Hoe goed bent u in control over de robuustheid van uw ICT-keten?
|
|
- Ludo Smeets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 IT-audi & Hoe goed ben u in conrol over de robuusheid van uw ICT-keen? Mehodiek voor bepalen van mae van beheersing van robuusheid in ICT-keens ICT-keens worden enerzijds seeds complexer en anderzijds van seeds vialer belang voor de maaschappij en voor organisaies. Daarmee neem ook he belang van robuusheid van ICT-keens en de beheersing daarvan oe. De aueurs beschrijven een nieuwe mehodiek waarmee de mae van beheersing van de robuusheid van ICT-keens kan worden vasgeseld. Harrie Basiaansen, Rieks Joosen, Erik Meeuwissen en Frank Roijers De huidige maaschappij kan nie funcioneren zonder haar ICT-diensen en -infrasrucuren. Deze zijn in oenemende mae in keens georganiseerd. He falen van onderdelen in de keen kan leiden o (grooschalige) versoringen van de processen en diensen die hiervan afhankelijk zijn. Zo kan een communicaiesoring bij een vervoersbedrijf leiden o een onregelde diensregeling die veel reizigers ref, kan he falen van he elekronisch bealingsverkeer in he weekend voor kers groo maaschappelijk ongenoegen o gevolg hebben en kan een falend inerne voor bedrijven die he nieuwe werken oepassen resuleren in gemise arbeidsproduciviei. Omda deze diensen seeds belangrijker worden, kom er seeds meer aandach voor de zogeheen robuusheid van de onderseunende processen en ICT-keens. Vanwege he groe belang word hier wereldwijd onderzoek naar verrich, zie bijvoorbeeld iniiaieven in de EU (ENISA, 2009; EU, 2007) en Nederland (ICTRegie, 2010a). In di arikel beschrijven we een mehodiek om enerzijds de mae van beheersing van de robuusheid in ICT-keens vas e sellen en anderzijds de bijbehorende risico s ook keenbreed e beheren. De mehodiek rich zich op: ICT-keens, di in egenselling o de huidige wijze van risicomanagemen (ook voor robuusheid), die veelal gebaseerd is op he beheren van risico s binnen één scope (da wil zeggen de eigen organisaie). de mae van beheersing van (conrol over) robuusheid, nie op de robuusheid van een ICTkeen zelf. Je zou dus kunnen zeggen da he gaa om de kwaliei van de suring op robuusheid en nie om de kwaliei van de echnische implemenaie zelf. We zullen achereenvolgens silsaan bij he oenemende belang van ICT-keens, wa we versaan onder robuusheid, he belang van de beheersing hiervan, en de crieria en mehodiek om de mae van beheersing van robuusheid van ICT-keens vas e sellen en de bijbehorende risico s e beheren. 24
2 Samenvaing De beschreven mehodiek om de mae van beheersing van de robuusheid in ICT-keens vas e sellen heef als serk pun da deze in de ICT-keen, dus over de individuele schakels heen, kan worden gebruik. De mehodiek is schaalbaar en uibreidbaar en geef aan wa de risico s zijn, zowel binnen als ussen de schakels. Hierdoor kan de mehodiek ook dienen als basis voor een keenbreed risicomanagemenproces. Toenemend belang van ICT-keens In oenemende mae word he leveren van diensen onderseund door ICT-keens. Di geld nie alleen voor nieuwe diensen, ook ouderwese diensen worden vervangen door ICT-keens. Zo word he papieren geld vervangen door allerlei chipkaaren, waarmee de afhankelijkheid van ICT-keens oeneem. Behalve da he aanal keens serk oeneem, worden ze ook seeds complexer. Enerzijds kom di doorda de keens meer funcionalieien onderseunen. Me een chipkaar word bijvoorbeeld een bealing verrich, maar daarvoor word ook gecheck of de kaar nie gesolen is en word conac gelegd me de bank om he saldo e conroleren. Anderzijds zijn bij de ICT-keens seeds meer parijen berokken. He uivoeren van alle funcionaliei van een chipkaar lig bijvoorbeeld nie bij één parij, maar bij meerdere (exerne) parijen: diensaanbieder, communicaieprovider, financiële inselling, chipkaarregiser enzovoor. In he dagelijks leven zijn we op deze wijze seeds meer afhankelijk van de ICT-keens. He blijvend goed funcioneren hiervan is daardoor van belang voor zowel de maaschappij als geheel als voor de individuele organisaies (of organisaieonderdelen) die afhankelijk zijn van of deel uimaken van de ICT-keens. De oename van he werken in keens in combinaie me de groeiende complexiei maak de ICT-keens ook in oenemende mae kwesbaar. Daardoor neem he belang van de robuusheid van de keens serk oe. Wa versaan we onder robuusheid? In een omgeving waarin zowel he belang als de kwesbaarheid van ICT-keens seeds groer word, is he de uidaging voor organisaies (overheden en bedrijfsleven) om hun kriieke diensverlening zeker e sellen. Indien de diensverlening daarbij gebaseerd is op he inensief gebruik van ICT-echnologie, bereden we he speelveld van robuuse ICT: De robuusheid van een ICT-keen is de mae waarin aan de verplichingen van haar diensverlening kan worden voldaan, onafhankelijk van de omsandigheden. Me deze definiie omva de scope van robuuse ICT-keens zowel prevenieve als reacieve aspecen. Prevenieve aspecen zijn gerich op he verhogen van de kwaliei (bijvoorbeeld beschikbaarheid) van de kriieke diensverlening, bijvoorbeeld door de kwaliei van de individuele onderliggende sysemen e verhogen. Reacieve aspecen omvaen de mae waarin een ICTkeen in saa is siuaies e compenseren van verminderde kwaliei van deelsysemen waar de keen van afhankelijk is. Globaal gezegd kun je di samenvaen als: he syseem zelf moe robuus zijn (bijvoorbeeld hoge beschikbaarheid), maar he moe ook he falen (of verminderd preseren) van zijn deelsysemen of de sysemen in zijn omgeving kunnen opvangen. Robuusheid heef vaak berekking op wa word aangeduid als de kwalieisaspecen of nie-funcionele aspecen. Robuusheid van ICT is daarbij meeromvaend dan alleen de klassieke beschikbaarheid van individuele sysemen. Figuur 1 geef een overzich van kwalieisaspecen waarop robuusheid van ICT-keens van oepassing kan zijn. De figuur geef de kwalieisaspecen weer volgens he Quin-model (SERC, 1996), da is afgeleid van de ISO 9126-norm Informaion echnology sofware produc evaluaion qualiy characerisics and guidelines for heir use. Robuusheid kan berekking hebben op elk van de kwalieisaspecen zoals benoemd in figuur 1. Bij he beoordelen van robuusheid zal in een vroegijdig sadium derhalve moeen worden vasgelegd welk kwalieisaspec he beref, bijvoorbeeld fouoleranie, veiligheid, verwerkingssnelheid, beheeraspecen zoals onderhoudbaarheid of vervangbaarheid, of de radiionele beschikbaarheid. 25
3 IT-audi & Belang van beheersing van de robuusheid van ICT-keens Bepalen wa de daadwerkelijke robuusheid van een ICT-keen is, is zeer complex. Hiervoor is geen algemene mehode beschikbaar, in egenselling o bijvoorbeeld communicaienewerken waarvoor wel mehoden bekend zijn (Bell Labs, 2006; Bhaacharyya e.a., 2003). Ten opziche van communicaienewerken hebben IT-sysemen exra aspecen die de robuusheid beïnvloeden, bijvoorbeeld he realime- of bachkaraker van sysemen, de load en capaciei van sysemen en he mechanisme van koppeling (bijvoorbeeld query-response) ussen sysemen. He kwanificeren van de robuusheid van ICT-keens word daardoor een groe uidaging (Lilewood & Srigini, 2000). Daarom focussen we hier op de mae van beheersing van (he in conrol zijn over) robuusheid van een ICT-keen in plaas van op de robuusheid zelf. De raio daaracher is da de kwaliei van de suring op robuusheid een goede indicaor zal zijn voor de mae van robuusheid zelf. He maak namelijk ransparan welke aan robuusheid gerelaeerde risico s in een ICT-keen aanwezig zijn: welke risico s zijn er, welke daarvan worden geaccepeerd en voor welke worden echnische of besuurlijke maaregelen ingevoerd? In he vervolg van di arikel beschouwen we daarom een mehodiek om enerzijds de mae van beheersing van de robuusheid in ICT-keens vas e sellen en om anderzijds de bijbehorende risico s keenbreed e beheren. De mehodiek is gerich op ICT-keens en rich zich op de mae van beheersing van robuusheid, nie op de robuusheid van een ICT-keen zelf. Wanneer ben u in conrol over de robuusheid van een ICT-keen? In een ICT-keen is een keenveranwoordelijke (indien überhaup benoemd) in seeds groere mae afhankelijk van oeleverende parijen waar hij zelf geen volledige conrol over heef, maar die desondanks wel van viaal belang zijn voor he correc funcioneren van zijn keen. He is daarom voor de kwaliei van de keen zeer belangrijk de keen zo goed mogelijk e organiseren, afspraken funcionaliy suiabiliy accuracy ineroperabiliy compliance securiy raceabiliy reliabiliy mauriy faul olerance recoverabiliy availabiliy degradabiliy mainainabiliy analysabiliy changeabiliy sabiliy esabiliy manageabiliy reusabiliy porabiliy adapabiliy insallabiliy conformance replaceabiliy e maken over de (kwaliei van de) diensverlening van andere parijen en daarbij de kwaliei over de gehele keen als leidraad e nemen. Voor bealingen me een chipkaar bijvoorbeeld zal de keenveranwoordelijke onder andere communicaie ussen chipkaarerminals en de acherliggende sysemen moeen inkopen bij een derde parij. Zeer belangrijk is da deze communicaie he alijd doe. In een service level agreemen (SLA) zal he beschikbaarheidsniveau van de communicaie worden vasgelegd. Aangezien he een zeer essenieel onderdeel is van de chipkaardiensverlening, zal de keenveranwoordelijke zeer goed voor ogen moeen hebben of de derde parij zich aan de gemaake afspraken zal houden. Bij falen van de communicaie zal de keenveranwoordelijke er namelijk op worden aangesproken da zijn diens nie goed georganiseerd is. Daarom zal de keenveranwoordelijke behalve de SLA opsellen, zich ook een beeld moeen vormen in hoeverre hij verwach da de derde parij eraan voldoe, hoe essenieel de ingekoche service is voor zijn diens en of hij evenueel compenserende maaregelen moe reffen voor he geval de derde parij de gemaake afspraken nie nakom. Blind verrouwen op de afspraken in de SLA is onvoldoende om in conrol e zijn over de robuusheid van een ICT-keen. Voor he vassellen van de mae van beheersing van de robuusheid van een ICT-keen zijn aanvullende crieria nodig. Deze crieria moeen ook usabiliy undersandabiliy learnabiliy operabiliy expliciness cusomisabiliy araciviy clariy helpfulness user-friendliness efficiency ime behaviour resource behaviour Figuur 1. Kwalieisaspecen volgens he Quin-model 26
4 caegorie beschrijving nog eens (objecief) geoes kunnen worden. We hebben daarom een nieuwe se van crieria voor he vassellen van de mae van beheersing van de robuusheid van een ICT-keen geïdenificeerd. De crieria zijn geclassificeerd in vier caegorieën, zoals weergegeven in figuur 2. besuurbaarheid regie maaregelen berouwbaarheid De mae waarin de ICT-keen is vormgegeven zoda he überhaup mogelijk is om conrol over de robuusheid ui e oefenen. De wijze waarop de regie over de (robuusheid van de) ICT-keen word uigeoefend. Daarbij maken we verder onderscheid in de subcaegorieën Keenregie en Keenafspraken (SLA s). Di omva de maaregelen die zijn geroffen om de (beheersing van de) robuusheid van de ICT-keen e borgen, me een onderscheid in de subcaegorieën Technische maaregelen en Besuurlijke maaregelen. Di beref de berouwbaarheid van de afspraken en maaregelen die genomen zijn, zowel binnen een organisaie als ussen de parijen in de keen. Figuur 2. Caegorieën voor he vassellen van de mae van beheersing van de robuusheid van ICT-keens»He serke pun van de mehodiek is da deze in de ICT-keen, da wil zeggen over de individuele schakels heen, gebruik kan worden«figuur 3 geef een overzich van crieria per caegorie. Voor elk van de crieria is een se van oesen opgeseld die kan worden gebruik om he desbereffende crierium e scoren. Voor de overzichelijkheid zijn deze oesen nie in de figuur opgenomen. Wel is door middel van arcering aangegeven welke crieria (ondanks de bijbehorende oesen) nie volledig objecief zijn e scoren, maar waarvoor een meer subjecieve professionele beoordeling nodig is, gesoeld op ervarings- en vergelijkingsfeien. Voor he vassellen van de mae van beheersing van de robuusheid in ICT-keens is he nodig de crieria ui figuur 3 op een herhaalbare, recursieve wijze oe e kunnen passen. De crieria zijn immers van oepassing voor zowel de sysemen onder inern beheer van de eigen schakel als de exerne schakels in de ICT-keen. Deze exerne schakels zullen bovendien weer hun eigen oeleveranciers hebben. In de volgende paragraaf word daarom een mehodiek beschreven om de crieria voor he vassellen van de mae van beheersing van de robuusheid in ICT-keens keenbreed oe e passen. De mehodiek kan enerzijds worden gebruik voor he keenbreed vassellen van de mae van beheersing en anderzijds voor he operaioneel beheren van de risico s. Mehodiek voor beheersing van robuusheid van ICT-keens Voor he bepalen van de mae van conrol over de robuusheid gebruiken we de mehode van gescoop risicomanagemen (Joosen, 2010). He uigangspun is da we inschaen hoeveel beheersing van de robuusheid er is vanui de scope van de keenveranwoordelijke. Als voorbeeld beschouwen we de keen van een chipkaarexploian waarin winkeliers klan zijn en chipkaarfuncionaliei van die exploian afnemen. De winkeliers verwachen van de exploian onder meer da de chipkaarerminals, de acherliggende sysemen en de communicaie daarussen alijd werken. De exploian heef zich hieroe (conracueel) verplich en zal om aan die verplichingen e voldoen, zelf weer verwachingen koeseren en aanzien van zijn oeleveranciers (voor bijvoorbeeld de communicaie, he gesolen chipkaarregiser en financiële funcies). 27
5 IT-audi & besuurbaarheid Figuur 4 laa zien da de verwaching van de ene parij (en aanzien van een andere parij) verplichingen worden voor die andere parij (en aanzien van de ene parij). De chipkaarexploian (keenveranwoordelijke) is veranwoordelijk voor he maken van afspraken me oeleverende parijen (communicaieprovider en financiële inselling) voor de benodigde funcionaliei en he regisseren van alle inerne en exerne afspraken die maken da hij zijn eigen funcionalieien kan leveren en zijn verplichingen kan nakomen. Om in conrol e blijven over de robuusheid van de keen zal de chipkaarexploian moeen bepalen: hoe belangrijk elk van de oegeleverde funcionalieien is voor de gehele diens, dus wa de impac is bij uival, en in welke mae hij erop verrouw da de oeleverende parij haar afspraken nakom, me andere woorden, wa de russcore is voor de oeleverende parij. De gedache hieracher is da als een oeleverende parij in gebreke blijf, he gevolg hiervan zou kunnen zijn da ook de keenveranwoordelijke zelf nie langer in saa is zijn verplichingen na e komen, erwijl zijn klanen geen genoegen zullen nemen me een verwijzing naar de subleverancier. Een winkelier die geen gebruik kan maken van de chipkaar, is immers nie geholpen als de chipkaarexploian de veranwoordelijkheid voor een versoring neerleg bij de communicaieprovider. Indien de funcionaliei zeer belangrijk is of er onvoldoende verrouwen is in de oeleverancier, dan zal de keenveranwoordelijke zelf coningeniemaaregelen moeen nemen, zoals he afnemen van communicaiediensen bij een weede provider of he plaasen van mobiele chipkaarerminals als back-up. Zoals gezegd, om inzich e krijgen in de mae van conrol over de robuusheid van een ICT-keen kan de mehode van gescoop risicomanagemen (Joosen, 2010) worden gebruik. Hierbij worden de crieria ui figuur 3 beschouwd als verwachingen voor he robuusheidsgovernanceproces van de keenveranwoordelijke. Als de keenveranwoordelijke zijn eigen robuusheidsgovernanceproces regie doelselling vasgelegd de doelselling van robuusheid is eenduidig en op businessniveau vasgelegd afgebakend in omvang de (inerne) scope is behapbaar in omvang gemodulariseerd de robuusheid van de (inerne) scope is onder conrol keenregie veranwoordelijkheden rollen en veranwoordelijkheden voor he oegewezen realiseren van robuusheidsdoelsellingen zijn gedefinieerd en oegewezen (RACI) middelen beschikbaar de middelen en mogelijkheden om e suren op geseld robuusheid moeen aanwezig zijn uivoering vormgegeven de eisen aan de robuusheid van he proces zijn op SMART en consisene wijze doorveraald naar de eigen inerne omgeving en naar de subprocessen (subscopes) veranwoording afgelegd de veranwoordelijken leggen op reguliere basis veranwoording af over de realisaie van robuusheid keenafspraken (SLA s) robuusheidseisen in de (relevane) SLA s zijn zowel SMART opgenomen kwaniaieve robuusheidseisen als de bijbehorende conrolemaaregelen vasgelegd veranwoordelijkheden veranwoordelijkheden voor he realiseren van benoemd robuusheidsdoelsellingen bij oeleveranciers (subprocessen/subscopes) worden benoemd in de SLA s veranwoording afgelegd de veranwoordelijken leggen op reguliere basis veranwoording af over de realisaie van de robuusheid maaregelen echnisch risicoprofielen opgeseld he is bekend welke dreigingen er zijn voor de robuusheid van he proces maaregelen geroffen voor de relevane robuusheidsdreigingen is (op businessniveau) over maaregelen besloen en deze zijn op oereikendheid geoes besuurlijk keenbreed risicoanalyses over de gehele keen van he proces dienen de uigevoerd groose dreigingen, hun impac en maaregelen bekend e zijn en e worden afgesemd keenbreed risicomanagemenproces adequaa proces voor he regulier managen over de gehele keen van he proces dien een ingerich van risico s e zijn ingerich berouwbaarheid verrouwen er is verrouwen da de oeleveranciers de SMART gedefinieerde robuusheidsafspraken daadwerkelijk conform SLA realiseren oesing de SMART gedefinieerde robuusheidsafspraken me de oeleveranciers (subprocessen/ subscopes) kunnen objecief worden gemoniord en geoes Figuur 3. Crieria per caegorie 28
6 winkelier...chipkaar alijd werk...communicaie beschikbaar is...financiële ransacies snel en kordaa worden afgehandeld chipkaarexploian communicaieprovider financiële inselling Figuur 4. Verwachingen en verplichingen voor een chipkaarexploian beheer, zijn di dus verwachingen voor hemzelf (en daarmee dus ook verplichingen voor hemzelf). Prakisch gezien beeken di da de keenveranwoordelijke een risicomarix (zie Joosen, 2010) invul, zoals weergegeven in figuur 5. Deze marix beva een overzich van de verplichingen (kolom Verpliching[i]) en verwachingen (rij Verwaching[j]), gegroepeerd volgens de parijen egenover wie deze verplichingen en verwachingen gelden. Per verpliching O word de impac van he nie nakomen van deze verpliching weergegeven me de scores L, M en H in de kolom Impac[i]. In een cel geef de afhankelijkheidscoëfficiën aan in welke mae de verwaching (kolom) van belang is voor he waarmaken van de verpliching (rij). Verder geef de keenveranwoordelijke per verwaching E aan in hoeverre hij erop verrouw da de oeleverancier deze verwaching (die voor de oeleverancier een verpliching is) gaa nakomen. De figuur laa da zien door middel van de russcores L, M en H onder elke verwaching in de rij Trusscore[j]. Per verpliching word op basis van de afhankelijkheidscoëfficiënen en russcores de kans op he nie nakomen van deze verpliching berekend in ermen van de scores L, M en H, zie kolom Kans[i]. Nu kan per verpliching he risico worden berekend op basis van kans en impac. De figuur oon di me de scores L, M en H in de kolom Risico[i]. Indien een risico hoog uikom, heef de keenveranwoordelijke e weinig conrole en zal hij coningeniemaaregelen moeen nemen, bijvoorbeeld overgaan naar een berouwbaardere oeleverancier. Op deze manier kan dus nie alleen de mae waarin een keenveranwoordelijke conrole heef over de robuusheid van die keen worden vasgeseld, maar heef die keenveranwoordelijke meeen een insrumen in handen waarmee hij de (onaccepabel groe) risico s die hierui voorvloeien kan beheren en miigeren. jezelf een ander verpliching[i] O1 O2 impac[i] kans[i] H H M L risico[i] H L risico accepabel? E1 E2 E3 H M L verwaching[j] russcore[j] O3 L H M Figuur 5. Risicomarix vanui één scope 29
7 IT-audi & Conclusies We hebben een mehodiek voorgeseld om de kwaliei van he besuringsproces op robuusheid van specifieke ICT-keens e kunnen vassellen. He serke pun van deze mehodiek is da deze in de ICT-keen, da wil zeggen over de individuele schakels heen, gebruik kan worden. De mehodiek is schaalbaar en uibreidbaar. Ze geef de aspecen weer waar kwalieisrisico s gelopen worden, zowel inern binnen de individuele schakels als ussen de schakels (dus in de keen). Als zodanig kan de mehodiek evens als basis dienen voor een keenbreed risicomanagemenproces. Een groe meerwaarde van de mehodiek is daarbij da deze een acueel beeld geef van he werk da nog moe worden gedaan (en wie da moe doen) om de grip op de robuusheid van ICT-keens e verhogen, en he versrekken van acuele overzichen van deze werklas aan he managemen, zoda zij erop kunnen suren da di werk (uieindelijk) ook gebeur. Hoewel wij ervan overuigd zijn da deze mehodiek veel poenie heef, moe da nog wel in de prakijk worden beproefd. Daarom komen wij graag in conac me organisaies die samen me ons deze mehodiek voor hun (bedrijfs-) of keensiuaie verder willen beproeven en onwikkelen. Lierauur Bhaacharyya, S. e.a. (2003). Service Availabiliy in IP Neworks. Sprin ATL Research Repor RR03-ATL Bell Labs (2006). Bell Labs Technical Journal. Volume 11, Number 3. Special Issue: Reliabiliy. ENISA (2009). Nework Resilience and Securiy: Challenges and Measures. EU Direcorae General Informaion Sociey and Media (2007). Availabiliy and Robusness of Elecronic Communicaions Infrasrucures. DRAFT Final Repor January Joosen, R. (2010). Gescoop risico managemen. Informaiebeveiliging, okober 2010, pp ICTRegie (2010a). Towards Trusworhy ICT Service Chains (kruisbesuiving ussen IIP s SaaS en Viale ICT). Zie www. ic2030.nl/iip-cooperaion-challenge.hml. ICTRegie (2010b). Viale ICT (IIP). Zie viale_ic.hml. Lilewood, B. & L. Srigini (2000). Sofware Reliabiliy and Dependabiliy: a Roadmap. ICSE 00 Proceedings of he Conference on The Fuure of Sofware Engineering, pp SERC (1996). Kwaliei van sofwareproduken: prakijkervaringen me een kwalieismodel. Den Haag: Sdu. Dr. ir. Harrie J.M. Basiaansen is consulan bij TNO op he gebied van enerprisearchiecuur en IT-besuring. harrie.basiaansen@no.nl. Rieks Joosen is onderzoeker bij TNO en doe onderzoek naar mehoden voor governance, risicomanagemen en procesinriching, me een bijzondere focus op de geauomaiseerde onderseuning daarvoor. rieks.joosen@no.nl. Dr. ir. Erik Meeuwissen is consulan bij TNO op he gebied van he beheersen van de performance van ICT-plaformen en de kwaliei van de diensen die hierover worden geleverd. erik. meeuwissen@no.nl. Dr. Frank Roijers is consulan bij TNO op he gebied van performancemodellering en opimalisaie van ICT-sysemen. frank. roijers@no.nl. 30
Outsourcing. in control. kracht geworden. Ad Buckens en Dennis Houtekamer
IT-audi & Ousourcing in conrol Leveranciersmanagemen en hird pary reporing Via ousourcing van sandaardprocessen proberen veel organisaies hun diensverlening aan de klan e verbeeren. Om in conrol e blijven
Nadere informatieMaster data management
meadaa Maser daa Aanpak voor opzeen van maserdaa-programma De kwaliei van de oenemende hoeveelheid daa in ondernemingen is van groo belang. Om die kwaliei e waarborgen kan maser daa worden oegepas. De
Nadere informatieErnst de Boer en Albert Kleinjan
archiecuur verzekeringen Inernaionale afsemming archiecuur noodzakelijk Archiecuurimpac van rends in de verzekeringswereld In de voorbije jaren is archiecuur vaak synoniem geworden aan beheersing : conroleren
Nadere informatieEfficiënter zakendoen en innoveren met mobiele communicatie
Whiepaper One Ne Efficiëner zakendoen en innoveren me mobiele communicaie One Ne is een complee oplossing voor hosed elefonie die kosen helder en beheersbaar maak, zorg voor eenvoud en de bereikbaarheid
Nadere informatieZeven stappen naar succesvolle offshore uitbesteding
globalisaie Zeven sappen naar succesvolle offshore uibeseding Een beheers proces voorkom eleursellingen Offshore uibeseding is een complexe manier van werken en er zijn veel verschillende onderwerpen die
Nadere informatieHoe goed bent u in control over de robuustheid van uw ICT-keten? -----
Hoe goed bent u in control over de robuustheid van uw ICT-keten? ----- Methodiek voor het bepalen van de mate van beheersing van robuustheid in ICT-ketens (Gepubliceerd in: Informatie, maart 2011) Harrie
Nadere informatiePrivacy en cloud computing
legale kaders Privacy en cloud compuing Beveiliging van persoonsgegevens in de cloud E-mail leen zich goed als cloudservice. He voordeel is da de ICT-afdeling geen eigen mailserver hoef op e zeen, wa efficiëner
Nadere informatieMaatschappelijk verantwoorde
groene IT MVO Meer dan alleen maar groene IT Maaschappelijk veranwoorde informaievoorziening en IT Organisaies zijn seeds meer bezig me duurzaamheid en maaschappelijk veranwoord ondernemen (mvo). De aueurs
Nadere informatieSoftwarearcheologie als basis voor strategie
sofware legacy Besuurlijke grip op sofware Sofwarearcheologie als basis voor sraegie Als he managemen grip wil krijgen op de sofware binnen de organisaie, kan onderzoek door onafhankelijke expers uikoms
Nadere informatieTesten aan de voorkant
esen als kriische Tesen aan de voorkan Opimaal rendemen halen ui s De meese organisaies zien esen als noodzakelijke en effecieve maaregel om de kwaliei van sysemen e bepalen en fouen erui e halen voorda
Nadere informatieSTICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM. Protocol Collegiale Visitaties
1 STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM Proocol Collegiale Visiaies Inleiding Aanleiding projec collegiale visiaie De gymnasia van de SHZG werken seeds inensiever samen aan de kwaliei van de gymnasiumopleiding,
Nadere informatiehaarlemmerolie van de IT? Tobias Kuipers en Per John
Complexiei onder conrole, kosen inzichelijk? Naar een diensbare Gezien de populariei van is he goed eens erug e gaan naar de basis en e kijken naar wa SOA eigenlijk is, wa de redenen zijn om he in e voeren,
Nadere informatieVan grijs naar groen. Richtlijnen voor energiebesparingen in het rekencentrum. groene IT MVO. Esther Molenwijk
Van grijs naar groen Richlijnen voor energiebesparingen in he rekencenrum Ook binnen de ICT-branche word men zich seeds bewuser van de invloed van hun acivieien op he klimaa. Seeds meer ICT-managers houden
Nadere informatieEen methodische aanpak voor legacy
Een mehodische aanpak voor legacy Assessmens resuleren in vier mogelijke sraegieën Legacysysemen vormen een acuu probleem als onderhoud onmogelijk word door verdwijnende kennis of beëindigde onderseuning
Nadere informatieEvolueren met portfoliomonitoring
sofware-engineering Evolueren me porfoliomonioring Toolki analyseer en visualiseer sofwaresysemen Door gebrek aan inzich beschouwen bedrijven hun sofwareporfolio vaak als weerbarsige en onbeheersbare doos
Nadere informatieTransparantie: van bedreiging tot businessmodel
rends Impac op organisaie en informaievoorziening Transparanie: van bedreiging o businessmodel Transparanie is een rend die zowel in he bedrijfsleven als in de publieke secor langzaam maar zeker in krach
Nadere informatieMultidisciplinair veranderen
archiecuur Innovaief simuleer he verandervermogen Mulidisciplinair veranderen Zorgverzekeraars hebben voordurend e maken me veranderingen in regelgeving en producen. Di vereis een goede afsemming ussen
Nadere informatieEr zijn deeloplossingen voor de verschillende architectuurterreinen beschikbaar, zoals de Unified Modeling Language (UML) voor softwaremodellering
business alignmen case Overkoepelende aal en echnieken ArchiMae-mehode verbind archiecuurdomeinen In juli 2002 sare een aanal Nederlandse insiuen en bedrijven he projec ArchiMae. He doel is een aal voor
Nadere informatieTestgedreven projectvoering
esen Tesgedreven projecvoering Uiloop en budgeoverschrijding voorkomen In veel i-projecen worden fouen in requiremens en documenaie pas bij de esvoorbereiding ondek. Di is duur omda de fouen pas laa in
Nadere informatieDe essenties van drie jaar NK ICT Architectuur
Trends in de inzendingen De essenies van drie jaar NK ICT Archiecuur He Nederlands Kampioenschap ICT Archiecuur is voor he eers georganiseerd in 2004 en heef o nu oe geleid o 25 archiecuurbeschrijvingen.
Nadere informatieUw auto in 3 simpele stappen
Uw auo in 3 simpele sappen 1 Als financieringsmaaschappij van Fia Group Auomobiles SA is Fia Financial Soluions als geen ander op de hooge van he Ialiaanse auoaanbod. Daarnaas beschik Fia Financial Soluions
Nadere informatieCloud computing: waar begin je aan?
cloud compuing Cloud compuing: waar begin je aan? Succesfacoren voor cloud compuing Cloud compuing is er en gaa nie meer weg. In 2010 sond he helemaal bovenaan in Garners hype cycle. Da geef aan da er
Nadere informatieWie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggerichte aanpak van pensioenvoorlichting
Wie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggeriche aanpak van pensioenvoorliching ERIK VAN DER SPEK De laase jaren is pensioenvoorliching vaak negaief in he nieuws gewees. Ui verschillende
Nadere informatieIn dít artike] wordt ingegaan op ontwikkelingen in de informatie technologie (IT) en de consequenties die dit heeft voor
Sae of he ar van securiy echnologie nvloed van veranderingen in de infornøie eclnologie op beveiliging Àueur: ir. Paul Overbeek Fysisch en Elekronísch Laboraoriu n - TNO Posbus 96864, 2509,JG Den Haag
Nadere informatieDe Woordpoort. De besteksverwerker van Het Digitale Huis
De Woordpoor De beseksverwerker van He Digiale Huis Een STABU-beseksverwerker zonder weerga. Verfrissend eenvoudig en och me meer mogelijkheden dan welke andere beseksverwerker ook. Zeer uigebreide mogelijkheden
Nadere informatieDit document beschrijft de methode voor de waarneming van de Dienstenprijzen; commerciële dienstverlening (Dienstenprijzenindex, DPI).
1. nleiding Di documen beschrijf de mehode voor de waarneming van de Diensenprijzen; commerciële diensverlening (Diensenprijzenindex, DP). 2. Doel De DP heef als doel om de gemiddelde prijsonwikkeling
Nadere informatie64% 70% 94% 85% 87% 73% 67% 75% 93% 60% 70% 100% 90% 100% 75% 70% 85% 100% Groen Vrij Internet Partij. Stelling CDA VVD D66 PvdA Groen Links
Semwijzer COC Nederland Gayvoe parijvergelijking 2006 www.gayvoe.nl Parij is he zeer oneens Parij is he oneens Parij voel er wel wa voor Parij is posiief Selling CDA VVD D66 PvdA Algehele score Gelijke
Nadere informatieEen risico- en kostengedreven aanpak voor architectuur
Een risico- en kosengedreven aanpak voor archiecuur Risico- en kosenmanagemen als primair businessdoel Archiecuur is e beschouwen als een discipline die gedreven word door risico s en kosen. Risico- en
Nadere informatieWat is een training? Het doel van een trainingssessie is om met het team en de spelers vastgestelde doelstellingen te bereiken.
Wa is een raining? He doel van een rainingssessie is om me he eam en de spelers vasgeselde doelsellingen e bereiken. De doelselling van de raining bepaal de inhoud van de rainingssessie. De keuze van de
Nadere informatieManu De Backer en Carlos De Backer
service-oriened archiecure Inleiding in BPMN Karakerisieken en mogelijkheden van de modelleringsaal Bedrijfsprocessen kunnen beschreven worden aan de hand van de gesandaardiseerde grafische noaie Business
Nadere informatiecase Gelaagde berichtenuitwisseling strafrechtsketen Respect voor verschillen en uiteenlopende bevoegdheden xml/integratie Brian Dommisse
xml/inegraie Respec voor verschillen en uieenlopende bevoegdheden Gelaagde berichenuiwisseling in de srafrechskeen He programma epv houd zich bezig me elekronische berichenuiwisseling in de srafrechskeen.
Nadere informatieDe Droomstroom. Het project/document-beheerprogramma van Het Digitale Huis
De Droomsroom He projec/documen-beheerprogramma van He Digiale Huis In he bouwvoorbereidingsproces spelen seeds meer gegevens een rol. We produceren als bezeenen informaie me een keur aan compuerprogramma
Nadere informatieSimulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland
Simulaiesudie naar Mehodebreuken in he Onderzoek Verplaasingen in Nederland Bianca Wouers Cenraal Bureau voor de Saisiek bias@cbs.nl Jan van den Brakel Cenraal Bureau voor de Saisiek jbrl@cbs.nl Bijdrage
Nadere informatieVoorkom onzichtbare verspilling: energiebehoefte
Voorkom onzichbare verspilling: energiebehoefe van sofware Energie besparen dankzij zuinigere sofware De afgelopen jaren is de energie-efficiënie van ICT-sysemen al serk oegenomen als gevolg van de behoefe
Nadere informatieDoor middel van deze memo informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot het dossier hoogspanningslijnen.
Gemeene Ede Memo Aan : Gemeeneraad Van : College van burgemeeser en wehouders Daum : 5 okober 203 Zaaknummer : 594 Opgeseld door : Rikker Sniselaar, Adviseur geluid, luchkwaliei en exerne veiligheid Bijlagen
Nadere informatiestand van zaken. Guido Bayens
archiecuur overheid Gecompliceerde pas de deux De elekronische overheid word onder archiecuur gebouwd De overheid saa voor de groe uidaging haar elekronische diensverlening ui e breiden en e opimaliseren.
Nadere informatieEtagevloeren. Ruimte creëren doe je met Nolte Opslag Systemen. www.nolteopslagsystemen.nl
Eagevloeren Ruime creëre g Sysemen g Sysemen is gespecialiseerd in de producie en levering van Eagevloeren. Een eagevloer ook wel enresol, mezzanine, ussenvloer, verdiepingsvloer of bordes genoemd, is
Nadere informatieRekenen banken te veel voor een hypotheek?
Rekenen banken e veel voor een hypoheek? J.P.A.M. Jacobs en L.A. Toolsema Me enige regelmaa word door consumenen en belangenorganisaies gesuggereerd da banken de hypoheekrene onmiddellijk naar boven aanpassen
Nadere informatiePda s in de organisatie
mobiel werken Handvaen voor mobiel beleid Pda s in de organisaie He gebruik van pda s in organisaies is aanrekkelijk omda werknemers daarmee alijd en overal over de laase informaie kunnen beschikken. De
Nadere informatieJuli 2003. Canonpercentages Het vaststellen van canonpercentages bij de herziening van erfpachtcontracten
Canonpercenages He vassellen van canonpercenages bij de herziening van erfpachconracen Juli 23 SBV School of Real Esae Drs. L.B. Uienbogaard Drs. J.P. Traudes Inhoud Blz. 1. Inleiding... 3 2. Toeliching
Nadere informatieInformatiebeveiliging. in de mobiele wereld. Risico s van mobiel werken. devices on the go. Willem Kossen
devices on he go Risico s van mobiel werken Informaie beveiliging in de mobiele wereld Mobiel werken is al lang geen hype meer. Inmiddels is he zakelijk gebruik van mobiele apparauur vrijwel volledig ingeburgerd.
Nadere informatiesoftware Architectuur en dynamiek van productsoftware Architectuur productsoftware ontwikkelt evolutionair architectuur
archiecuur sofware Archiecuur producsofware onwikkel evoluionair Archiecuur en dynamiek van producsofware Producsofwareonwikkeling ken een voorgeschreven dynamiek waarin produc- en procesverbeeringen een
Nadere informatieAl het goede van melk Aankoop Manager
Al he oede van melk Aankoop Manaer Funcie Je ben veranwoordelijk voor he onwikkelen en voeren van een aankoopbeleid waarbij zo unsi moelijk word aanekoch rekenin houdend me prijs, kwaliei, evenwichi assorimen
Nadere informatieLean IT: hype of volgend niveau?
procesverbeering Op naar groere klanevredenheid me Lean IT Lean IT: hype of volgend niveau? De Lean-filosofie is succesvol gebleken in de producieindusrie en lijk op he eerse gezich ook direc oe e passen
Nadere informatieRegeling Rijksbegrotingsvoorschriften 2012
Regeling Rijksbegroingsvoorschrifen 2012 Inhoudsopgave 1. Wijzigingen... 2. Tijdschema... 3. RBV deel I... He jaarverslag... 23 De inriching van de veranwoording... 23 He deparemenale jaarverslag... 24
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO
Correcievoorschrif VWO 009 ijdvak wiskunde A, He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor de beoordeling
Nadere informatieGEBRUIKSAANWIJZING. Binnenunit voor lucht-waterwarmtepompsysteem EKHBRD011ABV1 EKHBRD014ABV1 EKHBRD016ABV1 EKHBRD011ABY1 EKHBRD014ABY1 EKHBRD016ABY1
GEBRUIKSAANWIJZING Binnenuni voor luch-waerwarmepompsyseem en opies EKHBRD011ABV1 EKHBRD014ABV1 EKHBRD016ABV1 EKHBRD011ABY1 EKHBRD014ABY1 EKHBRD016ABY1 EKHBRD011ACV1 EKHBRD014ACV1 EKHBRD016ACV1 EKHBRD011ACY1
Nadere informatieAandacht voor allochtone studenten in het hoger onderwijs
Aandach voor allochone sudenen in he hoger onderwijs Inhoudsopgave Samenvaing en conclusies 5 1 Inleiding 15 1.1 Achergrond van he onderzoek 15 1.2 Opze van he onderzoek 16 1.3 Analyse van de nonrespons
Nadere informatielsolatieboxen met of zonder sluis?
lsolaieboxen me of zonder sluis? Modelonderzoek naar he risico voor kruisinfecies bij verschillende bouwkundige onwerpen voor een medium-care verpleegafdeling in he Wilhelmina Kinderziekenhuis e Urech
Nadere informatieGemeente Geertruidenberg
Z22DÖ\B Erfgoedinspecie.a.v. drs. J.R.M. Magdelijns Posbus 16478 2500 BL Den Haag Raamsdonksveer, 0 % m m Uw brief : 28 juni 2010 Uw kenmerk : EGI/219387 Onderwerp : Besuurlijke reacie op rappor van de
Nadere informatieBestemmingsplan Broek op Langedijk V A S T G E S T E L D
Besemmingsplan Broek op Langedijk V A S T G E S T E L D Besemmingsplan Broek op Langedijk VASTGESTELD Inhoud Toeliching + bijlagen Regels + bijlagen Verbeelding juni 01 Projecnummer 1.00..0.0 O v e r z
Nadere informatieGebouwautomatisering. Science Park. Drie gebouwen, één systeem, of toch niet?
Gebouwauomaisering WKO Amserdam Science Park Drie gebouwen, één syseem, o och nie? B+U 2 2014 33 In de bouw is men gewend e wheelen en e dealen binnen besaande siuaies. Zo ook was he geval bij de realisaie
Nadere informatieUitslagen voorspellen
Eindexamen vwo wiskunde A pilo 04-I Vraag Anwoord Scores Uislagen voorspellen maximumscore 3 De afsand ussen Wilders en Thieme is 4 De conclusie: nie meer dan wee maal zo groo maximumscore 3 Bij gelijke
Nadere informatieDe Knaakbaak. Het begrotingsprogramma van Het Digitale Huis
De Knaakbaak He begroingsprogramma van He Digiale Huis De Knaakbaak - gemaak door De Twee Snoeken Auomaisering - is een nieuwkomer in begroingsland, waarvan he markaandeel gesaag begin e groeien. He programma
Nadere informatieEindexamen wiskunde B1 havo 2004-II
Bacerieculuur De groei van he aanal baceriën van een bacerieculuur hang onder andere af van he voedingsparoon, de emperauur en de beliching. Ui onderzoek blijk da he aanal baceriën van een bepaalde bacerieculuur
Nadere informatieWind en water in de Westerschelde. Behorende bij de Bacheloropdracht HS
Behorende bij de Bacheloropdrach HS Door: Julia Berkhou Lena Jezuia Sephen Willink Begeleider: Prof.dr. A.A. Soorvogel Daum: 17 juni 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Achergrondinformaie 3 2.1 He geij.................................
Nadere informatieHerziening van de WWB-raming voor het Centraal Economisch Plan 2012
Herziening van de WWB-raming voor he Cenraal Economisch Plan 2012 CPB Achergronddocumen Maar 2012 Gijs Roelofs 1 Samenvaing In di CPB Achergronddocumen word een nieuwe ramingsregel voor he bijsandsvolume
Nadere informatieOpenbaar. Ontwerp-bestemmingsplan Nijmegen Midden 2015
Collegevoorsel Openbaar Onderwerp Onwerp-besemmingsplan Nijmegen Midden 0 Programma Sedelijke onwikkeling Porefeuillehouder B. Velhuis Samenvaing He laase (geacualiseerde) besemmingsplan voor Nijmegen
Nadere informatieImpressie bijeenkomst provinciaal netwerk d.d
Impressie bijeenkoms provinciaal newerk d.d. 11-11-16 Op 11 november jl. was he provinciale newerk bewonersiniiaieven op he gebied van wonen, welzijn en zorg e gas bij Luneen Wil Wel. Cenraal hema was
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2015
Correcievoorschrif VWO 205 ijdvak wiskunde C (pilo) He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor
Nadere informatieHoreca Starterskrant
Horeca Sarerskran 04 Als leerbedrijf zelf uw personeel opleiden 06 Succes zi in de ondernemer in regels, vergunningen en subsidies 08 Wegwijs maak u een goede kans bij de bank 16 Zó een uigave van 02 SVH
Nadere informatieBlok 1 - Vaardigheden
6 Blok - Vaardigheden Blok - Vaardigheden Exra oefening - Basis B-a Bij abel A zijn de facoren achereenvolgens 8 : = 6 ; 08 : 8 = 6 en 68 : 08 = 6. Bij abel A is sprake van exponeniële groei. Bij abel
Nadere informatieHogerbeetsstraat 18-B. 3039 XJ Rotterdam. Vraagprijs: 220.000 k.k. Woonbron Makelaars. woonoppervlakte 100 m2 3 slaapkamers te koop
Hogerbeessraa -B 303 XJ Roerdam woonoppervlake 100 m 3 slaapkamers e koop Vraagprijs: 0.000 k.k. Woonbron Makelaars info@woonbronmakelaars.nl 010-0 00 www.woonbronmakelaars.nl Kenmerken Locaie Energie
Nadere informatie2.4 Oppervlaktemethode
2.4 Opperlakemehode Teken he --diagram an de eenparige beweging me een snelheid an 10 m/s die begin na 2 seconden en eindig na 4 seconden. De afgelegde weg is: =. (m/s) In he --diagram is de hooge an de
Nadere informatieHoofdstuk 2 - Overige verbanden
Hoofdsuk - Overige verbanden bladzijde < a D 4 4,, 8 dus heef de vergelijking 4p p +, geen oplossingen en zijn er geen snijpunen van de grafiek me de horizonale as. b 4p p +,, p 4p p of p 4 + c Voor p
Nadere informatieEen nieuwe model van bekostigen van Shared Services
Een nieuwe model van bekosigen van Shared Services Thierry Bruyneel Harold den Heijer Agenda Inroducie Rene Burgler 5 min Inroducie B&M 5 min The sripped down problem Succes facoren Discovery our van de
Nadere informatieCONVE NANT KI N DEROPVANG EN ONDERWIJS
CONVE NANT K N DEROPVANG EN ONDERWJS { ( ì 'h!\ irl Ëf \- 'v 1, û \ e a i '.* L(l. ìli-, \ i, ù. * qr 'L,i /,! 2. \ al> - ç Di convenan beschrijf de samenwerkingsafspraken ussen de aanbieders van Kinderopvang
Nadere informatieFinanciële hulpaanvragen, hoe gaat u er mee om? Keuzewaaier: Handleiding voor de diaconie, ZWO- of zendingscommissie
Financiële hulpaanvragen, hoe gaa u er mee om? Keuzewaaier: Handleiding voor de diaconie, ZWO- of zendingscommissie Ieder jaar word in uw gemeene een collecerooser vasgeseld. Daarin is plaas voor projecen
Nadere informatieSalarisschaal: LC Werkterrein: Onderwijsproces -> Leraren. Salarisschaal: LB. Werkterrein: Onderwijsproces -> Leraren Activiteiten: Beleids- en
Leraar basisonderwijs LA Leraar basisonderwijs LB Leraar speciaal (basis)onderwijs LB Leraar speciaal (basis)onderwijs LC Salarisschaal: LA Salarisschaal: LB Salarisschaal: LB Salarisschaal: LC Werkerrein:
Nadere informatieBijverdiensten of inkomsten als freelancer, alfahulp, artiest of beroepssporter
bij aangife inkomsenbelasing 2011 11 U verbouwde bijvoorbeeld een pand, zoda er afzonderlijke apparemenen zijn onsaan die u verkoch of nog gaa verkopen. he voor en minse 30% zelf uivoeren van groo onderhoud
Nadere informatiete r Geachte mevrouw Schultz van Haegen,
e r Braban Waer NV. Telefoon 0736838888 Fa 073 683 89 99 Ineme wj.brabanwaer.n1 Kiderse www.duk1nbqabariwae.nl Miniserie van i&m Mevrouw drs. M.H. Schulz van Haegen Pos1ares Posbus 1068 Posbus 20901 2500
Nadere informatieGemeenteraadsvergadering Neerijnen BESLUITENLIJST
Gemeeneraadsvergadering Neerijnen (16046\...) BESLUITENLIJST Daum : donderdag 25 april 2013 Tijd : 19.30 uur Plaas : raadzaal gemeenehuis Neerijnen Aanwezig : mevrouw P. van Kuilenburg (GBN), de heer C.
Nadere informatieEindexamen wiskunde A1-2 vwo I
Eindexamen wiskunde A- vwo 009 - I Beoordelingsmodel Vraag Anwoord Scores Emissierechen maximumscore 3 Mogelijkheid kos 50 000 euro Mogelijkheid lever 50 000 euro aan emissierechen op Mogelijkheid kos
Nadere informatieOnderzoek naar waarschuwingsniveaus voor de dekkingsgraad op marktwaardebasis
Onderzoek naar waarschuwingsniveaus voor de dekkingsgraad op markwaardebasis Jasper Holke Klein Juni 2009 Vrije Universiei Faculei der Exace Weenschappen Sudieriching Bedrijfswiskunde en Informaica De
Nadere informatieHoreca Starterskrant
Horeca Sarerskran 04 Als leerbedrijf zelf uw personeel opleiden 06 Succes zi in de ondernemer in regels, vergunningen en subsidies 08 Wegwijs maak u een goede kans bij de bank 16 Zó een uigave van 02 SVH
Nadere informatieVan metadata naar kennis
meadaa Een onologie creëren me Topic Maps Van meadaa naar kennis Soms zijn meadaa e beperk om een documen gemakkelijk erug e vinden en zouden de meadaa eigenlijk me meer kennis verrijk moeen worden. Me
Nadere informatieLeveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kunst Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars BBK Amsterdam
Leveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kuns Beroepsvereniging van Beeldende unsenaars BB Amserdam Gedeponeerd er griffie van de Arrondissemens-Rechbank e Amserdam d.d. 23-6-1983 onder nummer 174/1983
Nadere informatieHoofdstuk 2 - Overige verbanden
Moderne Wiskunde Uiwerkingen bij vwo C deel Hoofdsuk Overige verbanden Hoofdsuk - Overige verbanden bladzijde < a D 4 4,, 8 dus heef de vergelijking 4p p +, geen oplossingen en zijn er geen snijpunen van
Nadere informatieStappenplan. Winning Aardwarmte voor Glastuinbouw. Ammerlaan Grond & Hydrocultuur VOF. Voor een krachtige klimaatneutrale glastuinbouw.
December 2013 Sappenplan Winning Aardwarme voor Glasuinbouw Rik van den Bosch: Ben Flipse: Radboud Vorage: Vleesomaenbedrijf A+G van den Bosch Ammerlaan Grond & Hydroculuur VOF GreenhouseGeoPower 1 Voor
Nadere informatieFibbe Advocaten. Wilhelminastraat 66. 2011 VP Haarlem
Fibbe Advocaen Wilhelminasraa 66 2011 VP Haarlem Wij, Fibbe Advocaen e Haarlem, doen ons bes om u zoveel mogelijk van diens e zijn. Daarom willen wij u vragen mee e werken aan een klanevredenheidsonderzoek.
Nadere informatieBijverdiensten of opbrengsten als freelancer, gastouder, artiest of beroepssporter
bij aangife inkomsenbelasing 2014 voor buienlands belasingplichigen IB 264-1T41FD BUI Bijverdiensen of opbrengsen als Werke u in 2014 als freelancer of gasouder of had u bijverdiensen? Selde u een beziing,
Nadere informatieOVERZICHT. De Raad 09-12-2014 Aanvang: 19:00. Vermeerzaal 1.03. Tijd. Molendijkzaal 0.01. Raadzaal 1.02. Het Plein 19:00
OVERZICHT De Raad 0--0 anvang: :00 Tijd Raadzaal.0 Molendijkzaal 0.0 Vermeerzaal.0 He Plein :00 :0 Tweerichingenvarian omgeving Kersenbaan vrz: Dijkserhuis pfh: Buijelaar secr: Bongers Onwikkeling groenvisie
Nadere informatieADOBE ACROBAT 9-PRODUCTREEKS
ACROBAT 9-DUCTREEKS DUCTVERGELIJKING Me Acroba 9 kun u beer dan ooi communiceren me PDF, de sandaard voor de uiwisseling van elekronische documenen. Aan de hand van di vergelijkend overzich kun u bepalen
Nadere informatieGeen enkel lakproces is gelijk aan andere systemen.
My of i l er ec hni eki n er na i ona l T : +31( 0) 481461191 E : i nf o@my ogend. c om W: www. my ogend. c om Pos a dr es Wi l l em Al e x a nder s r a a 23c 6691E EGend Geen enkel lakproces is gelijk
Nadere informatieLans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek achter persoonlijke pensioenrekeningen in de uitkeringsfase. Netspar OCCASIONAL PAPERS
Nespar OCCASIONAL PAPERS Lans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek acher persoonlijke pensioenrekeningen in de uikeringsfase Techniek acher persoonlijke pensioenrekeningen in de uikeringsfase
Nadere informatieStudiekosten of andere scholingsuitgaven
Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 2013 IB 275-1T31FD Volg u in 2013 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVC-procedure (Erkenning Verworven Compeenies)?
Nadere informatiewiskunde A pilot vwo 2015-I
Piramiden maximumscore a = en x =,5 geef h = 6,5 (dm) De oppervlake van he grondvlak is,5,5 = 6, 5 (dm²) De inhoud is 6, 5 6,5 4 (dm³) ( nauwkeuriger) maximumscore 4 I = x (9 x ) geef di 6 d = x x x x
Nadere informatieOverzicht. Inleiding. Classificatie. NP compleetheid. Algoritme van Johnson. Oplossing via TSP. Netwerkalgoritme. Job shop scheduling 1
Overzich Inleiding Classificaie NP compleeheid Algorime van Johnson Oplossing via TSP Newerkalgorime Job shop scheduling 1 Inleiding Gegeven zijn Machines: M 1,,..., M m Taken: T 1, T 2,... T n Per aak
Nadere informatieIntegratiepracticum III
Inegraiepracicum III Casus I Projecevaluaie Irrigaie landbouwgronden in Ruriania Bas Beerenhou (556622) & Cliff Voeelink (554506) Deadline casus I: 2 januari 2007 TR2 Inleiding Er zijn een hoop derdewereldlanden.
Nadere informatieStudiekosten en andere scholings uitgaven
bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1TFD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure (Erkenning
Nadere informatieDeel 2. Basiskennis wiskunde
Deel 2. Basiskennis wiskunde Vraag 26 Definieer de funcie f : R R : 7 cos(2 ). Bepaal de afgeleide van de funcie f in he pun 2π/2. (A) f 0 ( 2π/2) = π (B) f 0 ( 2π/2) = 2π (C) f 0 ( 2π/2) = 2π (D) f 0
Nadere informatiedigitale signaalverwerking
digiale signaalverwerking deel 2: sampling en digiale filerechniek Hoewel we de vorige keer reeds over he samplen van signalen gesproken hebben, komen we daar nu op erug, om de ermee samenhangende effecen
Nadere informatie1: OVER HET JAAR 1999 4
: OVER HET JAAR 999 4 _ m () ERHATUM Pag 5 Resulaa 999 na financieringsiasen moe zijn: 954 Pag 47 Desinveseringen in immaeriële vase aciva moe zijn: Desinveseringen in maeriële vase aciva Kengeallen 5
Nadere informatieNoordhoff Uitgevers bv
a b c d e a Analyse De omze was in 987 ongeveer, miljard (de recher as) De wins was ongeveer 6 miljoen (linker as) 6 miljoen 6 miljoen = %, % Er is sprake van verlies als de wins/verlies-grafiek negaief
Nadere informatieCorrectievoorschrift HAVO 2017
Correcievoorschrif HAVO 207 ijdvak oud programma wiskunde A He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 AanIeveren scores Regels
Nadere informatieC. von Schwartzenberg 1/11
G&R havo A deel C von Schwarzenberg 1/11 1a m 18:00 uur He verbruik was oen ongeveer 1150 kwh 1b Minimaal ongeveer 7750 kwh (100%), maimaal ongeveer 1150 kwh (145,%) Een oename van ongeveer 45,% 1c 1d
Nadere informatieBijverdiensten of inkomsten als freelancer, alfahulp, artiest of beroepssporter
bij aangife inkomsenbelasing 2012 12 U verbouwde bijvoorbeeld een pand, zoda er afzonderlijke apparemenen zijn onsaan die u verkoch of nog gaa verkopen. he voor en minse 30% zelf uivoeren van groo onderhoud
Nadere informatieGebruik van condensatoren
Gebruik van condensaoren He spanningsverloop ijdens he laden Als we de schakelaar s sluien laden we de condensaor op. De condensaorspanning zal oenemen volgens een exponeniële funcie en de spanning over
Nadere informatieBijverdiensten of inkomsten als freelancer, gastouder, artiest of beroepssporter
bij aangife inkomsenbelasing 2012 12 freelancer, gasouder, aries of apparemenen zijn onsaan die u verkoch of nog gaa verkopen. he voor en minse 30% zelf uivoeren van groo onderhoud of andere aanpassingen
Nadere informatieTuinstijlen. Tuinstijlen. Het ontstaan van tuinstijlen. Formele tuinstijl. Informele tuinstijl. Moderne tijd
Tuinsijlen Tuinsijlen He aanleggen van een uin word voorafgegaan door he maken van een uinonwerp. Om de uin o een geheel e maken moe u in he onwerp rekening houden me een bepaalde uinsijl. Door allerlei
Nadere informatie