Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 September 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/52485 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.
Inhoudsopgave Ruimte voor de rivier Vooraf Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Begrippenlijst Over dit lesmateriaal Pagina 1
Ruimte voor de rivier Vooraf Nederland en water zijn twee zaken die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. In deze opdracht staan de grote rivieren centraal. De afgelopen eeuwen hebben wij door dijken en kribben aan te leggen de loop van rivieren naar onze hand proberen te zetten. Dat heeft echter niet kunnen voorkomen dat er in 1993 en 1995 overstromingen zijn geweest. Hoe gaan we die in de toekomst voorkomen? Aan het eind van deze opdracht kun je: ude begrippen stroomgebied van een rivier, waterscheiding en rivierverloop (verval). de begrippen bovenloop, middenloop, benedenloop van een rivier en het begrip rivierdelta. minimaal drie maatregelen noemen waarmee de overstromingskans van rivieren verkleind kan worden. Eindproduct Het eindproduct is een kaart van Nederland. Op de kaart geef je de loop van de grote rivieren aan en geef je aan welke gebieden risico lopen getroffen te worden bij een (rivier)overstroming. Op de kaart geef je ook aan hoe er wordt geprobeerd overstromingen te voorkomen. Beoordeling Je krijgt een goede beoordeling voor je eindproduct als: Op je kaart de grote rivieren zijn ingetekend. Op je kaart vijf afbeeldingen staan die iets vertellen over de overstromingen in 1993 of 1995. Op je kaart vijf afbeeldingen staan die laten zien wat er gedaan wordt om overstromingen te voorkomen. Je kaart met zorg gemaakt is. Je kaart op tijd klaar is. Maak afspraken met je docent. Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Pagina 2
Stap 1 Alleen Video bekijken en vragen beantwoorden over evacueren. Stap 2 Alleen + samen Video's bekijken en manieren tegen overstromingen bedenken. Stap 3 Alleen Toets Ruimte voor de rivier maken. Stap 4 Alleen Nederlandse kaart maken met daarop afbeeldingen van verschillende rivieren. Benodigdheden een kaart van Nederland (kleur)potloden Tijd Voor deze opdracht heb je 1 uur nodig. Stap 1 We zijn gewaarschuwd! Bestudeer de pagina's 4 en 5 van het volgende onderdeel: KB: Rivier Bestudeer pagina 3 van het onderdeel 'Nederland en het water' uit de Kennisbank aardrijkskunde. KB: Nederland en het water In 1993 en 1995 hebben de hoge waterstanden in de rivieren voor overstromingen gezorgd. Bekijk het volgende filmfragment en beantwoord de volgende vragen. Pagina 3
1. Welke gebieden in Nederland was men al bezig te evacueren? 2. Waarom werd alsnog begonnen met de evacuatie van Ochten? 3. In welk gebied in Nederland ligt Ochten? 4. Welke rivier of rivieren lopen langs het gebied rond Ochten en de evacuatiegebieden? (opzoeken in een atlas) Stap 2 Ruimte voor de rivier De afgelopen eeuwen is het aantal inwoners in Nederland sterk toegenomen. Ook in de buurt van de grote rivieren wonen steeds meer mensen. De gevolgen van een eventuele overstroming worden steeds groter. Het is daarom belangrijk dat de rivieren stromen zoals wij dat willen. Is de oplossing dan hogere en bredere dijken? Of zijn er nog meer mogelijkheden? Bekijk de volgende filmpjes: Schrijf de negen manieren op die bedacht zijn om overstromingen tegen te gaan. Zorg dat je een klasgenoot kunt uitleggen wat de negen manier inhouden. Stap 3 Toets Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Ruimte voor de rivier'. De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen. Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score. Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien. De score wordt opgenomen in het volgsysteem. Klik op de knop 'Toets' om te beginnen: Pagina 4
Ruimte voor de rivier kn.nu/vqsxr 1 Rivier Wat is een rivierverloop? a. Een stelsel van aftakkingen van een rivier, voordat deze in zee of in een groot meer uitmondt. b. Het verval van een rivier van de bron van de rivier tot de monding. 2 Ruimte voor de rivier De afgelopen eeuwen is het aantal inwoners in Nederland sterk toegenomen. Ook in de buurt van de grote rivieren wonen steeds meer mensen. De gevolgen van een eventuele overstroming worden steeds groter. Het is daarom belangrijk dat de rivieren stromen zoals wij dat willen. Welke van de getoonde maatregelen zorgt niet voor meer ruimte voor rivierwater zodat hoogwater niet meteen leidt tot overstromingen? a. zomerbedverdieping b. uiterwaardafgraving c. kribverhoging d. dijkverlegging 3 Ruimte voor de rivier Deventer Deventer is een stad met een rijke historie waarin de IJssel een prominente rol speelt. Het hart Pagina 5
van de stad is door de geschiedenis heen steeds verbonden geweest met het deel aan de overzijde van de rivier de westoever dankzij de veerpont tussen beide oevers. Met de uiterwaardvergravingen van de Keizers-, Stobben- en Olsterwaarden en die van de Bolwerksplas, Worp en Ossenwaard krijgt de IJssel aan weerszijden meer ruimte. Lees de tekst. Waarom zouden deze maatregelen nodig zijn? a. Om de kans op overstromingen langs deze rivier te verminderen, is het nodig het IJsselwater bij hoogwater sneller af te voeren. b. De uiterwaardvergraving leidt tot een waterstandstijging wat gunstig is voor de biodiversiteit. 4 Een nieuwe boerderij op een kunstmatige woonheuvel in de uiterwaarden In de uiterwaarden worden soms nieuwe boerderijen of huizen gebouwd op kunstmatige woonheuvels. Dit past niet in het beleid van meer ruimte voor de rivier. Welke van onderstaande stellingen is niet waar? a. Een woonheuvel is een obstakel in de uiterwaarden en belemmert de doorstroming. b. Een woonheuvel zorgt voor minder waterbergend vermogen in de uiterwaarden. c. Een woonheuvel zorgt voor het verdiepen en verbreden van de rivierbedding. 5 Rivierlandschap Het Nederlandse rivierenlandschap is onder andere opgebouwd uit oeverwallen en komgronden, die elk hun eigen kenmerken hebben. Achter welke letter staan de juiste kenmerken bij komgrond en oeverwal? Pagina 6
a. Komgrond bestaat uit grof zand, wordt gebruikt als akkerland, is hoger gelegen en ligt niet direct naast de rivier. Oeverwal bestaat uit zware rivierklei, wordt gebruikt als weiland, is lager gelegen en ligt dicht bij de rivier. b. Komgrond bestaat uit grof zand, wordt gebruikt als akkerland, is lager gelegen en ligt direct langs de rivier. Oeverwal bestaat uit zware rivierklei, wordt gebruikt als weiland, is lager gelegen en ligt verder weg van de rivier. c. Komgrond bestaat uit zware rivierklei, wordt gebruikt als weiland, is lager gelegen en ligt niet direct langs de rivier. Oeverwal bestaat uit grof zand, wordt gebruikt als akkerland en voor bewoning, is hoger gelegen en ligt dicht bij de rivier. 6 Het Zuidoost-Anatoliëproject is het grootste en meest veelzijdige ontwikkelingsproject van het Midden-Oosten. Er zijn 21 stuwdammen aangelegd. De belangrijkste dam, de Atatürkdam, is in 1994 in gebruik genomen. Water uit het stuwmeer van de Atatürkdam zal via de Sanliurfatunnel, de grootste watertunnel in de wereld, de Harranvlakte van water voorzien. De tekst hierboven is positief over het Zuidoost-Anatoliëproject. Er worden alleen voordelen genoemd. Over het gebied dat stroomafwaarts van de stuwdammen ligt wordt niet gesproken. Voor dit gebied hebben de stuwdammen voordelen ennadelen gebracht. Wat is geen nadeel voor het gebied stroomafwaarts van de stuwdammen? a. Er ontstaat een grotere afhankelijkheid van het buurland wat betreft watervoorziening. b. Er wordt stroomafwaarts meer slib afgezet. c. Stroomafwaarts is mogelijk minder water beschikbaar dan voorheen. 7 Pagina 7
Bekijk de afbeelding. Hoe groot is de afstand hemelsbreed tussen S en T? a. ongeveer 50 kilometer b. ongeveer 125 kilometer c. ongeveer 250 kilometer d. ongeveer 500 kilometer 8 Waterwegen Het Grote Kanaal in China en het Suezkanaal in Egypte zijn zeer belangrijke waterwegen. Welke bewering over deze waterwegen is juist? a. Het Grote Kanaal is aangelegd voor de productie van drinkwater. b. Het Grote Kanaal is bestemd voor internationaal scheepvaartverkeer. c. Het Suezkanaal is aangelegd voor de productie van drinkwater. d. Het Suezkanaal is voornamelijk bestemd voor internationaal scheepvaartverkeer. 9 Pagina 8
Uitbreiding van de landbouwproductie in het gebied op de afbeelding was een belangrijke reden voor de aanleg van de Atatürkdam. Wat was geen reden voor aanleg van de dam? a. Elektriciteitsopwekking b. Reguleren van de waterstand van de Eufraat. c. Buurlanden wilden dat het debiet van de Eufraat zou dalen. d. Een (drink)watervoorraad aanleggen. Stap 4 Eindproduct Je gaat de opdracht afronden. Pak de kaart van Nederland die je in stap 1 gebruikt hebt er weer bij. Ga opnieuw naar www.google.nl Pagina 9
. Tik in het zoekvak 'ruimte voor de rivier' in. Kies voor 'Afbeeldingen'. Kies vijf verschillende afbeeldingen uit. Van de afbeeldingen moet je weten waar ze gemaakt zijn. Plaats nu ook deze afbeelding op de kaart van Nederland. Schrijf bij iedere afbeelding ook welke manier bedacht is om overstromingen tegen te gaan. Klopt het dat: de grote rivieren op de kaart staan aangegeven? er vijf afbeeldingen op de kaart staan die iets vertellen over de overstromingen in 1993 of 1995? er vijf afbeeldingen op de kaart staan die iets laten zien over de manier waarop overstromingen tegen gegaan worden? Heb je alle drie de vragen met 'ja' beantwoord, laat je eindproduct dan beoordelen door je docent. Begrippenlijst Stroomgebied Het gebied waaruit een rivier (plus zijrivieren) het overtollige water afvoert. Rivierloop Beschrijft het verval van een rivier van de bron van de rivier tot de monding. Middenloop Dit is het deel van de rivier waar de stroomsnelheid afneemt. Het grind dat in de bovenloop is meegevoerd, wordt hier afgezet (sedimentatie). Waterscheiding Een grens tussen twee stroomgebieden. Bovenloop Dit is het deel van de rivier bij de bron dat meestal het verst van de kust afligt. Het verval is in de bovenloop het grootst en het water stroomt het snelst. Benedenloop Dit is het deel waarbij de rivier bij de monding aankomt. De benedenloop voert meestal door laagland. Rivierdelta Een stelsel van aftakkingen van de rivier voordat deze in een zee of in een groot meer uitmondt. Pagina 10
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 September 2016 om 15:40 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 1; VWO 1; HAVO 2; Leerinhoud en doelen Waterproblematiek; Water; Nederland waterland; Aardrijkskunde; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 11