Simulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland

Transcriptie

1 Simulaiesudie naar Mehodebreuken in he Onderzoek Verplaasingen in Nederland Bianca Wouers Cenraal Bureau voor de Saisiek Jan van den Brakel Cenraal Bureau voor de Saisiek Bijdrage aan he Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk 25 en 26 november 200, Roermond

2 Samenvaing Simulaiesudie naar Mehodebreuken in he Onderzoek Verplaasingen in Nederland Vanaf 200 word he Onderzoek Verplaasingen in Nederland (OViN) uigevoerd door he CBS. Voorheen werd di onderzoek uigevoerd door Rijkswaersaa onder de naam Mobilieisonderzoek Nederland (MON). De wijzigingen in he onderzoeksdesign zullen een mehodebreuk veroorzaken. Omda he MON en he OViN nie gelijkijdig me elkaar zijn uigevoerd, zal de breuk moeen worden gekwanificeerd me behulp van een srucureel ijdreeksmodel. Omda er onzekerheid is over de berouwbaarheid van de daa in 2008 en 2009 en er een gedeele van de gegevens in 2009 onbreek, is de robuusheid van de breukschaingen me berekking o de verekening van daa en de onbrekende daa onderzoch. Hieroe is een simulaiesudie uigevoerd. De voornaamse variabelen van he OViN worden beschouwd, e ween de oale vervoerspresaie in miljard kilomeer per jaar en he aanal verplaasingen per persoon per dag voor personen vanaf 2 jaar. Voor deze variabelen zijn er verschillende scenario s gedefinieerd voor wa beref een aanal aannames. Allereers zijn er verschillende waarden gekozen voor de periode van de beschikbare reeks en de grooe van de mehodebreuk vanaf 200. Voor elke combinaie van periode en breuk is er onderscheid gemaak me berekking o he al dan nie oevoegen van verekening in de jaren 2008 en Bovendien is er een scenario gekozen waarin de verekening nie alleen word oegevoegd, maar ook word meegenomen in he simulaiemodel. Tensloe worden de daa in 2008 en 2009 ofwel meegenomen ofwel worden ze als volledig onbrekend beschouwd. De modelschaingen van de mehodebreuken blijken inderdaad gevoelig e zijn voor minder berouwbare daa in de jaren die vooraf gaan aan he heronwerp. Di kan echer worden ondervangen door de verminderde daakwaliei van 2008 en 2009 explicie e modelleren. Ook val he e overwegen om deze jaren volledig weg e laen. Er moe daarom duidelijkheid komen over de berouwbaarheid van de daa in 2008 en 2009 en opziche van de voorgaande jaren. Deze informaie is cruciaal om he juise ijdreeksmodel e kunnen seleceren. He e behalen deailniveau van een evenuele correcie moe in een laer sadium worden bepaald, wanneer er voldoende daa beschikbaar zijn. 2

3 . Inleiding Sinds meer dan 30 jaar word in Nederland he zogeheen verplaasingsonderzoek uigevoerd. Eers werd he onderzoek door he CBS uigevoerd, vervolgens is he overgenomen door Rijkswaersaa in samenwerking me Socialdaa om vanaf 200 weer door he CBS e worden gedaan. He onderzoek lever informaie over de ijdsippen waarop de Nederlandse bevolking deelneem aan he verkeer en op welke wijze. Belangrijke variabelen zijn de oale vervoerspresaie in kilomeer per jaar en he aanal verplaasingen per persoon per dag. Vanaf de aanvang van he onderzoek zijn er ijdreeksen bijgehouden voor dergelijke variabelen. De verandering van onderzoeksdesign in 200 zal onvermijdelijk leiden o zogeheen mehodebreuken in da jaar. Er is sprake van een mehodebreuk in een ijdreeks wanneer veranderingen in he surveyproces sysemaische effecen hebben op de uikomsen. Dergelijke breuken versoren de coninuïei van de ijdreeksen die de afgelopen decennia me he verplaasingonderzoek zijn opgebouwd. He is daarom van belang om deze mehodebreuken zo goed mogelijk e kwanificeren. In een eerder sadium is besloen om he MON en he OViN nie gedurende een bepaalde periode parallel aan elkaar ui e voeren. Daarom zullen de mehodebreuken moeen worden gescha aan de hand van ijdreeksmodellen. He deailniveau en de kwaliei van de schaing van de breuken is afhankelijk van een aanal facoren waaronder de kwaliei van de hisorische cijfers. Doorda er wijfel is over de kwaliei van de daa van 2008 en er onzekerheid is over de aanwezigheid en de kwaliei van de daa van 2009 is he de vraag of he mogelijk is om een accurae schaing e maken van de breuken die onsaan bij de overgang op he OViN in 200. Om deze reden zijn er simulaies uigevoerd om de robuusheid van de breukschaingen me berekking o de verekening van daa en de onbrekende daa in 2008 en 2009 e onderzoeken. Tevens bediscussiëren we he e behalen deailniveau. In paragraaf 2 lichen we he doel en de geschiedenis van he onderzoek nader oe en bespreken we de wijzigingen in he onderzoeksdesign in 200. In paragraaf 3 geven we uileg over srucurele ijdreeksmodellen. Paragraaf 4 gaa verder in op de gedane simulaies en in paragraaf 5 bespreken we de resulaen. To slo beva paragraaf 6 een conclusie. 2. He Onderzoek Verplaasingen in Nederland 2. Beschrijving en hisorie van he onderzoek Bij he verplaasingsonderzoek word aan mensen gevraagd om voor één dag bij e houden waar ze die dag heen gaan en me welke vervoermiddelen. Me deze informaie word de mobiliei van de Nederlandse bevolking beschreven en me deze kennis word vervolgens he verkeers- en vervoersbeleid gevormd. De resulaen worden bijvoorbeeld gebruik door de Rijksoverheid voor he verbeeren van de verkeersveiligheid en he openbaar vervoer, he milieubeleid en he besrijden van files. Ook de gemeenen en provincies gebruiken de informaie voor hun beleid en voor de verbeering van de verkeers- en vervoerssiuaie. Sinds 978 worden jaarlijks enquêes uigevoerd om he verplaasingsgedrag van de Nederlandse bevolking e onderzoeken. Oorspronkelijk werd di onderzoek door he CBS uigevoerd onder de naam Onderzoek Verplaasingsgedrag (OVG). In 985 is er een eerse mehodebreuk onsaan welke o op heden moeilijk e hersellen is. In de beginperiode van he onderzoek is he onderzoeksdesign namelijk jaarlijks aangepas. Bovendien is er onvoldoende documenaie aanwezig over de wijzigingen. Daarom zijn de ijdreeksen pas beschikbaar vanaf 985. Zie Konen en Swinkels (2000) voor een verdere 3

4 uiwijding over deze breuk. Vervolgens is he onderzoek in 2004 overgenomen door de Adviesdiens Verkeer en Vervoer van he miniserie van Verkeer en Waersaa in samenwerking me Socialdaa onder de naam Mobilieisonderzoek Nederland (MON). Meer informaie over he onderzoek is e vinden in Molnár-in Veld (2007) en projeceam MON (2008). Momeneel zijn de cijfers gepubliceerd door he CBS o en me he jaar De cijfers van 2008 zijn weliswaar beschikbaar, maar er is enige wijfel omren de plausibiliei van de cijfers van da jaar. Neem bijvoorbeeld de ijdreeks van de oale vervoerspresaie. Deze heef o en me 2007 een duidelijk sijgende rend veroond. In he jaar 2008 is er een relaief groe afname van de oale vervoerspresaie e zien en opziche van Di lig nie in de lijn der verwaching aangezien hulpbronnen juis een verdere oename veronen. He gaa hier om variabelen ui andere saisieken die een serke correlaie hebben me de oale vervoerspresaie. Bijvoorbeeld in de ijdreeks van de oale verkeerspresaie van Nederlandse voeruigen word de sijging in 2008 verder doorgerokken, ook naar verschillende voeruigypen en grondgebieden. Di roep wijfels op over de berouwbaarheid van de cijfers van he MON in De daa van 2009 zullen eind 200 beschikbaar komen en zouden meer duidelijkheid kunnen geven over he verdere verloop van de MON ijdreeksen. Echer de daa van 2009 zijn onvolledig. In di jaar zijn er slechs gegevens beschikbaar over de maanden januari o en me de derde week van november. De laase vijf weken van 2009 onbreken omda er in deze periode geen respondenen meer zijn benaderd. Bovendien is he risico groo da er ook bij deze cijfers wijfel over de kwaliei onsaa. De overgang van beschikbare daa eind 2009 naar he nie beschikbaar hebben van daa in de laase weken van 2009 is mogelijk geleidelijk verlopen. Verwach kan worden da er een overgangsperiode is in de laase veldwerkperiode van he MON waarin de daa van minder kwaliei is. In 200 is ensloe he onderzoek weer door he CBS overgenomen onder de naam Onderzoek Verplaasingen in Nederland (OViN). Rijkswaersaa heef o samenwerking me he CBS besloen op basis van een pilo die door he CBS is uigevoerd in 2008 om aan e onen da he onderzoek gedeelelijk ook via inernewaarneming kan worden uigevoerd, zie Janssen e.a. (2008). 2.2 Mehodebreuken in 200 Bij de overgang van he MON op he OViN in 200 word er een nieuw onderzoeksdesign geïnroduceerd welk in meerdere opzichen verschil me he design van he MON. Ten eerse is de benaderingssraegie aangepas. De papieren vragenlijsen maken plaas voor een mixed-mode benadering. Hierbij word er eers een inernewaarneming gedaan. Wanneer er geen respons word verkregen, word deze gevolgd door elefonische benadering indien er een elefoonnummer beschikbaar is. Wanneer er geen elefoonnummer beschikbaar is, word er persoonlijk benaderd. Ten weede verschil de onderzoekseenheid ussen he MON en he OViN. De eenheid is gewijzigd van huishoudens naar personen. Verder word er gebruik gemaak van een aangepase vragenlijs en word er exra informaie over een aanal variabelen verzameld ui regisers. Zie Bouhuijs (200) voor verdere beschrijving van de wijzigingen. Als gevolg van deze wijzigingen zullen er in 200 mehodebreuken onsaan in de ijdreeksen. He is van belang om zo goed mogelijk inzich krijgen in de omvang van deze breuken. Idealier worden he oude MON en he nieuwe OViN gedurende een aanal maanden parallel aan elkaar uigevoerd om de mehodebreuk zo goed mogelijk e schaen en e corrigeren. Omda er dimaal nie is parallel gedraaid, kunnen schaingen worden gemaak van de mehodebreuken van de hoofdvariabelen aan de hand van ijdreeksmodellen. Echer vanwege de problemaiek rond de jaren 2008 en

5 onsaan er vraagekens rondom de gevoeligheid van de schaingen op basis van een ijdreeksmodel voor verminderde daakwaliei in de jaren voorafgaand aan de overgang naar he nieuwe design. Er is daarom een uigebreidere analyse vereis naar de mogelijkheden van he schaen van de mehodebreuken gegeven de daabesanden die beschikbaar zijn vanaf 985 o en me 2008 en diens kwaliei. Voor deze periode zijn er ijdreeksmodellen gescha op basis van punschaingen voor een aanal doelvariabelen. Er zijn simulaies uigevoerd voor een aanal scenario s me berekking o de berouwbaarheid en aanwezigheid van de daa in 2008 en Aan de hand van de resulaen is de robuusheid van de modelschaingen voor de mehodebreuken onder de invloed van de verekening van daa en de onbrekende daa onderzoch. 3. Srucurele ijdreeksmodellen We spreken van een mehodebreuk in een ijdreeks wanneer wijzigingen in he saisische proces van zodanige aard zijn da ze sysemaische invloed hebben op de publicaiecijfers (Van den Brakel, Kraan en Roels, 200). Om de coninuïei van opgebouwde reeksen e behouden, is he van belang da de omvang van een mehodebreuk gekwanificeerd word. De manier waarop di gebeur, word mede bepaald door de aard en de plaas van de veranderingen in he surveyproces. Indien wijzigingen plaas vinden in classificaies waarnaar gepubliceerd word of wijzigingen worden doorgevoerd in de verwerking kunnen de reeksen worden herberekend me behulp van de besaande daa zoals beschreven in Van den Brakel (200). Wanneer er (zoals bij he OViN he geval is) sprake is van veranderingen in he veldwerk, kan de breuk he bese worden gekwanificeerd wanneer er gedurende een periode parallel word gedraaid me he oude en he nieuwe onwerp. Bij de overgang van he MON op he OViN is er echer nie dubbel gedraaid. In een dergelijk geval kan er worden gerach om de mehodebreuk e schaen me behulp van een zogeheen inervenieanalyse aan de hand van een srucureel ijdreeksmodel. Di word voorgeseld in Van den Brakel en Roels (200) en Van den Brakel, Smih and Compon (2008) en is een direce oepassing van de inervenie aanpak voorgeseld door Harvey en Durbin (986). Me een srucureel ijdreeksmodel word de reeks beschouwd als zijnde opgebouwd ui een rend componen, een seizoenscomponen, andere cyclische componenen, een regressiecomponen en een soringserm. Voor elke componen word een sochasisch model aangenomen, zoda de componenen ijdsafhankelijk kunnen zijn. Indien nodig kunnen ARMA (Auoregressive Moving Average model)componenen worden oegevoegd om evenuele auocorrelaie ussen soringsermen e modelleren. In een inervenieanalyse word in de regressiecomponen een inervenievariabele oegevoegd. De inervenievariabele is een soor sapfuncie waarmee word aangegeven op welk ijdsip er word overgegaan op he nieuwe onwerp. De regressiecoëfficiën kan dan worden geïnerpreeerd als de omvang van de mehodebreuk en gevolge van de overgang van he oude naar he nieuwe onwerp. Di kunnen we sellen onder wee aannames. Ten eerse word aangenomen da de werkelijke ijdreeks goed word benaderd door he ijdreeksmodel. Ten weede word veronderseld da op he ijdsip da word overgegaan op he nieuwe onwerp (ingeval he OViN in 200) de werkelijke onwikkeling nie afwijk van he veronderselde ijdreeksmodel. Sel ŷ is de geschae doelvariabele in he OVG, MON of OViN op ijdsip. De vorm van he srucureel ijdreeksmodel is afhankelijk van de berouwbaarheid van de daa in 2008 en Ofwel er word aangenomen da deze vergelijkbaar is me voorgaande jaren, ofwel de verminderde daakwaliei word explicie gemodelleerd in de simulaies. In he eerse geval, waarbij ervan word uigegaan da de berouwbaarheid van de daa in 2008 en 2009 vergelijkbaar is me die van de voorgaande jaren, word he srucureel ijdreeksmodel als volg geschreven 5

6 y = + + ˆ L () me L de rend op ijdsip (he niveau), een inervenievariable die aangeef of he he oude of he nieuwe onwerp beref ofwel = 0 ( 200) ( < 200), (2) de regressiecoëfficiën voor de inervenievariabele en de soringserm. Di ijdreeksmodel volsaa omda er geen overlap is ussen de jaarlijkse seekproeven en er dus geen correlaie besaa ussen de verschillende seekproeffouen. We nemen aan da de soringsermen onderling onafhankelijk zijn en normaal verdeeld zijn volgens 2 N(0, ) (3) n me n de seekproefomvang (aanal huishoudens). Door de varianie omgekeerd evenredig e kiezen me de seekproefomvang word er rekening gehouden me serk flucuerende seekproefomvangen. Er word me di varianiemodel geen rekening gehouden me lokale oversampling die in verschillende jaren zijn oegepas. Zoals beschreven in paragraaf 2.2 gaa he OViN van een huishoudseekproef over op een personenseekproef. In (3) is n vanaf 200 gelijk aan he aanal responderende personen in plaas van huishoudens. De varianiesrucuur van he model kan worden verbeerd door de varianie in (3) evenredig e kiezen aan de varianie van de geschae doelvariabele. Zie Van den Brakel en Roels (200) voor echnische deails. De sochasische rend word gemodelleerd me een zogeheen smooh rend model L R = L = R + R + me R de sochasische hellingsparameer en soringsermen waarvan veronderseld word da ze onderling onafhankelijk zijn en normaal verdeeld volgens 2 N(0, ). (5) He ijdreeksmodel kan in oesandsruimevorm, ook wel sae space form genoemd, worden geschreven. Vervolgens kunnen schaingen worden gemaak van de onbekende parameers en de doelvariabelen me behulp van he Kalman filer zoals beschreven in Durbin en Koopman (200) en Harvey (989). Wanneer, in he weede geval, de verminderde kwaliei van de daa in 2008 en 2009 explicie word gemodelleerd, word da gedaan me behulp van een weede inervenievariabele. He srucureel ijdreeksmodel word uigebreid me een erm voor de verekening in 2008 en 2009: 2 yˆ = L (6) me en = 0 ( [2008,2009]) ( [2008,2009]) (4) (7) 2 = 0 ( 200) ( < 200). (8) Hier is L de rend gemodelleerd volgens he sochasisch rendmodel (4) en (5), en zijn de inervenievariable en de regressiecoëfficiën voor de verekening in 2008 en , en 2 zijn de inervenievariable en de regressiecoëfficiën voor de breuk in 200 en is de soringserm. Merk op da hier de veronderselling is gemaak da de 6

7 verekeningen in de jaren 2008 en 2009 gelijk zijn. Men zou kunnen overwegen om he model verder ui e breiden door apare inervenievariabelen e nemen voor de verekening in 2008 en In di onderzoek word di uigebreide model nie beschouwd. In één van de simulaiescenario s word namelijk een model gebruik waarin de waarden in 2008 en 2009 als missing worden aangenomen. Aangezien deze wee modellen gelijk zijn, heef he gebruik van wee apare inervenievariabelen geen oegevoegde waarde. Ook di ijdreeksmodel word in oesandsruimevorm geschreven waarna schaingen worden gemaak van de onbekende parameers en de doelvariabelen me behulp van he Kalman filer. 4. Simulaies We beschouwen de voornaamse variabelen van he OViN, e ween de oale vervoerspresaie in miljard kilomeer per jaar en he aanal verplaasingen per persoon per dag voor personen vanaf 2 jaar. Voor iedere variabele worden de volgende sappen uigevoerd. Allereers word een model gefi op de ijdreeks zover beschikbaar o en me 2008 en maken een schaing van de onbekende parameers van di model. yˆ = L + + (9) me = 0 ( = 2008) ( < 2008). (0) He model besaa ui een rend componen en een inervenie voor de verekening in 2008 en gevolge van de verminderde daa kwaliei in da jaar. Di geef een schaing van de onbekende modelparameers voor de rend en de verekening in Aan de hand van deze schaingen word he volgende rendmodel gedefinieerd: yˆ = L + () me L gedefinieerd in (4) en (5). Di model specificeer een verdeling waarui een onbeperk aanal ijdreeksen van uieenlopende lenges kunnen worden gerokken. In iedere reeks kan vervolgens een verekening worden oegevoegd aan de waarde in 2008 en 2009 of een waarneming als missing worden aangenomen. Tevens kan een mehodebreuk worden oegevoegd vanaf he jaar 200 en gevolge van de overgang naar he OViN. Vervolgens worden deze reeksen geanalyseerd me de modellen beschreven in paragraaf 3. Op deze wijze kan voor verschillende scenario s onderzoch worden hoe goed een ijdreeksmodel een vooraf ingeselde mehodebreuk erugvind. Zie Van den Brakel en Roels (200) voor meer echnische deails van een dergelijke simulaie sudie. Samengeva hebben we de volgende e variëren parameers:. De lenge van de beschikbare reeks: we beschouwen de periode [985, i ] me =200, 2 =20 en 3 = De grooe van de mehodebreuk vanaf he jaar 200: de breuk is gelijk aan b i me i =,2,3. 3. Er is wel/geen verekening in he jaar 2008 en/of Er zijn wel/geen onbrekende daa in he jaar 2008 en/of De eerse wee punen e ween de periode van de reeks en de grooe van de mehodebreuk leveren negen mogelijke combinaies op. Voor ieder van deze combinaies worden de verekening in de daa en de onbrekende daa in een vijfal simulaiescenario s verwerk. In ieder scenario word de breuk vanaf 200 meegenomen 7

8 in he simulaiemodel. Wanneer er verekening word oegevoegd in 2008 en/of 2009, word de waarde genomen die volg ui de analyse van de waargenomen reeks o en me 2008 me model (9) in de eerse sap van de simulaie. De volgende scenario s zijn onderzoch:. Er word geen verekening oegevoegd in 2008 en Di is de ideale siuaie om een mehodebreuk e schaen via een inerveniemodel. 2. Er word wel verekening oegevoegd aan de gesimuleerde daa in 2008 en Er word alleen verekening oegevoegd aan de gesimuleerde daa in De daa in 2009 worden als missing aangenomen. 4. De daa in 2008 en 2009 worden als missing aangenomen. 5. Er word verekening oegevoegd aan de gesimuleerde daa in 2008 en In he simulaiemodel word nie alleen de breuk in 200 meegenomen, maar ook de verekening in 2008 en Voor de scenario s o en me 4 word he inerveniemodel () gehaneerd me de inervenievariabele beschreven in formule (2) ui paragraaf 3. Scenario 5 heef dezelfde inpu als scenario 2, maar er word een uigebreider inerveniemodel gehaneerd door de verekening in 2008 en 2009 mee e nemen in he model zoals beschreven in de formules (6), (7) en (8). Daarmee zijn er per variabele 45 scenario s. Voor ieder scenario zijn er elkens 5000 ijdreeksen gegenereerd volgens de hierboven beschreven procedure. Iedere geresampelde reeks word geanalyseerd me een ijdreeksmodel en lever een schaing voor,, een schaing van de mehodebreuk vanaf 200 en diens sandaardfou en 2 2 ensloe indien van oepassing (simulaiescenario 5) een schaing van de verekening in 2008 en 2009 en diens sandaardfou. De verdeling van deze 5000 resamples geef een goed beeld van de mae waarin de vooraf ingeselde waarden voor de mehodebreuk vanaf 200 onder de verschillende scenario s worden eruggevonden. 5. Resulaen In deze paragraaf worden de resulaen besproken voor de variabelen oale vervoerspresaie en he aanal verplaasingen per persoon per dag voor personen vanaf 2 jaar. In Figuur zijn de beschikbare ijdreeksen voor deze variabelen weergegeven. 8

9 Toale Vervoerspresaie miljard km per jaar Verplaasingen per persoon aanal per dag 3,3 3,2 3, 3,0 2, Figuur. Beschikbare ijdreeksen van de beschouwde doelvariabelen. In Tabel zien we de resulaen van de eerse analysesap op basis van model (9). Voor de oale vervoerspresaie per jaar word er een verekening vanaf 2008 geconsaeerd van -9.7 me een marge van 3,7. Voor he aanal verplaasingen per dag is de verekening me een marge van 0,04. Tabel. Resulaen van de schaingen voor beide doelvariabelen. vervoer verplaasingen 0,432 0, ,05 ˆ ,7-0,04 ˆ ,7 0,04 In Figuur 2 en Figuur 3 zijn de resulaen van beide variabelen weergegeven. Naas de (gesmoohde) schaingen van de rend word he zogeheen signaal geoond welk gelijk is aan de rend plus de geschae verekening. De marges van de rend en he signaal zijn in de figuur oegevoegd. 9

10 Figuur 2. Schaing van de rend en he signaal van de oale vervoerspresaie per jaar. Figuur 3. Schaing van de rend en he signaal van he aanal verplaasingen per persoon per dag. 0

11 De schaingen van de parameers in Tabel worden gebruik om een ijdreeksmodel e specificeren waarmee in de simulaies herhaald ijdreeksen gegenereerd worden. Iedere reeks word geanalyseerd me één van de modellen ui paragraaf 3. De gemiddelden en sandaardfouen van de breukschaingen worden geoond in Tabel 2 en Tabel 3. De kolom breukschaing oon he gemiddelde over de 5000 simulaies van de geschae breuk per simulaie. De kolom sandaardfou oon zowel de modelsandaardfou als de gesimuleerde sandaardfou. De modelsandaardfou word berekend door de sandaarddeviaie e nemen van de 5000 schaingen per simulaie voor de sandaardfou van de breuk. De gesimuleerde sandaardfou word berekend door he gemiddelde e nemen van de 5000 sandaardfouen die per simulaie door he model zijn bepaald. De sandaardfouen geven een indicaie van welke breuken me deze mehodiek waarneembaar zijn. Breuken waarvan de absolue waarde groer is dan wee keer de sandaardfou zijn significan waarneembaar me een significanieniveau van 5%. Een vergelijk van gesimuleerde sandaardfou me modelsandaardfou laa zien da he model de sandaardfou enigszins onderscha. Verder is binnen ieder scenario de gemiddelde sandaardfou voor de drie breuken hezelfde. Di kom doorda er voor iedere simulaie ui word gegaan van dezelfde se van 5000 ijdreeksen. Omda binnen één scenario alleen gevarieerd word me verschillende waarden voor de mehodebreuk, zijn de geschae sandaardfouen ideniek. Tabel 2. Gemiddelde van de breukschaingen en van de sandaardfou van de breuk in de oale vervoerspresaie. breukschaing sandaardfou scenario b =-25 b 2 =0 b 3 =25 sim model gesimuleerde reeks o en me ,04-0,04 24,96 2,73 2,4 2-4,9 0,09 35,09 3,76 3,06 3-8,7 6,83 3,83 4,69 3, ,09-0,09 24,9 4,09 3, , -0, 24,89 4,6 3,99 gesimuleerde reeks o en me 20-25,03-0,02 24, ,32 2-5,32 9,62 34,62 3,30 2,95 3-8,8 6,9 3,9 3,96 3, ,05-0,05 24,95 4, 3, ,05-0,05 24,95 4,4 3,74 gesimuleerde reeks o en me ,00 0,00 25,00 2,7 2,26 2-6,23 8,77 33,77 3,2 2,8 3-9,53 5,48 30,48 3,57 3, 4-25,05-0,05 24,95 3,7 3, ,06-0,06 24,94 3,93 3,60 De sandaardfou van b i is gelijk voor verschillende i.

12 Tabel 3. Gemiddelde van de breukschaingen en van de sandaardfou van de breuk in aanal verplaasingen. breukschaing sandaardfou scenario b =-0,5 b 2 =0 b 3 =0,5 sim model gesimuleerde reeks o en me 200-0,50 0,00 0,499 0,039 0, ,454 0,046 0,546 0,040 0, ,462 0,038 0,538 0,054 0, ,50-0,002 0,498 0,068 0, ,502-0,002 0,498 0,067 0,06 gesimuleerde reeks o en me 20-0,500 0,000 0,500 0,040 0, ,456 0,044 0,544 0,040 0, ,467 0,033 0,533 0,052 0, ,50-0,00 0,499 0,063 0, ,50-0,00 0,499 0,065 0,059 gesimuleerde reeks o en me 202-0,500 0,000 0,500 0,037 0, ,460 0,033 0,540 0,037 0, ,47 0,029 0,529 0,046 0,04 4-0,500-0,000 0,496 0,053 0, ,50-0,00 0,499 0,058 0,055 Om e beginnen is e zien da me scenario in saa zijn om een goede schaing van de breuk e maken. Voor de oale vervoerspresaie word bijvoorbeeld de breuk b 3 =-25 gescha op 24,96 bij een reeks o en me 200. In di scenario word er geen verekening oegevoegd onder de aanname da de jaren 2008 en 2009 van gelijke berouwbaarheid zijn als de voorgaande jaren. Onder di gegeven is de reeks goed e modelleren en de breuk vanaf 200 logischerwijs goed e schaen. He is echer waarschijnlijker da de daa in 2008 en 2009 van mindere kwaliei zijn. In scenario 2 word he effec hiervan op de schaingen van de mehodebreuken onderzoch door verekening oe e voegen aan de gesimuleerde daa in de jaren 2008 en He is e zien da de schaingen ver naas he doel schieen. Bijvoorbeeld voor de oale vervoerspresaie word de breuk b 2 =0 zelfs voor de reeks o en me 200 nog gescha op Door de verminderde kwaliei in 2008 en 2009 is er geen goede schaing meer van de mehodebreuk e maken. Di word veroorzaak door he fei da he model ervan uigaa da de daa in 2008 en 2009 van vergelijkbare kwaliei zijn en opziche van de voorgaande jaren. He model verondersel da de daling die vanaf 2008 inze een reële onwikkeling is. Ook in scenario 3 word aangenomen da de daa in 2008 van mindere kwaliei zijn. De daa in 2009 worden echer weggelaen. De schaing word ies beer, maar zi er nog ver naas. He lijk beer e zijn om helemaal geen daa in 2009 e gebruiken dan daa van mindere kwaliei. We zien echer ook de gemiddelde sandaardfou van de geschae breuk oenemen. 2

13 Wanneer de daa in 2008 en 2009 volledig worden weggelaen zoals in scenario 4, is de gemiddelde schaing van de breuk zeer goed e noemen. Maar ook hier heef de schaing een zeer groe gemiddelde sandaardfou. In he laase scenario word ne als in scenario 2 de verekening oegevoegd aan de gesimuleerde daa in 2008 en 2009 en word deze evens meegenomen in he simulaiemodel. Ook di scenario geef zeer goede schaingen van de mehodebreuk in 200 me een groere fou. De sandaardfou is echer groer dan in scenario 4, wa doe vermoeden da he beer is om de daa weg e laen dan deze explicie e modelleren. He is een opmerkelijk resulaa da he weglaen van informaie resuleer in nauwkeurigere schaingen voor de mehodebreuk. Di resulaa heef vermoedelijk wee oorzaken. Ten eerse is aan he ijdreeksmodel een exra parameer oegevoegd om de verekening voor de jaren 2008 en 2009 e beschrijven. Deze parameer moe worden gescha waardoor de varianie van de overige parameerschaingen zal oenemen. Ten weede zijn de 5000 reeksen gegenereerd ui een verdeling die word gespecificeerd me model () en geparameriseerd me de gegevens ui Tabel. He schaen van een breuk in reeksen waar wee jaren onbreken gaa wellich beer omda de reeksen ui dezelfde verdeling worden gegenereerd. Di resulaa is nie zondermeer e generaliseren naar de prakijk van he OViN omda de waargenomen reeks nie perfec voldoe aan een vooraf gespecificeerd model. Verder kan er worden geseld da wanneer ook de daa in 20 en 202 worden meegenomen, de schaing seeds beer word en vooral de sandaardfou afneem. Me slechs één OViN jaar voorhanden is he moeilijk om een berouwbare schaing e maken voor de mehodebreuk. Maar deze schaing zal waarschijnlijk seeds beer zijn naarmae er meer onderzoeksjaren volgens he nieuwe OViN design beschikbaar komen. En nog veel belangrijker is he om berouwbare en volledige daa er beschikking e hebben van 2008 en Deze afwegingen gelden vanzelfsprekend voor de gekozen breuken b i. He onderzoek zou verder kunnen worden uigebreid door e kijken naar de invloed van de keuze van een groere of kleinere breuk. Di heef echer weinig oegevoegde waarde, omda de marges onveranderd blijven bij verschillende breuken. 6. Conclusies en aanbevelingen Er is een simulaiesudie uigevoerd om de robuusheid van de breukschaingen me berekking o de verekening van daa en de onbrekende daa van he OViN e onderzoeken. We kunnen he volgende concluderen: - He blijk da de schaingen zeer gevoelig zijn voor de verminderde kwaliei van de gegevens, indien een model gebruik word da er (onerech) vanui gaa da de berouwbaarheid van de daa in 2008 en 2009 vergelijkbaar is me voorgaande jaren. - He model werk goed als 2008 en 2009 als missing worden aangenomen. - He model werk ook goed als de verminderde daakwaliei explicie gemodelleerd word. Di resulaa geld echer alleen onder de aanname da de verekening in 2008 en 2009 gelijk zijn. Indien deze veronderselling nie 3

14 plausibel is, is he wellich beer om informaie ui 2008 en 2009 op missing e zeen. He is daarom van belang da op basis van exerne informaie een beslissing word genomen over de berouwbaarheid van 2008 en Op basis hiervan kan een geschik ijdreeksmodel geseleceerd worden om een zo goed mogelijke schaing voor de mehodebreuken e maken. Bij he schaen van mehodebreuken via een ijdreeksmodel word veronderseld da de onwikkeling van de doelvariabele nie afwijk van he veronderselde ijdreeksmodel in he jaar waarop he surveyproces gewijzigd word. Sysemaische afwijkingen van de eche onwikkeling en opziche van he veronderselde ijdreeksmodel, worden door he ijdreeksmodel onerech opgeva als een mehodebreuk. Wanneer de daa in 2008 en 2009 als missing worden aangenomen, word evens de veronderselling gemaak da de rend van de voorgaande jaren zich voorze in 2008 en Een ander aandachspun bij he gebruik van ijdreeksmodellen voor he kwanificeren van mehodebreuken is da in de komende jaren seeds meer waarnemingen onder he nieuwe design beschikbaar komen. Hierdoor is he mogelijk om seeds nauwkeurigere schaingen e maken voor de mehodebreuken. Een consequenie is echer da de schaingen voor de breuken en de evenuele gecorrigeerde ijdreeksen ieder jaar gereviseerd kunnen worden. In di kader moe daarom worden nagedach over een prakisch haneerbare publicaiesraegie voor de mehodebreuken en de evenuele gecorrigeerde reeksen. Di pun geld in exreme mae voor de eerse waarneming die in 200 onder he nieuwe design beschikbaar kom. Voor di eerse jaar is de schaing voor de mehodebreuk gelijk aan he verschil ussen de voorspelling op basis van he ijdreeksmodel onder he oude design en de waarneming onder he OViN. Voor wa beref he e behalen deailniveau bij correcie kan er worden gezegd da correcie op he niveau van een beperk aanal kernvariabelen waarschijnlijk haalbaar is. Over lagere niveaus kunnen we nog geen uispraken doen. De variaie op he oaal kan wellich klein zijn zoda de hoofdvariabele goed e modelleren is, maar de daa op he niveau van subvariabelen zullen veel grilliger zijn. Om een goede inschaing van he haalbare deailniveau e maken moeen er voldoende daa beschikbaar zijn, in ieder geval van de jaren 2009 en 200. Referenies Bouhuijs, I. (200). He nieuwe OViN wijzigingen en opziche van OVG / MON. CBSnoiie, Cenraal Bureau voor de Saisiek, Heerlen. Van den Brakel, J.A., P. Smih en S. Compon (2008). Qualiy procedures for survey ransiions experimens, ime series and disconinuiies. Survey Research Mehods, 2, Van den Brakel, J.A. (200). Sampling and esimaion echniques for he implemenaion of new classificaion sysems. Survey Research Mehods, In Press. Van den Brakel, J.A., T. Kraan en J. Roels (200). Mehodenreeks: Thema: Mehodebreuken. CBS Rappor, BPA-nr. DMH JBRL-TKRN-JRLS, Cenraal Bureau voor de Saisiek, Heerlen. Van den Brakel, J.A. en J. Roels (200). Inervenion analysis wih sae-space models o esimae disconinuiies due o a survey redesign. Annals of Applied Saisics, In Press. Durbin, J, en S.J. Koopman (200). Time series analysis by sae space mehods. Oxford: Oxford Universiy Press. Harvey, A.C. (989). Forecasing, srucural ime series models and he Kalman filer. Cambridge: Cambridge Universiy Press. Harvey, A.C. en J. Durbin (986). The effecs of sea bel legislaion on Briish road casualies: a case sudy in srucural ime series modelling. Journal of he Royal Saisical Sociey, Series A, 49,

15 Janssen, B. e.a. (2008). Pilo Mobilieisonderzoek Nederland. CBS Rappor, BPA-nr. SDV-2008-H096, Cenraal Bureau voor de Saisiek, Heerlen. Konen, H.J. en H. Swinkels (2000). Trendbreukanalyse Onderzoek Verplaasingsgedrag vanaf 985. CBS noa, BPA-nr. H SAH, Cenraal Bureau voor de Saisiek, Secor Saisische Analyse personen, Heerlen. Molnár -in Veld, H. (2007). Mobilieisonderzoek Nederland Mehodologische beschrijving. Inerne CBS noa, Cenraal Bureau voor de Saisiek, Voorburg/Heerlen. Projeceam MON (2008). Mobilieisonderzoek Nederland Miniserie van Verkeer en Waersaa, Rijkswaersaa Diens Verkeer en Scheepvaar. Kennisgeving De in di rappor weergegeven opvaingen zijn die van de aueurs en komen nie noodzakelijk overeen me he beleid van he Cenraal Bureau voor de Saisiek. 5