VOEDING & OUDEREN In verbinding dóór verbinding
Onze visie Zrgbelang Gelderland kmt p vr vraaggestuurde zrg- en welzijnsvrzieningen vr alle burgers in Gelderland, zdat zij kunnen leven zals zij dat willen. Ok als zij dr ziekte, ngeval, handicap f uderdm tijdelijk f permanent belemmeringen ndervinden in hun persnlijk f maatschappelijk functineren. Zrgbelang Gelderland wil dit bereiken dr: ervaringskennis van zrggebruikers te verzamelen, cllectieve belangen te behartigen, infrmatie te verstrekken ver de beschikbaarheid en de kwaliteit van het zrgaanbd, klachten p te vangen en knelpunten in het zrgaanbd te signaleren. Om haar delen te bereiken werkt Zrgbelang Gelderland samen met ruim 400 aangeslten patiëntenverenigingen, gehandicaptenrganisaties, uderenbnden en cliëntenraden in Gelderland. @2014, Zrgbelang Gelderland Alle rechten vrbehuden. Teksten, delen van teksten en/f artikelen uit deze uitgave mgen, na verkregen testemming van Zrgbelang Gelderland, wrden vergenmen f wrden verveelvudigd nder strikte vrwaarde van brnvermelding. Testemming kan wrden aangevraagd per brief, fax f e-mail. COLOFON Redactie Eindredactie Zrgbelang Gelderland Nathalie Kpman Veding & Ouderen 01-12-2014 2
Vrwrd Ouder wrden de je niet ineens. Kwetsbaar wrden k niet. Fysieke en/f geestelijke prblemen maken dat je de grip p je zelfstandigheid gaat verliezen. Langzaam krijg ik meite met dagelijkse dingen die vrheen z nrmaal waren. De leefmstandigheden van 65-plussers staan vlp in de publieke belangstelling. Medische en sciale wetenschappers verrichten cntinue nderzek naar de levensstandaard, wnsituatie en gezndheid van deze greiende bevlkingsgrep. Met als del te nderzeken he we er, met elkaar, vr zrgen dat uderen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wnen. Eventueel met behulp van afgestemde frmele en infrmele zrg. Een belangrijk nderdeel van de leef-en gezndheidssituatie van uderen wrdt gevrmd dr hun eetgewnten. Welke betekenis kennen uderen te aan kken en eten? Huden zij bij de keuze en samenstelling van maaltijden rekening met hun smaak en financiële mgelijkheden f speelt gezndheid k een belangrijke rl? Wat is de rl van het sciale netwerk en he willen uderen eigenlijk geïnfrmeerd wrden ver veding? In dit verslag gaan wij in p de manieren waarp kwetsbare uderen ndersteund kunnen wrden p het gebied van infrmatievrziening ver veding in relatie met de zrg vr de eigen gezndheid. Daarnaast wrdt k het belang van een sciaal netwerk vr uderen beschreven. Dr het beschrijven van het perspectief van uderen wil Zrgbelang Gelderland bijdragen aan participatie (mee blijven den in de samenleving) dr gede ndersteuning bij zelfredzaamheid. Aan de verslaglegging hebben verschillende nderzeksinstituten en rganisaties meegewerkt. FrieslandCampina Institute, Wageningen UR, Stichting OOGG en Rbuust hebben ieder vanuit hun eigen expertise en werkveld inhudelijke bijdrages geleverd. Zrgbelang Gelderland heeft, in de rl van prjectleider, inhudelijke kennis getetst aan het perspectief van uderen. Daarbij is specifiek aandacht besteed aan migranten, alleenstaande uderen, uderen met een CVA en uderen met dementie; de zgenaamde kwetsbare uderen. Met het g p de leesbaarheid van dit rapprt wrden kwetsbare uderen aangeduid als uderen en Zrgbelang Gelderland m diezelfde reden als Zrgbelang. Op 18 nvember 2014 zijn tijdens een interactieve bijeenkmst de uitkmsten van het prject gedeeld met de prjectpartners en andere geïnteresseerden. Zrgbelang wil alle betrkkenen bedanken vr het delen van hun ervaringen en het verstrekken van infrmatie. Gezamenlijk is er een bijdrage geleverd aan een tekmst waarin uderen, prfessinals en prducenten in c-creatie vraaggerichte infrmatie met elkaar ntwikkelen en vrmgeven. Na het lezen zullen er ngetwijfeld ng vragen verblijven, schrm niet m cntact met ns p te nemen. Nathalie Kpman, Pede Saya, Bianca Bergsvrt en Sjrs Klijzen December 2014, Zrgbelang Gelderland Veding & Ouderen 01-12-2014 3
Deelnemende prjectpartners Wageningen UR is een kennisinstelling die binnen het dmein geznde veding en leefmgeving niet alleen hgwaardige kennis ntwikkelt, maar k helpt deze kennis veral ter wereld te te passen. www.wageningenur.nl Het FrieslandCampina Instituut Nederland, biedt gezndheidszrgprfessinals in Nederland uitgebreide infrmatie ver zuivel, veding en gezndheid. FrieslandCampina ziet het als haar taak m cnsumenten en prfessinals zrgvuldig te infrmeren ver geznde veding. www.frieslandcampinainstitute.nl Rbuust is één van de vijftien reginale ndersteuningsstructuren (ROS) in Nederland die zich inzet vr het realiseren van geïntegreerde, ppulatiegerichte eerstelijnszrg. Het werkgebied van Rbuust is Zuid- Nederland. www.rsrbuust.nl Stichting OOGG Stichting OOGG is een adviesrganisatie. Zij adviseert en begeleid eerstelijnszrgverleners bij tal van vraagstukken p gebied van samenwerking binnen de eerste en tweede lijn en met gemeenten. www.gg.nl Zrgbelang Gelderland Adviseur vr verheden, zrgaanbieders, zrgverzekeraars en belangenbehartigers rndm zrg en welzijn. Zrgbelang Gelderland werkt aan:innvatieve prjecten m zrg en welzijn te verbeteren dr het inbrengen van het perspectief van burgers. www.zrgbelanggelderland.nl Veding & Ouderen 01-12-2014 4
Inhudspgave Onze visie pagina 2 Vrwrd pagina 3 Prjectpartners pagina 4 Inhudspgave pagina 5 Samenvatting pagina 6 Hfdstuk 1 Inleiding pagina 10 Hfdstuk 2 De delstelling pagina 11 Hfdstuk 3 De nderzeksvraag pagina 11 Hfdstuk 4 In gesprek met 4.1 De udere: er bestaat niet één type udere! pagina 12 4.2 He willen uderen geïnfrmeerd wrden? pagina 16 4.3 Ervaringen van prfessinals en belanghebbenden pagina 18 Hfdstuk 5 Cnclusies en aanbevelingen pagina 19 Literatuur pagina 25 Bijlage 1 Onderzeksvragen pagina 26 Bijlage 2 Onderzeksmethden pagina 27 Veding & Ouderen 01-12-2014 5
Samenvatting Er is een vervled aan infrmatie ver veding vr uderen, ntwikkeld vanuit meerdere invalsheken en gericht p verschillende belanghebbenden. Ouderen, prfessinals, vrijwilligers, prducenten en andere geïnteresseerden krijgen infrmatie aangereikt. Dit verslag behrt k in deze reeks thuis. Omdat wij ns beseffen dat het niet altijd mgelijk is m cmplete verslagen te lezen hebben wij ervr gekzen de belangrijkste gegevens en bevindingen uit het nderzek samen te vatten. Wij ndigen u van harte uit m na het lezen van de samenvatting de rest van dit rapprt dr te nemen. Daarin wrden alle resultaten en gekzen methdieken verder tegelicht. Dit nderzek richt zich p uderen en de infrmatie die zij ntvangen rndm veding en leefstijl.. Versterking van eigen regie draagt bij aan het welbevinden en zich van nut blijven velen vr de maatschappij. Daarnaast heeft een verbeterde eigen regie invled p het cnsumeren van zrg. Onder kwetsbare uderen wrden in dit nderzek uderen verstaan van 65 jaar f uder die nvldende hulpbrnnen bezitten m p eigen kracht bepaalde meilijkheden en tegenslagen te verwinnen. Hierdr kunnen ze hun leven niet vlledig naar eigen wensen vrmgeven (Schuyt, 1995). De aanbevelingen in dit rapprt richten zich naast uderen p prfessinals, vrijwilligers, mantelzrgers, prducenten, kennisinstituten, belangenbehartigers en andere belanghebbenden die betrkken zijn bij uderen en hun welbevinden. De centrale nderzeksvraag luidt: Op welke wijze kan, vanuit het perspectief van uderen, infrmatie rndm geznde veding aan beginnend kwetsbare uderen geptimaliseerd wrden? Om deze vraag te kunnen beantwrden heeft Zrgbelang ervaringen pgehaald bij zwel uderen, prfessinals, vrijwilligers en mantelzrgers dr middel van fcusgrepen en persnlijke diepte-interviews. De resultaten uit deze nderzeksmethden zijn cnstant getetst aan literatuurnderzek, vrlichtings-materialen, bestaande richtlijnen en (burger) initiatieven. Hiervr is samenwerking gezcht met FrieslandCampina Institute en Wageningen UR als invledrijke kennisinstituten. Stichting OOGG en Rs-Rbuust zijn aangeslten m vanuit de verbinding met de eerstelijns gezndheidszrg samenwerking p dit thema te versnellen. De kwalitatieve infrmatie geeft inzicht in wat uderen ndig hebben en belangrijk vinden m vanuit eigen mtivatie bezig te zijn met veding en een geznde stijl van leven. Deze ervaringen zijn echter niet zmaar te vertalen naar wat uderen ndig hebben. Ouderen hebben verschillende beheften, mgelijkheden en wensen. Ouderen willen geïnfrmeerd wrden p een manier die aansluit bij hun achtergrnd, levensfase en levensstijl. Vrbeelden van specifieke grepen zijn migranten, alleenstaanden, laaggeletterden en uderen met nietaangebren hersenletsel. Een (vraag)gericht infrmatieaanbd is essentieel m uderen te infrmeren en te mtiveren m een geznde leefstijl aan te nemen. Uit de gesprekken met uderen blijkt dat het ged is m infrmatie ver veding te kppelen aan de belevingen, bijvrbeeld dr aan te sluiten bij herinneringen. Infrmatie en vrlichting ver veding kan gebruikt wrden als ingang m te praten ver leefstijl, zinvlle dagbesteding en zingeving in bredere zin. Dr dit stapsgewijs en laagdrempelig Veding & Ouderen 01-12-2014 6
aan te bieden wrden uderen eerder enthusiast en zijn ze beter in staat m adviezen ver te nemen. Cnsistentie, herhaling en cntinuïteit in de infrmatiemethden zijn daarbij essentieel. Ouderen vinden het belangrijk dat prduct- en achtergrndinfrmatie duidelijk en tegankelijk is. Het afstemmen p de beheften, levensfase en wensen van uderen en het geven van praktische adviezen zijn hierbij wenselijk. Ouderen staan psitief tegenver buurtinitiatieven gericht p veding. Steeds beter weten de uderen deze activiteiten te vinden f hebben er in iedere geval kennis van genmen. Om uderen te betrekken bij dergelijke initiatieven is het belangrijk dat de infrmatie de uderen bereikt. Ng te vaak bestaat het beeld dat deze activiteiten vr eenzame uderen zijn. Deze beeldvrming met veranderd wrden. Dit kan dr uderen actief uit te ndigen deel te nemen, het aanbd rndm leefstijl aanbdgericht te rganiseren en de nadruk p sciale chesie te leggen. In de strijd tegen eenzaamheid kan veding ingezet wrden. Hierbij is van belang te beseffen dat angst, kwetsbaarheid en financiën een rl spelen bij keuzes die gemaakt wrden wat betreft deelname aan activiteiten, aankp van prducten en infrmatieverwerking in het algemeen. Prfessinals, vrijwilligers en mantelzrgers, in dit verslag benemd als de betrkkenen, beseffen zich dat het van belang is vrlichting af te stemmen p uderen en hun uitdagingen bij uder wrden. Vr deze partijen blijft van grt belang dat zij rekening huden met deze uitdagingen bij het samenstellen en verspreiden van infrmatie. Het he-, vr-, dr- en waar principe met steeds kritisch bekeken wrden m de ptimale aansluiting te vinden. Het wiel heft daarbij niet pnieuw uitgevnden te wrden. Dr actief samenwerking met verschillende partijen te zeken kan kennis en ervaring gedeeld wrden wat zrgt vr een grter bereik. Ouderen vinden het prettig m te weten wie welke infrmatie levert en wie de regieverder hierbij is. Vrijwilligers en mantelzrgers spelen, in het dagelijks leven, een belangrijke rl bij het verstrekken en telichten van infrmele infrmatie. Dit gaat prima zlang zich geen calamiteiten p gebied van gezndheid vrden. Is dit wel het geval dan ntvangt de udere de frmele/serieuze infrmatie liever van de huisarts f diëtist. Hier ligt een uitdaging vr samenwerking tussen huisarts, diëtist, prducent, mantelzrger en udere. He kan specifieke, frmele infrmatie mgezet wrden naar praktisch handelen? He wrden twee infrmatiestrmen met elkaar verbnden vanuit het perspectief van de uderen? Net als uderen geven k de betrkkenen aan dat veding ng meer kan wrden ingezet ter vrkming f terugdringing van eenzaamheid. Dr te fcussen p de sciale cmpnent en minder p de gezndheidscmpnent wrdt veding een minder beladen nderwerp. Ter verbetering f aanscherping van de kwaliteit en tegankelijkheid van infrmatie ver veding zijn vanuit dit prject een aantal aanbevelingen gefrmuleerd. Hierbij is gekzen vr een nderverdeling naar de beleving van veding, de infrmatievrziening en de sciale cntext. Vr alle belanghebbenden ligt de grtste uitdaging in het laten aansluiten van infrmatie p de leefstijl en levensfase van uderen. Daarnaast is het verbinden van frmele en infrmele infrmatie tt een afgestemd systeem rndm de uderen een zeer belangrijk aandachtspunt. Veding & Ouderen 01-12-2014 7
De aanbevelingen Beleving: Heb g vr de levensfase waarin de udere zich bevindt en sluit aan bij herinneringen, beheftes, wensen en mgelijkheden die zich vrden in de verschillende fases. Creëer een psitief beeld rndm initiatieven en activiteiten in de buurt m interesse te wekken en deelname te bevrderen. Verbreed het thema veding naar andere belangrijke nderdelen van het leven. Bijvrbeeld bewegen, culturele activiteiten, relaties nderhuden, zelfredzaamheid en religie. Maak gebruik van een psitieve dialg bij het delen en uitwisselen van infrmatie. Cntrleer f de infrmatie wrdt begrepen. Zek naar verbindende schakels in de infrmatieketen. Maak afspraken he frmele en infrmele infrmatie wrdt gegeven en spreek af wie verantwrdelijk is. Vrkm betutteling. Ouderen weten meer dan zij sms (durven) laten zien. Infrmatievrziening: Leesbaarheid van schriftelijke infrmatie is, evenals de herhaalfactr, basisvrwaarde vr gede infrmatieverdracht. Maak nderscheid in frmele infrmatie en infrmele infrmatie. Zrg altijd vr verbinding tussen deze vrmen en cntrleer de begrijpbaarheid bij diegene die er mee werken. Geef krte, gerichte vedingstips gericht p praktische dagelijkse activiteiten. Hud rekening met de verschillen tussen (grepen) kwetsbare uderen. Gebruik cmmunicatiemiddelen die passen bij de leefstijl en levensfase. Test nieuwe methdieken samen met de uderen en mantelzrgers. Werk samen in de keten rndm de uderen en neem verantwrdelijkheid dr taken te verdelen en afspraken te maken. Veding & Ouderen 01-12-2014 8
Sciale cntext: Zet de sciale cmpnent rndm veding centraal en maak daarna de kppeling met gezndheidswinst. Ga uit van eigen regie en zelfredzaamheid van uderen. Wees alert p ver-infrmeren. Betrek het brede sciale netwerk rndm de uderen bij het stimuleren van actieve deelname aan de maatschappij en het verwerken van infrmatie. Denk hierbij aan samenwerken met wijkcentra, schlen, kinderdagverblijven, zrgcentra en lkale initiatieven p gebied van leefstijl. Investeer in psitieve preventie. Leg in eerste instantie de nadruk p wat ged en leuk is. Maak van daar uit de vertaalslag naar minder psitieve effecten van een verkeerd vedingspatrn. Zet veding in als middel tegen sciaal islement en/f eenzaamheid. Geef de mantelzrger en/f vrijwilliger een actieve rl in evalueren van infrmatie methden. Zij hebben dagelijks cntact met de uderen en weten wat gewenst is. Veding & Ouderen 01-12-2014 9
1. Inleiding Nederland telt 2.7 miljen 65-plussers waarvan het merendeel ng zelfstandig thuis wnt. Twee-derde van alle 65-plussers heeft één f meer chrnische ziekten en ngeveer een kwart van de uderen is kwetsbaar. Het eenduidig definiëren en vervlgens inzichtelijk maken van de grep kwetsbare uderen is een lastige pgave. Scilg Kees Schuyt (1995) stelt dat kwetsbare mensen nvldende hulpbrnnen hebben m p eigen kracht bepaalde meilijkheden en tegenslagen te verwinnen. Hierdr kunnen ze hun leven niet vlledig naar eigen wensen vrmgeven. Zrgbelang Gelderland nderstreept het belang van zelfredzaamheid en eigen regie en heeft gekzen m in dit prject de psitie van kwetsbare uderen vanuit dit perspectief te bekijken. De verwachting is dat het aantal kwetsbare persnen van 65 jaar en uder tussen nu en 2030 zal tenemen tt meer dan 1 miljen (van den Berg et al., 2014). Met deze gegevens in ns achterhfd mag het duidelijk zijn dat wij, de Nederlandse samenleving, vr een grte uitdaging staan. Met het g p het greiende aantal uderen, die enerzijds langer leven maar anderzijds meer (chrnische) aandeningen hebben, is het van belang uderen van gede infrmatie te vrzien en hen te blijven stimuleren tt een geznde leefstijl met een ged vedingspatrn. Uit diverse nderzeken blijkt dat het vr uderen niet altijd realiseerbaar is m vldende te bewegen en z geznd mgelijk te eten. Ondanks dat er een vervled aan infrmatie beschikbaar is, bestaat er een grte grep uderen die gegeven adviezen niet f nvldende pvlgen. 1 Met alle gevlgen van dien. Ouderen beseffen zich terdege dat er een psitieve relatie bestaat tussen een geznde levensstijl en lichamelijke gezndheid, aldus een nderzek in pdracht van Unie KBO (van der Meer, 2013). Maar de veelheid aan infrmatie, met vaak tegenstrijdige adviezen, brengt k nzekerheid teweeg. Welke infrmatie is betruwbaar, naar wie met ik luisteren, waar kan ik infrmatie vinden? Vragen die leven nder uderen en nderwerpen die het belang van vraaggerichte ndersteuning in zelfredzaamheid laten zien. Immers, het verheidsbeleid richt zich p het langer zelfstandig thuis blijven wnen van uderen. Dat kan alleen als uderen ptimaal ndersteund wrden in hun kennis en vaardigheden rndm veding en gezndheid. De afgelpen maanden is Zrgbelang met uderen, prfessinals, vrijwilligers en mantelzrgers in gesprek gegaan ver de rl infrmatie ver veding en een geznde leefstijl. Meer specifiek hebben we met hen gesprken ver hun ervaringen rndm de tegankelijkheid en kwaliteit van infrmatie ver veding. Waar liggen kansen en uitdagingen en vr wie? Er is aandacht besteed aan de diversiteit in nze samenleving. Dé udere bestaat niet. Dé infrmatiemethde k niet. Wat Zrgbelang wil bewerkstelligen is het stimuleren van nieuwe kansen en samenwerkingsvrmen vanuit het belang van participatie van uderen bij het vrmgeven en aanreiken van infrmatie. 1 Ouderen eten te veel verzadigde vetzuren en zut en te weinig vlkren prducten, fruit en vis. Slechts één p de vier 70-plussers vlgt het advies p m extra vitamine D te slikken (van den Berg et al., 2014) Veding & Ouderen 01-12-2014 10
2. De delstelling Het Nederlandse verheidsbeleid, mede uitgeverd dr de prvincie Gelderland, richt zich p de stimulering en ntwikkeling van initiatieven die de maatschappelijke participatie van kwetsbare grepen versterkt. Meeden en ntmeten is het cred dr middel waarvan uderen p zelfstandige wijze en vlgens eigen inzicht (samen) redzaam kunnen zijn. Een geznde leefstijl draagt bij aan de gezndheid en/f het algemeen welbevinden. En daarmee aan de eigen regie en participatie van uderen. Z blijven zij bij de samenleving betrkken. Zrgbelang heeft als delstelling de psitie van (kwetsbare) uderen te versterken. Dr prfessinals, vrijwilligers, mantelzrgers en andere belanghebbenden te infrmeren ver de leefwereld van uderen wrdt betrkkenheid gestimuleerd. Het ntwikkelen en inbrengen van het uderenperspectief ver gede veding heeft daarin grte betekenis. Zrgbelang wil bijdragen aan heldere infrmatievrziening, tegespitst p uderen, ver gede vedingskeuzes. Hiermee wil zij eigen regie en participatie bevrderen, wat bijdraagt aan vermindering van zrgksten. Immers, gede veding vermindert de kans p ziekte en draagt bij aan sneller herstel. De fcus in dit prject ligt bij het belang van gede infrmatie ver veding. Discussie ver de samenstelling van gede veding valt buiten nze prjectdelstelling. De bevindingen uit dit prject wrden ter beschikking gesteld aan patiëntenverenigingen, belangenbehartigers, prducenten, kennisinstituten en andere relevante grepen en instellingen. 3. De nderzeksvraag en methdiek De nderzeksvraag vleit vrt uit de aanbevelingen die Zrgbelang in 2013 heeft geschreven p het gebied van bewegen vr uderen. 2 Een belangrijke aanbeveling hieruit is dat bewegen en veding twee nlsmakelijke nderwerpen zijn binnen een leefstijl f leefstijlinterventie. De gedefinieerde nderzeksvraag luidt als vlgt: Op welke wijze kan, vanuit het perspectief van uderen, de infrmatievrziening ver veding aan kwetsbare uderen geptimaliseerd wrden? Vanuit de nderzeksvraag zijn deelvragen gefrmuleerd, gericht p drie verschillende partijen. Namelijk uderen, betrkkenen 3 en belanghebbenden. 4 2 Zrgbelang Gelderland: In beweging dr verbinding, 2013. 3 Hiernder vallen prfessinals, vrijwilligers en mantelzrgers. Onder prfessinals wrden.a. verstaan: huisartsen, diëtisten, welzijnsmedewerkers en anderen werkzaam in de eerstelijnszrg, specialisten tweedelijnszrg en de thuiszrg. 4 Onder belanghebbenden wrden verstaan: patiëntenverenigingen, belangenbehartigers, zrg- en welzijnsvrzieningen, verheden, kennisinstituten, prducenten etc. Veding & Ouderen 01-12-2014 11
Dit vanwege verschillende visies en ervaringen die deze partijen hebben. Bij de uderen ligt de fcus p het ntvangen en verwerken van infrmatie. De prfessinals ntwikkelen en zenden infrmatie. De belanghebbenden nemen kennis van infrmatie en stellen deze beschikbaar aan hun achterban en/f rganisatie. Zie bijlage 1 vr een telichting p de nderzeksgrepen en een verzicht van de deelvragen. Zie bijlage 2 vr een beschrijving van de gebruikte nderzeksmethdieken. 4. In gesprek met. persnlijke ervaringen van uderen, prfessinals en belanghebbenden Ouderen hebben behefte aan en recht p infrmatie. Een transparante en pbuwende manier van cmmuniceren lijkt vr alle betrkken partijen het belangrijkste uitgangspunt, maar beheft cntinue aandacht. Uit de gesprekken met uderen en belanghebbenden zijn aandachtspunten naar vren gekmen waaruit wrdt bevestigd dat uderen niet te vangen zijn als één unifrme grep en daarm verschillende infrmatiebeheften hebben. In dit hfdstuk wrden persnlijke ervaringen van verschillende grepen uderen beschreven die zijn pgehaald tijdens greps- en persnlijke interviews. Dit is aangevuld met infrmatie van mantelzrgers, uderenwerkers, diëtisten, praktijkndersteuners en andere belanghebbenden. Specifiek is aandacht besteedt aan uderen met een specifieke kwetsbaarheid vanuit hun culturele achtergrnden f gezinssituatie. 4.1 De udere: er bestaat niet één type udere! Verschillende grepen uderen willen p hun eigen manier geïnfrmeerd wrden. Zij willen dit p een manier die aansluit bij hun achtergrnd, levensfase, leefstijl en beheften. Ouderen wrden dagelijks vanuit diverse invalsheken gestimuleerd m een geznde leefstijl aan te nemen. De huisarts geeft medisch advies, de uderenadviseur grijpt het welzijnsaspect aan, de dchter mdat zij zich zrgen maakt dat haar meder minder actief lijkt, de buurvruw mdat ze merkt dat de buurvruw minder cntact zekt. Iedereen heeft z zijn eigen redenen m infrmatie samen te stellen en dr te geven aan de uderen. Maar sluit de infrmatie wel aan bij de persnlijke mstandigheden en vral, sluit het p elkaar aan? Culturele achtergrnd, financiën, taalbarrière, laaggeletterdheid en lichamelijke f cgnitieve beperkingen zijn slechts enkele vrbeelden die vragen m specifieke infrmatiebrnnen en methdieken. Z hebben uderen met een chrnische ziekte andere wensen dan uderen die plts gecnfrnteerd wrden met een ernstige ziekte. He beter infrmatie aansluit bij de wensen en mgelijkheden van de ntvanger, des te meer ntvankelijkheid vr een gedragsverandering ntstaat. Onderstaande uitspraken illustreren het belang van afgestemde infrmatie. Veding & Ouderen 01-12-2014 12
Migranten: wij hebben nze mannen te zeer verwend dr ze nit te laten kken Bij de eerste generatie migranten bestaat nauwelijks f sms zelfs helemaal géén behefte aan infrmatie ver Nederlandse veding. Wij lezen geen Nederlandse recepten, want wij eten geen stamppt. Deze grep uderen zekt nadrukkelijk steun bij elkaar en valt terug p persnlijke kennis en ervaring met veding. Eten is binnen deze grep uderen een zeer belangrijk nderdeel van het dagelijks welbevinden. De zrg vr uderen lijkt minder beladen dan binnen andere grepen mdat dit een natuurlijk gegeven is via het familie vangnet. De aankp van ingrediënten wrdt bepaald dr de keuze vr Halal eten. Dit is eerder maatgevend dan de mate van gezndheid van de maaltijd. Infrmatie ntvangen zij het liefst mndeling (in eigen taal) waarbij een belangrijke rl is weggelegd vr sleutelfiguren/vertruwenspersnen. De markt is een belangrijke vindplaats vr eten, z k supermarkten die dr migranten geëxpliteerd wrden. Men velt zich hier thuis, taal is geen barrière en de prducten zijn bekend. De markt heeft k een sciale functie mdat het een trefpunt is. De tweede generatie migranten kent een veranderend eetpatrn en staat hierdr meer pen vr de Nederlandse keuken. Maar nder invled van familie en traditie blijft deze grep tch behrlijk gericht p eetgewntes uit het land van herkmst van hun uders. (brn: NK, 2014) Vruwen zijn binnen deze grep van udsher verantwrdelijk vr veding. Zij ntvangen hierbij geen/weinig hulp van mannen. Mannelijke migranten beschikken dan k nauwelijks ver vaardigheden en mtivatie m te kken. De uitspraak wij hebben nze mannen te zeer verwend dr ze nit te laten kken bevestigd dit gegeven. Waar andere uderen aangeven infrmatie tt zich te nemen via bijvrbeeld de damesbladen, lijkt dit een minder natuurlijke infrmatiebrn vr migranten. Zij delen infrmatie, tips en recepten hfdzakelijk mndeling en dr het bereiden en delen van maaltijden. De grep udere migranten maakt minder gebruik van een maaltijdservice mdat deze maaltijden te veel gericht zijn p de Nederlandse keuken. Er lijkt minder behefte te zijn in verband met het eerder genemde vangnet. Bij gezndheidsprblemen bezekt deze grep niet snel een huisarts, diëtist f vedingscnsulent maar zeken ze eerst naar hulp binnen hun eigen mgeving. Vraagschrm en taalbeheersing spelen hierbij zeker een rl. Medische infrmatie wrdt niet altijd ged begrepen en men maakt minder gebruik van internet. De flders bij de huisarts f diëtist wrden nauwelijks bekeken. Veding & Ouderen 01-12-2014 13
(brn: website Wageningen UR) Alleenstaande mannen: Alleen eten vind ik zwaar, ik mis mijn vruw bij iedere maaltijd Veel udere mannen hebben niet geleerd m zelfstandig een warme maaltijd te bereiden. Hier is nit ndzaak te geweest vanwege traditinele verhudingen in het huwelijk. Dit kan prblematisch zijn p het mment dat de partner wegvalt. De man weet niet ged he hij vr zichzelf met kken, een zekere regelmaat in het dagelijks ritme valt weg en veding krijgt ineens een andere betekenis. Het sciale netwerk speelt p z n mment een belangrijke rl. Op dit gebied liggen kansen maar tegelijkertijd risic s. Gevelens van nkunde, schaamte en eenzaamheid wrden genemd. Deze grep mannen vraagt niet snel m hulp, hetgeen een slechte invled kan hebben p de gezndheid en kwaliteit van leven. Het is belangrijk dat deze grep dr het sciaal netwerk uitgendigd wrdt deel te nemen aan activiteiten buitenshuis. Een kppeling tussen een activiteit en samen eten wrdt als prettig ervaren. Z kan kennis pgebuwd wrden ver het belang van gede veding en afwisseling in ingrediënten. Ik weet niet meer wat ik lekker vind, ik eet nu drie keer per dag brd. Laaggeletterden: ik ga niet graag uit eten mdat ik de menukaart niet kan lezen Mensen die laaggeletterd zijn, hebben veel meite met lezen en schrijven en kunnen daarm meilijk zelfstandig functineren in het dagelijks leven. Het betreft hier een kwetsbare grep vanwege de nzichtbaarheid van dit prbleem. Vanwege het tabe dat heerst rndm laaggeletterdheid is het niet geheel duidelijk he grt deze grep is. Ouderen die meite hebben met (f niet kunnen) lezen en schrijven wrden bijvrbeeld beperkt bij het lezen van prductinfrmatie, het begrijpen van schriftelijke infrmatie en pvlging geven aan adviezen van prfessinals. 5 Met het wegvallen van een sciaal netwerk waarin de laaggeletterdheid geen prbleem was, kmt deze grep uderen in een islement terecht. Keuzes vr geznde veding kmen nder druk te staan, men neemt minder deel aan activiteiten buiten de deur en flders f andere schriftelijke infrmatie zijn een kwelling. 5 Zrgbelang draagt actief bij aan het verder reduceren van laaggeletterdheid in de prvincie Gelderland. Daarin trekt Zrgbelang p met.a. stichting ABC. Vr meer infrmatie verwijzen wij u naar de nieuwsbrief via www.zrgbelanggelderland.nl Zek p: nieuwsbrief Laag-ge-let-terd-heid (g)een prbleem?, ktber 2014. Veding & Ouderen 01-12-2014 14
Ouderen met niet aangebren hersenletsel (NAH): dr een CVA kan mijn man niet meer zelfstandig eten. Ik met hem helpen met eten dus eten we vral makkelijke maaltijden Mensen met NAH, en hun mantelzrgers, krijgen een veranderende relatie met veding. De hnger- f drstprikkel is verminderd, er zijn slikprblemen en dr medicijnen smaakt het k niet meer lekker. Samen eten is niet altijd vanzelfsprekend meer. Dit legt druk p de kkvaardigheden en creativiteit van mantelzrgers. Ik weet sms niet meer wat ik met kken m het lekker te maken. Adviezen van huisarts en diëtist lijken vral gericht p het vrkmen van nderveding, terwijl er meer behefte is aan praktische adviezen. Een infrmatiebek met plaatjes wrdt genemd als handig naslagwerk. Z kan er thuis ver gesprken wrden met familie f vrienden. Infrmatie rustig kunnen verwerken is belangrijk vr deze grep uderen. Chrnisch zieken vr mijn btten met ik meer zuivel eten maar als ik dat de krijg ik meer last van mijn buik. Ik weet niet wat ged vr mij is. Ouderen met chrnische klachten zeken nadrukkelijk naar tips en infrmatie ver veding met de nadruk p klachtenverlichting. De infrmatie die nu beschikbaar is, is ng te veel gericht p één klacht f aandening en te weinig p cmbinaties. Als je de infrmatie naast elkaar legt is de samenhang niet duidelijk. Deze grep zekt naar veding die vr meerdere klachten ged is. Zij zeken de infrmatie vaker bij een huisarts f diëtist in verband met medicijngebruik. De aptheek wrdt k genemd als mgelijke verstrekker van duidelijke infrmatie. Ze staan pen vr adviezen en tips, en willen zeker niet van het kastje naar de muur gestuurd wrden. Omdat ze zelf vaak al lang p zek zijn naar gede adviezen staan ze sms wat sceptisch tegenver nieuwe ntwikkelingen. Acuut zieken: ineens was ik patient en kreeg ik allemaal adviezen waarvan ik in de war raakte Ouderen die plts gecnfrnteerd wrden met een heftig ziekteprces krijgen in krte tijd veel infrmatie te verwerken. De pririteit ligt bij medisch handelen. Dr medicatie, peraties en bijwerkingen is deze grep vatbaar vr nderveding. Vr ged herstel is een gede cnditie vereist. Ouderen beseffen dit maar zijn in deze fase niet altijd in staat m zelfstandig bdschappen te den laat staan een maaltijd te bereiden en te nuttigen. Ze velen zich afhankelijk van anderen en durven niet ged aan te geven wat lekker is. Ze willen de mantelzrger niet tt last zijn. Ze willen persnlijke infrmatie gecmbineerd met ged fldermateriaal zdat ze het kunnen teruglezen en bespreken met familie. Mijn dchter ging mij vertellen wat ged vr mij zu zijn. Heel lief maar ze kcht andere dingen dan ik zelf deed. Ik wil advies ver prducten die ik bij mijn eigen supermarkt kan kpen. Veding & Ouderen 01-12-2014 15
4.2 He willen uderen geïnfrmeerd wrden? Ik weet heus wel dat ik grente en fruit met eten en dat extra eiwitten ged vr mij zijn. Maar ik heb niet altijd zin m mij aan de regels te huden. Ouderen zijn prima in staat m infrmatie p waarde te schatten, mits de infrmatie vldet aan een aantal randvrwaarden. Sluit aan bij herinneringen: Veding is van jngs af aan een thema geweest en de rl van veding rept in alle levensfases verschillende herinneringen p. Aansluiten bij de beleving van uderen is essentieel m hen te blijven interesseren vr geznde veding. Zij vinden het prettig als er aandacht wrdt besteed aan psitieve herinneringen. Verspilling van veding is uderen, vanuit een stuk geschiedenis en pveding, regelmatig een drn in het g. Authentieke bereidingswijzen en eenvudige, seizensgebnden maaltijden wrden zeer gewaardeerd. Met extra aandacht vr kleinere prties die ged ingevrren kunnen wrden. (brn: www.uderwetsgenieten.nl) Sluit aan bij zingeving: uderen zijn p zek naar zingeving en een zinvlle dagbesteding. Er is daarbij behefte aan het uitwisselen van ervaringen en het praten ver veding. Het liefst det men dit p een laagdrempelige plek, zals in een buurthuis, en p een laagdrempelige manier. Uit de interviews blijkt dat men het nuttig vindt m het thema te verbreden. Het maakt het interessanter en uderen vinden het prettig als activiteiten rndm veding leuk wrden gemaakt p een stapsgewijze, flexibele en diverse wijze. Ik kk met mijn kleinkinderen en geef recepten dr aan de vlgende generatie. Z blijven familierecepten bewaard en ik vel mij nuttig. Veding kan gebruikt wrden als ingang m ver leefstijl en zingeving in bredere zin te praten. Dr te praten ver veding kan de stap naar je beter velen p een drdachte manier gemaakt wrden. Naast ervaringen uitwisselen en herinneringen phalen is vrlichting dr een diëtiste, een wrkshp f samen eten aan een buurttafel een waardevlle aanvulling p schriftelijke infrmatie. Stimuleer samen eten: samen kken en eten is gezellig en zrgt dat uderen anderen kunnen ntmeten. Met twee f meer mensen wrdt vaker gekzen vr geznder eten en wrdt er meer meite gedaan m een gede maaltijd te bereiden. De sciale factr van eten is ngekend belangrijk. Hierbij met de kanttekening wrden gemaakt dat uderen van udsher niet gewend zijn dat mensen thuis kmen mee-eten. Veding & Ouderen 01-12-2014 16
Ok samen kken is geen vanzelfsprekendheid. 'Ik heb mijn eigen rituelen en weet precies waar alles staat, een ander in mijn keuken vind ik niet prettig. Eten was vreger vral een gezinsaangelegenheid. In een samenleving waarin zelfredzaamheid en participatie steeds belangrijker wrden met er g zijn vr mensen die meite hebben met deelname aan activiteiten. Aandacht geven en uderen betrekken bij activiteiten die past bij hun levensfase en leefstijl helpt hen m in hun kracht te kmen. Veding is niet alleen een gezndheidsmiddel, het kan fungeren als brug naar een verbetering van het ttale welbevinden van uderen. Stem infrmatie af: uderen willen dat het infrmatieaanbd tegankelijk en duidelijk is. Daarnaast vinden zij dat de verschillende partijen die met geznde veding bezig zijn beter meten samenwerken. Echte infrmatie ver geznde veding krijg je van een deskundige zals een huisarts f diëtiste. Ze willen allemaal hun eigen prduct belangrijk maken, maar ik snap niet waarm er zveel verschillende zuivelprducten zijn. Mijn diëtist mag geen prduct vrtrekken. Dus met ik het ng steeds zelf uitzeken. Infrmatie vanuit andere partijen wrdt sms als misleidend f nverzichtelijk ervaren. Men ntvangt infrmatie het liefst persnlijk f in grepsverband. Persnlijk kan men praktijkgericht te werk gaan en in grepsverband kan men activerend te werk gaan. Een flder kan prettig zijn, als deze tenminste simpel leesbaar en verzichtelijk is. Schriftelijke en mndelinge infrmatie met beter p elkaar afgestemd wrden. Ouderen zuden graag een gede prductmschrijving p de verpakking zien. Daar staat te veel infrmatie in kleine lettertjes en meilijke wrden. Er is daarnaast een te grt aanbd aan infrmatie en prducten, waardr het meilijk is m zelf te bepalen wat ged vr je is. Infrmatie in damesbladen wrdt wel gelezen maar niet altijd serieus genmen. De verdenking p sluikreclame f schrijven vr breed publiek is duidelijk aanwezig. Geef praktische adviezen: er is vral behefte aan praktische adviezen. Ouderen willen weten welke vedingsmiddelen ged zijn en waarm, waar men die kan kpen en welke ingrediënten eventueel te vervangen zijn dr gezndere vedingsmiddelen. Er is behefte aan praktische hulp en begeleiding bij bdschappen den en kken. Ouderen die na een ziekteperide weer zelfstandig inkpen meten den hebben meite met de weg vinden in de supermarkt. Een rndleiding dr de plaatselijke supermarkt samen met een prfessinal f ged geïnfrmeerde vrijwilliger kan hiervr een gede plssing zijn. Ik wil wel een rndje lpen met de baas van de supermarkt, dan kan ik laten zien he nhandig de prducten, die wij vaak eten, in de vakken staan. Samen kken, samen eten: zelfstandig wnende uderen waarderen initiatieven waarin zij, tegen kstendekkende vergeding f een kleine bijdrage, mee kunnen eten bij (zrg)instellingen in de wijk. Het is gezellig, je ntmet anderen en je eet dingen die je zelf niet meer kkt. Buurttafels meten geved wrden met cmmunicatiemiddelen waarmee ze nieuwe grepen bereiken zdat deelnemers uit diverse lagen en grepen van de samenleving gemtiveerd wrden m te kmen. Ouderen staan psitief tegenver diverse initiatieven vanuit de wijk maar gaan er zelf niet naarte. Het stigma dat deze eetmmenten alleen maar vr eenzame uderen zijn met veranderd wrden. Veding & Ouderen 01-12-2014 17
Let p financiële mgelijkheden: de prijs van veding is belangrijk vr uderen. Drdat uderen sms z nadrukkelijk bezig zijn met de prijs van veding besteden zij minder aandacht aan het feit he geznd deze veding is. Het liefst betalen zij niet meer dan vijf tt zeven eur vr een maaltijd. Het bestellen van maaltijden wrdt als te duur f znde van het geld ervaren. Tenzij het in prties verdeeld kan wrden en men er meerdere dagen van kan eten. Er wrdt veel gebruik gemaakt van aanbiedingen, maar reclame wrdt k als misleidend gezien. De prducten die dr de diëtist wrden aangeraden zijn vaak duur, hierdr huden uderen zich minder ged aan hun dieet. Ouderen ervaren dat de grte supermarkten aanbiedingen aankndigen maar dat vervlgens de prducten lkaal nauwelijks te verkrijgen zijn. Ik ben niet z ged ter been en de elke dag bdschappen als verzetje. Ik baal er van dat mijn lkale supermarkt duurder is dan de grte namen. Ik km mijn drp niet uit en ben meer geld kwijt. 4.3 Ervaringen van prfessinals en belanghebbenden In de gesprekken met prfessinals en belanghebbenden is gevraagd naar hun ervaringen rndm veding, vrlichting en de tegankelijkheid tt infrmatie ver veding. Stem vrlichting af: in de vrlichting rndm veding met vlgens betrkkenen wrden aangeslten p specifieke prblematiek. De vrlichting met plssingsgericht zijn en bij vrkeur rekening huden met fysieke prblemen van uderen, veranderingen in gedrag p het gebied van eten/drinken en de veranderingen in de zrg. Vedingsvrlichting met de beleving triggeren, m uderen bewust te maken van het belang van een geznde veding. Dr met elkaar in cntact te zijn ver veding, samen te kken en samen te eten wrdt de beleving van uderen gestimuleerd. Dit werkt mtiverend p dat mment én p de lange termijn. Infrmatie delen dr een dialg werkt prettig. Met name mantelzrgers geven aan dat veding en kken een middel is m uderen deel te laten nemen aan het leven znder dat ziekte f beperking vrp staat. Uit de gesprekken met zwel de uderen, prfessinals en vrijwilligers kmt duidelijk naar vren dat de manier van vrlichting geven drslaggevend is. Vr partijen die het aanbd verzrgen is het van belang m steeds te starten vanuit drie pijlers namelijk: He geef ik vrlichting? Waar en wanneer? Dr en vr wie? Het gaat hier met name m bewustwrding van de delgrep bij het samenstellen en verspreiden van infrmatie. Z is er sprake van een stijgend percentage uderen dat (dagelijks) gebruik maakt van het internet (CBS, 2013). Via dit medium zijn dus steeds meer uderen te vinden, er is echter ng altijd een zeer grte grep die beter via een andere weg te bereiken is. Veding & Ouderen 01-12-2014 18
Werk samen en verdeel verantwrdelijkheid: m infrmatievrziening rndm veding aan uderen z effectief mgelijk vrm te geven is samenwerking en afstemming belangrijk. Er zijn veel partijen bezig m hun steentje bij te dragen. Elke partij is gericht p eigen lcatie, initiatief, mgeving etc. Een betere samenwerking zu partijen, initiatieven en uderen kunnen samenbrengen, hetgeen meer effect p de lange termijn plevert. Het blijkt dat bij veel initiatieven nvldende duidelijk is welke partijen erbij betrkken zijn en wie eindverantwrdelijk is. Vr de beeldvrming is het dus belangrijk m duidelijke afspraken te maken ver de verdeling van taken en verantwrdelijkheden en dit te cmmuniceren. Vrijwilligers en mantelzrgers geven aan dat zij infrmatie ndig hebben gerelateerd aan de specifieke beheften die bepaalde ziektes prepen. Het laagdrempelig delen van algemene infrmatie dr ltgenten, familie f bekenden gaat vaak gepaard met verhalen ver ervaringen en dat is prettig. Daarnaast is er bij ziekte f calamiteiten juist behefte aan gerichte infrmatie vanuit één centrale plek, met een belangrijke rl vr de prfessinal. Heb g vr kkvaardigheden: veel uderen kken niet f nauwelijks mdat ze het niet geleerd hebben f weinig vertruwen hebben in eigen kunnen. Leren kken p latere leeftijd met daarm p een laagdrempelige manier wrden aangebden. Vral (alleenstaande) mannen geven aan niet ver deze vaardigheden te beschikken mdat ze vreger nit vr het eten hefden te zrgen. Dit kan een prbleem zijn als een man zijn vruw verliest f vr haar met zrgen. Aandacht vr mantelzrgers en hun kkvaardigheden is tevens gewenst. In de strijd tegen eenzaamheid is de aandacht vr kkvaardigheden een gemakkelijke en deltreffende ingang. Veding tegen eenzaamheid: prfessinals geven aan dat uderen kken vr zichzelf vaak een te grte pgave vinden vr het resultaat dat het plevert. Het geeft geen plezier m alleen vr henzelf te kken. Alleen eten is tevens geen stimulerende factr m de meite te nemen te kken. Van alle 65-plussers velen bijna 900.000 mensen zich eenzaam (TNS/NIPO, 2012). Eenzaamheid verhgt de bleddruk, het stressniveau en de kans p een depressie. Eenzame uderen blijken daarnaast 14% meer kans te hebben p een vrege dd dan de gemiddelde persn (Cacipp, 2012). In de strijd tegen eenzaamheid kunnen activiteiten (met een mindere f meerdere mate) gericht p veding p een zeer laagdrempelige en functinele manier wrden ingezet. Het kan z makkelijk zijn, veding krijgt een bredere functie. Veding brengt mensen samen en verbind. Vedsel haalt mensen in huis f geeft ze juist de mtivatie m de deur uit te gaan. Veding zrgt niet alleen vr verleven maar k vr een mi en zinvl leven. (brn: Zrgbelang Gelderland 2014) Veding & Ouderen 01-12-2014 19
5. Cnclusies en aanbevelingen Dé udere bestaat niet, dé prfessinal/mantelzrger f prducent k niet. Infrmatie ver veding en leefstijl met een gezamenlijk prces wrden. Sluit hiermee aan bij de mgelijkheden van de udere, kwetsbare burger. Cmbineer schriftelijke en mndelinge infrmatie en maak afspraken ver taken. Wie prduceert, wie infrmeert en wie checkt f de infrmatie ged is ntvangen? Ga uit van de kracht van de uderen, sta pen vr nieuwe wegen en neem elkaar mee in ntwikkelingen. In verbinding dόόr verbinding. Ouderen Om uderen bewust te maken van het belang van (geznde) veding met er een duidelijk leesbaar, tegankelijk geschreven en p de delgrep afgestemd infrmatieaanbd zijn. Ouderen willen vrlichting ver leefstijl en veding die aansluit bij de persnlijke levensfase, praktisch tepasbaar is en psitieve herinneringen prept. Dit geldt vr schriftelijke en mndelinge infrmatie. Het afstemmen van infrmatie tussen alle betrkken partijen is wenselijk en ndzakelijk m een mgelijke gedragsverandering in gang te zetten. Cnsistentie, herhaling en cntinuïteit zijn ndig m betrkkenheid en begrip te creëren. Ouderen wisselen graag ervaringen uit, willen zich ng van nut velen in de maatschappij en hebben geen behefte aan betutteling rndm het thema veding. De sciale factr van eten is van grt belang. Samen eten is gezellig, stimuleert m geznd te kken en sciaal islement te beperken. Vr alleenstaanden uderen is het prettig dat er faciliteiten vr samen eten in de directe leefmgeving zijn. Stimulans vanuit een persn uit de directe mgeving is wenselijk m de eerste stap te zetten. Als deze stap eenmaal is gezet blijkt deelname aan vervlg activiteiten makkelijker te wrden. Er blijven altijd uderen die het lastig vinden m zich pen te stellen vr dergelijke activiteiten. Vr deze grep kan het samen eten in eigen mgeving minder bedreigend zijn. Buurthuizen, welzijnsinstellingen, sprtaccmmdaties, gezndheidscentra en biblitheken zijn geschikte plaatsen vr infrmatie verdracht ver veding en kken. Men name alleenstaande udere mannen kunnen baat hebben bij laagdrempelige, praktische kklessen. Geld speelt bij dit alles zeker een rl. Geld dat beschikbaar met kmen m activiteiten te rganiseren. En geld dat dr de uderen geïnvesteerd wrdt in geznde veding. Ouderen zijn kritisch p hun uitgaven vr veding. Hierdr ligt de nadruk sms te veel p gedkpe, minder geznde veding. Adviezen van huisarts f diëtist wrden daardr niet altijd pgevlgd. Met alle gevlgen van dien: nderveding, verhgde kans p btbreuken, verminderde weerstand bij ziekte etc. Zrgvragen wrden vermeden wat uitgestelde zrg en p termijn verhgde zrgksten kan verrzaken. Veding & Ouderen 01-12-2014 20
Prfessinals Prfessinals, vrijwilligers en mantelzrgers hebben behefte aan infrmatiemateriaal dat aansluit bij specifieke situaties en/f grepen uderen. Hierdr kan ged wrden aangeslten bij een levensfase f mstandigheid, wat bijdraagt aan ptimale vraaggerichte zrg bieden. Infrmatie met plssingsgericht zijn en uderen psitief uitndigen m met veding bezig te zijn. Daarbij is het belangrijk m rekening te huden met de wijze van infrmeren, de delgrep, de manier waarp deze het beste geïnfrmeerd kan wrden en het tijdstip van infrmeren. Maak afspraken wie welke infrmatie verzrgt en cntrleer f de infrmatie ged is begrepen. Fysieke ngemakken kunnen belemmerend werken vr deelname aan het sciale leven. Het is van belang daar steeds pnieuw g vr te hebben en infrmatie methden aan te passen. Het lijkt dat infrmatie ver veding en gezndheid uderen te vaak nvldende bereikt. De infrmatie blijft hangen tussen verschillende partijen f is niet tegankelijk vr uderen. Het is in dat geval belangrijk m duidelijke afspraken te maken ver taken en verantwrdelijkheden. Infrmatie verstrekken via een mnlg werkt niet, infrmatie delen en uitwisselen als een dialg werkt wel. Belanghebbenden Belanghebbenden meten zich meer bewust wrden van de rl die zij innemen in het infrmatieprces. Zals bijvrbeeld bij prductntwikkeling, het pzetten van burgerinitiatieven, het infrmeren van een achterban en het vrmgeven van infrmatiemateriaal etc. Belangrijk is dat alle infrmatie in begrijpelijke taal wrdt aangebden, eenvudig en simpel. De lettergrtte, bijvrbeeld p verpakkingen, is vaak te klein en vraagt daarm aandacht. Belanghebbenden den er ged aan m te kijken naar mgelijkheden rndm cmmunicatiemiddelen. Iedere grep uderen heeft een eigen infrmatiebehefte. Zrg vr verbinding met belangrijke sleutelfiguren in de samenleving m verbinding te zeken met uderen. Ga uit van de eigen kracht van uderen en zek samen naar mgelijkheden m eigen regie te bewaken en/f in te zetten vr andere uderen. Er bestaat niet één unifrme methde m de diverse grepen in de samenleving te vrzien van infrmatie. Het is een prces van samen uitzeken en testen. Ouderen staan ver het algemeen psitief tegenver initiatieven in de wijk, zij wrden echter belemmerd m deel te nemen vanwege het beeld dat deze luter bestaan vr eenzame uderen. Zwel in de cmmunicatie ver buurtinitiatieven als in de vrlichting ver geznde veding met daarm de tegankelijkheid en het belang vr alle uderen duidelijk wrden gecmmuniceerd. Het is belangrijk m te cmmuniceren ver achtergrnden en beheften van uderen, prfessinals en belanghebbenden. Iedereen draagt bij aan infrmatie en cmmunicatie vanuit eigen inzicht. Dr dit bespreekbaar te maken creëer je nderling begrip en kan infrmatie vraaggericht wrden drntwikkeld. De veelheid aan infrmatie ver veding, die sms tegenstrijdig is, zrgt vr verwarring. De uderen weten niet meer wie zij meten gelven. Veding & Ouderen 01-12-2014 21
Aanbevelingen De aanbevelingen die vrtkmen uit alle pgehaalde ervaringen en infrmatie lijken wellicht vanzelfsprekend. In feite zijn ze dat k, de realisatie in de praktijk blijkt echter minder eenvudig. Zrgbelang hpt u met deze aanbevelingen een aanzet te geven in het ntwikkelen van meer vraaggericht materiaal. Hpelijk biedt het u handvatten m uderen in hun eigen kracht te zetten. Mgelijk mtiveert het u m een gerichte activiteit p te zetten ten beheve van een geznde veding en levensstijl. Hpelijk verbind het uderen en draagt het bij aan terugdringing van sciale eenzaamheid. He dan k: deze aanbevelingen zijn vr alle prfessinals, vrijwilligers, mantelzrgers, prducenten, andere belanghebbenden en natuurlijk de uderen zelf. De er uw vrdeel mee. De hiernder beschreven aanbevelingen sluiten aan bij de aanbevelingen die genemd zijn in de samenvatting p pagina 7. Wat kunt u den? Beleving: Sluit aan bij de levensfase van uderen. Bij het ntwikkelen van prducten, activiteiten f schriftelijke infrmatie gericht p een geznde leefstijl van uderen met rekening wrden gehuden met persnlijke situatie en de daarbij gepaarde beheftes. Een gericht aanbd zrgt er namelijk vr dat uderen meer geïnteresseerd raken (en blijven) in de functie van veding en een geznde leefstijl. Aansluiten bij psitieve herinneringen blijkt zeer prettig en functineel te zijn vr uderen. Creëer een psitief beeld rndm initiatieven in de buurt. Ouderen meten zich welkm velen m aan te sluiten bij activiteiten in hun mgeving. Zrg vr een pen aanbd dat uderen stimuleert m deel te nemen. Sluit aan bij de beleving van uderen en verbreed het thema. Infrmatievrziening ver veding kan p vele manieren gekppeld wrden aan andere activiteiten. Cmbineer activiteiten en zrg dat een geznde veding nderdeel wrdt van de leefstijl van uderen. Veding kan wrden gebruikt als ingang m ver leefstijl en zingeving in bredere zin te praten. Maak gebruik van een dialg bij het delen en uitwisselen van infrmatie. In het cntact met uderen stellen zij het p prijs als gelijkwaardige partij behandeld te wrden. Ouderen zijn niet geïnteresseerd in een mnlg ver veding. Zij gaan liever in gesprek ver veding en een zinvlle invulling van de dag. Vrkm betutteling Ga uit van de eigen kracht van uderen en maak gebruik van herinneringen en ervaringen. Veding & Ouderen 01-12-2014 22
Infrmatievrziening: Zrg vr een tegankelijk en laagdrempelig aanbd. Zwel de infrmatievrziening als activiteiten rndm veding meten een duidelijk en pen karakter hebben. (Prduct) infrmatie met simpel en eenvudig zijn en het lettertype met grt geneg zijn. Het is belangrijk dat er een psitieve beeldvrming bestaat rndm activiteiten gericht p samen kken en eten vr uderen. Geef gerichte vedingsvrlichting. Kijk bij het ntwikkelen van een prgramma rndm veding naar de specifieke prblematiek die aanwezig is bij de grep uderen die je wilt bereiken en ga vervlgens vraaggericht te werk. Hudt bijvrbeeld rekening met fysieke prblemen van uderen, veranderingen in gedrag p het gebied van eten en de veranderingen in de zrg. Hud bij het verstrekken van infrmatie en bij het aanbd vr uderen rekening met de verschillen tussen (grepen) kwetsbare uderen. Met name het feit dat het geen unifrme grep is, maakt dat er veel verschillende mgelijkheden, beheftes en wensen bestaan. Enkele grepen die verschillende mgelijkheden en beheftes hebben zijn laaggeletterden, allchtne vruwen, alleenstaande mannen etc. Wanneer men rekening hudt met deze verschillen kan er k gericht gekeken wrden welke cmmunicatiemiddelen men kan inzetten. Infrmatie met uderen bereiken. Het is van belang dat infrmatie ver prducten begrijpelijk is vr uderen en hen bereikt fwel gemakkelijk te bereiken is. Verschaf daarm een duidelijk beeld van de delgrep en de manier waarp zij te benaderen en te mtiveren zijn. Is dit dr middel van een flder? Of is de delgrep al bekend met digitale mgelijkheden? Ga vervlgens k na f de infrmatie inderdaad is aangekmen en een psitieve indruk heeft achtergelaten. Biedt plssingen vr praktische prblemen die uderen ervaren rndm veding, zals bij eten en drinken. Er bestaan weinig initiatieven f activiteiten die zich richten p de prblemen die uderen ervaren rndm de inname van veding. Uit nderzek van het RIVM (van den Berg et al., 2014) kmt dit eveneens naar vren. Dergelijke prblematiek heeft een negatieve invled p de inname van vedsel bij uderen en het plezier dat zij hieraan beleven. Neem verantwrdelijkheid. Onderzek p welke manier de grep uderen die je wilt bereiken het liefste benaderd wrdt. Zrg er vr dat de infrmatie k daadwerkelijk bij de uderen aankmt en niet bij betrkken rganisaties f persnen blijft steken. Bij samenwerking tussen verschillende partijen, wat Zrgbelang absluut adviseert, is het relevant dat het duidelijk is wie eindverantwrdelijkheid neemt Werk samen en stimuleer ketenaanpak. Infrmatie verspreid zich het beste p het mment dat verschillende partijen samenwerken. Er zijn tallze gede initiatieven m uderen van bruikbare infrmatie te vrzien die de mgelijkheid hebben tt een veel breder bereik. Neem daarm kennis van lkale initiatieven en zek de verbinding m z samen te zrgen vr een beter en uitgebreider aanbd waarbij meerdere uderen gebaat zijn. Veding & Ouderen 01-12-2014 23