Functie van de nieren en wat kan fout gaan Dr Lucien Hoekx Kliniekhoofd oncologische urologie Universitair Ziekenhuis Antwerpen 1 staalname MIDSTREAM urine Renogram 1. reinigen met chloramine 2. steriel potje 3. midstream urine 4. bewaren urine binnen 1 uur anders in de koelkast 2 3 dipstick - methode dipstick in urinestaal 60-1 sec. wachten aflezen proteïnen ketonen urobilinogeen bilirubine ph nitriettest wbc rbc glucose cave vals positief en vals negatief 4 5 1
/ sediment centrifugeren van het staal - grondig mengen - in centrifugeerbuisje + centrifugeren matige snelheid (00-3000 omwent/min) 3 tot 4 minuten druppel sediment op objectglaasje + dekglaasje zwakke vergroting (cilinders) sterke vergroting lens 40 x (wbc, rbc, kristallen) Isomorfe rode bloedcellen 6 7 Dysmorfe rode bloedcellen Witte bloedcellen 8 9 Cylinders WBC s, RBC s, Plaatepitheelcellen 10 11 2
Altijd blijven opletten! Bij normaal urine sediment is toch ernstige urologische pathologie mogelijk - urosepsis kan Uraatkristal Calcium oxalaat kristallen Afwijkend urinesediment sluit andere ernstige pathologie niet uit - Bij Bricker bijna altijd bacteriën - Bij nefrolithiasis bijna altijd microscopische hematurie - CAVE cholecystitis, appendicitis, aorta-aneurysma, 12 13 24u urinecollectie 14 speciale containers + 2 afname tubes (labo) eerste nuchtere urine hoort er NIET bij!! d.w.z. collectie begint na eerste nuchtere urine tot en met eerste nuchtere urine van volgende dag WAAROM? 1. proteïnurie 2. creatinineklaring 3. (non)-compliance Na-arm dieet 15 belangrijk! evolutie! nierfunctie bepalen vochtbalans 1. bepalen proteïnurie dipstick 24 uurscollectie urinestaal: proteïne/creatinine-ratio 2. bepalen GFR (glomerular filtration rate) creatinineklaring IN >< UIT + perspiratio (750 ml) 16 17 3
creatinine-klaring 1. 24u urinecollectie 2. formule van Cockroft-Gault 3. abbreviated MDRD-formule 4. CKD-EPI formule urinecollectie: U cr + bloename: S cr 18 19 24u urinecollectie ml/min ml min Cl cr = (U cr x V u ) / (S cr x 1440) mg/dl mg/dl 1. 24u urinecollectie 2. formule van Cockroft-Gault 3. abbreviated MDRD-formule 4. CKD-EPI formule creatinine-klaring leeftijd, geslacht lichaamsgewicht (G) S cr 21 Cockroft-Gault formule creatinine-klaring Cl cr = (140 leeftijd) x G x 0.85 72 x S cr vrouwen ml/min leeftijd, geslacht, ras S cr 1. 24u urinecollectie 2. formule van Cockroft-Gault 3. abbreviated MDRD-formule Modification of Diet in Renal Disease Study 4. CKD-EPI formule : Chronic Kidney Disease Epidemiology Collabor. 22 23 4
MDRD formule CKD-EPI formule GLOMERULAR FILTRATION RATE (GFR) CALCULATOR simulation required data age 65 year male female gender 1 serum creatinine 1,3 mg/dl 13 0 Afro American ONWAAR optional data body weight 83 kg 160 140 1 100 patient P97 P90 P75 P50 P25 P10 P3 GFR = 141 X min(scr/κ,1) α X max(scr/κ,1) -1.9 X 0.993 Age X 1.018[if female] X 1.159[if black] body height results body mass index 173 cm 27,73 kg/m² 80 60 GFR ml/min http://www.qxmd.com/calculate-online/nephrology/ckd-epi-egfr Cockroft - Gault formula 66,51 ml/min BMI - corrected CG 59,95 ml/min/25 kg/m² abbreviated MDRD formula 58,88 ml/min/1,73 m² 40 PRINT 0 age 25-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-74 of via http://mdrd.com 24 25 Mannen Vrouwen 160 160 150 150 absolute waarde P97 140 140 130 130 P97 aanpassing P90 dosis geneesmiddel Kreatinineklaraning (ml/min) 1 1 P75 P90 110 110 100 100 P75 relatieve 90 waarde P25 90 P50 80 P10 80 P25 ~ leeftijd 70 P3 en geslacht 70 P10 60 60 P3 cfr curves bepalen percentiel 50 P50 55 ml/min 50 * 40 40 30 30 10 10 interpretatie 0 30 40 50 60 70 0 30 40 50 60 70 Leeftijd (jaar) Leeftijd (jaar) 26 27 dilatatie versus obstructie 28 29 5
renogram 30 31 Relatieve nierfunctie Li - Re 32 33 Relatieve nierfunctie Li - Re Bijdrage procentueel van beide nieren tot de totale nierfunctie, samen steeds 100 % - Normaal 50/50-56/44 - Borderline 57/43-59/41 - Abnormaal > 60/40 - Afunctioneel < 10 % 34 35 6
Polyurie na opheffen obstructie Vochtbeleid bij polyurie Glomerulaire functie herstelt sneller dan tubulaire Natrium en water overload, CAVE bij oedeem Relatieve ongevoeligheid van tubulus voor ADH Eerste 24 u : output per uur controleren - Als > 0 ml/u : 80 % compensatie van vorig uur met NaCl 0,45 % Na 24 uur - Totaal infuus 1 liter minder dan output vorige dag of 75 % van vorige dag Van zodra < 3 liter urine/24 u enkel vocht PO Als hemodynamisch instabiel of ernstige verstoorde electrolieten : INZO 36 37 Goede zorg = teamwork! 38 39 7