Management review. CO2-reductiesysteem. Rapportage Feb 2018 (Referentiejaar = 2010) I. Bangma O. Van der Ende

Transcriptie

1 Management review CO2-reductiesysteem Rapprtage Feb 2018 (Referentiejaar = 2010) Opgesteld dr: Akkrd: I. Bangma O. Van der Ende

2 1. Inleiding Op 23 februari is een management review gehuden waarin naar het functineren van de CO2- prestatieladder, de energieprestaties en de vrgang van de CO2-reductiedelstellingen is gekeken. De input vr deze management review bestnd uit: De geactualiseerde emissie inventarisatie, jan 2018 De CO2-reductie delstellingen, jan 2017 De CO2-reductie maatregelen , jan 2017 Interne audit, juli 2017 CI-audit Handbek versie 3.0, nvember 2016 CI-rapprt na crrigerende maatregelen, nv 2017 Ketenanalyses, januari 2017 Keteninitiatieven Overige ntwikkelingen p gebied van CO2-reductie 2. Energie prestaties Vr deze management review zijn de energie prestaties van het huidige jaar tt het uitveren van deze management review afgezet tegen de prestaties van het referentiejaar Op basis van deze vergelijking wrdt gekeken he de vrtgang is van het CO2-reductiebeleid. Tevens wrdt gekeken f er trends zijn te zien in de significante energiestrmen. Om een ged beeld te krijgen is de uitstt gerelateerd aan het gemiddeld aantal FTE s in die peride. Activiteit 1e helft e helft e helft e helft 2017 CO 2 (tn) Tn/FT E CO 2 (tn) Tn/FT E CO 2 (tn) Tn/FT E CO 2 (tn) Tn/FT E Brandstfverbruik leaseaut's, busjes etc. 155,63 1,23 117,53 0,93 168,05 1,24 166,65 1,23 Brandstfverbruik materieel 1562,41 12,30 813,42 6, ,18 9,55 419,81 3,09 Gasverbruik vestigingen 11,36 0,09 5,37 0,04 8,53 0,06 7,67 0,06 Ttaal scpe ,40 13,62 936,32 7, ,76 10,84 594,13 4,37 Elektriciteitsverbruik vestigingen 0,93 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Elektriciteitsverbruik p buwlcaties 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Brandstfverbruik zakelijke kilmeters met privé aut 178,88 1,41 159,63 1,26 145,99 1,07 152,95 1,12 Vliegverkeer 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Ttaal scpe 2 179,81 1,42 159,63 1,26 145,99 1,07 152,95 1,12 Ttaal Scpe 1 & ,21 15, ,95 8, ,75 11,92 747,08 5,49 3. Trends in de energie prestaties In de 1 e helft van het jaar 2017 is ten pzichte van de 1 e helft van het basis jaar 2015 per FTE 3,1 tn CO2 minder uitgestten. De verdeling naar scpe ziet er als vlgt uit: Scpe 1 : tn Scpe 2 : - 34 tn In de 2 e helft van het jaar 2017 is ten pzichte van de 2 e helft van het basis jaar 2015 per FTE 4,9 tn CO2 meer uitgestten. De verdeling naar scpe ziet er als vlgt uit: Scpe 1 : tn Scpe 2 : - 7 tn De ttale uitstt ver het jaar 2017 is uitgekmen p 2367,8 tn. Dat is ten pzichte van het referentiejaar 2015 een afname met 380 tn. Omgerekend is de uitstt ver het hele jaar 2017 per FTE met 4,2 tn afgenmen.

3 Wanneer we de uitstt in 2017 vergelijken met de vrgaande jaren dan zien we dat deze zwel in de 1 e als in de 2 e helft van het jaar iets lager uitkmt dan die in 2015 en De uitschieter in de 1 e helft van 2015 heeft als rzaak dat in de wintermaanden met een grte pleg is drgewerkt p een grt prject in Limburg, waarbij k extra cnditineren van de te cnserveren brug met drgers ndzakelijk was. Ok de grtere reisafstanden naar de prjectlcatie hebben meegespeeld. De grte uitstt in de 2 e helft van het jaar 2016 wrdt vlledig verrzaakt dr het uitlpen van het prject Wilhelminabrug. Een weken lange uitznderlijk hge waterstand nder de brug in de zmerperide en het falen van het nieuw aangebrachte verfsysteem dr een prductfut in de geleverde verf hebben samen vr een enrme vertraging gezrgd. Ok hier was, geheel nvrzien, intensieve cnditineren van de te cnserveren brug met drgers ndzakelijk m het werk als ng p te kunnen leveren. Dergelijke uitschieters in het cnditineren bij infra-prjecten in de winterperide hebben zich in 2017 niet meer vrgedaan. Wel zien we een trend bij pdrachtgevers in de industrie dat ze het werk bijna het hele jaar willen dr laten gaan. De belangen van de asset wner (nderhudsplanning en het z krt mgelijk uit bedrijf nemen) zijn dan drslaggevend. In de tabel valt dan k te zien dat deze uitschieters in scpe 1 verrzaakt wrden dr het brandstf verbruik materieel. Het brandstf verbruik materieel is direct afhankelijk van: Heveelheid werk Srt werk Uitveringsperide Als bedrijf streven we naar een grei, waardr k de heveelheid werk te zal nemen. In 2017 is de mzet rnd de 12% tegenmen t..v Dr de uitstt terug te rekenen naar FTE s wrdt dit enigszins genrmaliseerd. Op het srt werk is dr ns slechts beperkt invled uit te efenen, daarbij speelt het aanbd van werk, de wensen van klanten en k de mstandigheden (bijvrbeeld werken buiten de peride april-september) een grte rl. De CO2-uitstt die verband hudt met het type werkzaamheden is niet te nrmaliseren dr deze m te rekenen naar FTE s, daarm is het k lastig m cnclusies te verbinden aan een stijging f daling van de uitstt als gevlg van het brandstf gebruik materieel. Het afwijkende brandstf verbruik in de 1 e helft van 2015 en de 2 e helft van 2016 is vrnamelijk gerelateerd aan incidenten buiten nze invledssfeer, waardr er drgewerkt diende te wrden in de wintermaanden m aan de cntractuele verplichtingen van de pdrachtgever te kunnen vlden. In die zin is het geen afwijking in de werking van de CO2-prestatieladder. Wel heeft het tt gevlg gehad dat de delstelling m reductie te behalen er dr geschaad wrden.

4 4. Vrtgang maatregelen Om de CO2-reductiedelstelling te behalen zijn er maatregelen bepaald. Een jaar geleden zijn de delstellingen en maatregelen pnieuw vastgesteld vr een peride tt In deze review wrdt de vrtgang van deze maatregelen berdeeld.b.v. de status en de effectiviteit van de maatregelen. Waar vrheen het basisjaar 2010 als referentie is genmen, is vr de beschreven reductie-delstellingen behrende bij de nderstaande maatregelen het jaar 2015 als referentiejaar vastgesteld. Handhavende maatregel brandstfverbruik materieel Energieaspect Kans Maatregel Energie-reductie Status Brandstfverbruik cntinueren materieel Verlagen verbruik machines dr aanschaf nieuwe machines Bij vervangen materieel letten p laag brandstfverbruik 0 tt 1,5% van het brandstfverbruik t..v In 2016 zijn er 2 machines vervangen. Deze mdernere machines zijn gem. 7% zuiniger. In 2017 waren er ng geen machine aan vervanging te. Extra capaciteit die enkele keer ndig was is ingevuld met( mderne) inhuur machines. Handhaven maatregel. Budget reserveren in jaarbegrting vr 2018 Reductiemaatregel brandstfverbruik materieel Energieaspect Kans Maatregel Energie-reductie Status Brandstfverbruik Nader te cntinueren materieel nderzeken Verminderen brandstfverbruik aggregaten Onderzeken f inplannen p capaciteitsbehefte van aggregaten in deelfasen van een prject CO2- reductie en ksten effectief is. Vanaf 2016 acteert de TD als interne verhuurder (vanuit Equipment services BV) m meer grip te krijgen p ged beheer (nderhud) een efficiëntere inzet van materieel p de prjecten. Er is geïnvesteerd in enkele kleinere aggregaten. De uitvering is aan het systeem gewend en geeft de verwachte beschikbaarheid nu wekelijks dr. Daarmee heeft de TD een beter actueel verzicht m p te sturen. Het kmt nu bijna niet meer vr dat een grt aggregaat p lcatie wrdt ingezet mdat die er nu eenmaal staat. De capaciteit wrdt beter ingepland en afgestemd p de behefte. Er is in 2017 geïnvesteerd in twee kleinere aggregaten zdat het niet ndig is m bij kleinere gebruiksbehefte een zwaardere versie neer te zetten mwille van gebrek aan beschikbaarheid van een alternatief. Maatregelen cntinueren.

5 Reductiemaatregel brandstfverbruik materieel Energieaspect Kans Maatregel Energie-reductie Status Brandstfverbruik materieel Verminderen brandstfverbruik verwarming Onderzeken van mgelijk beperken inzet verwarming dr tepassen verfprducten die verwerkt mgen wrden bij lage temperatuur. Nader te nderzeken Er zijn enkele Winter grade prducten beschikbaar die bij lagere temperaturen verwerkt mgen wrden. Opdrachtgevers blijken ng terughudend in afwijken van bestek / specificaties Beperkt. Tepassen alternatieven afhankelijk van beschikbaarheid van prducten die aan de technische specificaties vlden en afhankelijk van akkrd pdrachtgever Per prject in het ntwerp cnserveringssysteem wel standaard meenemen in de inventarisatie van de pties. Waar mgelijk tepassen. Reductiemaatregel brandstfverbruik materieel Energieaspect Kans Maatregel Energie-reductie Status Brandstfverbruik materieel Verbeterpunt Verminderen brandstfverbruik verwarming Onderzeken f het mgelijk is beperken van het warmteverlies van afschermingscnstructies Nader te nderzeken cntinueren p Prject OSK, tt 2022 Er is een alternatieve cnstructies vr het prject OSK ntwikkeld. De effectiviteit is van de islatie is ged. Veel minder temperatuurwisselingen dan in de buitentemperatuur. Ok dit jaar is er dr vcht na binnendringend zeewater in de hulpcnstructie drging ndzakelijk gebleven m de schade aan de cnservering te beperken. De aangepaste werkmethde heeft wel tt een veel beheerstere situatie geleid. Daardr is de schade veel minder en de inzet machines vr cnditinering k al wel wat minder dan het eerste seizen. In deze winterstp van het prject zijn er aanpassingen gedaan m de waterdichthid te verbeteren. Deze wijze van afscherming met WB40 platen leent zich gezien de hgere investering alleen vr langer lpende prjecten. Vr het prject OSK, dat lpt tt eind 2022, Cntinueren. Vr krter lpende prjecten dient er naar ander alternatieven gekeken te wrden m tegen geringere ksten extra islatie te realiseren. Handhavende maatregel wagenpark Energieaspect Actie Maatregel Reductie in % Status Persnenaut Omzetting wagenpark naar zuinigere aut s (Elektrisch, hybride f brandstf label A-B) Cntinueren leaseregeling. Stimuleren elektrisch rijden met plaatpunten Barendrecht (4x) 2,5 % van CO2 uitstt per km in de categrie persnenaut t..v Herzien in 2019 Het beleid is tt nu te effectief, de gemiddelde uitstt per km blijft jaarlijks dalen. De uitstt per kilmeter is sinds 2015 gedaald met 0,7%. Dr het wegvallen van de gunstige bijtellingsregeling vanuit de verheid is de stimulering vr zuinige aut s afgenmen. Daarnaast blijken (plug-in) hybrides en zuinige diesels in CO2 uitstt lang niet z gunstig al de fabrikant vrspiegeld. Het huidige aanbd in EV aut s is zakelijk gezien ng nvldende breed inzetbaar (beperkte actieradius en hge aanschafprijs). Verwachting is wel dat, met de huidige ntwikkelingen in de autbranche, binnen 2 tt 4 jaar wel haalbaar is. Huidige regeling niet cntinueren. Hybrides en plug-in hybrides wrden niet meer gestimuleerd. Ontwikkelingen in de aut-industrie vlgen. Actieve stimulering elektrisch rijden pas drveren wanneer het aanbd geschikt is (prijs 25-45k en actieradius 500+ WLTP) vr brede tepassing in het wagenpark.

6 Handhavende maatregel wagenpark Energieaspect Actie Maatregel Reductie in % Status Persnenaut Zrgen dat er gereden wrdt met de juiste bandenspanning Attenderen zelf cntrle (tlbx). 2x p./jaar check standaard, bij wissel banden zmer/winter Handhaven; geen extra reductie t..v (2 tt 4% t..v. geen cntrle) cntinueren tt 2019 Met juiste bandenspanning rijden is ged vr vrkmen nndig brandstfverbruik en slijtage banden. Medewerkers geattendeerd d.m.v. nieuwsbrief. Maatregel cntinueren Handhavende maatregel wn-werkverkeer Energieaspect Actie Maatregel Reductie in % Status Persnenaut Waar mgelijk aantal gereden kilmeters beperken Bij selectie / inkp persneel prject reisafstand mee laten wegen. Persneel indelen vr carplen van en naar prject- f trainingslcaties. Handhaven; geen extra reductie t..v (6 tt 8% t..v. geen maatregel) cntinueren tt 2019 Redelijk effectief. Reisafstand wrdt meegenmen bij het inplannen van persneel. Is niet in alle gevallen één p één dr te veren mdat de juiste vakman p de juiste plaats p de prjecten sms cnflicterend is met minimalisatie van de reisafstand. Maatregel cntinueren. Waar mgelijk tepassen. Handhavende maatregel wn-werkverkeer Energieaspect Actie Maatregel Reductie in % Status Persnenaut Op en neer reizen enkele reis >100 km vrkmen (langer lpende prjecten) Lkaal huren van verblijfruimte(s). Verblijf nabij prjectlcatie tijdens de werkweek. Handhaven; geen extra reductie t..v (8 tt 11% t..v. geen maatregel) cntinueren tt 2019 Ged. Op het prject Scharbergbrug in Limburg is er vr persneel lkaal in het plaatsje Elsl een klein huurhuis betrkken waarin men gedurende de werkweek kn verblijven. Op het prject Osterscheldekering wrden in het seizen huisjes gehuurd in het nabij gelegen vakantiepark in Burgh-Haamstede. Het Brandstfverbruik zakelijke gedeclareerde kilmeters met privé aut is dan k verhudingsgewijs afgenmen. Huidige regeling handhaven. Per prject de pties inventarisatie. Waar mgelijk tepassen. Handhavende maatregel strmverbruik vestiging Energieaspect Actie Maatregel Reductie in % Status Strmverbruik leveringscntract strm 100% grene energie (wind) Cntinueren leveringscntracten grene strm B type Wind f Waterkracht 0% van de ttale CO2-uitstt t..v Cntinueren tt 2019 Effectief, ttale uitstt is 0 tn per jaar. Handhaven

7 Reductiemaatregel strmverbruik vestiging Energieaspect Kans Maatregel Reductie in % Status Strmverbruik Verminderen energieafname leverancier dr eigen duurzame pwekking Onderzeken f tepassen znnepanelen p het dak van vestiging te Barendrecht rendabel is Nader te nderzeken Meenemen in de verbuwing Geen directe invled p de carbn ftprint van Van der Ende. In het kader van duurzaamheid en financieel rendement p lange termijn wel waardevl. Gezien de grei van het persneelsbestand p lcatie Barendrecht zijn er plannen m een zijvleugel te verbuwen en daar extra kantrwerkplekken in te richten. Het investeren in znnepanelen wrdt in de begrting van de verbuwing meegenmen. Reductiemaatregel gritverbruik vrbehandelen Energieaspect Kans Maatregel Reductie in % Status Keten straalgrit Verminderen ttale uitstt in de keten straalgrit dr i.r.t. pdrachtgevers practief in te zetten p het (mgen) tepassen van alternatieve technieken Z veel mgelijk tepassen van: Machinestralen UHP-Waterstralen 12% reductie ttale uitstt in de keten straalgrit Lichte tename in tepassing alternatieve methdes De ptentiele reductie van het machinestralen en UHP-waterstralen is er zeker maar de mvang van de inzetbaarheid is sterk afhankelijk van de technische specificaties in het bestek / cntract en afhankelijk van akkrd pdrachtgever. Vr het machinestralen is er winst gebekt. Bij bijna alle vaste pdrachtgevers is het nu een erkende methde. Eind 2017 hebben we drie tankbdems met machinestralen kunnen uitveren. Vr het de kmende jaar zijn er al een aantal prjecten (Zenith Energy en Vpak) waar we dit k in kunnen gaan zetten vr tankbdems en tankwanden. Na evaluatie van het prject Wilhelminabrug (maart 2017) is de cnclusie dat UHP haalbaar is vr makkelijk te bereiken ppervlakken. Deze techniek is niet geschikt vr cmplexere structuren. De tepasbaarheid binnen Infra prjecten is daarm beperkter dan verwacht. Binnen de industrie gaan we in april bij Vpak een eerste UHP vrbehandeling uitveren p een tankdak in samenwerking met Surrtec. Ok met Shell zijn er gesprekken m UHP te kunnen gaan tepassen vr tankwanden. Onderzek naar andere alternatieve vrbehandelmethden ter vervanging van (een deel) van het gritstralen zals inductie en laser hebben ng niet veel pgeleverd. De dr de fabrikanten/leverancier gegeven dem s en eerste testen zijn ng niet vertuigend. Praktische tepasbaarheid is beperkt en energieverbruik is hg. Er wrdt weer pnieuw energie gestken in de verdere uitrl UHP-waterstralen. Met name vr tepassing in de industrie. Vaste samenwerking met Surrtec aangegaan. Er is beslten m de technieken Inductie reinigen en Laser reinigen vrlpig nhld te zetten.

8 5. Status bevindingen audits Bevindingen Interne audit juli 2017: Directe crrigerende acties uit bevindingen: Aanvullingen p de verplichte nderdelen vr Middelgrt bedrijf t..v. Klein bedrijf inventariseren en bendigde acties uitzetten m bij vlgende audit dr CI deze te implementeren. Inventarisatie is uitgeverd dr Ilja. Deze heeft een actielijst pgesteld vr de aanvullende eisen. Richard zal vr de her-certificering aangeven bij DNV-GL dat dit zal meten plaatsvinden.b.v. certificatie eisen vr de categrie Middelgrt bedrijf. Actie is afgehandeld. In de Exel rekensheet de frmules cntrleren en waardes vr 1 e helft 2017 pnieuw vaststellen. Overzicht is dr Ilja gecntrleerd en verwijzingen in de frmules gecrrigeerd. Richard heeft de crrigerende maatregelen geverifieerd en akkrd bevnden. Actie is afgehandeld. Aanbevelingen m vrtgang p delstellingen te bevrderen: Verder nderzeken van alternatieve technieken/methdes vr vrbehandelen. Een dr Richard uitgeverde marktverkenning heeft twee alternatieve technieken pgeleverd die de meite van het nader nderzeken waard zijn. Het gaat m Inductie reinigen en m een lasertechniek. Vervlgtraject zal de kmende 3 maanden verder uitgewerkt wrden m begin 2018 echt in de praktijk te kunnen gaan testen p een prjectlcatie. Actie is afgehandeld. Optimalisatie van huidige vrbehandelmethde m uitstt te beperken. Op initiatief van Van der Ende lpt er een ntwikkelingstraject vr een straalpistl. Del daarvan is m de effectiviteit van de inslag van het grit te vergrten en daarmee het verbruik van straalgrit per m2 gereinigd ppervlak te reduceren. Eigen prttype is getest. Afstemming vervlgtraject met een leverancier is lpend. Actie is lpend. Onderzeken alternatieve technische plssingen vr real-time mnitren van de aggregaten. Het cntact met de leverancier lpt via Arie. Hiervr zijn ng geen gede technische plssingen gevnden. Actie is lpend. Bij lease maatschappij mbiliteitsplssingen inventariseren die het bezwaar van beperkte actieradius van vlledig elektrische vertuigen kan wegnemen / drempel p verstap naar vlledig elektrisch rijden kan verlagen. Bij Alphabet-lease zijn er speciale leasevrmen vr elektrische leaseaut s waarin het incidenteel gebruik van een brandstf aut (vakanties) in het maandbedrag is meegenmen. Biedt wel enige vrdelen i.r.t. privé gebruik maar niet vr zakelijk gebruik. Actieradius van een EV blijft het kritische punt. Actie afgehandeld. Beperkt tepasbaar. Bekrachtigen van het lease-beleid p vertuigen met lage emissie. Wrdt ng besprken in het MT he hier in de praktijk invulling aan te geven binnen de huidige bijtellingsregels en de ntwikkelingen/haalbaarheid van vlledig elektrische rijden. Actie afgehandeld. Actief stimuleren elektrisch rijden ng niet vr Bevindingen CI audit nvember 2017: Tijdens de CI-audit p 1 nvember 2017 is de certificatie van de CO2-prestatieladder berdeeld p niveau 5, vr het eerst.b.v. middelgrt bedrijf. Daarbij zijn een aantal bevindingen gedaan. Tijdens de audit is verschil gecnstateerd vr het verbruik van diesel tussen de rekensheet en de uitdraai uit Gilde. Na cntrle p de uitdraai uit de Gilde-systeem blijkt dat het aantal liters diesel vr de maanden april 2016 en mei 2016 verkeerd zijn vergenmen. Dit is k aangepast in de emissie-inventaris ver De reductiedelstellingen zijn pgesteld vr de peride 2016 tt en met 2019 t..v. het referentiejaar Echter meten de reductiedelstellingen vr scpe 1, 2 en 3 k per jaar wrden pgesteld. Dit is nu pgenmen in de aangepaste Beleidsverklaring.

9 6. en wijzigingen Op 28 augustus 2017 is Van der Ende lid gewrden van de stichting Nederland CO2 Neutraal, die tt del heeft m bedrijven en (kennis)instellingen bij elkaar te brengen die werk maken van CO2- reductie. Vier keer per jaar rganiseren zij bijeenkmsten m nieuwe kennis en inzichten met de leden te delen. Per 21 september heeft Dhr. I. Bangma namens Van der Ende zitting genmen in de werkgrep Bedrijfsmiddelen 4 Om in de reductie binnen de keten straalgrit echt vruitgang te beken zijn alternatieve/innvatieve vrbehandelmethden, die minder uitstt verrzaken, cruciaal. Alleen met ptimalisaties van bestaande methden is de ptentiele reductie te beperkt. Hewel in de praktijk een weg van vallen en pstaan is Van der Ende er van vertuigd dat er blijvend ingezet dient te wrden p innvatie. Samenwerking in de keten en sectr is daarbij nntbeerlijk, zwel vanuit het gpunt van kennis delen als gedeelde investeringen. Daarm is beslten m k vr 2018 pilt-prjecten die daar aan bijdragen te ndersteunen (tijd en financiële middelen). 7. en initiatieven In het streven naar reductie van de CO2-emissies neemt Van der Ende k actief deel aan keten initiatieven. De uitwerking daarvan is beschreven in het dcument sectr- en keteninitiatieven. Het betreft de vlgende initiatieven: - Lidmaatschap OnderhudNL (Fsag) : Van der Ende blijft actief lid van OnderhudNL. Elard schuten zit in het bestuur en I. Bangma is lid van de Expertgrep CO2-reductie. - Lidmaatschap stichting Nederland CO2 neutraal : Dhr. I. Bangma neemt zitting in de werkgrep Bedrijfsmiddelen 4. Daarnaast zijn er ng enkele eenmalige initiatieven geweest, zals specifiek vr een aanbesteding f vr kennisuitwisseling. Ok in 2017 zal Van der Ende steeds blijven streven naar het vinden van geschikte partners m nieuwe initiatieven mee te ntplien. 8. Functineren CO2-reductiesysteem De CO2-prestatieladder is ingeverd in de eerste maanden van Hierte is een emissie inventaris pgesteld p basis van beschikbare gegevens uit Dr deze emissie inventaris is inzicht verkregen in de Carbn Ftprint van Van der Ende. Op basis van dit inzicht zijn de CO2-reductiedelstellingen de bijbehrende maatregelen bepaald. Berekening van de Carbn Ftprint ver 2017 laat zien dat de ttale uitstt van de nderneming, na een eerste daling t..v. 2010, de laatste jaren geleidelijk is gestegen. Dit is een direct gevlg van de grei van het bedrijf en aard van de prjecten (type werk en peride van uitveren). Kijken we naar de afznderlijke delstellingen en naar de afznderlijke emissiebrnnen, dan zien we dat er zeker vrtgang is gebekt, zwel sinds de start met de CO2-prestatieladder als k in het laatste jaar. Z is erin scpe 2 geen uitstt meer p het nderdeel elektriciteit. De uitstt van het wagenpark is in gr/km sinds 2010 met ruim 35% afgenmen en k in 2017 ng iets verder gedaald t..v. het vrgaande jaar. De verwachting is echter dat er in de uitstt van het wagenpark vanaf 2018 een lichte stijging zal ntstaan, mede dr het wegvallen van de gunstige bijtellingsregeling. Op de uitstt van diesel verbruik van machines is binnen Van der Ende veruit de grtste emissiebrn (gem %) die vr een grt deel samenhangt met de keten gritstralen. Er is zeker vruitgang gebekt (.a. zuinigere machines) maar tch is die beperkt en dr de sterke wisselingen in mvang en aard van de prjectenprtefeuille dr de jaren lastig kwantitatief te mnitren. Of de delstelling van 12% reductie in de keten gritstralen in 2019 zal wrden behaald is nzeker. Wel lijkt het er p dat de inspanningen m alternatieve methdes bij pdrachtgevers geaccepteerd te krijgen zijn vruchten begint af te werpen in de vrm van gede afspraken en eerste prjecten met UHP waterstralen in de industrie.

10 In het functineren gezien vanuit de rl die de CO2-prestatieladder speelt in het aanbestedingstraject van prjecten is de laatste jaren een duidelijke verschuiving te zien. Waar enkele jaren geleden er binnen nze branche ng maar een beperkt aantal bedrijven gecertificeerd waren en slechts een enkeling p trede 5, is dit nu vr de grtere spelers gemeen ged gewrden. Het nderscheidende vermgen is daarmee de laatste jaren sterk afgenmen. Opdrachtgevers stellen bvendien in hun aanbesteding steeds vaker alleen de certificering zelf als vrwaarde bij inschrijving, f zelfs alleen een ambitieniveau. Er is dan dus geen sprake van een gunningvrdeel. In die zijn functineert de CO2-prestatieladder niet (meer) zals begd. Het geheel verziend, de sectr en keten initiatieven, bevindingen bij audits en de vrgang p maatregelen is de berdeling van het functineren van het CO2-reductiesysteem als vlgt: Na enkele crrigerende maatregelen in de transitie naar categrie middelgrt bedrijf functineert het managementsysteem prcesmatig naar behren. De emissie-inventaris, PMC en ketenanalyses bieden een ged inzicht in de emissie brnnen en de pririteiten en mgelijkheden m te kmen tt reductie. De rganisatie is sinds de invering van de CO2-prestatieladder veel bewuster gericht p de effecten p de CO2-uitstt in haar beleidskeuzes. Daarnaast is Van der Ende veel actiever gewrden in initiatieven m te kmen tt ptimalisatie en innvatie, wat niet alleen de reductie van CO2 ten gede kmt. Onderscheidend vermgen bij aanbestedingen is sterk afgenmen en ng nauwelijks een drijfveer vr cntinu verbeteren p CO2-reductie. Wel heeft Rijkswaterstaat een beleid vr duurzaam inkpen/aanbesteden. De vraag is he zich dit de kmende jaren gaat ntwikkelen en f CO2-reductie weer een prminentere rl gaat spelen in de EMVI-criteria. De drijvende kracht m de kmende jaren de CO2-uitstt verder terug te dringen kmt meer vrt uit de eigen ambitie m MVO te integreren in de bedrijfsvering en in de meerwaarde die Van der Ende ziet in vrtdurende verbetering en innvatie vr de cntinuïteit van de nderneming p lange termijn.