Human capital, kapitaal van de toekomst? Bedrijfskunde voor HR 14 september 2015 Drs. ing. Sander Oude LuBkhuis

Human capital, kapitaal van de toekomst? Bedrijfskunde voor HR 14 september 2015 Drs. ing. Sander Oude LuBkhuis

Introduc6e Drs ing. Sander Oude Luttikhuis Mobiel: +31 6 10 89 25 11 Directeur van Capax Capital Partners B.V. Profiel Opleiding Sparring partner voor directies en raden van bestuur op het vlak van economic value added analyses, project financieringen, structureren en aantrekken van bancair krediet en risicodragend kapitaal. Business Valuation, Rotterdam School of Management Business administration, Erasmus University Rotterdam Recente projecten Verkoop van Overmeer Transport Group aan NPRC Waardebepaling van Diagram Research en begeleiden onderhandelingen met UMC St Radboud Banken en investeerders aantrekken voor zorgvastgoed Overname financiering arrangeren voor waste recycler in Engeland Herfinancieren projectrisico s voor verschillende ondernemingen Overzicht enkele huidige projecten Overige Herfinanciering ziekenhuizen Banken en investeerders aantrekken voor lease van medische apparatuur en factoring van vorderingen Structureren van ouderenzorgvastgoed als beleggingsproduct Sinds 2007 als senior lecturer Corporate Finance verbonden aan Nyenrode Business Universiteit

Capax capital partners Over Capax Capital Partners Capax Capital Partners biedt investeerders inzicht in de markt van middelgrote bedrijven in Europa met het oog op investeringsmogelijkheden. Capax Capital Partners is hierbij een vooruitstrevende aanbieder, coördinator en adviseur van privaat en project gerelateerd eigen vermogen en vreemd vermogen. Hoofdzakelijk richt Capax Capital Partners zich op situa6es waarbij behoede is aan gestructureerde en innova6eve financiering. Capax Capital Partners opereert in een interna6onale context waarbij haar focus voornamelijk ligt op het vormgeven en uitvoeren van porfolio strategieën. Sectoren - Zorg - Logistiek / Shipping - Publiek - Productie - Energie Focus op Noord-West Europa - Risicodragend Kapitaal - Vreemd Vermogen - Alternatieve Financiering

>Waar moet de nieuwe fabriek worden gebouwd? >>Welke M&A target kan de benodigde competen6es & vaardigheden toevoegen? >>>hoeveel lager is ons overheidsbudget volgend jaar? Thema s waar HRM vandaag de dag ook mee te maken heeh (?)

Samenvoeging schippers creëert grootste binnenvaartvervoerder Het Financieele Dagblad 07/02/2014 16:18 Vooraf.. Samenvoeging schippers creëert grootste binnenvaartvervoerder Alexander Weissink Friday 07 February 2014, 15:00 update: Friday 07 February 2014, 15:05 Binnenvaart ANP De coöperatie van binnenvaartschippers NPRC neemt het kleinere Overmeer Transport Group over. Met de bundeling van krachten ontstaat de grootste binnenvaartvervoerder van Nederland. Dat maakten de twee bedrijven vandaag bekend. Risicospreiding in een vechtmarkt Door de samenvoeging zullen de binnenvaartschippers beter in staat zijn hun risico s te spreiden. De sector kampt al jaren met dalende tarieven door een overcapaciteit en een gebrek aan lading. Door deze vechtmarkt worden schippers makkelijk tegen elkaar uitgespeeld. Pleidooi voor samenwerking Minister voor Infrastructuur en Milieu Melanie Schultz riep onlangs op tot meer samenwerking in de binnenvaart. De overheid en Havenbedrijf Rotterdam http://fd.nl/ondernemen/848081-1402/samenvoeging-schippers-creert-grootste-binnenvaartvervoerder?print=true Page 1 of 2

HRM en finance Agenda De levenscyclus van de onderneming Menselijk kapitaal & Economische waarde De hoofdac6viteiten van een onderneming Het belang van Free Cash Flow De onderneming en haar financiers Sturen op Economic Value Added (EVA) Sturen op financiële ra6o s

De levenscyclus van een onderneming

Levenscyclus

Levenscyclus (2)

Levenscyclus (3) HRM s toegevoegde waarde: Company needs Status Stage Infant Pioneer Ra6onal Established Wilderness Dying

Levenscyclus (4) Wat is het belangrijkste element in jullie dagelijkse prak6jk? Focus vandaag Ieder element komt aan bod in de life stages! Per life stage is het accent per element verschillend!

Levenscyclus van een onderneming Om mee te nemen: Onderneming doorloopt verschillende stadia gedurende haar leven Onderneming heed in ieder stadium te maken met belangrijke strategische en tac6sche vraagstukken: zelf doen of uitbesteden, financieren met eigen of vreemd vermogen, internauonaliseren, groeien door het doen van overnames of bepaalde bedrijfsonderdelen afstoten en specialiseren etc. etc. Wij zeggen gemakshalve dat de onderneming met deze vraagstukken wordt geconfronteerd, het zijn natuurlijk de mensen binnen de organisa6e die hier feitelijk invulling aan geven. Het succes van ondernemingen is daarmee te herleiden naar de mensen die onderdeel uitmaken van de onderneming. Juist het rekruteren, opleiden, behouden, zorgen voor de juiste mix van goede mensen ligt primair bij HRM en daarmee is HRM van groot belang bij het realiseren van economische waarde!

Menselijk kapitaal en economische waarde

Menselijk kapitaal en economische waarde Menselijk kapitaal. Economische waarde.. Wat is dat?

Menselijk kapitaal en economische waarde Menselijk kapitaal is de voorraad van competen6es, kennis, sociale en persoonlijke vaardigheden, waaronder ook crea6viteit, die wordt belichaamd in de mogelijkheid voor de mens om in een economie arbeid te verrichten, opdat er economische waarde kan worden geproduceerd.. Wikipedia Economische Waarde De verwachte free cashflows (vrije geldstromen), het 6jds6p van de verwachte geldstromen en het risico verbonden aan deze geldstromen.... alles van waarde is weerloos, wordt van aanraakbaarheid rijk en aan alles gelijk... Lucebert

Menselijk kapitaal en economische Dan nog dit waarde 1. Waarde is al6jd subjec6ef (koper en verkoper) 2. Waarde is acankelijk van posi6e en situa6e (water of diamanten in de woesujn) 3. Waarde is geen prijs (prijs komt tot stand door een proces van onderhandelen) Mensen en ondernemingen handelen om uiteindelijk in een betere posiue en situaue terecht te komen. Dit is de kern van het proces om waarde te kunnen creëren.

Menselijk kapitaal en economische Om mee te nemen. waarde Het doel van ondernemingen is economische waarde creëren, immers hierdoor kan ze haar voortbestaan zekerstellen Economische waarde bestaat uit toekoms6ge vrije geldstromen (free cash flow) De materialisa6e van deze geldstromen vindt plaats door het aanwenden van en juist toewijzen van menselijk kapitaal Je zou kunnen stellen dat de economische waarde van een mens de contante waarde is van de toekoms6ge vrije geldstromen die deze mens weet te genereren

ODewel: First rule of business, protect your investment! ETIQUETTE OF THE BANKER, 1775

De hoofdac6viteiten van de onderneming

De hoofdac6viteiten van een onderneming Cash flow uit de operatie (NOPLAT) versus de kapitaallasten Products Services Market Capital market Equity Debt Opera6ons Investment Financing NOPLAT Investering Rente FINANCIAL STATEMENTS Sales & Cogs & Sga Assets Debt & Equity Profit & Loss Balance sheet

De hoofdac6viteiten van een onderneming Wat zeggen de drie hoofdac6viteiten? De onderneming bestaat uit rela6es / contracten: rela6es met klanten, leveranciers, overheid en interac6e met concurrenten rela6es met financiers bestaande uit banken, soms externe investeerders en soms aandeelhouders (bij beursgenoteerde ondernemingen) Het doel van de opera8e is voldoende Free Cash Flow genereren, waarom? Het doel van investeren is een juiste alloca6e van kapitaal Het doel van financieren is de juiste financiers aantrekken voor de verschillende ac6va van de onderneming tegen zo guns6g mogelijke vermogenskosten

De hoofdac6viteiten van een Om mee te nemen onderneming De levenscyclus van een onderneming kent verschillende stadia waarin de drie hoofdac6viteiten telkens terugkeren HRM is erg belangrijk bij de drie hoofdac6viteiten. Loopt integraal door de hoofdac6viteiten heen. Waarom?

Het belang van free cash flow

Het belang van free cash flow Economische waarde wordt gecreëerd door? Het vermogen van de onderneming (assets) om Free Cash Flow te generen Hoe bepaal je de Free Cash Flow in een organisa6e? Winst en verliesrekening (opera6e) vormt hiervoor de basis

Het belang van Free Cash Flow Om mee te nemen. Free cash flow representeert koopkracht Toekoms6ge free cash flow is economische waarde Free cash flow wordt gedreven door omzet, kosten, disconteringsvoet, belas6ngdruk Binnen de bedrijfskosten zijn personeelskosten een belangrijke waardedrijver

De onderneming en haar financiers

De onderneming en haar financiers Financiers verwachten een rendement (dit komt uit de free cash flow) Vreemd vermogen > Banken > interest en aflossing Eigen vermogen > Investeerders / aandeelhouders > dividend en koerswinst / opbrengst door verkoop van aandelen Het eerste waar een financier naar kijkt is het management team / board of directors en de teams in de organisa6e; dit is de kern van de onderneming, waarom? Liever een slechte tent en een goede vent dan een goede tent en een slechte vent!

Sturen op economic value added

De hoofdac6viteiten van een onderneming Cash flow uit de operatie (NOPLAT) versus de kapitaallasten Products Services Market Capital market Equity Debt Opera6ons Investment Financing EVA = NOPLAT - ( Invest. x rente ) FINANCIAL STATEMENTS Sales & Cogs & Sga Assets Debt & Equity Profit & Loss Balance sheet

Economic Value Added Sturen op EVA Tradi6onele financiële performance indicatoren verwarren boekhoudkundige tekortkomingen met de onderliggende waarde drijvers van een onderneming De accountant meet de gerealiseerde winst, terwijl een economist kijkt naar wat verdiend had kunnen worden

Sturen op eva Economic Value Added in de notendop Decentraliseert eigenaarschap en verantwoordelijkheid Ontwikkelt een sterke bedrijfstaal Zorg dat iedereen dezelfde taal spreekt Voert economische discipline door op elk organisa6e niveau Acteer als eigenaar Ins6tu6onaliseert een hoge performance cultuur

Sturen op eva Economic Value Added in de notendop (2) Meet winst (EVA) nadat het verwachte rendement voor aandeelhouders erop in mindering is gebracht; ook wel capital charge (IC t- 1 X WACC) genoemd Duurzame verbeteringen in EVA staat gelijk aan het verhogen van aandeelhouderswaarde Overschakelen van het managen van winst naar het managen van waarde EVA is een management systeem, niet zomaar een getal

Sturen op EVA EVA is een geïntegreerd performance, meet, management en beloningssysteem Planning (het maken van projec6es, kapitaalalloca6e) PorFolio management Strategische en tac6sche besluitvorming

Sturen op eva Verhogen van EVA: Verbeter rendement op bestaande investeringen Prijzen, marges, kosten, volume Verbeter de winstgevendheid Meer verkopen, nieuwe producten, nieuwe markten Oogst slecht presterende bedrijfsonderdelen RaUonaliseren, afstoten, reorganiseren, liquideren Op6maliseer de vermogenskosten (WACC)

Sturen op eva, Daarom! Case Study While Enron is evidently in a class of its own when it comes to bad investments, the case study does demonstrate what kind of predictors can be unveiled by EVA. There will always be companies who play fast and loose with their accoun6ng to reach targets and put out a promising report. Some might, for instance, sell valuable assets to boost profits for a fiscal year, all the while hur6ng their economic outlook. In the graph on the led, you can see what such tricks would do to a company s EPS (Earnings Per Share) versus their EVA. While the earnings rose, the EVA clearly sank.

Sturen op Financiële Ra6o s

Ra6o s: Het verhaal achter de cijfers Financiële overzichten produceren data. Met ra6o s creëer je informa6e! Ra6o Quiz A B C D Omzet 100% 100% 100% 100% Inkoopkosten (% vd omzet) 64% - 71% 82% Personeelslasten (% vd omzet) 16% 16% 18% 11% Personeelslasten als percentage van de inkoopkosten van de omzet 25% - 26% 14% Omzet per medewerker 240,186 460,54 1 515,625 579,809 Inkoopkosten per medewerker 154,874-367,188 474,079 Quiz: Iedere kolom (A, B, C of D) representeert een van onderstaande bedrijven Wijs ieder bedrijf toe aan de juiste kolom Caterpillar, Heineken, Randstad en ING

Ra6o s: Het verhaal achter de cijfers (2) Antwoord:

Wrap- up (1) 1. Ondernemingen en organisa6es hebben drie func6es: Opera6oneel > voortbrengen diensten en producten Investeren > in kapitaalgoederen en werkkapitaal uit hoofde van opera6e Financieren > van kapitaalgoederen en werkkapitaal 2. Ondernemingen en organisa6es doorlopen verschillende fasen. Elke fase heed haar vereiste competen6es en vaardigheden nodig > alloca6e van menselijk kapitaal. 3. Zonder menselijk kapitaal geen economische waarde crea6e (EVA). 4. EVA > Noplat (Investeringen Rente) 5. Winst representeert geen koopkracht. Free cash flow en EVA wel!

Wrap- up (2) 6. EVA is een management systeem en kan worden gekoppeld aan performance management. 7. Ondernemingen en organisa6es hebben te maken met verstrekkers van kapitaal (eigen vermogen en vreemd vermogen). 8. De financiële gezondheid van een onderneming kan men afleiden uit ra6o s 9. De belangrijkste ra6o s zijn: i. ROIC (return on invested capital) ii. DSCR (Debt service cover ra6o > capaciteit van de geldstroom om interest en aflossing te voldoen) i.

Goede zaken en Bedankt! sander@capaxcapitalpartners.com 0031 6 10 89 25 11