Duurzaamheid, vlees, en kip als casus

Transcriptie

1 Duurzaamheid, vlees, en kip als casus Hoe groen is de kip? Hans Dagevos Wageningen UR & Hogeschool Inholland Voeding Nu Amsterdam 14 juni

2 Duurzaamheid: definitiekwesties

3 Brundtland (1987) Our Common Future: Sustainable development is the kind of development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs. Elkington (1998) Cannibals with forks: People, planet, profit 3

4 Breed Niet eenduidig, eenvoudig, noch objectief Met respect voor mens, dier en milieu Aandacht / bewust / verantwoord 4

5 Specifiek Gemeten in broeikasgassen / landgebruik / biodiversiteit, e.d. Schijf van Vijf: meer plantaardig minder dierlijk Duurzaam & incl/excl gezondheid: Duurzaam dieet: wat goed is voor mens is goed voor planeet. FAO: sustainable diet is milieu-impact & healthy life for present en future generations 5

6 Van heel belangrijk naar mee stoppen: Duurzaam is een leeg container begrip geworden. Duurzaam is gedefinitieerd conform business as usual. Duurzaam is schaamlap voor optimalisatie van het bestaande: Greenwashing. Duurzaam is topprioriteit. Alleen duurzame business is toekomstbestendig. Een niet-duurzame oplossing voor problemen is geen oplossing. 6

7 Duurzaamheid: zwak & sterk

8 Zwakke duurzaamheid Product(ie)orientatie Verbetering efficiency Hybride vlees producten Hybride/elektr auto s Slimme thermostaten Spaarlampen Zonneboiler Geen radicale omslag in consumptieve leefstijl & onderliggende normen en waarden Groene groei / Meer met minder

9 Sterke duurzaamheid Consumptie orientatie Aanpassing bestaande leefstijlen Sufficiency als sociale norm / normaal in consumptiecultuur Spaarzaam / sober / simpel leven ( consuminderen ) Op consumptiegroei gerichte samenleving en markt ter discussie stellen

10 Het nastreven van een duurzame maatschappij en economie is geen vrijblijvende aangelegenheid, maar vereist de bereidheid van alle betrokkenen om de persoonlijke consumptieve verlangens, begeerten en wensen ondergeschikt te maken aan het algemene belang (2015: p. 88) Een van de kernproblemen van de moderne consumptiemaatschappij is dat een matiging van levensstijlen en gedragingen niet als attractief wordt beschouwd, en tot op heden eerder een negatieve dan een positieve status voor de burger oplevert. (2015: p. 116) 10

11 Buy- en boycotten Voluntary simplicity Oplopend gradaties: downshifters, strong simplifiers en holistic simplifiers : holistic simplifiers adjust their entire lifestyle to fit the voluntary simplicity ethic Elkaar helpen zonder geld / wederdiensten (o.a freecycle) Freeganism / Dumpster diving Vrekkenclub => Zuinigheid met stijl / Tijdschrift Genoeg

12 Duurzaamheid: consumentenkant

13 De duurzame burger? Mens als consument & Burger Tweedeling of twee-eenheid? Stoep vs schap? Oude & nieuwe consumenten Mengvorm: Burgerconsument

14 Hybride burger-consumenten Voedingsconsumenten Prijsbewust - Milieubewust Onverschillig ongerust Eigenbelang collectief belang Veranderingsgezind behoudzucht Duurzame keuzes ook gemotiveerd door: Eco-chic / Green to be seen Gezondheid Feel good, e.d.

15 Defra s duurzame profielen

16 Andere duurzame consumentenprofielen Donkergroen naar Lichtgroen en Onduurzamen Van Greens naar Potential greens tot Non-greens Van Transformers naar Likers tot Sceptics Van Plichtsgetrouwen naar Verantwoordelijken tot Ontplooiers Van Hierarchisten naar Egalitaristen tot Individualisten 16

17 Duurzaamheid: vlees

18 Duurzaamheid & voedsel => vlees Als er onder de voedselschrijvers een ding is waar ze het over eens zijn, dan is het dat de overproductie en consumptie van vlees verantwoordelijk is voor vrijwel ieder duurzaamheidsprobleem in de voedselketen. (2016: p. 159) 18

19 Duurzame voedselconsumptie: minder dierlijk, meer plantaardig Tegen mondiale trend in: nutrition transition = minder plantaardig, meer dierlijk Nutrition transition 2.0 nodig = minder dierlijk, meer plantaardig (GZ, PBL, WRR, etc.) gezond, duurzaam, dierenwelzijn, voedselzekerheid 19

20

21 (Onder)Zoeken naar vleesminderaars

22 Vinden van Flexitariers (N=800 / N = 1253)

23 Vlees eten: consumptie in Nederland

24 Duurzaamheid: productiekant

25 Hoe groen is de kip? 1) In vergelijking met houderij buiten NL zijn kippen in NL eerder bofkippen ipv plofkippen Plofkip uit vleesschap in diverse supermarkten (2016) Duurzaam is dierenwelzijn 35% NL pluimveehouders houdt langzaam groeiende kip Uniek in de wereld 25

26 Campagne Wakker Dier Tijdschrift Onze Taal: woord van het jaar

27 2) In verg met rund en varken is kip duurzamer in energieconversie => lichtere ecologische voetafdruk Kip heeft een gunstige CO2-footprint vanwege de efficiëntie waarmee voer wordt omgezet in vlees. Spanningsveld tussen dierenwelzijn en milieu blijft: Bij welzijnsvriendelijke stalconcepten (langzamere groei, een lagere bezetting per vierkante meter of door uitloopruimte naar buiten) loopt milieuwinst terug = dilemma CO2-footprint, energieverbruik en het landverbruik zijn voor gangbare kippenvlees alle het laagst voor gangbaar en het hoogst voor biologisch & scharrelkip er tussenin. Voor dierenwelzijnsfactoren (voetzoolontstekingen, sterfte) scoort scharrel weer beter dan gangbaar 27

28 Hoe groen is de kip? 3) Intensief & Extensief Duurzaam & Dierenwelzijn Enkele realisatiepunten Groter vs klein is fijn & plofkip vs bofkip: niet alleen een feitendiscussie Ook extensief gaat gepaard met efficient Ook intensief maalt om dierenwelzijn Zoals gradaties in duurzame consumptie, ook gradaties in duurzame kip (van gangbaar naar 3 sterren) 28

29 Productiesystemen in Nederland Wetgeving (EU) Gangbaar Binnen Uitloop Biologisch Keurmerk Merken

30 Productie groene kip: intensivering & extensivering

31 Consumptie groene kip in NL: aandeel bio en BL in huishoudelijke aankopen (% waarde) Biokipfilet: 26,= p/kg Scharrelkipfilet: ca. 13,= p/kg Kipfilet gangbaar: 8,= Tot wel 5 a 6,= in reclame

32 Vergroening van kip: Nepluvi & RIDL&V Ondernemers in de vleeskuikensector vernieuwend op weg naar 2020 (2014) Kip, het meest complexe stukje vlees (2013) Gunstige ecologische voetafdruk Hightech & internationale concurrentiepositie pluimveevleessector Vervreemding consument en maatschappelijk contact Taal en toon heel verschillend Innovatie gericht op exportpositie (efficiency, kostprijs, voedselveiligheid) 32

33 Twitter mee! #vnbigfive Hans Dagevos LEI Wageningen UR & Hogeschool Inholland Conclusies

34 Duurzaam: meerdere dimensies & tinten groen Duurzaam en vlees ( vaststaande zaken): Mondiale vleesconsumptie stijgt stevig door Flexitarisch/vegetarisch dieet is meest duurzaam en ook goed voor de gezondheid Kip: ecologisch efficienter dan varken en rund Kip is afgebeeld in Schijf van Vijf (rund niet) Kip: duurzaam en dierenwelzijn verhouden zich lastig tot elkaar => zoeken naar balans 34

35 Duurzaam en vlees ( lopende zaken): Empirische indicaties voor flexitarisme en peak meat vs. grote vleesvraag Groene kip gediend bij standaardisatie en optimalisatie of extensivering? Consumentenvraag: kipfilet in de reclame werkt en productieketen en logistiek is hierop ingericht kunnen/willen we dit doorbreken? Duurzaamheid in de kern: waarden die groter zijn dan jezelf / je eigenbelangen / je business (as usual) vs. dominante denken/doen dat prijs/profit gedreven is 35