van moment tot moment aan de situatie aan. Het begrip steun ervaren als zijns-functie; automatisch regelproces. Externe steun; hulpmiddelen. Interne steun; de steun in ons lichaam; vergelijkbaar met schokbreking of vering; onze stabiliteit. Een teveel aan externe steun zou de ontwikkeling van onze motoriek kunnen beperken. In pathologische situaties kan steun (en sturing) wegvallen of verminderd van kwaliteit zijn.

6 Steun wordt geoefend door middel van brugoefeningen. Downgraden Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de mogelijkheden de patiënt te ondersteunen en ziet de noodzaak daarvan in bij de motorische reëducatie Externe steun door therapeut maakt dat een taak uitgevoerd kan worden met een spanning / ontspanning die gewenst is, waarbij de therapeut de motorcontroll verzorgt die de patiënt in een bepaalde houding of situatie niet kan uitvoeren. Downgraden helpt de patiënt vertrouwen te krijgen en te ontspannen. Daar waar de veerkracht ontbreekt wordt steun geboden. Downgraden maakt dat de onbereikbare ROM toch aangenomen kan worden, van waaruit er verder uitgedaagd wordt. Er zijn verschillende wijzen waarop externe steun / downgraden kan worden toegepast. Bij het uitvoeren van bruggen is dit het ondersteunen van de overbrugging. Bij bewegen is dit het de patiënt begeleiden naar het eindpunt van de beweging (NB voor de therapie is dit de start-uitgangs-houding). Bij balanceren is dit het beveiligen van de regelruimte. Rompstabiliteit Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de term corestability zoals die in deze cursus gedefinieerd wordt Rompstabiliteit is niet het stijf maken van de romp of het trainen van rompspieren op kracht Corestability bestaat op basis van het rustig kunnen zijn van de romp onder de omstandigheden die gevraagd worden. De romp kan overbelast worden waardoor een aantal van haar functies vermindert: Balanceren; opdat de extremiteiten geen kracht behoeven te geven om in evenwicht te blijven. Steun geven aan de taken van extremiteiten en hoofd. Steun geven aan de romp zelf met haar interne functionaliteit Regelruimte handhaven. o Ademen; regelruimte handhaven voor ventilatie. o Bekkenbodemfuncties mogelijk maken: dragende functies en regulatie kringspieren / continentie. o Circuleren; regelruimte handhaven voor spijsvertering en bloedsomloop

7 Regelruimte verkennen tijdens steunen Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in het juist uitvoeren van stabiliteitsbruggen Bij oefeningen ten dienste van steun denken we vooral aan brugoefeningen. Bij het oefenen van bruggen is er behoud van orde, comfort en gemak in het lichaam. Bruggen worden dynamisch uitgevoerd en de dynamiek van het lichaam wordt ervaren tijdens deze oefeningen. Steun staat gelijk aan vering en het kunnen opvangen van interne en externe krachten; daar is dus ruimte voor nodig. Zijn wij in staat om brug-oefeningen uit te voeren met behoud van circulatie, ventilatie en balanceren? Bij instabiliteit wordt het diafragma compensatoir ingezet; uitademen tijdens het inzetten van een beweging is dan niet mogelijk. Wordt het lichaam beperkt in haar verzorgende functies tijdens onze activiteiten? >> dit ervaren wij als conditiebeperking. Hoeveel ROM hebben wij nodig om ons balansvermogen in functie te houden? Hoe beter we kunnen balanceren en hoe meer steun we hebben, hoe meer mobiliteit tot onze beschikking staat om mee te presteren. Wanneer de steun ook werkelijk steun is zonder trekkende functie blijft de regelruimte behouden. Waarnemen en diagnostiseren Leerdoel: de cursist krijgt uitgebreider inzicht in de wijze van observeren en waarnemen van de bewegende patiënt en verbindt daaraan conclusies Waar naar te kijken; kenmerken van spanning; herkennen van weak links. Interpretatie en formuleren van behandelopties. Weak-linktraninig Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in het toepassen van neuro-activatie bij het bestaan van weaklinks Waarnemen van weak links. Uitgangshouding bepalen voor neuro-activatie. downgraden en ondersteunen activeren optrainen implementeren in grotere bewegingsvormen

8 Toepassing in het werkveld Leerdoel: na twee dagen heeft de cursist voldoende inzicht en tools om op een wijze die past bij de visie van balans en stabiliteitstraining de patiënt te banaderen en te behandelen en daar ervaring mee op te doen. De cursist/therapeut pas het aangeleerde van dag 1 en 2 toe in het dagelijkse werkveld. De cursist maakt gebruik van de syllabus om de aangeleerde oefenstof en methodes te herhalen en zich verder eigen te maken. Primair zal de cursist zich bezig houden met het toepassen van aandacht tijdens het oefenen en samen met de patiënt de effecten van het oefenen vaststellen.

9 Balans en stabiliteitstraining bekkengordel (dag 3) Waarnemen en behandelen; bekkengordel Algemene leerdoelen, inzichten en competenties die reeds verkregen zijn in de 2daagse basismodule en hier verder verdiept en toegepast worden. De (bekken)fysiotherapeut is in staat de begrippen steunen en sturen te benoemen en te herkennen in het motorisch functioneren. De (bekken)fysiotherapeut kan werken met het denkmodel dat beschrijft dat een vrij bewegende heup een rustige en stabiele romp waarborgt en andersom. De (bekken)fysiotherapeut kan aangeven dat pijn de stabiliserende functies wijzigt en weet dat deze niet altijd terugkomen na herstel van een oorspronkelijk acute pathologie met blijvende klachten (pijn en functieverlies) tot gevolg. De (bekken)fysiotherapeut kan bij de patiënt met onbegrepen klachten (als SOLK, bekkeninstabiliteit, fibromyalgie, status na doorgemaakte virusinfectie begrijpen) inzien dat de lichamelijke functies die de stabiliteit verzorgen, verminderd adequaat aangestuurd zijn; verlies van motor-control. De (bekken)fysiotherapeut kan de houding van de patiënt beschrijven tijdens balansopdrachten en benoemen waar verkrampende compensatoire reacties ontstaan. De (bekken)fysiotherapeut kan de kenmerken van spanning en nevenbewegingen herkennen tijdens bewegingsopdrachten. De (bekken)fysiotherapeut kan met behulp van de Swissbal een patient duidelijk maken hoe de stabiliserende functies in het lichaam plaats vinden en op welke wijze deze afwijkt van de norm. De (bekken)fysiotherapeut kan door middel van zogenaamde brugoefeningen diagnosticeren waar de weak-links (deficiten in de neuro motor-control zich bevinden. De (bekken)fysiotherapeut kan aangeven hoe de patiënt tijdens oefenvormen te instrueren, coachen en ondersteunen (downgraden) om tot een normalisering van de gestoorde neuromotoriek te komen i.c. vrij beweeglijke heup met ontspannen balancerende romp. De (bekken)fysiotherapeut begrijpt en kan uitleggen dat er bij inadequate houding en beweging geen sprake hoeft te zijn van spierkrachttekort, maar van spierfunctietekort met een inadequate aansturing in de gehele keten. De (bekken)fysiotherapeut maakt gebruik van het denkmodel dat loslaten en ontspannen adequate neuromotoriek vrij maakt op basis van automatische regelmechanismen. De (bekken)fysiotherapeut onderkent de relatie van de emotionele status van de patiënt met zijn/haar houding en beweging; het lichaam volgt de aandacht. De (bekken)fysiotherapeut kan de swissbal inzetten als hulpmiddel bij de behandeldoelstelling maar ziet in dat ook andere materialen gebruikt kunnen worden. De (bekken)fysiotherapeut onderkent het denkmodel waarbij er uitgegaan wordt dat spieren in hun actief insufficiënte houding, bijdragen aan de ondersteunende motorcontrolactiviteiten en kan de oefenstof daar op aanpassen en ontwikkelen. De (bekken)fysiotherapeut kan oefenstof begrijpen die uitgaat van de balancerende positie met later uitdagingen met oefenstof die plaats vindt in posities meer bedreigende posities.

10 De (bekken)fysiotherapeut leert dat het overmatig aanspannen van de rompmusculatuur tot pathologie en klachten kan leiden; verhoogde buikdruk, overactieve bekkenbodem, gestoord ademen, gespannen heupfunctie. De(bekken) fysiotherapeut onderkent dat het uitvoeren van oefenstof met aandacht voor het bewegingsproces meerwaarde heeft boven het alleen doen van oefeningen. Specifiekere leerdoelen, inzichten en competenties die betrekking hebben op deze module Waarnemen en diagnostiseren Leerdoel: de cursist krijgt specifiek inzicht in de wijze van observeren en waarnemen aangaande de vrij bewegende heup bij de bewegende patiënt met bekken en/of lagerugklachten en verbindt daaraan conclusies De motorische keuzes die de patiënt maakt rondom het bekken en heupen zijn interessant voor het totaalbewegen en totaalfunctioneren; dus niet alleen voor de patiënt met bekkenklachten maar ook voor de nek-, schouder- of knie- of ademhalingspatiënt met bekkengerelateerde klachten. Waar naar te kijken; kenmerken van spanning en compensatiorgedrag; o.a. buikdruk en overuse buikspieren. Interpretatie en formuleren van behandelopties. Testen stabiliteit heup en bekkengordel. Opstellen behandelgrootheden en het samenstellen en uitvoeren van oefenstof Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de verschillende behandeldoelen en de uitvoering daarvan Verschillende behandeldoelen kunnen zijn: o lichaamsgevoel vergroten; bewustwording, o cognities bijstellen, oefengedrag aanleren, o emoties reguleren (mogelijk verwijst de therapeut door naar een deskundige), o verbeteren van motorcontroll in al haar facetten zoals aangeleerd in dag 1 en 2; sturing steun; gehele keten rondom bekken tot in de periferi timing (feedforward) opheffen van weak links in allerlei posities en functies uiteindelijk (zo spoedig mogelijk) uitmondend in training van vaardigheden

11 Buikdruk Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de rol van buikdruk bij motor controll Buikdruk geeft steun /stabiliteit. Bij instabiliteit kan de buikdruk ongewild te veel aangesproken worden; schijnstabiliteit. Buikdruk heeft een relatie met het diafragma en daarmee met het ademen. Buikdruk heeft een relatie met de spanning van de rompmusculatuur. Buikdruk heeft een relatie met de spanning en functie van de bekkenbodem. Buikdruk heeft een relatie met de stem. Het bewust aanspannen van de buikspieren kan de buikdruk doen verhogen; veelal bestaat bij patiënten de cognitie dat buikspieren aanspannen een goede strategie is. Oefenstof ten dienste van de bekken en rompstabiliteit in het algemeen Leerdoel: 1) de cursist krijgt de beschikking over een scala aan oefeningen die ten dienste staan van stabiliteitrondom het bekken en leert deze oefenstof op te bouwen middels een logisch behandelproces Leerdoel: 2) de cursist leert vaardigheden aan om de oefenstof bij de patiënt aan te leren en te evalueren Alle oefenstof staat ten dienste van de totaalstabiliteit: adem, algemene houding, ketenvisie, lichaamsgevoel, buikdruk, gedrag, cognities, emoties, timing, sturing, steun, feedforward, stem, opstelling, mentale status, enz. De cursist leert vaardigheden voor het aanleren van oefenstof bij patiënten Bij een optimale rompstabiliteit en bekken(heup!!)-stabiliteit, blijkt de heup vrij te kunnen bewegen; andersom geredeneerd zullen wij dus werken naar een vrij bewegende heup. De cursist blijft zich bewust dat het hebben van aandacht tijdens de uitvoering van oefenstof van belang is voor de uitvoering en uitwerking daarvan. Opbouw van de oefenstof: o zit op de bal; verkennen, sturen, loslaten en trainen. o buik tegen de bal; verkennen, sturen, loslaten en trainen. o ruglig met hielen op de bal; verkennen, sturen, loslaten en trainen. o supine bridging gestrekte heupen o prone bridging gestrekte heupen o supine bridging met flecterende heupen en wervelkolom o prone bridging met flecterende heupen en verschillende knieposities o supine bridging met knieflectie en heupextensie en exorotatie (frogbridging) o lateral bridging in verschillende posities o prone bridging met flecterende heupen en behoud neutrale positie van de wervelkolom o backextension in op en keten perspectief van stabiliteitstraining

12 Variëren in het begeleiden van patiënten door middel van: o Ondersteunen / downgraden. o Teruggrijpen op voorwaardelijke motorische vaardigheden. o Variëren van oefenstof. o Doelen bijstellen. o Visuele controle; wel/geen spiegel of lichaamsgevoel. o Tactiele informatie. o Mondelinge instructie. o Voordoen van oefenstof op juiste (of ook onjuiste????) manier. o Inspringen op de beleving van oefenstof. o Mogelijkheid benoemen oefenstof te combineren met handsontechnieken. o Gedragsherkenning en beïnvloeding.

13 Balans en stabiliteitstraining extremiteiten (dag 4) Waarnemen en behandelen; onderste en bovenste extremiteit Waarnemen en diagnostiseren Leerdoel: de cursist krijgt specifiek inzicht in de wijze van observeren en waarnemen bij klachten aan de extremiteiten en verbindt daaraan conclusies; behandelbare grootheden en de uitvoering van behanding De motoriek van extremiteiten heeft relatie met de stabiliteit / motor-control in de gehele keten; van craniaal tot caudaal en van centraal naar perifeer Waar naar te kijken; kenmerken van spanning en compensatoirgedrag; o.a. buikdruk en overuse buikspieren. Waar naar te kijken; kenmerken van zwakte centraal met mogelijke verklaring overbelasting in aangedane extremiteit. Interpretatie en formuleren van behandelopties. Herkennen van weak links in de gehele bewegingsketen ten dienst van de functie van de extremiteit Opstellen behandelgrootheden en het samenstellen en uitvoeren van oefenstof Leerdoel: de cursist krijgt inzicht in de verschillende behandeldoelen en de uitvoering daarvan Verschillende behandeldoelen kunnen zijn: o lichaamsgevoel vergroten, o cognities bijstellen, oefengedrag aanleren, o emoties reguleren (mogelijk verwijst de therapeut door naar een deskundige), o verbeteren van motor-control in al haar facetten zoals aangeleerd in dag 1 en 2; sturing steun; gehele keten van centraal tot in de periferi timing (feedforward) opheffen van weak links in allerlei posities en functies

14 Oefenstof ten dienste van de functie van de extremiteiten Leerdoel: 1) de cursist krijgt de beschikking over een scala aan oefeningen die ten dienste staan van motoriek van de extremiteitenen leert deze oefenstof op te bouwen middels een logisch behandelproces Leerdoel: 2) de cursist leert vaardigheden aan om de oefenstof bij de patiënt aan te leren en te evalueren Alle oefenstof staat ten dienste van de totaalstabiliteit: adem, algemene houding, ketenvisie, lichaamsgevoel, buikdruk, gedrag, cognities, emoties, timing, sturing, steun, feedforward, stem, opstelling, mentale status, enz. De cursist leert vaardigheden voor het aanleren van oefenstof bij patiënten Bij een optimale functie van de extremiteiten hoort een stabiel aangestuurde keten. Opbouw van de oefenstof: o Aanleren startpositie innemen ten behoeve van neuro-activatie / herleren verloren motor-control. o zie artikel stabiliteitstraining in opbouw. Variëren in het begeleiden van patiënten door middel van: o Ondersteunen / downgraden. o Teruggrijpen op voorwaardelijke motorische vaardigheden. o Variëren van oefenstof. o Doelen bijstellen. o Visuele controle; wel/geen spiegel of lichaamsgevoel. o Tactiele informatie. o Mondelinge instructie. o Voordoen van oefenstof op juiste (of ook onjuiste????) manier. o Inspringen op de beleving van oefenstof. o Mogelijkheid benoemen oefenstof te combineren met handson-technieken. o Gedragsherkenning en beïnvloeding.