Resultaten van de inspectiecampagne ver gebruik van chemische agentia bij frmulatren 1. Del van de campagne Nagaan van het tepassen van de regelgeving betreffende de bltstelling aan chemische agentia nagaan (Hfdstuk I, Titel V van de Cdex). in een sectr waar er dagelijks mgegaan wrdt met chemische agentia. Frmulatren zijn belangrijke actren in de bevrradingsketen en spelen bijgevlg een sleutelrl in REACH: aankp van chemicaliën, frmuleren van de prducten die zij drverkpen en het drgeven van infrmatie ver deze prducten. Vrbeelden van frmulatren zijn prducenten van verven, lijmen, vernissen, kits, wasmiddelen, schnmaakprducten, drukinkten Frmulatren van pesticiden, biciden en geneesmiddelen vielen buiten het bestek van deze campagne. Inspecteurs, smmigen znder specifieke achtergrnd in arbeidshygiëne, vertruwd maken met de stapsgewijze benadering in de preventie: de stffen (met hun fysischchemische- (ec)txiclgische eigenschappen die hun indeling bepalen), gebruik van deze stffen in prcessen, cllectieve maatregelen m de bltstelling te beheersen, de bltstelling zelf: de resultante van de emissie aan de brn, de preventieve maatregelen en het bereiken van het delwit: de ademzne f de huid, het gebruik van persnlijke beschermingsmiddelen indien de cllectieve maatregelen niet vlstaan m de bltstelling te beheersen. Opbuwen van kennis en ervaring ter vrbereiding van inspecties in het kader van de REACH verrdening EC 1907/2006 (bv: tepassen van risic-reducerende maatregelen en bltstellingsscenari s). 2. De inspectiecampagne Er werden 71 ndernemingen bezcht in de peride september 2010 tt juni 2011. Het ging m 28 kleine bedrijven (< 20 wn) en 43 grte bedrijven ( 20 wn). Hierbij werd gebruikt gemaakt van een vragenlijst (de vlledige vragenlijst kan men in bijlage terugvinden). De vragenlijst behandelde 9 thema s: stffen, prcessen, risicanalyse, cllectieve preventieve maatregelen, persnlijke beschermingsmiddelen, maatregelen bij incidenten, meting van de bltstelling, bilgische mnitring en veiligheidsinfrmatiebladen. De inspecteurs werden vraf gebrieft ver het gebruik van de vragenlijst en bijbehrende interpretaties van smmige vragen. De bedrijfsbezeken werden gedaan dr een inspecteur van een reginale directie f van de directie van het tezicht p de preventie van zware ngevallen en een inspecteur arbeidshygiëne van het labratrium vr industriële txiclgie (LIT) van de algemene directie tezicht p het welzijn p het werk (TWW). De verdere pvlging per bedrijf van eventuele vaststellingen (bv: waarschuwingen, ) werd vergelaten aan de betrkken inspecteur van de reginale directie. De statistische verwerking van de gegevens van de vragenlijsten gebeurde dr het LIT. Smmige pen vragen knden niet statistisch wrden verwerkt. De vragenlijst werd in principe minstens twee weken vóór het bezek aan het bedrijf vergemaakt m te te laten dat hij vlledig werd ingevuld en de externe dienst vr preventie en bescherming p het werk geraadpleegd kn wrden. 1
Tijdens het bezek diende het zwaartepunt te liggen p de rndgang (m na te gaan f de in de vragenlijst verstrekte infrmatie crrect is). Het bedrijf werd uitgendigd de ndige stukken ter inzage klaar te huden tijdens het bezek. Hiernder kan men een verzicht terugvinden van de resultaten van de enquête, met een aantal verklarende cmmentaren. De resultaten wrden pgesplitst naargelang van de grtte van het bedrijf: meer f minder dan 20 werknemers. 3. Resultaten van de bevraging 3.1. Inventaris van de gebruikte stffen De pen vraag nder welke vrm de inventaris bestaat van de stffen die in het bedrijf aanwezig zijn werd zeer uiteenlpend beantwrd. Algemeen kan men zeggen dat één f andere vrm van inventaris beschikbaar is nder elektrnische vrm, bv: aparte excel-lijst f een lijst gegenereerd uit het eigen bedrijfssysteem vr stckbeheer. 3.2. Srten prcessen waarbij de stffen gebruikt wrden Hier is geen duidelijk verschil waar te nemen tussen grte en kleine bedrijven. Destilleren kmt alleen bij de grtere vr. 2.1 Percentage ndernemingen die activiteiten uitveren < 20 wn 20 wn 95% 89% 93% 82% 74% 64% 84% 86% 67% 86% 81% 84% 75% 46% 42% 43% 12% 26% 21% 21% 21% 0% Mengen Afwegen Reren Filtreren Destilleren Luter pslag en distributie Opslag Transprt en verlading Afvullen Labratrium / nderzek Andere 3.3. Mgelijke verntreiniging in de werkplaats Grte bedrijven maken meer gebruik van permanent geslten systemen dan kleine bedrijven (17 % versus 5 %). Kleine bedrijven hebben dan k meer pen systemen (27 %) dan grte bedrijven (17 %). 2
2.2 : Verdeling brnnen vr verntreiniging ( wn 20) 2.2 : Verdeling brnnen vr verntreiniging (< 20 wn) 17% 10% 17% Dispersief Open Geslten maar geregeld gepend Permanent geslten 57% 5% 11% 27% Dispersief Open Geslten maar geregeld gepend Permanent geslten 56% 3.4. Prcessen f activiteiten met een verhgd risic p bltstelling bij geslten systemen? Alle ndernemingen Welke activiteit(en) met verhgd risic? 79% 85% 28% 72% 13% Nemen van mnsters Tevegen van stffen Andere 3.5. Risicanalyse 3.5.1. Frmeel gebruikte systemen Geen risicanalyse 14% 3.3 Wrdt vr de RA gebruik gemaakt van een gefrmaliseerd generisch systeem ( 20 wn) Intuïtieve risicanalyse 5% 40% 40% Geschreven risicanalyse 81% Geen generisch systeem 9% 14% 20% EASE COSHH essentials INRS Stffenmanager (TNO) 0% Andere Geschreven risicanalyse 21% 83% 3.3 Wrdt vr de RA gebruik gemaakt van een gefrmaliseerd generisch systeem (< 20 wn) Geen risicanalyse 54% Intuïtieve risicanalyse 25% Geen generisch systeem 0% 17% 0% 0% 0% EASE COSHH essentials INRS Stffenmanager (TNO) Andere 3
Zeer pvallend is dat er weinig gebruikt gemaakt wrdt van gefrmaliseerde systemen, zelfs bij grte ndernemingen ( 20 wn). Het best gekend zijn systemen zals COSHH-Essentials en de INRS-methde. Stffenmanager werd dr geen enkel bezcht bedrijf gebruikt. Andere minder gebruikte methden zijn: Kinney-methde, SARIER-methde van IDEWE, RECESS f een eigen in huis systeem. Bij de kleine bedrijven (< 20 wn) maakt 83 % geen gebruik van een gefrmaliseerd generisch systeem. 3.5.2. Omschrijving van het analysesysteem Geen risicanalyse 14% 3.5 De risicanalyse is... ( 20 wn) 43% Risicanaylse (geschreven f intuïtief) 86% 24% 16% 32% luter beschrijvend kwalitatief semi-kwantitatief kwantitatief 3.5 De risicanalyse is... (< 20 wn) Risicanaylse (geschreven f intuïtief) 46% 85% Geen risicanalyse 54% 15% 0% 0% luter beschrijvend kwalitatief semi-kwantitatief kwantitatief Hierbij wrdt het vlgende verstaan nder de verschillende categrieën: Luter beschrijvend: beschrijving van de testand met eventueel suggesties vr verbetering. Kwalitatief: betekent hier niet van een gede kwaliteit. Bevat nties ver indeling, algemene beschrijving preventieve maatregelen. Semi-kwantitatief: bij gebruik van mdel vr schatting bltstelling zals EASE, COSHH Essentials, Stffenmanager, INRS, Kwantitatief: p basis van metingen f betruwbare berekeningen, mdellen zals Stffenmanager f ART aangevuld met metingen. 4
Vr de kleinere bedrijven is de risicanalyse hfdzakelijk luter beschrijvend, in een minderheid van de gevallen in het beste geval kwalitatief. Dit kmt helemaal niet tegemet aan de reglementaire vereiste van het bepalen van de aard en de mate van de bltstelling (met andere wrden zwel het kwalitatief als het kwantitatief aspect van de bltstelling). Vr de grtere bedrijven is het beeld iets minder ngunstig: in iets minder dan de helft van de gevallen is de risicanalyse semi-kwantitatief tt kwantitatief. Vr alle bedrijven samen is er duidelijk een nvldende tepassing van deze reglementaire bepalingen. 3.5.3. Frequentie en inhudelijke aspecten van de risicanalyse Geen risicanalyse 14% 3.1 & 3.6 & 3.7 ( 20 werknemers) 89% Niet van tepassing 65% 62% 35% 38% Risicanaylse (geschreven f intuïtief) 86% 5% 5% Wrdt de risicanalyse pnieuw uitgeverd na wijziging werkmstandigheden? Hudt de risicanalyse rekening met kwetsbare grepen (interims, stagairs, )? 0% 0% Hudt de risicanalyse rekening met speciefieke werktaken (nderhud, reiniging, )? 3.1 & 3.6 & 3.7 (< werknemers) Niet van tepassing Risicanaylse (geschreven f intuïtief) 46% 77% 54% 62% Geen risicanalyse 54% 23% 0% 31% 23% 15% 15% Wrdt de risicanalyse pnieuw uitgeverd na wijziging werkmstandigheden? Hudt de risicanalyse rekening met kwetsbare grepen (interims, stagairs, )? Hudt de risicanalyse rekening met speciefieke werktaken (nderhud, reiniging, )? 5
3.5.4. Uitverders van bijzndere werkzaamheden (reinigen, nderhud, ) met bijzndere risic s vr bltstelling 3.8 Wrden de nder 3.7 vermelde werkzaamheden uitgeverd dr eigen persneel ( 20 wn) 3.8 Wrden de nder 3.7 vermelde werkzaamheden uitgeverd dr eigen persneel (< 20 wn) en 21% Niet van tepassing 2% en 14% 16% 61% 86% Wanneer en werd geantwrd, wil dit zeggen dat niet alle bijzndere werkzaamheden werden uitbesteed aan derden. 3.6. Cllectieve preventieve maatregelen Het is belangrijk dat er maximaal gewerkt wrdt met cllectieve beschermingsmiddelen. 6
Vlgende regelgeving dient een nderneming te beschikken ver kwantitatieve gegevens ver de gebruikte risicbeheersingsmaatregelen m de bltstelling te verminderen. 4.2 Zijn er kwantitatieve gegevens bekend ver de gebruikte risicbeheersingsmaatregelen ( 20 wn) 33% 4.2 Zijn er kwantitatieve gegevens bekend ver de gebruikte risicbeheersingsmaatregelen (< 20 wn) 7% 67% Hierbij werd elk kwantitatief gegeven, k deze van de cnstructeur, in verweging genmen. Ondanks het feit dat men zeer breed was in de interpretatie (bijvrbeeld het dr de leverancier pgegeven debiet van een extractr) beschikt men bij de grtere bedrijven slechts één derde ver kwantitatieve gegevens, bij de kleinere is dit slechts 7 %. Dit is verntrustend aangezien in het kader van REACH de risicbeheersingsmaatregelen gekwantificeerd zijn. Indien men geen kwantitatieve 93% 7
gegevens heeft ver de risicbeheersingsmaatregelen kan men k niet nagaan f ze wel vldende zijn. 3.7. Persnlijke beschermingsmiddelen Bij het gebruik van chemische agentia met rekening gehuden wrden met de fysisch chemische eigenschappen van de persnlijke beschermingsmiddelen van de werknemers zals ademhalingsbescherming, huidbescherming, 5.1 & 5.2 Werd bij de keuze van PBM rekening gehuden met de fysisch-chemische eigenschappen van chemische agentia ( 20 wn) 5.1 & 5.2 Werd bij de keuze van PBM rekening gehuden met de fysisch-chemische eigenschappen van chemische agentia (< 20 wn) 98% 93% 89% 71% 29% 2% 7% 11% Ademhalingsbescherming Bescherming van de huid Ademhalingsbescherming Bescherming van de huid De ter beschikking gestelde persnlijke beschermingsmiddelen meten k crrect gedragen wrden en gedragen wrden zdanig dat er geen lekken zijn waardr de chemische agentia tch kunnen binnendringen. 5.1.1 & 5.1.2 Zijn de Werknemers in staat... (> 20 wn) 5.1.1 & 5.1.2 Zijn de werknemers instaat... (< 20 wn) 81% 58% 62% 55% 42% 38% 45% 19%... de ademhalingsbescherming crrect p en af te zetten?... lekken p te spren aan de randafsluiting?... de ademhalingsbescherming crrect p en af te zetten?... lekken p te spren aan de randafsluiting? De antwrden p deze vragen werden in de praktijk nagegaan dr tijdens de rndgang aan de betrkken werknemers te vragen m dit te demnstreren. Zie bijvrbeeld vlgend filmpje: http://www.yutube.cm/watch?v=tzpz5fk-fg In ndernemingen met minder dan 20 werknemers bleek tijdens de bezeken dat 38 % van de werknemers niet in staat was adembescherming crrect p en af te zetten. Vr het pspren van lekken aan de randafsluiting: bij de grtere was 38 % hierte niet in staat, bij de kleinere 45 %. Het is evident dat het dragen van een crrect gekzen en perfrmante adembescherming weinig zin heeft wanneer lekken vrkmen aan de aansluiting p het gelaat. De aangezgen lucht zekt immers de weg van de minste weerstand. Bij de keuze van de persnlijke beschermingsmiddelen met maximaal rekening gehuden met de eigenschappen van de behandelde chemische agentia, een infrmatie die terug te vinden is p de veiligheidsinfrmatiebladen. 8
5.3 Werd bij de keuze van de PBM rekening gehuden met de infrmatie p het VIB (> 20 wn) 10% 5.3 Werd bij de keuze van de PBM rekening gehuden met de infrmatie p het VIB (< 20 wn) 36% 64% 90% Bij de aankp van de persnlijke beschermingsmiddelen is het belangrijk dat het advies gevraagd wrdt van de deskundige preventieadviseur. 5.4 Advies ver de keuze van de PBM (> 20 wn) 5.4 Advies ver de keuze van de PBM (< 20 wn) 91% 71% 56% 44% 50% 50% 29% 9% Preventieadviseur-arbeidsveiligheid Preventieadviseur-arbeidsgeneesheer Preventieadviseur-arbeidsveiligheid Preventieadviseur-arbeidsgeneesheer De preventieadviseur wrdt slechts in de helft van de gevallen m advies gevraagd ver de persnlijke beschermingsmiddelen, in de kleinere bedrijven was dit minder dan een derde. 3.8. Maatregelen bij incidenten Ondanks alle preventiemaatregelen is het steeds mgelijk dat er zich incidenten vrden bij het gebruik en behandeling van chemisch agentia. Om tijdig te kunnen reageren is het nuttig dat de nderneming beschikt ver een autmatisch waarschuwingssysteem vr detectie van ntsnappende gassen f dampen in het kader van explsiegevaar f gezndheidsrisic s. 6.1 Bestaat er een autmatisch waarschuwingssysteem in geval van Welk(e) syste(e)m(en) van detectie... incidenten? (> 20 wn) 96% 37% 63% 33% Detectie van gassen/dampen in verband met brand en ntplffing Detectie van gassen/dampen in verband met gezndheidsrisic s 9
6.1 Bestaat er een autmatisch waarschuwingssysteem in geval van incidenten? (< 20 wn) Welk(e) syste(e)m(en) van detectie... 100% 36% 64% 0% Detectie van gassen/dampen in verband met brand en ntplffing Detectie van gassen/dampen in verband met gezndheidsrisic s Indien zich tch een incident vrdet met de ndige hulpmiddelen vrzien wrden zals ndduches, gspelbaden, branddekens, 6.2 Zijn er ndduches, gspelbaden, branddekens, enz. beschikbaar (> 20 wn) 6.2 Zijn er ndduches, gspelbaden, branddekens, enz. beschikbaar (< 20 wn) 7% 29% 71% 93% Indien een werknemer tch een intxicatie plpt bij een incident dan is het belangrijk dat de ndige geschikte antidta (tegengiffen) beschikbaar zijn. 6.4 Zijn in de ndzakelijke gevallen de geschikte andidta aanwezig (> 20 wn) 6.4 Zijn in de ndzakelijke gevallen de geschikte andidta aanwezig (< 20 wn) 9% 11% Geen nd aan antidta 58% 33% Geen nd aan antidta 71% 18% Een intxicatie met bepaalde chemisch agentia vereist een specifieke EHBO behandeling. Deze meten vraf beschikbaar zijn en gekend dr de EHBO-medewerkers. 6.5 Bestaan er bijzndere EHBO prcedures bij het gebruik van bepaalde stffen? (> 20 wn) 6.5 Bestaan er bijzndere EHBO prcedures bij het gebruik van bepaalde stffen? (< 20 wn) 11% 30% 70% 89% 10
Vr een ged begrip: bijzndere EHBO-prcedures zijn niet altijd ndzakelijk. De gewne EHBO prcedures kunnen dan vlstaan. Dit nuanceverschil blijkt niet uit bvenstaande figuur en de vraagstelling maakt dit k niet mgelijk. 3.9. Meting van de bltstelling Het is nuttig dat er een gefrmaliseerd meetprgramma bestaat in een nderneming waar chemische agentia wrden gebruikt. Dit betekent dat metingen gebeuren vlgens een vraf vastgestelde kalender f naar aanleiding van bepaalde events (een mgelijk meetmethde wrdt behandeld in de nrm EN689). Eenmalige metingen (bijvrbeeld p vraag van de inspectie f na een klacht) vallen hier niet nder. De antwrden p deze vraag bevestigen wat dagelijks ervaren wrdt: er gebeuren nauwelijks metingen van de persnlijke bltstelling, en als ze al gebeuren zijn ze vaak eenmalig (bv: na een klacht,.). Bij de kleinere bedrijven gaf geen enkele respndent het bestaan van een gefrmaliseerd meetprgramma aan. 7.1 Bestaat er een gefrmaliseerd meetprgramma? (>20 wn) 16% 84% De regelgeving legt in artikel 20 en 49 duidelijk p dat er met metingen meten wrden uitgeverd indien de werknemers werken met f bltgesteld wrden aan chemische agentia. Als er geen meetprgramma is werd aan de werkgever gevraagd he men aan de eisen van de regelgeving vldet. Hierbij werd het antwrd nze werknemers staan nder medisch tezicht en er is ng nit iets gevnden als nvldende beschuwd. Meestal kwam p deze vraag geen antwrd. Dit rept ethische vragen p: in de meeste gevallen weet men niet aan welke cncentraties de werknemers zijn bltgesteld. De bltstellingen p de werkplaats zijn nchtans veel intenser dan die in het algemene leefmilieu. 3.10. Bilgische mnitring Parate kennis ver bilgische mnitring werd niet verwacht van iedere inspecteur van de reginale directie. Het LIT zu zrgen vr de ndersteuning en de pvlging van deze gegevens p basis van BIOTOX van INRS, de BGW in Duitsland en gegevens van het HSL van HSE. In de praktijk is het uiterst meilijk gebleken infrmatie ver bilgische mnitring te krijgen. In smmige gevallen blijkt de gegeven infrmatie sterk fragmentair, zelfs na herhaaldelijk aandringen. Een verdere, diepgaande verwerking bleek dan k niet mgelijk. Vaak kiest men vr een algemeen blednderzek, i.p.v. specifieke bilgische mnitring naar chemische agentia in bled f urine. Dit is een verntrustende vaststelling. 11
Die bilgische mnitring is een zeer heikele materie: men zit met een regelgeving (nder meer bijlage IV bij het KB chemische agentia) die veruderd is en iedereen is het daarmee eens. Wie daaraan durft raken wrdt echter publiek gelyncht (zie Dirk Steen) Het ligt echter schijnbaar maatschappelijk gevelig m aan deze te mderniseren. Eerder pgingen hebben geen resultaten gehad. Deze bilgische mnitring is nauw verweven met de peridieke geneeskundige nderzeken en bijgevlg met de financiering van de externe diensten vr preventie en bescherming. Een ander prbleem is de timing vr het nemen van het mnster. Het mnster dient genmen te wrden in functie van het metablisme en het bltstellingspatrn. In veel gevallen is het ptimale tijdstip p het einde van de werkweek. Bij een nderzek van een externe dienst p maandag heeft het nemen van een bilgisch mnster weinig zin. Meestal stelt het rganiseren van de mnstername dr externe dienst p het einde vele rganisatrische prblemen. 4. Veiligheidsinfrmatiebladen De frmulatren stellen zelf nieuwe chemische agentia samen en zijn dus verplicht m een veiligheidsinfrmatieblad ver het chemisch agens ter beschikking te stellen van hun klanten. Het pstellen van deze bladen kan binnen de nderneming gebeuren f dr externen. 9.1 Het pstellen van VIB vr eigen klanten... > 20 wn < 20 wn 83% 82% 10% 14% 7% 4%... wrdt pgesteld in eigen huis... wrdt uitbesteed Allebei Ok de veiligheidsinfrmatiebladen van de aangekchte gederen meten beheerd wrden dr de nderneming. Dit beheer is ndzakelijk dynamisch, dus niet het luter klasseren en bewaren p papier f elektrnische vrm, maar registreren van aanpassingen en wijzigingen. 12