Testen aan de voorkant
|
|
- Sofie Michiels
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 esen als kriische Tesen aan de voorkan Opimaal rendemen halen ui s De meese organisaies zien esen als noodzakelijke en effecieve maaregel om de kwaliei van sysemen e bepalen en fouen erui e halen voorda ze in producie gaan. He is echer nie alijd efficiën. Veel van de gevonden fouen in ess zijn vroeg in he onwikkelrajec gemaak, wa o onnodig hoge reworkkosen leid. Seeds meer organisaies voeren daarom s ui waarmee die fouen veel eerder worden gevonden. Er zijn echer nog weinig organisaies die opimaal rendemen halen ui s. Jan Jaap Cannegieer en Mark van der Zwan De afgelopen jaren heef esen een vase, onbewise plaas veroverd in onwikkelrajecen. Tesen is bij veel organisaies een aciviei die vroeg in he onwikkelrajec begin me he opsellen van een essraegie en he opsellen van escases. He is bij veel organisaies nie ies wa de bouwers nog even snel na de onwikkeling doen. De redenen hiervoor zijn duidelijk. De samenhang van sysemen is zo complex da fouen me groe gevolgen snel gemaak worden. Daarnaas neem he belang van goede sysemen zienderogen oe. Veel organisaies zijn eracher gekomen da esen een vak is. De meese esrajecen besaan ook ui meerdere essooren me allemaal hun eigen doel en oegevoegde waarde. Vaak word di samengeva in he zogenaamde V-model (zie figuur 1). De kwaliei van sysemen is inzichelijk en sysemen gaan me minder fouen in producie. Toch is da nie helemaal waar. Ui onderzoek blijk namelijk da veel van de fouen gevonden in ess eerder hadden kunnen worden gevonden. Da ze pas in een laere fase worden gevonden, breng hoge kosen me zich mee. He blijk da (Sandish Group, 2006; Jones, 2000): 60 procen van de fouen kom door onjuise/ onduidelijke requiremens; 80 procen van de fouen kan eerder worden gevonden dan pas ijdens he esen; 40 o 60 procen van de projeckosen worden veroorzaak door rework. Di slui aan op onze prakijkervaring. Veel projecen lopen ui in de esfase en de vraag rijs dan of he esen nie goedkoper kan. De uiloop bij he esen word echer veroorzaak door de vele fouen die in he syseem zien! Nie he esen op zich maar he fei da er veel fouen in he syseem zien maak esen ijdrovend. Als deze fouen eerder worden gevonden, word de uiloop in de esfase vanzelf minder en worden hoge kosen en onverwache uiloop voorkomen. Seeds meer organisaies realiseren zich di. Daarnaas saa in zo ongeveer elke mehode da s een belangrijk onderdeel zijn van de projecvoering. Voorbeelden van dergelijke mehoden zijn RUP, PRINCE2, CMMI voor onwikkeling en CMMI 28
2 Samenvaing Door he professioneel uivoeren van s kunnen onnodige reworkkosen en onnodige uiloop worden voorkomen. He op professionele wijze uivoeren van s op zichzelf lever al veel op. Door de fouen die gevonden worden ijdens de s e evalueren neem de oegevoegde waarde van s nog verder oe. Op die manier worden projecen op lange ermijn nog goedkoper, sneller en succesvoller. voor acquisiie. Om nog even bij de laase sil e saan: vooral bij he beheersen van uibeseding en goed opdrachgeverschap worden s als essenieel gezien. V-model word W-model He concep van s is eenvoudig: je laa één of enkele medewerkers die he produc nie hebben gemaak he produc beoordelen, evenueel op basis van een refereniekader of uigangsdocumen waaraan he produc dien e voldoen. He produc kan een documen zijn, maar kan ook heel goed code, een daabase of een inerfacebeschrijving en dergelijke zijn. Figuur 2 geef de essenie van een weer. Reviewen is meer dan een documen op he bureau van een collega gooien en vragen of die collega he even wil lezen en de opmerkingen erug wil koppelen. Bij een belangrijk ussenproduc kan worden gekozen voor een formelere en uigebreidere vorm van en. Enkele kenmerken van professionele s zijn: Er is voldoende ijd gereserveerd voor de s. Er zijn meerdere ers me allemaal een andere achergrond. Er word een sraegie opgeseld waarbij iedere er naar andere fouen op zoek gaa. Bevindingen worden gesrucureerd vasgelegd. De word begeleid door een ervaren moderaor. De word uigevoerd aan de hand van checkliss of uigangsdocumenaie waaraan he e en produc moe voldoen. De voordelen van s worden bepaald en gerapporeerd. Evenueel worden ook andere merieken opgeseld. wens werkelijkheid Door de s op e nemen in he V-model onsaa een beeld wanneer welke word uigevoerd. Dan onsaa he zogenaamde W-model; een voorbeeld hiervan is opgenomen in figuur 3. requiremens funcioneel echnisch realisaie Figuur 1. V-model syseemes & keenes accepaiees inegraiees programmaes Opimaal rendemen He zou fanasisch zijn als fouen eerder werden gevonden, he esen minder uiloop, de communicaie beer verloop e ceera. Iedereen blij? Ja, mis s op professionele wijze worden uigevoerd. Maar och is he verhaal nog nie ui. Reviews leveren namelijk informaie op waarmee organisaies hun werkwijze fundameneel kunnen verbeeren. He vinden en hersellen van fouen lever eenmalig voor he projec al de nodige voordelen op, he voorkomen van fouen door ze e analyseren en de oorzaak weg e nemen lever voor alle oekomsige projecen nog veel meer op. Di word prevenie genoemd. De essenie van prevenie is opgenomen in figuur 4, die een uibreiding is van figuur 2. 29
3 esen als kriische concepproduc verbeerd produc Onder he moo voorkomen is beer dan genezen kan de oegevoegde waarde van s nog veel hoger zijn. Veel verbeerrajecen worden gebaseerd op he geloof da een bepaalde mehode oegevoegde waarde heef voor een organisaie. Door verbeeringen door e voeren op basis van analyses waar en wanneer de meese fouen zijn gemaak, neem he commimen van managemen en medewerkers zienderogen oe. He is immers duidelijk welke problemen worden opgelos. Prevenie Prevenie van fouen kan op wee niveaus plaasvinden: op persoonlijk niveau en op organisaieniveau. Bij prevenie op persoonlijk niveau analyseer de maker van he produc da ged is de bevindingen en probeer hij of zij voor zichzelf e acherhalen hoe de fou heef kunnen onsaan: Onbrak bepaalde informaie? Mis ik bepaalde kennis of vaardigheden? Was de inpu waarop ik mijn werk gebaseerd heb van voldoende niveau? Ui deze analyse kunnen persoonlijke verbeerdoelsellingen naar voren komen. Door bij een volgende vas e sellen of dezelfde fouen nogmaals gemaak zijn, kan de medewerker vassellen of de persoonlijke werkwijze daadwerkelijk is verbeerd. Deze vorm van prevenie lijk een heel individueel proces. Om prevenie op persoonlijk niveau meer e srucureren en er he opimale rendemen ui e halen kan een medewerker projec Figuur 2. Essenie van s begeleid worden door een coach. Ui de prakijk blijk da he effec van prevenie op persoonlijk niveau aanzienlijk hoger is als de medewerker door een coach word begeleid. Prevenie op organisaieniveau word causale analyse genoemd. De doelen van causale analyse zijn he acherhalen van de oorzaak in de werkwijze van de organisaie en he formuleren van procesverbeervoorsellen om deze oorzaak weg e nemen. De acherliggende doelselling is om ervoor e zorgen da dezelfde fou nie nog een keer word gemaak of da die fou eerder word gevonden. De causale analyse besaa ui drie sappen, zoals weergegeven in figuur 5. De inpu van de causale analyse zijn de fouen, bijvoorbeeld alle fouen van één, alle fouen van alle s in een bepaald projec of alle fouen van een bepaald proces. He is nie zinvol om alle fouen e analyseren. De vraag welke fouen worden geanalyseerd is afhankelijk van de volgende aspecen: de gevolgschade als de fou nie word gevonden; De verschillende ypen. De volgende ypen worden onderscheiden (op basis van IEEE 1028): Collegiale. De collegiale is een informele uigevoerd door een of meer collega s. Walkhrough. Bij een walkhrough leid de aueur een groep door een documen of een ander produc en lich de aueur de acherliggende gedaches en keuzes oe. Inhoudelijke. De inhoudelijke is een gesrucureerde, inhoudelijke beoordeling van een produc door een of meer ers me als doel e bepalen of he produc bruikbaar is voor he doel waarvoor he is gemaak. Inspecie. Een inspecie is een formele verificaiemehode georganiseerd en begeleid door een gerainde moderaor. He doel van een inspecie is he vinden van fouen en he acherhalen van de oorzaak van fouen. Managemen. Een managemen is gerich op he bepalen van de saus van een projec. Op basis van deze saus word besloen over de voorgang van een projec. Ui onderzoek blijk da bij een formeler ype meer fouen worden gevonden (Jones, 1996). Bij een informele van een word 25 o 40 procen van de fouen gevonden, bij een formele van een 45 o 65 procen. 30
4 wens werkelijkheid requiremens walkhrough funcioneel inspecie syseemes & keenes echnisch inhoudelijke realisaie collegiale Figuur 3. W-model he aanal gelijksoorige fouen; de inspanning die he kos om de oorzaak van de fou weg e nemen; de inspanning die he kos om een fou nu e hersellen. He analyseren van de fouen gebeur in een sessie waarbij de deelnemers onder leiding van een faciliaor de oorzaak of oorzaken van de geseleceerde fouen acherhalen. Voor he analyseren zijn verschillende echnieken beschikbaar, zoals he visgraadiagram, de fouboomanalyse, de Pareoanalyse en indeling in de POCOT-caegorieën (Proces, Opleiding/kennis, Communicaie, Organisaie en Technologie). Op basis van de oorzaak sellen de deelnemers verbeervoorsellen op. De vraag hierbij is wa er moe veranderen in de werkwijze van de organisaie om de fou e voorkomen of de fou eerder e vinden. Voor he opsellen van verbeervoorsellen kunnen heel goed brainsormechnieken worden gebruik. Uieindelijk lever de causale analyse verbeervoorsellen op aan de hand waarvan de organisaie haar processen kan verbeeren. Hierbij geld wel één waarschuwing: he implemeneren van de verbeervoorsellen hoor nie bij de causale analyse. Als er echer nies me de verbeervoorsellen gebeur, neem de bereidheid om ijd e beseden aan he analyseren van fouen zienderogen af. To slo Tesen is in veel organisaie onomsreden maar wel vaak een inefficiën proces. Veel van de gevonden fouen worden vroeg in een onwikkelrajec gemaak. Hoewel s nooi geheel in de plaas kunnen komen van he esen, kunnen door he professioneel uivoeren van s onnodige reworkkosen en onnodige uiloop worden voorkomen. He op professionele wijze uivoeren van s op zichzelf lever al veel op, door de uikomsen van de s in de vorm van de fouen opimaal e gebruiken neem de oegevoegde waarde van s nog verder oe. Op die manier worden organisaies op lange ermijn (nog) succesvoller. Er zijn voldoende bewijzen om (projec) managers hiervan e overuigen. concepproduc projec verbeerd produc accepaiees inegraiees programmaes procesverbeeringen Figuur 4. Reviews me fouprevenie analyse bevindingen fouprevenie 31
5 esen als kriische»door he professioneel uivoeren van s kunnen onnodige reworkkosen en onnodige uiloop worden voorkomen«di arikel is in hoge mae gebaseerd op he boek Reviews in de prakijk: esen aan de voorkan (Cannegieer e.a., 2008), he enige Nederlandsalige boek over s. Lierauur Cannegieer, H.J.J. e.a. (2008). Reviews in de prakijk: esen aan de voorkan. Den Haag: Academic Service. Fagan, M.E. (1976). Design and Code Inspecions o Reduce errors in Program Developmen. IBM Sysems Journal 15(3). Gilb, T. & D. Graham (1993). Sofware Inspecions. Addison Wesley. Grady, R.B. (1992). Pracical merics for projec managemen and process improvemen. Prenice Hall. Humphrey, W. (1989). Managing he sofware process. Addison Wesley. Jones, C. (1996). Sofware defec removal efficiëncy. Compuer 29 nr. 4 (april). Jones, C. (2000). Sofware Assessmens, benchmarks, and bes pracices. Addison Wesley. Larson, R. (1975). Tesplan and Tescase inspecion specificaion. IBM Repor TR Remus, H. (1978). Direcions for he Applicaions of Srucured Mehodologies. IBM repor TR Rico, D. (2002). How o Esimae ROI for Inspecions, PSPsm, TSPsm, SW-CMM, ISO 9000, and CMMIsm. SickyMinds, sepember Sandish Group (2006). The Chaos Repor. Jan Jaap Cannegieer is adjunc-direceur, consulan en docen bij SYSQA B.V. jcannegieer@sysqa.nl. Mark van der Zwan is consulan en docen bij Improve Qualiy Services B.V. mzw@improveqs.nl. Voordelen van en Reviews voorbereiden en uivoeren kos ijd en geld. Medewerkers zijn er al gauw een aanal uur mee bezig en de ijd die eraan beseed is kan nie ergens anders aan beseed worden. Tegenover deze kosen moeen nauurlijk wel opbrengsen saan. Al jarenlang ween we da er groe kwaniaieve voordelen e behalen zijn me s. Een kleine greep ui de lierauur: 23 procen besparing op programmeren en 25 procen reducie van doorloopijd (Fagan, 1976); afname van he ICT-budge me 15 procen (Remus, 1978); afname van de esinspanning me 80 o 85 procen (Remus, 1978; Larson, 1975); sijging van de produciviei me 30 o 100 procen (Gilb & Graham, 1993); afname van de doorloopijd me 10 o 30 procen (Gilb E Graham, 1993); afname van ess me facor 5 o 10 (Gilb & Graham, 1993); afname van de onderhoudskosen me facor 2/3 (Gilb & Graham, 1993); reurn on invesmen (ROI) van 10 en afname van de ime-o-marke me 18 maanden bij Hewle-Packard (Grady, 1992); afname van de kosen om fouen e vinden me facor 10 en oename van de produciviei van 14 procen bij AT&T (Humphrey, 1989); ROI van 37 (Rico, 2002). In de periode van 2001 o heden heef een van de aueurs bij diverse implemenaies van s een ROI ussen de 5,9 en 7,7 gehaald. Bij één opdrachgever is in een half jaar ijd euro bespaard, bij een andere opdrachgever in een half jaar 1,6 miljoen euro. Ook zijn er nie-kwaniaieve voordelen van s, zoals: minder onverwache uiloop; beere documenaie; beere communicaie ussen de disciplines; iniiaie van procesverbeering; soepelere esuivoering; soepelere oplevering van sysemen; beere suurinformaie; hogere klanevredenheid; beere werksfeer door minder problemen in projecen. inpu: fouen seleceren fouen analyseren fouen opsellen verbeervoorsellen oupu: verbeervoorsellen Figuur 5. Causale analyse 32
Testgedreven projectvoering
esen Tesgedreven projecvoering Uiloop en budgeoverschrijding voorkomen In veel i-projecen worden fouen in requiremens en documenaie pas bij de esvoorbereiding ondek. Di is duur omda de fouen pas laa in
Nadere informatiehaarlemmerolie van de IT? Tobias Kuipers en Per John
Complexiei onder conrole, kosen inzichelijk? Naar een diensbare Gezien de populariei van is he goed eens erug e gaan naar de basis en e kijken naar wa SOA eigenlijk is, wa de redenen zijn om he in e voeren,
Nadere informatieEvolueren met portfoliomonitoring
sofware-engineering Evolueren me porfoliomonioring Toolki analyseer en visualiseer sofwaresysemen Door gebrek aan inzich beschouwen bedrijven hun sofwareporfolio vaak als weerbarsige en onbeheersbare doos
Nadere informatieMaster data management
meadaa Maser daa Aanpak voor opzeen van maserdaa-programma De kwaliei van de oenemende hoeveelheid daa in ondernemingen is van groo belang. Om die kwaliei e waarborgen kan maser daa worden oegepas. De
Nadere informatieSoftwarearcheologie als basis voor strategie
sofware legacy Besuurlijke grip op sofware Sofwarearcheologie als basis voor sraegie Als he managemen grip wil krijgen op de sofware binnen de organisaie, kan onderzoek door onafhankelijke expers uikoms
Nadere informatieEen methodische aanpak voor legacy
Een mehodische aanpak voor legacy Assessmens resuleren in vier mogelijke sraegieën Legacysysemen vormen een acuu probleem als onderhoud onmogelijk word door verdwijnende kennis of beëindigde onderseuning
Nadere informatieEr zijn deeloplossingen voor de verschillende architectuurterreinen beschikbaar, zoals de Unified Modeling Language (UML) voor softwaremodellering
business alignmen case Overkoepelende aal en echnieken ArchiMae-mehode verbind archiecuurdomeinen In juli 2002 sare een aanal Nederlandse insiuen en bedrijven he projec ArchiMae. He doel is een aal voor
Nadere informatieOutsourcing. in control. kracht geworden. Ad Buckens en Dennis Houtekamer
IT-audi & Ousourcing in conrol Leveranciersmanagemen en hird pary reporing Via ousourcing van sandaardprocessen proberen veel organisaies hun diensverlening aan de klan e verbeeren. Om in conrol e blijven
Nadere informatieWat is een training? Het doel van een trainingssessie is om met het team en de spelers vastgestelde doelstellingen te bereiken.
Wa is een raining? He doel van een rainingssessie is om me he eam en de spelers vasgeselde doelsellingen e bereiken. De doelselling van de raining bepaal de inhoud van de rainingssessie. De keuze van de
Nadere informatieMultidisciplinair veranderen
archiecuur Innovaief simuleer he verandervermogen Mulidisciplinair veranderen Zorgverzekeraars hebben voordurend e maken me veranderingen in regelgeving en producen. Di vereis een goede afsemming ussen
Nadere informatieTransparantie: van bedreiging tot businessmodel
rends Impac op organisaie en informaievoorziening Transparanie: van bedreiging o businessmodel Transparanie is een rend die zowel in he bedrijfsleven als in de publieke secor langzaam maar zeker in krach
Nadere informatieHoe goed bent u in control over de robuustheid van uw ICT-keten?
IT-audi & Hoe goed ben u in conrol over de robuusheid van uw ICT-keen? Mehodiek voor bepalen van mae van beheersing van robuusheid in ICT-keens ICT-keens worden enerzijds seeds complexer en anderzijds
Nadere informatieCloud computing: waar begin je aan?
cloud compuing Cloud compuing: waar begin je aan? Succesfacoren voor cloud compuing Cloud compuing is er en gaa nie meer weg. In 2010 sond he helemaal bovenaan in Garners hype cycle. Da geef aan da er
Nadere informatieVoorkom onzichtbare verspilling: energiebehoefte
Voorkom onzichbare verspilling: energiebehoefe van sofware Energie besparen dankzij zuinigere sofware De afgelopen jaren is de energie-efficiënie van ICT-sysemen al serk oegenomen als gevolg van de behoefe
Nadere informatieRekenen banken te veel voor een hypotheek?
Rekenen banken e veel voor een hypoheek? J.P.A.M. Jacobs en L.A. Toolsema Me enige regelmaa word door consumenen en belangenorganisaies gesuggereerd da banken de hypoheekrene onmiddellijk naar boven aanpassen
Nadere informatieErnst de Boer en Albert Kleinjan
archiecuur verzekeringen Inernaionale afsemming archiecuur noodzakelijk Archiecuurimpac van rends in de verzekeringswereld In de voorbije jaren is archiecuur vaak synoniem geworden aan beheersing : conroleren
Nadere informatieGebruiksvriendelijke compiler voor het onderwijs
Helium moe funcioneel programmeren onderseunen Gebruiksvriendelijke compiler voor he onderwijs Foumeldingen van compilers zijn vaak moeilijk e inerpreeren. Om he programmeeronderwijs e verbeeren word aan
Nadere informatiecase Gelaagde berichtenuitwisseling strafrechtsketen Respect voor verschillen en uiteenlopende bevoegdheden xml/integratie Brian Dommisse
xml/inegraie Respec voor verschillen en uieenlopende bevoegdheden Gelaagde berichenuiwisseling in de srafrechskeen He programma epv houd zich bezig me elekronische berichenuiwisseling in de srafrechskeen.
Nadere informatiesoftware Architectuur en dynamiek van productsoftware Architectuur productsoftware ontwikkelt evolutionair architectuur
archiecuur sofware Archiecuur producsofware onwikkel evoluionair Archiecuur en dynamiek van producsofware Producsofwareonwikkeling ken een voorgeschreven dynamiek waarin produc- en procesverbeeringen een
Nadere informatieZeven stappen naar succesvolle offshore uitbesteding
globalisaie Zeven sappen naar succesvolle offshore uibeseding Een beheers proces voorkom eleursellingen Offshore uibeseding is een complexe manier van werken en er zijn veel verschillende onderwerpen die
Nadere informatieSTICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM. Protocol Collegiale Visitaties
1 STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM Proocol Collegiale Visiaies Inleiding Aanleiding projec collegiale visiaie De gymnasia van de SHZG werken seeds inensiever samen aan de kwaliei van de gymnasiumopleiding,
Nadere informatieDe essenties van drie jaar NK ICT Architectuur
Trends in de inzendingen De essenies van drie jaar NK ICT Archiecuur He Nederlands Kampioenschap ICT Archiecuur is voor he eers georganiseerd in 2004 en heef o nu oe geleid o 25 archiecuurbeschrijvingen.
Nadere informatieEen risico- en kostengedreven aanpak voor architectuur
Een risico- en kosengedreven aanpak voor archiecuur Risico- en kosenmanagemen als primair businessdoel Archiecuur is e beschouwen als een discipline die gedreven word door risico s en kosen. Risico- en
Nadere informatieFibbe Advocaten. Wilhelminastraat 66. 2011 VP Haarlem
Fibbe Advocaen Wilhelminasraa 66 2011 VP Haarlem Wij, Fibbe Advocaen e Haarlem, doen ons bes om u zoveel mogelijk van diens e zijn. Daarom willen wij u vragen mee e werken aan een klanevredenheidsonderzoek.
Nadere informatieEfficiënter zakendoen en innoveren met mobiele communicatie
Whiepaper One Ne Efficiëner zakendoen en innoveren me mobiele communicaie One Ne is een complee oplossing voor hosed elefonie die kosen helder en beheersbaar maak, zorg voor eenvoud en de bereikbaarheid
Nadere informatieVan grijs naar groen. Richtlijnen voor energiebesparingen in het rekencentrum. groene IT MVO. Esther Molenwijk
Van grijs naar groen Richlijnen voor energiebesparingen in he rekencenrum Ook binnen de ICT-branche word men zich seeds bewuser van de invloed van hun acivieien op he klimaa. Seeds meer ICT-managers houden
Nadere informatiePrivacy en cloud computing
legale kaders Privacy en cloud compuing Beveiliging van persoonsgegevens in de cloud E-mail leen zich goed als cloudservice. He voordeel is da de ICT-afdeling geen eigen mailserver hoef op e zeen, wa efficiëner
Nadere informatieVan metadata naar kennis
meadaa Een onologie creëren me Topic Maps Van meadaa naar kennis Soms zijn meadaa e beperk om een documen gemakkelijk erug e vinden en zouden de meadaa eigenlijk me meer kennis verrijk moeen worden. Me
Nadere informatieDe Droomstroom. Het project/document-beheerprogramma van Het Digitale Huis
De Droomsroom He projec/documen-beheerprogramma van He Digiale Huis In he bouwvoorbereidingsproces spelen seeds meer gegevens een rol. We produceren als bezeenen informaie me een keur aan compuerprogramma
Nadere informatieTuinstijlen. Tuinstijlen. Het ontstaan van tuinstijlen. Formele tuinstijl. Informele tuinstijl. Moderne tijd
Tuinsijlen Tuinsijlen He aanleggen van een uin word voorafgegaan door he maken van een uinonwerp. Om de uin o een geheel e maken moe u in he onwerp rekening houden me een bepaalde uinsijl. Door allerlei
Nadere informatieStudiekosten of andere scholingsuitgaven
Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 2013 IB 275-1T31FD Volg u in 2013 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVC-procedure (Erkenning Verworven Compeenies)?
Nadere informatieWie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggerichte aanpak van pensioenvoorlichting
Wie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggeriche aanpak van pensioenvoorliching ERIK VAN DER SPEK De laase jaren is pensioenvoorliching vaak negaief in he nieuws gewees. Ui verschillende
Nadere informatieDe Woordpoort. De besteksverwerker van Het Digitale Huis
De Woordpoor De beseksverwerker van He Digiale Huis Een STABU-beseksverwerker zonder weerga. Verfrissend eenvoudig en och me meer mogelijkheden dan welke andere beseksverwerker ook. Zeer uigebreide mogelijkheden
Nadere informatieWerkboek. meer. check! Geluk. in 3Weken! Marjan van de Bult
Werkboek meer Geluk J check! in 3Weken! Marjan van de Bul www.gelukfabriek.nl Unlock your Luck vormgeving www.somehingilse.nl Alsjeblief! Hier is jouw eigen werkboek voor meer geluk in 3 weken. Misschien
Nadere informatieIn dít artike] wordt ingegaan op ontwikkelingen in de informatie technologie (IT) en de consequenties die dit heeft voor
Sae of he ar van securiy echnologie nvloed van veranderingen in de infornøie eclnologie op beveiliging Àueur: ir. Paul Overbeek Fysisch en Elekronísch Laboraoriu n - TNO Posbus 96864, 2509,JG Den Haag
Nadere informatieStudiekosten of andere scholingsuitgaven
12345 20 Aanvullende oeliching Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 20 Volg u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven hiervoor, zoals lesgeld en de uigaven
Nadere informatieJuli 2003. Canonpercentages Het vaststellen van canonpercentages bij de herziening van erfpachtcontracten
Canonpercenages He vassellen van canonpercenages bij de herziening van erfpachconracen Juli 23 SBV School of Real Esae Drs. L.B. Uienbogaard Drs. J.P. Traudes Inhoud Blz. 1. Inleiding... 3 2. Toeliching
Nadere informatieHoofdstuk 1 - Exponentiële formules
V-1a 4 Hoofdsuk 1 - Exponeniële formules Hoofdsuk 1 - Exponeniële formules Voorkennis prijs in euro s 70 78,0 percenage 100 119 1,19 b Je moe de prijs me he geal 1,19 vermenigvuldigen. c De BTW op de fies
Nadere informatieStichting NIOC en de NIOC kennisbank
Siching NIOC Siching NIOC en de NIOC kennisbank Siching NIOC (www.nioc.nl) sel zich conform zijn sauen o doel: he realiseren van congressen over informaica onderwijs en voors al hegeen me een en ander
Nadere informatiewiskunde A bezem havo 2017-I
Disribuieriem Een disribuieriem is een geribbelde riem die in een moderne verbrandingsmoor van een auo zi. Zo n riem heef en opziche van een keing voordelen: hij maak minder lawaai en er is geen smering
Nadere informatieOverzicht. Inleiding. Classificatie. NP compleetheid. Algoritme van Johnson. Oplossing via TSP. Netwerkalgoritme. Job shop scheduling 1
Overzich Inleiding Classificaie NP compleeheid Algorime van Johnson Oplossing via TSP Newerkalgorime Job shop scheduling 1 Inleiding Gegeven zijn Machines: M 1,,..., M m Taken: T 1, T 2,... T n Per aak
Nadere informatieWind en water in de Westerschelde. Behorende bij de Bacheloropdracht HS
Behorende bij de Bacheloropdrach HS Door: Julia Berkhou Lena Jezuia Sephen Willink Begeleider: Prof.dr. A.A. Soorvogel Daum: 17 juni 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Achergrondinformaie 3 2.1 He geij.................................
Nadere informatieInspecties. Een introductie SYSQA B.V.
Inspecties Een introductie SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 8 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 INLEIDING ALGEMEEN... 3 1.2 HISTORIE... 4 2 FASERING VAN INSPECTIE... 5 2.1 PLANNING... 5
Nadere informatiePda s in de organisatie
mobiel werken Handvaen voor mobiel beleid Pda s in de organisaie He gebruik van pda s in organisaies is aanrekkelijk omda werknemers daarmee alijd en overal over de laase informaie kunnen beschikken. De
Nadere informatiet Ik bekijk de plaatjes, de titel en de tussenkopjes.
2.1 LWB 7A-20 Les: Geen vis INFORMATIE Leeseks Teks 1: informaieve eks over walvissen. Teks 1: oud AVI 9; nieuw AVI M6. Zie ook sofware. Cenrale sraegie/leerdoel Teks inerpreeren: je bedenk de hoofdvraag
Nadere informatieUw auto in 3 simpele stappen
Uw auo in 3 simpele sappen 1 Als financieringsmaaschappij van Fia Group Auomobiles SA is Fia Financial Soluions als geen ander op de hooge van he Ialiaanse auoaanbod. Daarnaas beschik Fia Financial Soluions
Nadere informatieLean IT: hype of volgend niveau?
procesverbeering Op naar groere klanevredenheid me Lean IT Lean IT: hype of volgend niveau? De Lean-filosofie is succesvol gebleken in de producieindusrie en lijk op he eerse gezich ook direc oe e passen
Nadere informatie. Tijd 75 min, dyslecten 90min. MAX: 44 punten 1. (3,3,3,3,2,2p) Chemische stof
RUDOLF STEINERCOLLEGE HAARLEM WISKUNDE HAVO CM/EM T112-HCMEM-H579 Voor elk onderdeel is aangegeven hoeveel punen kunnen worden behaald. Anwoorden moeen alijd zijn voorzien van een berekening, oeliching
Nadere informatieSalarisschaal: LC Werkterrein: Onderwijsproces -> Leraren. Salarisschaal: LB. Werkterrein: Onderwijsproces -> Leraren Activiteiten: Beleids- en
Leraar basisonderwijs LA Leraar basisonderwijs LB Leraar speciaal (basis)onderwijs LB Leraar speciaal (basis)onderwijs LC Salarisschaal: LA Salarisschaal: LB Salarisschaal: LB Salarisschaal: LC Werkerrein:
Nadere informatieMaatschappelijk verantwoorde
groene IT MVO Meer dan alleen maar groene IT Maaschappelijk veranwoorde informaievoorziening en IT Organisaies zijn seeds meer bezig me duurzaamheid en maaschappelijk veranwoord ondernemen (mvo). De aueurs
Nadere informatieIntegratiepracticum III
Inegraiepracicum III Casus I Projecevaluaie Irrigaie landbouwgronden in Ruriania Bas Beerenhou (556622) & Cliff Voeelink (554506) Deadline casus I: 2 januari 2007 TR2 Inleiding Er zijn een hoop derdewereldlanden.
Nadere informatieStudiekosten en andere scholings uitgaven
20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1T12FD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen
Nadere informatieFinanciële hulpaanvragen, hoe gaat u er mee om? Keuzewaaier: Handleiding voor de diaconie, ZWO- of zendingscommissie
Financiële hulpaanvragen, hoe gaa u er mee om? Keuzewaaier: Handleiding voor de diaconie, ZWO- of zendingscommissie Ieder jaar word in uw gemeene een collecerooser vasgeseld. Daarin is plaas voor projecen
Nadere informatieSimulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland
Simulaiesudie naar Mehodebreuken in he Onderzoek Verplaasingen in Nederland Bianca Wouers Cenraal Bureau voor de Saisiek bias@cbs.nl Jan van den Brakel Cenraal Bureau voor de Saisiek jbrl@cbs.nl Bijdrage
Nadere informatieDe Knaakbaak. Het begrotingsprogramma van Het Digitale Huis
De Knaakbaak He begroingsprogramma van He Digiale Huis De Knaakbaak - gemaak door De Twee Snoeken Auomaisering - is een nieuwkomer in begroingsland, waarvan he markaandeel gesaag begin e groeien. He programma
Nadere informatieUitwerkingen Toets 1 IEEE, Modules 1 en 2
Uiwerkingen Toes IEEE, Modules en Daum: 9 sepember 007 Tijd: 0.40.0 (90 minuen) Opgave I) Di is een warmmakerje. In woorden is V is de serieschakeling van, en (de parallelschakeling van 3 en 4) of V =
Nadere informatieStudiekosten of andere scholingsuitgaven
12345 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing IB 266-1T02FD (2464) Sudiekosen of andere scholingsuigaven Volgde u in een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven
Nadere informatieStudiekosten en andere scholings uitgaven
bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1TFD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure (Erkenning
Nadere informatieOnderzoeksverslag: Risicomarge van uitvaartverzekeraars: de kasstroommethode voor de schatting van toekomstige kapitaalvereisten.
Onderzoeksverslag: Risicomarge van uivaarverzekeraars: de kassroommehode voor de schaing van oekomsige kapiaalvereisen. Aueurs: Dr. P. Bors AAG & M. Bors MSc Daum: Sepemr 2018 Inhoud 1. Inleiding... 2
Nadere informatieStudiekosten of andere scholings uitgaven
20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 Sudiekosen of andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure
Nadere informatieBlok 1 - Vaardigheden
6 Blok - Vaardigheden Blok - Vaardigheden Exra oefening - Basis B-a Bij abel A zijn de facoren achereenvolgens 8 : = 6 ; 08 : 8 = 6 en 68 : 08 = 6. Bij abel A is sprake van exponeniële groei. Bij abel
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO 2015
Correcievoorschrif VWO 205 ijdvak wiskunde C (pilo) He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor
Nadere informatieCONVE NANT KI N DEROPVANG EN ONDERWIJS
CONVE NANT K N DEROPVANG EN ONDERWJS { ( ì 'h!\ irl Ëf \- 'v 1, û \ e a i '.* L(l. ìli-, \ i, ù. * qr 'L,i /,! 2. \ al> - ç Di convenan beschrijf de samenwerkingsafspraken ussen de aanbieders van Kinderopvang
Nadere informatieOnrendabele top berekeningsmethodiek. M. de Noord E.J.W. van Sambeek
Augusus 2003 ECN-C--03-077 Onrendabele op berekeningsmehodiek M. de Noord E.J.W. van Sambeek Veranwoording Di rappor is geschreven in opdrach van he Miniserie van Economische Zaken onder he ECN raamwerkconrac
Nadere informatieHerziening van de WWB-raming voor het Centraal Economisch Plan 2012
Herziening van de WWB-raming voor he Cenraal Economisch Plan 2012 CPB Achergronddocumen Maar 2012 Gijs Roelofs 1 Samenvaing In di CPB Achergronddocumen word een nieuwe ramingsregel voor he bijsandsvolume
Nadere informatieEen nieuwe model van bekostigen van Shared Services
Een nieuwe model van bekosigen van Shared Services Thierry Bruyneel Harold den Heijer Agenda Inroducie Rene Burgler 5 min Inroducie B&M 5 min The sripped down problem Succes facoren Discovery our van de
Nadere informatieSeizoencorrectie. Marcel van Velzen, Roberto Wekker en Pim Ouwehand. Statistische Methoden (10007)
109 Seizoencorrecie Marcel van Velzen, Robero Wekker en Pim Ouwehand Saisische Mehoden (10007) Den Haag/Heerlen, 2010 Verklaring van ekens. = gegevens onbreken * = voorlopig cijfer ** = nader voorlopig
Nadere informatieGEBRUIKSAANWIJZING. Binnenunit voor lucht-waterwarmtepompsysteem EKHBRD011ABV1 EKHBRD014ABV1 EKHBRD016ABV1 EKHBRD011ABY1 EKHBRD014ABY1 EKHBRD016ABY1
GEBRUIKSAANWIJZING Binnenuni voor luch-waerwarmepompsyseem en opies EKHBRD011ABV1 EKHBRD014ABV1 EKHBRD016ABV1 EKHBRD011ABY1 EKHBRD014ABY1 EKHBRD016ABY1 EKHBRD011ACV1 EKHBRD014ACV1 EKHBRD016ACV1 EKHBRD011ACY1
Nadere informatieAandacht voor allochtone studenten in het hoger onderwijs
Aandach voor allochone sudenen in he hoger onderwijs Inhoudsopgave Samenvaing en conclusies 5 1 Inleiding 15 1.1 Achergrond van he onderzoek 15 1.2 Opze van he onderzoek 16 1.3 Analyse van de nonrespons
Nadere informatieLees deze bijsluiter op een rustig moment aandachtig door, ook als dit geneesmiddel al eerder aan u werd toegediend. De tekst kan gewijzigd zijn.
I B2.4. Onwerp van de bijsluier voor HepBQuin Informaie voor de paiën Lees deze bijsluier op een rusig momen aandachig door, ook als di geneesmiddel al eerder aan u werd oegediend. De eks kan gewijzigd
Nadere informatieManu De Backer en Carlos De Backer
service-oriened archiecure Inleiding in BPMN Karakerisieken en mogelijkheden van de modelleringsaal Bedrijfsprocessen kunnen beschreven worden aan de hand van de gesandaardiseerde grafische noaie Business
Nadere informatieInvesteringsbeslissingen
Inveseringsbeslissingen 1. Begrippen 1.1. Wa is inveseren? Een dadelijke (zekere) beschikbare koopkrach inruilen egen: 1. een oekomsige onzekere inkomenssroom; 2. besparingen van uigaven; 3. een nie-financieel
Nadere informatieHet spel over genetisch gemodificeerd voedsel. Handleiding
Vr He spel over geneisch gemodificeerd voedsel Handleiding Achergrond Er besaa nog seeds veel discussie over geneisch gemodificeerd voedsel. Voorsanders hechen veel waarde aan de mogelijkheden, zoals goedkopere
Nadere informatieHoofdstuk 3 Exponentiële functies
Havo B deel Uiwerkingen Moderne wiskunde Hoofdsuk Eponeniële funies ladzijde 6 V-a Door zih in weeën e delen vermenigvuldig he aanal aeriën per ijdseenheid zih seeds me een faor is de eginhoeveelheid,
Nadere informatieLeveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kunst Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars BBK Amsterdam
Leveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kuns Beroepsvereniging van Beeldende unsenaars BB Amserdam Gedeponeerd er griffie van de Arrondissemens-Rechbank e Amserdam d.d. 23-6-1983 onder nummer 174/1983
Nadere informatieEindexamen wiskunde B1 havo 2004-II
Bacerieculuur De groei van he aanal baceriën van een bacerieculuur hang onder andere af van he voedingsparoon, de emperauur en de beliching. Ui onderzoek blijk da he aanal baceriën van een bepaalde bacerieculuur
Nadere informatiestand van zaken. Guido Bayens
archiecuur overheid Gecompliceerde pas de deux De elekronische overheid word onder archiecuur gebouwd De overheid saa voor de groe uidaging haar elekronische diensverlening ui e breiden en e opimaliseren.
Nadere informatieOnderzoek naar waarschuwingsniveaus voor de dekkingsgraad op marktwaardebasis
Onderzoek naar waarschuwingsniveaus voor de dekkingsgraad op markwaardebasis Jasper Holke Klein Juni 2009 Vrije Universiei Faculei der Exace Weenschappen Sudieriching Bedrijfswiskunde en Informaica De
Nadere informatieDelegate MAS in energiedistributie
Delegae MAS in energiedisribuie Leo Ruen leo.ruen@kuleuven.be 28/11/2016 Leo Ruen leo.ruen@kuleuven.be Delegae MAS in energiedisribuie EMAUT 1 / 19 Agenda 1 Inleiding 2 Opselling experimen 3 Conclusies
Nadere informatieInformatiebeveiliging. in de mobiele wereld. Risico s van mobiel werken. devices on the go. Willem Kossen
devices on he go Risico s van mobiel werken Informaie beveiliging in de mobiele wereld Mobiel werken is al lang geen hype meer. Inmiddels is he zakelijk gebruik van mobiele apparauur vrijwel volledig ingeburgerd.
Nadere informatieToelichting Hoe gebruikt u deze toelichting? Correspondentieadres Wat is een schenking? Voor meer ontvangers samen aangifte doen
2011 Toeliching Aangife schenkbelasing Di is een oeliching bij he formulier Aangife schenkbelasing. Deze oeliching besaa ui vier onderdelen: A Algemene informaie over de schenkbelasing B Uileg bij de vragen
Nadere informatieOVERZICHT. De Raad 09-12-2014 Aanvang: 19:00. Vermeerzaal 1.03. Tijd. Molendijkzaal 0.01. Raadzaal 1.02. Het Plein 19:00
OVERZICHT De Raad 0--0 anvang: :00 Tijd Raadzaal.0 Molendijkzaal 0.0 Vermeerzaal.0 He Plein :00 :0 Tweerichingenvarian omgeving Kersenbaan vrz: Dijkserhuis pfh: Buijelaar secr: Bongers Onwikkeling groenvisie
Nadere informatieHoofdstuk 2: LOGISCHE SCHAKELINGEN
Hoofdsuk 2: LOGISCHE SCHKELINGEN 2.1 lgemeenheden Gedurende vele jaren sond de Digiale echniek in hoofdzaak in funcie van compuersysemen. Daarin is er de laase jaren veel verandering gekomen. Denken we
Nadere informatie4.9 Berekening van dragend metselwerk onderworpen aan verticale belasting
De radioaciviei die mogelijk word uigesraald in consrucies, is hoofdzakelijk e wijen aan de aanwezigheid van radium (Ra 226) en/of horium (Th 232) in de kelder en in de gebruike maerialen. Ui de ondersaande
Nadere informatiedigitale signaalverwerking
digiale signaalverwerking deel 2: sampling en digiale filerechniek Hoewel we de vorige keer reeds over he samplen van signalen gesproken hebben, komen we daar nu op erug, om de ermee samenhangende effecen
Nadere informatieBestemmingsplan Broek op Langedijk V A S T G E S T E L D
Besemmingsplan Broek op Langedijk V A S T G E S T E L D Besemmingsplan Broek op Langedijk VASTGESTELD Inhoud Toeliching + bijlagen Regels + bijlagen Verbeelding juni 01 Projecnummer 1.00..0.0 O v e r z
Nadere informatieStappenplan. Winning Aardwarmte voor Glastuinbouw. Ammerlaan Grond & Hydrocultuur VOF. Voor een krachtige klimaatneutrale glastuinbouw.
December 2013 Sappenplan Winning Aardwarme voor Glasuinbouw Rik van den Bosch: Ben Flipse: Radboud Vorage: Vleesomaenbedrijf A+G van den Bosch Ammerlaan Grond & Hydroculuur VOF GreenhouseGeoPower 1 Voor
Nadere informatieCorrectievoorschrift HAVO 2017
Correcievoorschrif HAVO 207 ijdvak oud programma wiskunde A He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 AanIeveren scores Regels
Nadere informatieCorrectievoorschrift VWO
Correcievoorschrif VWO 009 ijdvak wiskunde A, He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor de beoordeling
Nadere informatieBijlage 1: Toelichting wettelijk kader
Bijlage 1: Toeliching weelijk kader 1. Woningwe 2015 Begin 2015 is de nieuwe Woningwe aangenomen. In de we zijn aangescherpe regels voor de oegelaen inselling voor de volkshuisvesing aan genomen. Toegelaen
Nadere informatieGemeenteraadsvergadering Neerijnen BESLUITENLIJST
Gemeeneraadsvergadering Neerijnen (16046\...) BESLUITENLIJST Daum : donderdag 25 april 2013 Tijd : 19.30 uur Plaas : raadzaal gemeenehuis Neerijnen Aanwezig : mevrouw P. van Kuilenburg (GBN), de heer C.
Nadere informatieVoorwoord. nuoktober. 1 Voorwoord voorzitter pensioenfonds. 2 Update van de financiële positie. 3 Eerste baan?
acuele informaie voor alle deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden van he pensioenfonds o Voorwoord nuoober Veel pensioenfondsen vereren in zwaar weer door de financiële crisis, vooral door de
Nadere informatiewww.aarde nu Voor een profielwerkstuk over de aarde Tweede Fase havo/vwo Leerlingenboekje wiskunde
Voor een profielwerksuk over de aarde www.aarde nu In opdrach van: Vrije Universiei Amserdam Universiei van Amserdam Technische Universiei Delf Universiei Urech Wageningen Universiei Teksen: Gerard Heijmeriks
Nadere informatieDoor middel van deze memo informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot het dossier hoogspanningslijnen.
Gemeene Ede Memo Aan : Gemeeneraad Van : College van burgemeeser en wehouders Daum : 5 okober 203 Zaaknummer : 594 Opgeseld door : Rikker Sniselaar, Adviseur geluid, luchkwaliei en exerne veiligheid Bijlagen
Nadere informatieBij het bewerken van plaatmateriaal ontstaat vaak de situatie dat materiaal langs
12_DRUK_nr2_2005 19-04-2005 11:33 Pagina 12 Druk op de INLEIDING Bij he bewerken van plaamaeriaal onsaa vaak de siuaie da maeriaal langs een radius moe bewegen. Meesal heef men dan van doen me he maken
Nadere informatieLans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek achter persoonlijke pensioenrekeningen in de uitkeringsfase. Netspar OCCASIONAL PAPERS
Nespar OCCASIONAL PAPERS Lans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek acher persoonlijke pensioenrekeningen in de uikeringsfase Techniek acher persoonlijke pensioenrekeningen in de uikeringsfase
Nadere informatieExamen VWO. Wiskunde B1 (nieuwe stijl)
Wiskunde B (nieuwe sijl) Examen VW Voorbereidend Weenschappelijk nderwijs Tijdvak Donderdag 22 mei 3.30 6.30 uur 20 03 Voor di examen zijn maximaal 83 punen e behalen; he examen besaa ui 20 vragen. Voor
Nadere informatieHet wiskunde B1,2-examen
Ger Koole, Alex van den Brandhof He wiskunde B,2 examen NAW 5/4 nr. 2 juni 2003 65 Ger Koole Faculei der Exace Weenschappen, Afdeling Wiskunde, Vrije Universiei, De Boelelaan 08 a, 08 HV Amserdam koole@cs.vu.nl
Nadere informatieBelasting en schenken 2013
Belasing en schenken 2013 Krijg u een schenking? Dan moe u misschien schenkbelasing bealen. Doe u een schenking? Dan kun u die schenking mogelijk als gif van de belasing afrekken. In deze brochure lees
Nadere informatieUitslagen voorspellen
Eindexamen vwo wiskunde A pilo 04-I Vraag Anwoord Scores Uislagen voorspellen maximumscore 3 De afsand ussen Wilders en Thieme is 4 De conclusie: nie meer dan wee maal zo groo maximumscore 3 Bij gelijke
Nadere informatie