Het nieuwe werken Luxe of Noodzaak Prof. dr. Bart Cambré bart.cambre@ams.ac.be Wat is het? Flexibiliteit in tijd/plaats/rollen/instrumenten Effect op productiviteit en engagement Is het wel zo nieuw? De andere keren: 1776 1910 1970 1980 2013?
Waarom duurde het zo lang? Redenen: - Onvolwassen technologie - Wetgeving - Zelfgenoegzame interieurarchitecten - Controlerende bazen - Controlerende vakbonden - Generaties/werknemers Drivers ICT-ontwikkelingen (software, hardware, cloud) Mobiliteitsprobleem Kostenbewustzijn Productiviteitsvraagstuk kenniswerkers Aanbod gedreven Architectuurontwikkelingen Aandacht werk-privé Arbeidsethos Generatie Y, Millennium
Soorten Flexibele kantoren Telethuiswerk Sattelietkantoren Telecenters Empirie (SD Worx-AMS; N=670) HNW hangt NIET samen met loopbaanbeleid om competenties te ontwikkelen HNW hangt WEL samen met kostenbeheersing à foute reden voor HNW?
5 rollen voor HNW- Management en ook 5 valkuilen 5 rollen voor HNW-Mgmt 1. Strateeg - Valkuil: fads & fashionist 2. Architect - Valkuil: binnenhuisarchitect 3. Olijfboomtuinier - Valkuil: citroenperser 4. Maatwerker - Valkuil: standaardist 5. ICT-anarchist - Valkuil: systeemslaaf
1. Strateeg Valkuil: fads en fashionist HNW Strategie om te bouwen op kennis en kunde van werknemers Inrichten van actieve werkplekken in organisaties Progress principle Langer met meer met goesting aan het werk Geen fads en fashions - Reduceer HNW niet tot thuiswerk! - Mooie/flashy werkplek - Het meeste werk is regulier
Flexibiliteit: thuiswerk Thuiswerk: stijgt, maar niet spectaculair. 2010: circa 10% van loontrekkenden (excl onderwijs); (B=EUgemiddelde) Meer onderzocht dan het gebruikt wordt? ICT; Gas&elektr.;bank-en financiën; openbaar bestuur; Publiek>privé; mannen; hogere functies HNW gereduceerd tot recht op thuiswerk? 12% 10% 8% 6% 4% >50% <50% 2% 0% 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2. Architect Valkuil: als binnenhuisarchitect
HNW: Organisatievoordelen en gevaren + _ Informatiestromen zonder architecturale en bestuurlijke barrières Basisproces-gericht Makkelijk bij processen met - Weinig variatie - Veel routine - Veel voorspelbaarheid Functionele opsplitsing wordt nog verder aangezwengeld met activiteitenoplossing Organisatorische onrechtvaardigheid (plaatsafen onafhankelijkheid van het werk zijn niet positieneutraal) Georganiseerde onbereikbaarheid Betrokkenheid & welzijn? Voor wie is HNW Top of onderaan Matteüs-effect: voor de happy few die sowieso al happy zijn? Niet voor - Introverten? - Generaties (jong-oud)? - Niet voor alle functies? - Niet voor alle organisaties? - Enkel voor service? Wat met productie? - Quartaire sector
Tertiarisering desindustrialisering à Eigenlijk quartairisering! Tewerkstelling 2009 (België) Primair Secundair Tertiair Quartair 2% 36% 23% 39% Aandachtspunten Zorg voor voldoende technologische en reglementaire hygiëne Werk aan etiquette Status kruipt waar het niet gaan kan (ruimtelijke status is ten minste zichtbaar) Laat de Nieuwe Medewerker niet verdwalen Vertaal procesmatig buurschap in ruimtelijk buurschap à Organisatiecultuur: werkoriëntatie à Van oud naar nieuw organiseren!
Reorganiseren om te presteren Van: - Smalle taken - Geen invloed en bevoegdheden - Individuele taken Van complexe organisaties met eenvoudige taken à eenvoudige organisatie met complexe taken Naar: - Complete taken - Wel invloed & bevoegdheden à autonomie - Samenwerken in en tussen teams - Zelfsturing met hulpmiddelen - Informatie - Verantwoording Leidinggevenden: ander leiderschap Hoe zie ik mezelf als leidinggevende? Doe ik wat ik zeg? Neem ik mijn verantwoordelijkheid? Ben ik het vertrouwen waard?
3. Olijfboomtuinier Valkuil: als citroenperser Het gaat slecht op de arbeidsmarkt Delokalisatie Werkloosheid Europese crisis Jongeren willen niet, ouderen kunnen niet
Is dat wel zo? 5000000 4500000 4000000 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 Nooit meer Belgen aan het werk: 4 450 590 in 2011 (EAK, 2011) War for talent (demografie!) Werkloosheid: kleine stijging - Nog goed in EU perspectief - Knelpuntberoepen! - Arbeidsreserve! (386K in Vl) - Structurele werkloosheid! - Werkloos ben je niet toevallig - De NEET s (not in education, employment, training) 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 500000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0,0% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Werkzaamheidsgraad stijgt De werkzaamheidsgraad in België stijgt (EAK, 2011) - 2002: 60% - 2006: 61% - 2010: 62% (Vl 2011: 71,8%) Doelstelling EU 2020: 75% - Aan dit tempo? 63,0% 62,5% 62,0% 61,5% 61,0% 60,5% 60,0% 59,5% 59,0% 58,5% 58,0% 57,5% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Tussendoortje: pensioen en levensverwachting Otto von Bismarck (1879) - Pensioen: 70 jaar (arbeiders) - Levensverwachting: 45 jaar België 1925 - Pensioen: 65 jaar - Levensverwachting: 58 jaar België 2010: - Pensioen: 65 jaar (nu ja: 58,6j) - Levensverwachting: 80 jaar (77 man; 82 vrouw) De citroenloopbaan Werkzaamheidsgraad - 15-24: zeer laag (32,5%) - 25-49: zeer hoog (86,3%) - 50-54: laag - 55-64: zeer laag (38%)
De olijfboomloopbaan Van citroen naar olijf Groeit langzaam, dikke stam, lange wortels, veel vruchten Blijft heel lang vruchtbaar Langer met meer met goesting aan het werk HNW Actief werk (Karasek, 1979; cijfers EWCS 2010) B Leermogelijkheden Laag Hoog Regelmogelijkheden (controle) Zinloos werk (low strain) Job @60: 68% Passief werk Werkdruk Actief werk HNW Job @60: 64% Slopend werk (high strain) Hoog Laag Job @60: 57% Job @60: 46% A Stress risico's
Zinloos Actief BE LU Passief Slopend 27 Werkbaarheid in Vlaanderen (EWCS 2010) Werkbaarheid 2004-2010: klein beetje beter (52,3% à 54,3%) - Dus helft Vlaamse werknemers: geen stress, motiverende job, lerende job, werk-privé ok Maar niet voor iedereen: - Ok in bouw (62%) en publiek (61%), niet in post/ telecom (39%) - Functie (2010): 96% managers en professionals hebben voldoende leermogelijkheden versus 52,9% van ongeschoolde arbeiders Maar: focus op negatieve aspecten
Meer jobs? Betere jobs? (EWCS 2010) Werk wordt niet uitdagender - Taakvariëteit: geen verschil 2004-2010 (23% problematisch) - We leren minder nieuwe dingen op het werk - We moeten niet meer problemen oplossen - Aandeel werknemers met monotone taken neemt toe - We moeten sneller werken - Fysiek ongezond: 13% Autonomie - Geen verschil 2004-2010 - Vrijheid om de volgorde van taken en de werkmethode te kiezen neemt af - Enkel verlofkeuze is groter Als maatwerker Valkuil: als standaardist = Bringing human back in Human Resources
De uitdaging vanuit HNW: elke werknemer is uniek N=1 (co-creatie) (Prahalad & Krishnan, 2008) Voor elke werknemer een gepersonaliseerd contract - Maar: wetgeving? Maatwerk (vb flexibiliteit) Zoeken naar meest geschikte vorm voor ontplooiing van werknemer Iedereen is High Potential Flexibel met plaats, tijd, rollen
R=G Resources are global Geen enkel bedrijf/werknemer beschikt over voldoende kennis, vaardigheden en middelen Samenwerken wordt de norm: relatiekapitaal - Ook: lerende netwerken! Niet wat je kent, maar wie je kent Toegang tot bronnen ipv bezit van bronnen Betekent niet: outsourcen Wat betekent dit voor HNW? Weg met de standaardisatie Behandel elke werknemer als uniek Ongelijke behandeling als norm Flexibiliteit (werkgever én werknemer) Pro-actief HR-beleid: organisatiedesign en kwal vd arbeid Analytische vaardigheden Werknemer als bron van resources, niet als resource
Als ICT anarchist Valkuil: als systeemslaaf Wat betekent dit voor HNW? Ont-SAP-isering: niet systemen bepalen mogelijkheden We hebben ze ontwikkeld als ondersteunend http://www.youtube.com/watch?v=i3ixmqsazam&fea ture=related
Integrale aanpak Resultaten organisatiegedrag omgeving mensen cultuur structuur systemen veranderprogramma missie leiderschap leidende principes visie doelen strategie Tot slot
De rol van Manager in HNW: anders gaan denken Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het veroorzaakt heeft (A. Einstein) Wees een Strateeg, Architect, Tuinier, Maatwerker, Anarchist Het is een én-én verhaal, geen of-of Autonomie en leiderschap Walk your talk, talk your walk Het is, kortom, werk voor iedereen Gedaan Bart.cambre@ams.ac.be