Vo l k s t u i n e n a l s g r o e n e m o t o r

Transcriptie

1 Vo l k s u i n e n a l s g r o e n e m o o r U i w e r k i n g p i l o p r o j e c e n H N S H + N + S L a n d s c h a p s a r c h i e c e n Soeserweg 300, 3812 BH Amersfoor Posbus 1603, 3800 BP Amersfoor T F E mail@hnsland.nl W

2 Inleiding en opgave In 2008 heef H+N+S landschapsarchiecen op verzoek van Innovaienewerk de Quick-scan Volksuinen als groene moor uigevoerd. Deze Quick-scan heef geresuleerd in een beeldverhaal me voorbeelden ui binnen- en buienland over de mogelijkheden om volksuinen in e zeen als nieuwe (openbare) groengebieden. In een dichbevolk land als Nederland, waar -zeker in en om de (groe) seden- de ruime voor groen en onspanning vaak onder druk kom e saan, is he van belang na e denken over meervoudig gebruik van di groen en een duurzame vormgeving hiervan. Een meervoudig gebruik van de volksuinen, me een groere beekenis als groengebied voor de direce omgeving kan de legiimaie bieden voor een duurzaam en oekomsbesendig gebruik. Als de volksuin als groengebied oegankelijker word voor de overige sadsbewoners, die geen volksuin hebben om zich erug e rekken, kan hiermee voor een deel worden voldaan aan de vraag naar goed onderhouden en afwisselend groen. He kan een oplossing zijn voor de zeer beperke ruime voor groen en he gebrek aan geld voor onderhoud. Tegelijkerijd bied he de mogelijkheid de sadsbewoners meer e berekken bij he groen in de sad. Quick scan Voor de nieuwe opgave is een verkenning gedaan naar volksuinen die vanui ruimelijk, programmaisch dan wel maaschappelijk perspecief verschillen van de meer radiionele volksuin complexen die vaak geïsoleerd in hun omgeving liggen. De onderzoche volks uinparken onderscheiden zich door een aanal aspecen: - He aanrekken van een bredere doelgroep door bijv. een mening van verschillende ypen uinen, mogelijkheden voor speciale doelgroepen of de verruiming van de openselling (winergebruik of permanene bewoning) - He oevoegen van exra programma zoals een educaieve funcie, recreaieve voorzieningen, woningen of kanoren enz.

3 - Organiseren van een beere inbedding in de omgeving door he vergroen van de oegankelijkheid, he onderdeel maken van een sedelijke groen- en waersrucuur of ecologische srucuur, he maken van een ruimelijke relaie me de omgeving. In oaal zijn er ongeveer 22 voorbeelden onderzoch. Waarvan hier een aanal opgesomd: wedsrijd onwerp Spoor Noord en Papendorp van Wes 8, Overdie in Alkmaar van H+N+S landschapsarchiecen, Bornsed in Posdam (Duisland) van bureau Kiefer, Naerum Kopenhagen (Denemarken) van Carl T. Sorensen in de caegorie moderne volksuinen. Voor de radiionele uinen: Kleine Danzig, Amserdam van bureau San & Co, Ons Buien in Urech, Erasmusveld Den Haag door H+N+S landschapsarchiecen. Voor de laase caegorie, collecieve uinen zijn onder meer de Nieuwe Ronde in Wageningen, He Bikkershog in Urech en de Green Thumbs in New York onderzoch.

4 1. Momenum Conclusies en aanbevelingen De quick-scan van de volksuinen heef geresuleerd in een aanal conclusies en aanbevelingen: He Momenum He momen aangrijpen om volksuinen in e zeen als middel om meer groen in de sad e krijgen en berokkenheid van burgers bij da groen e vergroen. Behoefe aan groen in een zich uidijende sad, ruimegebrek, poliieke wil, groeiende populariei van de volksuin bij seeds meer doelgroepen ec. maken he concep kansrijk. Als oplossing voor beheer- en onderhoudsproblemen, anoniem groen, bevordering van de sociale cohesie, bijdrage aan sedelijke nauur, milieu en volksgezondheid lijk de volksuin een probaa middel. 2. Geen blauwdruk, maar maawerk Geen blauwdruk, maar maawerk Uigangspun is da alle genoemde veranderingen en opziche van de radiionele volksuincomplexen bijdragen aan he creëren van volksuinparken ; een beere sedelijke inbedding, verbreding van de doelgroep en oevoeging van ander programma. Onderscheid kan ook gemaak worden in de realisaie van nieuw groen en in he geven van een impuls aan besaand groen da zijn funcie (deels) heef verloren; Randsadgroensrucuur, openbaar groen, hersrucureringsgebieden, vrijkomende binnensedelijke locaies ec. Tevens kan een nieuw volksuinpark ruime bieden aan de radiionele en zich momeneel nieuw aandienende uinder (vraaggerich), egelijkerijd kan juis een nieuw concep aanrekkelijk zijn voor gebruikers waar nu nog nie aan word gedach (aanbodgerich). Er is daarom geen ideaal concep, geen blauwdruk e geven van he ulieme volksuinpark. Per opgave, locaie (ruimelijk, bevolkingssamenselling), gewense funcie, schaal en beekenis zal bekeken moeen worden hoe hier vorm aan e geven en zullen dus verschillende concepen onwikkeld worden. He nieuwe uinpark als groeimodel Eerder dan een nieuw volksuinpark als eindbeeld na e sreven zou onderzoch moeen worden of een groeimodel e bedenken is waarbinnen de volksuinen de kans krijgen door e onwikkelen. Een groeimodel zou, als voorinvesering, een sevig groen raamwerk kunnen bieden waarbinnen in eerse insanie volksuinen op kleine schaal gerealiseerd worden. Als he concep aanslaa is ruime om door e groeien, zo nie dan kan een ander (groen)programma onwikkeld worden.

5 3. Tuinpark als groeimodel Veiligheid De ervaring, die is opgedaan bij de ransformaie van radiionele volksuincomplexen naar moderne uinenparken, heef geleerd da he vergroen van de oegankelijkheid van de uinenparken soms en kose gaa van de veiligheid. Bij de nieuwe opgave zal di veiligheidsaspec een inegraal onderdeel van de oplossing moeen zijn. Duidelijke grenzen openbaar-privé (lage haag/hek, waer), bevorderen sociale berokkenheid en conrole. Realisaie, organisaie en beheer Voor de nieuwe volksuinparken zal een andere realisaie,- organisaie- en beheersvorm gevonden moeen worden dan voor de radiionele volksuincomplexen gebruikelijk is. De veelheid van berokkenen en mogelijke parners, de veelzijdige beekenis voor gebruikers, omwonenden en andere belanghebbenden, relaie me de gemeene, de combinaie me andere funcies, he meer openbare karaker ec. maken he noodzakelijk hier op een nieuwe manier mee om e gaan. 4. Veiligheid 5. Realisaie, organisaie en beheer De pilo projecen De quick-scan resuleerde in he besef da volksuinen als groene moor een belangrijke opgave voor de oekoms zou kunnen worden. Hierdoor wil Innovaienewerk de opgave nie enkel heoreisch benaderen maar ook esen in de prakijk door middel van he opsaren van piloprojecen. He eerse pilooprojec waarmee he concep volksuinen als Groene moor is uigewerk is een volksuinenlocaie in de gemeene Heyhuysen.

6

7 Piloprojecen B1: Piloprojec Heyhuysen

8 Piloprojec 1: Heyhuysen - gemeene Leudal Locaie: gemeene Leudal Limburg, NL Saus: Concep Onwerper: H+N+S Jaar: 2009 De pilo sudie rich zich op Heyhuysen in Limburg, nabij he Leudal. Aan de rand van he dorp lig een klein volksuinencomplex aan de oever van de Tungelroysche beek. De direce omgeving is onlangs gedeelelijk heringerich, waarbij wandelpaden en speelplekken zijn oegevoegd. De beek zal in de oekoms een meer nauurlijk karaker krijgen. In he kader van deze plannen zullen de volksuinen worden verplaas. Siuering projecgebied Hisorische conex De locaie is gelegen op de overgang van he nae beekdal naar de hogere en drogere gronden, de beekdalflank. De Tungelroysche beek was een vrij meanderende beek waarbij he beekdal besond ui nae graslanden, moerasgebiedjes en broekbossen. Opvallend veel abdij-kloosercomplexen en groe hoeves siueren zich op hoger gelegen gronden langs de beek. Veel van deze complexen zijn vandaag nog aanwezig, bv. Beijlshoeve. Deze hoger gelegen gronden kenmerken zich van oudsher ruimelijk door een dich paroon van houwallen. In de jaren 60 is de beek genormaliseerd. De kern van Heyhuysen is serk riching he beekdal uige- Foo s besaande siuaie

9 breid. In deze jaren is er op de locaie op meerdere kleine plekken ook vuilnis gesor, deze is laer (minimaal) afgedek. De locaies vormen echer wel een beperking voor de funcies die hierop kunnen plaasvinden. Huidig gebruik In de huidige siuaie is Heyhuysen o aan de beekdalflank gegroeid, de Eykersokweg vorm een duidelijke grens van bebouwd gebied naar buiengebied. De locaie word vooral gebruik als wandelgebied voor bewoners ui de direce omgeving en bewoners van he zorgcomplex S. Charles. He huidige volksuinencomplex besaa ui ongeveer 20 schoffeluinjes vooral onderhouden door ouderen. Door de open afrasering en he onbreken van een opslaggebouwje oog he complex vrij rommelig. Huidige siuaie Opgave Deze sudie doe een voorsel voor een nieuwe inriching van de volksuinen in oeverzone van de Tungelroyse beek. Hierbij is vooral gekeken naar de siuering van de volksuinen, de verankering in de omgeving en de beekenis ervan voor de dorpsbewoners. Innovaienewerk heef de sudie op verzoek van de Gemeene Leudal laen uivoeren door H+N+S landschapsarchiecen. Siuaie 1900 Siuaie 1960 Piloprojec 1 - Analyse - Opgave

10 Piloprojec 1: Heyhuysen - gemeene Leudal Om he projec verankering en meer draagkrach e geven is gekeken naar he huidige beleid van de provincie en de gemeene Leudal specifiek. Bij een aanal beleidspunen die de gemeene in Leudal in beeld aanreik kan in de oekoms goed aangesloen worden me he volksuinenconcep. Zorg en welzijn in Limburg, leefbaar Leudal De zorgsecor is in beweging. Midden-Limburg onwikkel momeneel een oekomsvisie, waarin voor de gemeene Leudal een rol als Zorgsrip in Midden-Limburg is weggelegd. Wa da precies beeken moe nog blijken in de oekoms. Fei is da Leudal als een mangnee werk op zorgaanbieders, groo en klein. Nie alleen groe huizen zijn in beweging ook op kleinschalig niveau zijn er veel onwikkelingen. Volksuinen zijn bij uisek een middel om zorgbehoevenden ui een isolemen e halen en op een zache manier in conac e laen komen me dorpsbewoners. He nabijgelegen zorgcenrum S. Charles zou hierin een piloprojec kunnen worden. Zorgcenrum S. Charles Zorg en welzijn in Limburg

11 Nauur landschap en educaie in he Leudal De gemeene Leudal is reeds een mooie groene gemeene, door de oekomsige plannen word di beeld verder verserk. In de oekoms krijg onder andere de Tungelroyse beek weer een dynamisch bed. De beek word hierdoor een belangrijke ecologische verbinding. Ook bij de dorpsrand van Heyhysen krijg de beek een nieuwe loop. De plek word hierdoor ineressan voor nauureducaie. De uin van Limburg Leudal noem zich nie voor niks de Tuin van Limburg. De sreek heef een rijke geschiedenis in uinieren. Er zijn in he Leudal dan ook al van Kaseeluinen, Beeldenuinen en Sier- en plukuinen e vinden. De onwikkeling van he volksuinencomplex, in de breedse zin van he woord, is hierdoor een goede uiwerking van de sfeer waarmee he Leudal zich profileer. Piloprojec 1 - Conex Nauur - landschap en educaie De uin van Limburg

12 Piloprojec 1: Heyhuysen - gemeene Leudal Tuinpark als groeimodel binnen een duidelijk landschappelijk raamwerk Om de eigenheid van de locaie en dus he karaker van he beekdal e verserken word een helder landschappelijk raamwerk vasgelegd. Di raamwerk bied enerzijds een duidelijke ruimelijke opbouw en anderzijds flexibiliei voor de invulling binnen he raamwerk. He landschappelijk raamwerk is gedefinieerd door wee verschillende zones: In de hoge en droge zone zijn houwallen en een fijnmazig newerk van heggen he raamwerk. De oriënaie van deze srucuren saa haaks op de beek en verbind (visueel) he dorp me he beekdal. Deze zone heef een meer saisch en formeel karaker. Tuinpark als groeimodel binnen een duidelijk landschappelijk raamwerk In he lage en nae gedeele word he raamwerk bepaald door de dynamische loop van de Tungelroyse beek. Deze zone ken een meer nauurlijker karaker. De uinkamers De nieuwe volksuinen worden nie gecluserd op één locaie maar binnen he raamwerk verspreid in uinkamers in he gebied. Elk van de uinkamers krijg een andere invulling en grooe. Hierdoor onsaa per uinkamer een specifieke sfeer. De uinkamers worden onderling verbonden door een fijnmazig newerk van paden. De Tuinkamers

13 Piloprojec 1 - Concep: De uin van Heyhuysen

14 Piloprojec 1: Heyhuysen - gemeene Leudal Door een mix van uinen, verschillend in grooe en funcie, e creëeren kan er een bredere doelgroep aangerokken worden. De uinen blijven dus nie beperk o één specifieke doelgroep en elke uinkamer voorzie in een mix van doelgroepen. Hierdoor is er de mogelijkheid voor de uingebruikers om door e groeien en word de sap om een uin e huren kleiner. De verschillende doelgroepen komen op deze manier evens sneller me elkaar in conac. Kinderen kunnen me hun school samen een schoolwerkuin onderhouden, jongeren esen een klein moesuinje, gezinnen groeien door naar een groere moesuin en ouderen helpen me de gezamenlijke boomgaard of een hebben hun eigen kleine schoffeluinje. Door ruime e laen voor collecieve funcies zoals een gezamenlijke boomgaard of akkerland en he hierbij horende oogsfees kan de locaie een (menale) plek binnen samenleving van he dorp krijgen.

15 Piloprojec 1 - Uiwerking: sociale verankering - brede doelgroep

16 Piloprojec 1: Heyhuysen - gemeene Leudal Een heldere manier van he regelen van de oegankelijkheid is belangrijk voor he gevoel van veiligheid en privacy in de uinen. He gebied is in principe alijd en overal oegankelijk me uizondering van de uinkamers, deze zijn semi-openbaar. He openbare gebied He openbare gebied is oegankelijk door halfverharde wandelpaden die een duidelijke oriënaie dorp beekdal hebben. Tussen deze paden liggen openbare velden ingevuld me funcies zoals een rapveldje, bosje, speelplek. De semi-openbare uinkamers De uinkamers hebben een semi-openbaar karaker. Afhankelijk van de funcie binnen de uinkamer is deze wel of nie afsluibaar. Hagen worden ingeze als eenduidige afscheiding per uinkamer en waarborgen de privacy. Een fijnmazig newerk van onverharde paden maak de uinkamers oegankelijk en koppel ze aan he openbare gedeele. Hagen als eenduidige begrenzing van de uinkamers Hekjes voor de semi-openbare ruimes Onverharde paden in de uinkamers

17 Piloprojec 1 - Uiwerking: sociale verankering - brede doelgroep

18 Piloprojec 1: Heyhuysen - gemeene Leudal Sfeerbeeld voor uinkamer : de collecieve boomgaard

19 Sfeerbeeld voor uinkamer Piloprojec 1 - Uiwerking uinkamer

20 Piloprojec 1: Heyhuysen - gemeene Leudal Een goede sedelijke inbedding en verankering in de omgeving beeken enerzijds aansluiing zoeken bij roues vanui de omgeving door de nieuwe locaie. Anderzijds ook he inpassen of aansluiing zoeken bij besaande funcies in de omgeving. Di voor he creëren van draagkrach vanui de omgeving. Ruimelijk is er aansluiing gezoch bij de wandelroue door de Beijlshof. Deze hoeve is een acieve boerderij en heef een belangrijke culuurhisorische waarde voor he gebied. Door deze aansluiing onsaa een relaie me de overkan van he beekdal. Om di mogelijk e maken is he oevoegen van een simpele voegangersbrug over de beek een vereise. He zorgcenrum S. Charles krijg in he oekomsige beeld een veilige en kore roue naar de volksuinenlocaie en he dorpscenrum. Door he oevoegen van een voegangersbrug kunnen de bewoners van he zorgcenrum makkelijk een wandeling naar he dorpscenrum maken, zonder de drukke weg e hoeven kruisen. Ook een rondje langs he beekdal word hierdoor mogelijk. In de oekoms is er ook een zorguin voorzien waarbij de bewoners van S. Charles kunnen meehelpen.

21 De scholen gelegen aan de Oude Trambaan en in de oekoms acher de Dorpssraa liggen ook binnen wandelafsand van he volksuinencomplex. Deze schoolkinderen kunnen via een veilige wandelroue naar hun nieuwe schoolwerkuin wandelen. Zoals reeds aangegeven bij de paragraaf beleidsconex hebben de provincie Limburg en de gemeene Leudal een duidelijk beleidspun op he gebied van educaie en nauur. In de oekoms zal de Tungelroyse beek weer een meer nauurlijk en dynamischeloop krijgen. De nieuwe beekloop voorzie in een groere waerberging en ecologisch word he een ineressane verbinding. Deze punen geven genoeg aanleiding om he aspec educaie e inegreren. In de hermeandering van de beek zijn wee eilanden voorzien in he beekdal. Deze eilanden zijn spannende plekken voor een ecologische uin en een nauureducaieuin. Hiervoor word conac gezoch me he Nauur-en Milieu Educaiecenrum van de omgeving. Piloprojec 1 - Uiwerking verankering omgeving - groere opgave

22