Les Futailles. Spaanse Wijnen. Jacky Bott / Bert Lippens

Transcriptie

1 Bespreking : Code : Spaanse Wijnen Spreker : Datum : Jacky Bott / Bert Lippens 6/9/ Ligging en Geografie Spanje is een vrij groot land met een enorme variëteit aan landschappen, klimaten en culturen. Het Iberisch Schiereiland, gevormd door Spanje en Portugal, wordt in het noorden door de Pyreneeën van Frankrijk en Andorra gescheiden, en verder aan alle kanten door water omringd. De bergketens in het binnenland verdelen het land in grote natuurlijke regio's en bepalen het klimaat. Ongeveer driekwart van Spanje bestaat uit immense vlakten, 'mesetas' genoemd. Microklimaat De diverse microklimaten maken van Spanje een uiterst boeiend wijnland. Op de Meseta heerst een semi-continentaal klimaat met strenge winters en hete zomers. In de noordwestelijke kuststrook wordt het klimaat door de Golf van Biskaje (Atlantische Oceaan) beïnvloed. Het klimaat is daar gematigd oceanisch en in verhouding vrij vochtig. De winters zijn zacht en de zomers aangenaam warm. De oostelijke Costa heeft een typisch mediterraan klimaat. De zomers zijn er behoorlijk warm en droog, de winters zacht en vochtig. Ten slotte heerst er in het zuidelijke Andalucia (Andalusië) een half continentaal, half mediterraan klimaat, met zeer hete en droge zomers en bijzonder zachte winters. Wijnen Spanje pagina 1/17

2 De Wijnbouw De totale oppervlakte aan wijngaarden in Spanje schommelt rond de 1,2 miljoen hectare. Dat is enorm groot, zo'n ha groter dan het Franse of Italiaanse wijnareaal. WORLDWIDE PRODUCTION: VINEYARD AREAS (in thousands of hectares) * 2002** % of World Total Spain 1,18 1,237 1,235 1, France Italy Total U.E. 3,548 3,614 3,603 3, USA Chile Australia World Total 7,721 7,889 7,927 7, Toch wordt er minder wijn geproduceerd dan men zou verwachten. WORLDWIDE PRODUCTION: VOLUME (in thousands of hectolitres) % s/total Mundo France 59,765 55,382 52,014 47, Italy 54,087 52,293 44,304 44, Spain 46,508 37,087 41,57 46, Total E.U. 185,93 167,67 162, , USA 26, ,4 23,5 8.7 Chile 6,667 5,651 5,752 5, Australia 8,591 10,765 12,203 12, World Total 297, , , , Het verschil in productiecijfers met de andere twee Europese wijnbouwleiders valt mede te verklaren door het grote deel dat ingenomen wordt door de Denominación de Origen-wijnen. In Spanje worden relatief gezien minder vino de mesa, vino comarcal (tafelwijn) en vino de la tierra (landwijn/vin de pays) gemaakt dan in Frankrijk of Italië. Het gros van de Spaanse productie komt uit Cataluna (Catalonië), Valencia en La Mancha. Zones als La Rioja, Aragón, de Levante en Andalucia produceren wel kwaliteitswijnen, maar het totale rendement is aan de lage kant. Dit heeft ook te maken met het bijzonder warme, droge klimaat van onder andere het zuiden van Spanje. Omdat de weersomstandigheden zo extreem zijn, moeten de ranken zeer laag gehouden worden en de opbrengst is dan niet veel meer dan enkele trossen per wijnstok en gedeeltelijk aan het door de wet opgelegde verbod tot irrigatie. Bovendien zijn vele wijnstokken meer dan 40 jaar oud en hebben daarom een kleinere opbrengst. Er wordt momenteel veel geëxperimenteerd met nieuwe druiverassen en verbeterde technieken voor het enten, snoeien en geleiden van de ranken. De wijnbouw in Spanje was nog niet zo lang geleden hopeloos ouderwets. Nu nog ziet u links en rechts het onhygiënische beton, kunsthars of zelfs de aardewerken (tinajas) kuipen die het onmogelijk maakten frisse, fruitige wijnen te produceren, omdat er geen adequate temperatuurbeheersing was. De wijnen kwamen ook veelvuldig - ongewenst - in contact met zuurstof en waren al oud nog voordat ze de bodega verlieten. Deze zware, Wijnen Spanje pagina 2/17

3 lompe wijnen treft u nog sporadisch aan in Spanje, maar de meeste bodega's zijn inmiddels op de beter hanteerbare (en in gebruik goedkopere) roestvrijstalen kuipen overgegaan. Ook de vinificatietechnieken zijn verbeterd. Er wordt bijvoorbeeld meer toezicht gehouden op het vervoer van de druiven. De beste bodega s treffen uiteenlopende maatregelen om de geoogste druiven zo koel mogelijk te houden, wat de toevoeging van zwavel tot een minimum reduceert. In de kelders wordt steeds meer geautomatiseerd, wat vooral bij het gistingsproces tot gigantische verbeteringen leidt. Doordat de temperatuur constant in de gaten gehouden wordt en nauwkeurig ingesteld kan worden, verkrijgt men elk gewenst type wijn. Bij de beste bodega's zien we ook dat er over de opslag op hout beter nagedacht is. Ooit werden niet altijd even fris ruikende oude vaten gebruikt, wat de wijn muf maakte, en de wijn werd volkomen door hout gedomineerd. Ook de zogenaamde topwijnen kampten met dat probleem. Sinds enkele jaren wordt er zorgvuldiger met hout omgesprongen. Men begreep dat veel wijnen helemaal niet gebaat waren bij houtopvoeding en juist veel lekkerder smaakten als ze rechtstreeks van de roestvrijstalen tanks kwamen. Met name de witte en roséwijnen zijn daardoor sindsdien veel frisser en fruitiger geworden. Maar ook voor de rode wijnen is de verandering duidelijk merkbaar. Ooit gebruikte men alle houtsoorten door elkaar. Nu wordt er onderscheid gemaakt tussen Amerikaans (Tennessee), Frans (Limousin, Allier, Trorncais, Nivernais) en Sloveens eikenhout. Dat laatste wordt vooral voor simpele wijnen gebruikt en wel omdat het veel goedkoper is. Voor de betere wijnen wordt vooral gebruikgemaakt van Amerikaans en Frans eikenhout. Het Amerikaanse eikenhout geeft een snellere oxidatie omdat de poriën van het hout wat groter zijn. Daarnaast geeft het de wijnen een sterke, wat zoetige vanillesmaak in kortere tijd. Het gebruik van dit type hout bij lichte, delicate rode wijnen zou fatale gevolgen hebben, omdat de wijnen volkomen gedomineerd zouden worden door hout en vanille. Daarom worden deze Amerikaanse vaten gebruikt voor stevige, volle rode wijnen, die sneller op dronk zijn. Het Franse Limousin-eikenhout heeft kleinere poriën en geeft veel minder vanillesmaak en -geur. Het ouderingsproces gaat veel langzamer en de wijnen ontwikkelen meer delicate en verfijnde aroma's. Limousinvaten worden vaak gebruikt om de betere wijnen verder te verfijnen vlak voor de botteling. Dit type hout heeft veel invloed op de kwaliteit en finesse van de wijn, maar overheerst nooit. Het Franse Allier-eikenhout heeft nog kleinere poriën en is nog neutraler van geur en smaak. Deze vaten worden vooral gebruikt voor de topwijnen die op vat gevinifieerd worden. Het gebruik van Amerikaans hout zou de wijnen zo weeïg maken dat ze bijna ondrinkbaar zijn. Beide Franse eikenhouten soorten zijn echter wel vrij duur, niet alleen in aanschaf, maar ook omdat de wijnen door de kleine poriën veel langzamer ouderen en dus veel minder snel verkocht kunnen worden! Opslag kost nu eenmaal veel geld. Wijnen Spanje pagina 3/17

4 2. Geschiedenis Spaanse Wijnen Les Futailles Spanje was ooit een vrij onherbergzaam gebied van immense droge vlakten (mesetas) en dichtbeboste bergketens. De oudst bekende inwoners van het Iberisch Schiereiland waren waarschijnlijk uit het noorden van Afrika afkomstig en leefden als nomaden. Sporen van deze Iberiërs brengen ons terug naar 3000 v.chr. Hun naam hebben ze te danken aan de streek waar ze zich vestigden, rondom de rivier de Ebro. De Iberiërs namen snel bezit van het zuiden en oosten van Spanje. Ongeveer drie eeuwen v.chr. vermengden ze zich met de noordelijke Keltische volkeren. We weten inmiddels dat de Keltische druïden de kunst van het wijn maken al beheersten. In dezelfde periode dat deze druïden van het noorden onverhinderd aan de vruchten van de Vitis labrusca zaten te nippen, vestigden de Feniciërs zich in het zuiden, en wel bij het handelshaventje van Gadir (nu beter bekend onder de naam Cádiz). In circa 1000 v.chr. gingen ze het binnenland van Zuid-Spanje verkennen en bouwden het stadje Xera (Xéres, jerez). Op de omringende heuvels legden ze de eerste wijngaarden van Spanje aan. Door het warme klimaat kon men daar uitstekende zoete wijnen maken die al snel bekendheid kregen in het hele Middellandse-Zeegebied. Dat was het begin van een nieuwe reeks kolonisatiepogingen. Na de Feniciërs kwamen de Grieken, de Kelten en de Carthagers. Ook zij zochten de mooiste plekken voor vestiging en landbouw. De Romeinen waren de volgende ongenode gasten. Ze overmeesterden alle andere etnische minderheden en doopten het Iberisch Schiereiland Hispania, de nieuwste provincie van Rome. De wijnbouw floreerde al in de tijd van de Romeinen en werd verder uitgebreid door de WestGotische christenen, die een grote rol speelden in het verspreiden van het Evangelie. In 711 werd het WestGotische rijk verslagen en volkomen ontmanteld door de Moren, die vanaf Noord-Afrika overgestoken waren. Zelfs in de tijd van de Moorse overheersing (die maar liefst tot 1492 duurde) werd de wijnbouw voortgezet en uitgebreid. De bedoeling was echter niet - op enkele uitzonderingen na - om wijn van de druiven te maken, maar edel druivensap. Hoewel de Moorse overheersing op cultureel, sociaal en economisch gebied een zegen voor Spanje werd, stond de wijnindustrie op een zacht pitje. Pas na de herrovering van Spanje door de christenen op de Moren (de Reconquista) bloeide de wijnhandel weer op. In de 16' eeuw ontdekten ook de Engelsen de charmes van de Spaanse wijnen, zij het vaak na een gewonnen bloedige strijd met de Spaanse vloot. In vredestijd werden duizenden wijnvaten naar Nederland en Engeland gestuurd. De Spaanse wijnbouw beleefde glorietijden. Toen de Franse wijngaarden aan het einde van de 19e eeuw vernietigd werden door de Phylloxera vastatrix emigreerden veel Fransen naar Navarra en namen hun druivensoorten mee, zoals de cabernet sauvignon en de merlot. Rioja bleek echter bereikbaarder via de aangelgde spoorweg waardoor de Bordelese wijnhandelaars hun aandacht van Navarra naar Rioja verlegden. Opnieuw bloeide de Spaanse wijnbouw als nooit tevoren. Daar kwam helaas abrupt een einde aan toen de vraatzuchtige luis het Spaanse wijnareaal te lijf ging. Nadat alle wijngaarden opnieuw beplant waren op immune Amerikaanse onderstokken herstelde de Spaanse wijnhandel zich wonderbaarlijk snel. Maar helaas: hoewel Spanje gespaard werd in de Eerste Wereldoorlog, trof de Spaanse burgeroorlog de wijnbouw weer heel hard, gevolgd door de roerige tijden van de Tweede Wereldoorlog. Pas begin jaren 50 leek de Spaanse wijnbouw zich weer te stabiliseren, zij het met goedkope bulkwijnen. In de jaren 80 is daar verandering ingekomen. Sommige wijnhuizen zagen in dat de vraag op de wereldmarkt naar modernere, zuivere en fruitige wijnen onomkeerbaar was. Het duurde echter tot de jaren 90 dat Spanje weer een eigen gezicht kreeg dankzij de kwaliteit en authenticiteit van de Spaanse wijnen, ondanks de relatief lage prijs. De wereldvraag naar Wijnen Spanje pagina 4/17

5 kwaliteitswijn steeg, en er bleek steeds meer interesse te bestaan voor nieuwe originele druivenrassen. Daar kon Spanje, met zijn inlandse Tempranillo druif, op inspelen. Het resultaat is er! Modern gevinifieerde wijnen die volop profiteren van het zonnige klimaat én van het talent van hun nieuwe wijnmakers. Door de spectaculaire vooruitgang in kwaliteit verhoogde ook de export. Waar Spanje lang bekend stond om zijn massawijn wordt Spanje nu, na diepgaande renovatie van de wijnbouw, beschouwd als een van de toonaangevende wijnlanden. 3. Classificatie en Herkomstbenamingen CLASSIFICATIE De Spaanse wetgeving met betrekking tot de officiële rijpingsspecificatie van de wijnen lijkt een beetje op die van de Italianen. Ooit was het ook hier een chaotische toestand. Woorden als 'crianza', 'reserva' of 'gran reserva' werden te pas en te onpas gebruikt en de criteria varieerden enorm per gebied. Sinds enkele jaren is hierin meer lijn gekomen. De wetgever ziet er ook op toe dat het kwaliteitsniveau consequent wordt aangegeven op het etiket. Zo bevindt de belangrijkste informatie m.b.t. de wijn zich steeds op het etiket aan de achterkant contraetiquetta) of op een papieren zegel langs de kurk. Het contraetiquetta draagt het logo van de Consejo Regulador van de wijn (regulerende raad van de DO), een serienummer en vaak zelfs een landkaart. VINO JOVEN Deze jonge wijnen staan ook bekend als'vino del Anno', wijn van het jaar. Ooit trof u ook de negatieve kreet 'sin crianza' (zonder houtopvoeding) op de flessen aan, maar die behoort nu tot het verleden. Deze uitdrukking was te verwarrend, omdat sommige wijnen geen houtopvoeding ondergingen, maar wel zo'n zes jaar in de wijnkelders verbleven eer ze verkocht mochten worden! De vinos jóvenes zijn meestal frisse en fruitige wijnen die niet gebaat zijn bij het ouderen: dan verliezen ze de charme van hun fruitigheid. Dat type wijn is veruit favoriet bij de Spanjaarden zelf, terwijl de wijnen die een houtopvoeding ondergaan hebben juist door de wijnkenners van de hele wereld toegejuicht worden. Maar het is bij de Spanjaarden ongetwijfeld niet alleen een kwestie van smaak: het verschil in prijs speelt ook een rol. VINO DE CRIANZA Deze 'opgevoede' wijn moeten minimaal twee jaar oud zijn en minstens zes maanden houtopvoeding hebben genoten. In de Rioja, Ribera del Duero en Navarra wordt in de praktijk echter gerekend op minstens twaalf maanden! De witte en rosé crianza moeten minstens één jaar oud zijn en zes maanden op hout gelegen hebben. RESERVA Hier gaat het om minimaal drie jaar rijping in de bodega, waarvan minstens een jaar op hout. De witte en rosé reserva dienen minstens twee jaar oud te zijn en minimaal zes maanden op hout gelegen te hebben. GRAN RESERVA --! Deze grote wijnen worden uitsluitend geproduceerd in topjaren en mogen pas in hun zesde jaar verkocht worden : minimaal twee jaar op hout en minimaal drie jaar op fles. U zult niet zo veel witte of rosé gran reserva vinden : ook deze juweeltjes mogen pas in hun zesde jaar verkocht worden, na minimaal zes maanden op hout gelegen te hebben en minimaal vier jaar op fles. Wijnen Spanje pagina 5/17

6 Als consument hoeft u eigenlijk maar één ding te onthouden. Een Spaanse keldermeester werkt anders dan een Franse keldermeester. In Spanje worden sommige wijnen ook snel verkocht, bijvoorbeeld dankzij het gebruik van Amerikaans eikenhout of juist door de wijnen niet op hout te lageren. Maar over het algemeen houdt de Spaanse keldermeester de wijnen zo lang mogelijk in zijn kelder om slechts de wijnen te kunnen verkopen die perfect op dronk zijn. Dit levert hem naar verhouding meer geld op, maar hij loopt iets meer risico. De Franse keldermeesters kiezen voor een snelle verkoop van wijnen die nog niet op dronk zijn en in de kelders van de eindgebruikers nog jaren moeten rijpen. Op deze manier zijn ze zeker van hun cashflow en hebben ze minder opslagruimte nodig. De Spaanse wijnkelders zijn vaak immens en bergen grote schatten aan wijn. Kortom, u boft als consument met een fles Spaanse wijn: u hoeft niet jaren te wachten alvorens hem te openen! Dit wil echter niet zeggen dat u de flessen binnen een jaar moet drinken. Onthoud : hoe korter de opvoeding, hoe minder lang de wijnen bewaard kunnen worden. Een vino joven kunt u beter binnen twee jaar na de oogst drinken, een crianza binnen vijf jaar, een reserva binnen zes tot zeven jaar en een gran reserva binnen tien tot vijftien jaar. Als u te lang wacht, zullen deze wijnen vaak log en moe zijn. Sommige topwijnen van La Rioja, Ribera del Duero, Penedès of Navarra kunnen veel ouder worden. HERKOMSTBENAMINGEN Spanje beschikt, zoals alle andere Europese landen, over een herkomstbenamingsclassificatie, onderverdeeld in de twee hoofdcategorieën tafelwijn en kwaliteitswijn (V.Q.P.R.D.). Het geheel wordt keurig bijgehouden door de overkoepelende organisatie voor de Spaanse wijnen, de INDO (Instituto Nacional de Denominaciones de Origen), die de lokale bevoegdheden aan de plaatselijke Consejos Reguladores (beheerraden) delegeert. Zeer democratisch en gedecentraliseerd allemaal, maar de vraag blijft of zo'n versnipperd apparaat niet een beetje ouderwets is in Europees verband, tenminste als Spanje op dezelfde vernieuwende weg wil doorgaan. TAFELWIJN KWALITEITS- WIJN SPANJE FRANKRIJK ITALIë DUITSLAND Vino de Mesa (VDM Vin de Table (VdT) Vino da Tavola (VdT Vino Comarcal (VC) Vino de la Tierra (VdlT) Denominación de Origen (D.O.) Denomi-nación de Origen Calificada Vin de Pays (VdP) Vin Délimité de Qualité Supérieure (VDQS) Appellation d Origine Contrôlée (AOC) Indicazione Geografica Tipica (IGT) Denomina-zione di Origine Controllata (DOC) Denomina-zione di Origine Controllata e Garantita (DOCG) Fig.1: Struktuur van de verschillende categorieën volgens EU normen. Deutscher Tafelwein (DTw) Deutscher Landwein (Dlw) Qualitäts-wein bestimmte Anbauge-biete- QbA Qualitäts-wein mit Prädikat (QmP) TAFELWIJN In deze categorie vinden we de Franse vin de table en vin de pays/vin de cépage, de Italiaanse vino da tavola en indicazione geografica tipica en de Duitse Tafelwein en Landwein. Wijnen Spanje pagina 6/17

7 Aan de vinos de mesa (tafelwijn) worden weinig eisen gesteld. Ze mogen overal in Spanje gemaakt worden, uit verschillende gebieden afkomstig zijn en geen verdere geografische aanduiding of jaartal dragen. De vinos comarcales (streekwijn) zijn vinos de mesa van een bepaalde streek, voorzien van een jaartal. Deze categorie is eigenlijk volkomen overbodig en wordt alleen gebruikt om de wijnen wat meer klasse te geven. In het kader van de Europese wijnwetgeving zal deze categorie snel moeten verdwijnen, maar u zult deze benaming nog heel even in de winkels tegenkomen. De vinos de la tierra (landwijn) zijn afkomstig van duidelijk afgebakende gebieden die bekendstaan om hun kwalitateit en hun eigen karakteristieken. Vele van deze wijnen kunnen in principe in de toekomst naar de herkomstbenamingen promoveren. De weg naar D.O.-status Hoe lang het duurt voordat een plaatselijke wijn een D.O. wijn wordt, is erg afhankelijk van de stijl van de wijn en van de investeringen en betrokkenheid van de plaatselijke wijnbouwers, maar meestal verloopt het als volgt: Wijnbouwers van een bepaalde VdlT vinden dat hun wijn het verdient om tot een hogere categorie te behoren en ze doen een aanvraag bij het INDO. INDO inspekteurs gaan een kijkje nemen en kunnen beslissen dat bijvoorbeeld wijnen van de Tempranillo druif verder onderzoek waard zijn. Zij kunnen dan een Denominación Específica provisional Tempranillo (DEp) toekennen. Dit spoort de boeren natuurlijk aan om hun minder goede wijnstokken en druiven te vervangen door Tempranillo. De DE zal bevestigd worden (en zijn 'p' verliezen) als aangetoond is dat de wijnen konstant in de goeie richting evolueren. Na een aantal jaren en een behoorlijke verbetering in de kwaliteit van de wijn (dankzij de toename van Tempranillo), kunnen de wijngaarden opnieuw een inspektie ondergaan en tot Denominación de Origen provisional (D.O.p) gepromoveerd worden. Hoewel de wijnen wettelijk nog steed tafelwijnen zijn, maakt die promotie wel duidelijk dat de regio 'in' is voor meer. Na nog enkele jaren van ontwikkeling en inspekties, en in de veronderstelling dat er nog steeds verbeteringen optreden, wordt 'provisional' weggelaten en gaat men over tot de uiteindelijke promotie naar de D.O. status. Volgens de EU wetgeving wordt de wijn dán pas een kwaliteitswijn. KWALITEITSWIJN De Spaanse wijnbouw kent twee herkomstbenamingen voor kwaliteitswijnen: de Denominación de Origen (D.O.) en de Denominación de Origen Calificada (D.O.Ca.). De D.O. geldt voor de meeste kwaliteitswijnen en correspondeert met de Franse VD.Q.S. én de A.O.C., terwijl de D.O.Ca. uitsluitend geldt voor de topwijnen en vergelijkbaar is met de Italiaanse D.O.C.G. In Spanje mogen sinds de invoering van de D.O.Ca. in 1988 slechts twee gebieden het felbegeerde predikaat voeren: La Rioja en (sinds 2001) Priorat. Om D.O.Ca. te worden moet er een hele reeks afspraken gemaakt worden over zaken als prijs van de druiven, bodegabotteling en strenge productie- en controlemaatregelen, inclusief regelmatige proeverij en een monsteronderzoek. Wijnen Spanje pagina 7/17

8 4. Spaanse Wijnregio s Hier gebruiken we de klassieke regionale onderscheiding die door de officiële Spaanse wijninstanties gehanteerd wordt. We onderscheiden de volgende regio's, met daarna de plaatselijke D.O.(C.)s: het noordwesten: o Galicia : Vanuit klimatologisch oogpunt verschilt deze regio opmerkelijk van de rest van het land. Dit is uiteraard voornamelijk te verklaren door de invloed van de Atlantische oceaan en de golf van Biscaje. Vaak wordt naar deze regio verwezen als groen Spanje. Rías Baixas Ribeira Sacra Ribeiro Valdeorras Valle de Monterrei o het noorden van het País Vasco Txakoli de Getaria Txakoli de Bizkaia Txakoli de Arabako o het noorden van Castilla y León Bierzo het hoge Ebrodal: Wijnen Spanje pagina 8/17

9 o o o het zuiden van het País Vasco, La Rioja, Navarra Rioja (Rioja Alta, Rioja Alavesa en Rioja Baja) Navarra : zeer oude wijnregio. Wijn is de belangrijkste inkomst voor deze Noord- Spaanse regio. Navarra Aragón : Onderverdeeld in 4 DO s Cariñena (nochthans slechts 1,5 % van de wijngaarden bestaat uit Carinena) Campo de Borja Catalayud Somontano (zeer veelbelovende DO! Redelijk unieke wijnstijl met sterk individuele (vooral) rode wijnen. De belangrijkste druif is Morisel (uniek voor Somontano). het Duerodal: - het zuiden van Castilla y León, het historische hart van Spanje. De belangrijkste steden van deze regio waren tot in de 11 de eeuw onafhankelijke koninkrijken. De Duero loopt door deze regio en beïnvloedt het microklimaat en de geologische omstandigheden in de verschillende do s : Cigales Ribera del Duero Rueda Toro (een wijn die sinds de oprichting van de Salamanca Universiteit (1215) werd geschonken aan de eretafels. Zware, bedwelmende wijn op basis van Tinta de Toro (Tempranillo) die geheel natuurlijk 14 % alcohol kan bereiken. Catalonië en de Balearen: - Cataluña : Deze regio omvat 11 DO s. De autonomia van deze regio is echter ook verantwoordelijk voor de productie van meer dan 90 % van de DO Cava. (zie verder) Ampurdán-Costa Brava Cataluna Costers del Segre Pla de Bages Conca de Barbera Alella Penedès Priorat Montsant Tarragona Terra Alta - Baleares : De eerste DO buiten het Spaanse vasteland werd in 1991 toegekend. (Binissalem). De voornaamste druif is de lokale Manto Negro. Binissalem-Mallorca Pla I Llevant de Levante: - het oosten van Castilla-La Mancha : een enorm gebied, dat de zuidelijke helft van de Meseta beslaat. Het produceert bijna de helft van alle Spaanse wijn. (8 miljoen Ha!) Een zeer continentaal klimaat, met vlakke laaglanden en een redelijke goede bodem. Almansa Manchuela - Valencia : De wijngaarden variëren van hoogte, (300 m in Alicante tot 800 m in Utiel requena) bijgevolg zijn zowel de druivenrassen als de wijnen zeer uiteenlopend. Alicante Utiel-Requena Valencia Wijnen Spanje pagina 9/17

10 - Murcia Bullas Jumilla Yecla de Mesetavlakte: - Madrid Vinos de Madrid Domino de Valdepusa Mondejar - het midden en westen van Castilla-La Mancha La Mancha Méntrida Valdepeñas Ribera del Jucar - Extramadura Ribera del Guadiana Andalucië en de Canarische eilanden: - Andalucía : In deze streek begon de Spaanse wijnindustrie in Jerez de la Frontera. De wijnproductie van de regio zat historisch in de greep van de Sherry productie. Condado de Huelva Montilla-Moriles Málaga (zéér zoete wijnen!) De DO heeft zelfs een eigen sub-classificatie op basis van de verschillende niveau s van zoetheid (dulce, larima; dulce color) en rijping (Criadera, Noble, Anejo, Trasanejo) Sierras de Malaga Jerez Manzanilla de Sanlúcar de Barrameda - Canarias : 8 DO s op enkele jaren tijd! Er worden vooral twee lokale druivensoorten geoogst : de Listan Negro en de Negramoll. (én de Malvoisie) Abona El Hierro Lanzarote La Palma Tacoronte-Acentejo Valle de Güimar Valle de la Orotava Ycoden-Daute-Isora In totaal hebt u 62 regionale herkomstbenamingen kunnen tellen, maar er is ook een 63e D.O.: de cava. Deze mousserende wijnen die gemaakt worden volgens de méthode traditionnelle, mogen gemaakt worden in het zuiden van het Pais Vasco, in La Rioja, Navarra, Aragón, en Cataluna. Cava is nu een op zichzelf staande D.O., geclassificeerd naar productiemethode en geografische gebieden. Wat uniek is aan Cava is dat individuele wijnproducerende gebieden een aanvraag kunnen indienen om Cava te mogen produceren, ongeacht hun geografische ligging. Als de Cava licentie eenmaal is toegekend, is ze alleen geldig voor het betreffende gebied. Toen Cava van DE naar DO promoveerde, verloren veel gebieden het recht om hun mousserende wijn 'Cava' te noemen en moesten hem 'Vino Espumoso' noemen. Dat was een maatregel die niet overal in dank werd afgenomen, hoewel het tot doelstelling had de hoge kwaliteit van de wijn te behouden. Wijnen Spanje pagina 10/17

11 NB: 95% van de Cava komt uit de uiterste noordoosthoek van Spanje, en 95% daarvan is afkomstig uit de provincie Barcelona. Weer 95% van dit percentage komt uit de omstreken van het stadje Sant Sadurni d'anoia, dat ook stille wijnen produceert die de D.O. Penedés dragen. Sant Sadurni D'Anoia ligt namelijk in deze D.O.. 5. Druivensoorten Druivensoorten Witte Wijnen Airén Zowel in Spanje als in de hele wereld de meestvoorkomende witte druif. Groeit in grote dikke trossen en geeft wijn met een zeer aromatische smaak, met een alcoholpercentage tussen de 12 en 14%. Komt voor in Ciudad Real (51%), Toledo, Cuenca, Albacete, Murcia, Madrid en nog vele andere streken en ze is de belangrijkste soort in La Mancha, Valdepeñas en de D.O. Vinos de Madrid. Totale opp. airén wijngaard: ha. Macabeo (Viura) Een van de basisrassen voor de mousserende wijn Cava. Komt vooral voor in Cataluña, Badajoz, La Rioja, Tarragona en Zaragoza. Basisdruif voor de D.O. s Rioja, Costers del Segre, Navarra, Penedés, Somontano, Tarragona en Terra Alta. Totale opp. macabeo wijngaard: ha. Malvasía Witte druif uit Griekenland die aromatische wijnen met een individueel karakter geeft. Staat vooral in Valencia, Zamora en Canarische Eilanden. Totale opp. malvasía wijngaard: ha. Moscatel Witte druif met groot aromatisch potentieel en een hoog suikergehalte. Ze levert zeer karakteristieke wijnen op, maar wordt ook vaak als tafeldruif verkocht. Komt in heel Spanje veel voor, vooral in Málaga en Valencia. Wordt beschouwd als de hoofddruif van de D.O.'s Málaga en Valencia (versterkte wijnen en vinos de licor). Totale opp. moscatel wijngaard: ha. Palomino Witte druif, de basis voor Sherry-wijnen. Buiten Cádiz beter bekend onder de naam jerez fino. Vanwege van de hoge opbrengst, werd ze veelvuldig aangeplant in heel Spanje, vooral in Galicia. Komt veel voor in Cádiz (69%), Orense, Valladolid, Zamora en Huelva, en is de belangrijkste druif in de D.O.'s Jerez en Condado de Huelva. Pedro Ximenez Witte druif met hoog suikergehalte (zeer zoet) die over heel Spanje in meer of mindere mate voorkomt, vooral in Cordoba (68%), Badajoz, Málaga en Valencia. Een belangrijke druif in de D.O.'s Jerez, Málaga, Montilla-Moriles en Valencia.Totale opp. pedro-ximénez wijngaard: ha. Sauvignon blanc Witte druif, oorspronkelijk uit Frankrijk. Doet het goed in crianza wijnen, vooral in Rueda en Cataluña. Verdejo Wijnen Spanje pagina 11/17

12 Zeer hoge-kwaliteitsdruif. Is een van de beste Spaanse witte druiverassen. Geeft zeer aromatische, zachte wijnen met en glycerine. Staat veel in Valladolid (69%), Segovia en Avila. Hoofd-variëteit in de D.O. Rueda. Totaal opp. verdejo wijngaard: ha. Xarel-lo Witte druif die samen met de macabeo en parellada het basistrio vormt voor de Cava wijnen. Brengt zeer aromatische wijnen voort en is een belangrijke druif voor de D.O. s Alella (onder de naam pansà), Costers del Segre, Penedés, Tarragona en Cava. Totale opp. xarel-lo wijngaard: ha. Druivensoorten Rode Wijnen Bobal Blauwe druif die veel kleur afgeeft. Het wordt dikwijks ontkend maar van de bobal druif worden goede rosados gemaakt en geconcentreerd vruchtensap dat geëxporteerd wordt naar koudere landen om daar de eigen wijnen wat op te peppen. Komt vooral voor in Valencia, Cuenca en Albacete. Totale opp. bobal wijngaard: ha. Cabernet Sauvignon Blauwe druif afkomstig uit de Médoc en nu wijd verspreid over alle continenten. In Cataluña en Navarra wordt ze momenteel aangeplant. In Rioja en Ribera del Duero duldt men de wijngaarden die van oudsher met deze varieteit beplant zijn. In andere gebieden wordt cabernet-sauvignon aanvaard als experimenteel ras. Cariñena (Mazuelo) (Carignan) Blauwe druif, die robuuste, diepgekleurde, alcoholische, tanninerijke en evenwichtige wijnen voortbrengt en goed samengaat met de garnachadruif. Wijd verspreid over Cataluña en in Rioja, waar ze beter bekend is onder de naam mazuelo. Wordt beschouwd als een van de voornaamste druiven van de D.O.'s Costers del Segre, Penedés, Tarragona en Terra Alta, maar ze speelt slechts een kleine rol in de D.O. van haar geboorteland: D.O. Cariñena. Totale opp. cariñena wijngaard: ha. Garnacha tinta Een druif met een hoge opbrengst, die krachtige wijnen geeft. Gezien het een druif is die zeer goed gedijt in een heet en droog klimaat is het niet ongewoon dat het de meest verbreide blauwe druif is in Spanje, vooral in Rioja, Madrid, Navarra, Tarragona, Teruel, Toledo en Zaragoza. Het is een van de belangrijkste druiven in de D.O.'s Rioja, Navarra, Ampurdán-Costa Brava, Campo de Borja, Cariñena, Costers del Segre, La Mancha, Méntrida, Penedés, Priorato, Somontano, Tarragona, Terra Alta, Utiel- Requena,Valderorras en Madrid. Totale opp. garnacha tinta wijngaard: ha. Graciano Blauwe, druif met een lage opbrengst die zeer gewaardeerde wijnen geeft. Jonge wijnen van graciano druiven, zijn hard en hebben veel tannine, maar ontwikkelen zich op een buitgewone manier tijdens het crianza proces op hout en fles. Daarom wordt deze druif gebruikt in de gran reserva wijnen van Rioja en Navarra. Door zijn lage opbrengst is de graciano-druif niet wijdverspreid. Ze wordt in de wijngaard zelf veel gebruikt samen met andere druiven. Door de nadruk die Rioja sinds de D.O.C. toekenning legt op topkwaliteit, is de graciano weer volop in de belangstelling. Monastrell Zeer zoete, hoge-opbrengstdruif die wijnen geeft met een diepe kleur en een behoorlijk alcoholpercentage. Deze blauwe druif wordt verbouwd in Murcia (52%), Alicante, Albacete en Valencia, en is de belangrijkste druif in de D.O.'s van Alicante, Almansa, Jumilla, Valencia en Yecla (zie ook Moristel). Totale opp. monastrell wijngaard: ha. Wijnen Spanje pagina 12/17

13 Tempranillo (ofwel cencibel, tinta de toro, tinto fino, tinto del país, ull de llebre of nog andere namen) De finesse en uitstekende aromatische kwaliteiten van deze blauwe druif, maken haar tot de ster van alle Spaanse druiverassen. In sommige streken krijgt deze druif een andere naam: ull de llebre in Cataluña, cencibel in Castilla-La Mancha, tinto fino, tinto del país en tinta de toro in Castilla- León.Komt veel voor in Burgos, Rioja, Alava, Cuenca en Ciudad Real en is een belangrijke druif in de D.O. s Rioja, Costers del Segre, La Mancha, Penedés, Ribera del Duero, Somontano, Utiel-Requena, Valdepeñas, Cigales, Toro en Madrid. Totale opp. tempranillo wijngaard: ha. Tempranillo zweemt qua smaak en aroma naar de Pinot Noir. Tempranillo is een vroegrijpende druif, waardoor ze bijzonder geschikt is voor de hogergelegen koelere streken zoals Rioja en Ribera del Duero. Het is een druif met bijzonder laag tannine gehalte, zodat ze ter compensatie soms geassembleerd wordt met Cabernet Sauvignon of Mazuelo. 6. Technische Gegevens SPANISH WINE EXPORTS (Thousands of ) /2000 % of Total 2000 % of Total 2004 Germany 257,571,52 309,098, ,56 20,23 United Kingdom 199,786,57 279,804,78 40,05 15,95 18,32 USA 101,317,86 145,398,77 43,51 8,09 9,52 France 65,543,32 127,198,03 94,07 5,23 8,33 Netherlands 76,125,01 74,093,29-2,67 6,08 4,85 Switzerland 67,480,87 72,054,74 6,78 5,39 4,72 Italy 6,249,79 53,507,47 756,15 0,5 3,5 Sweden 65,729,51 52,489,35-20,14 5,25 3,44 Portugal 83,011,14 51,232,08-38,28 6,63 3,35 Denmark 70,794,41 48,964,16-30,84 5,65 3,21 Belgium 20,459,68 32,597,23 59,32 1,63 2,13 Japan 28,848,65 29,361,32 1,78 2,3 1,92 Canada 19,148,70 27,041,26 41,22 1,53 1,77 Mexico 15,854,87 25,078,11 58,17 1,27 1,64 Finland 18,891,07 20,106,92 6,44 1,51 1,32 Norway 21,462,91 18,000,12-16,13 1,71 1,18 Total Exp. Wines 1,252,741,43 1,527,642,15 21, Wijnbereiding - Productieproces Tijdens de oogsttijd gaat het er in bijna heel Spanje ongeveer als volgt aan toe: het transport van de druiven gebeurt in vrachtwagens met laadbakken, die voorzien zijn van een laagje kunsthars zodat de vruchten niet in aanraking komen met het metaal; óf in plastic kratten; òf in een speciale trailer met op de bodem een rooster om het sap dat tijdens het transport vrijkomt op te vangen. Welke methode men gebruikt is meestal afhankelijk van de waarde van de druif en de kwaliteit van de te maken wijn. De Wijnen Spanje pagina 13/17

14 vracht wordt gewogen en, tergelijkertijd, neemt men een monster om de rijpheid van de druiven na te gaan: de prijs van de druiven is mede afhankelijk van het soortelijk gewicht, en dus ook van het suikergehalte. Boeren die goede druiven afleveren, krijgen een premie omdat zij de druiven op het juiste moment geplukt hebben. Vervolgens stort men de druiven in een roestvrijstalen trechter met transportschroef. Deze brengt de druiven naar een ontsteler vanwaar ze geleid worden naar een vat of pers. Over het algemeen wordt wijn van het sap dat spontaan, nog vóór de persing, vrijkomt, apart gehouden voor de exportmarkt. Most van de eerste persing ('aguapié'), dient voor de productie van lokale wijnen. Hetgeen overblijft na het persen ('vino de prensa') is bestemd voor destillatie. Voor exportwijnen gebruikt men roestvrijstalen gistingstanks van minstens 50 hl, meestal voorzien van isolatie om de temperatuur onder de 18ºC te houden voor witte wijn en 25ºC voor rode. De eerste 20 dagen ondergaat de wijn een alcoholische gisting en dan (indien gewenst, en bij rode wijnen altijd) gedurende 15 dagen een maleolactische gisting. Daarna wordt de wijn overgebracht in gekoelde tanks voor de neerslag van wijnsteen. 7. Websites Te vermelden is dat de Spaanse bodega s zeer vooruitstrevend zijn. Kenmerkend is dat de meeste onder hen uitpakken met prachtige en zeer informatieve websites. Als je info terug wil vinden over de wijnen kan je hier terecht Wijnen Spanje pagina 14/17

15 Gedegusteerde wijnen Spanje Les Futailles Wijnstreek Naam Jaar Classificatie Prijs in Euro Startwijn A La Mancha Cristo de La Vega 2002 Joven 4.80 Startwijn B Rueda Blanco Nieva 2003 Joven Karaf A Somontano Bestue de Otto Bestue, Finca Rableros 2003 Joven 6.20 Karaf B Castillie Pago del Vicario, Agios 2002 Joven Karaf C Almansa Castillo de Almansa 1998 Reserva 5.25 Karaf D Valdepenas Albina 1997 Gran Reserva 4.00 Karaf E Priorato Pasanau, Finca la Planeta 2001 Joven (DOca) Karaf F Alicante Castell d Aixa 2001 Crianza Naam Gekocht Interessante Info Startwijn A Cristo de La Vega Wijnhandel Chapeau Arien druif, meest geplante druif ter wereld Startwijn B Blanco Nieva Wijnhandel in Spanje Verdejo, heeft op hout gelegen Karaf A Bestue de Otto Bestue, Finca Rableros Wijnhandel in Spanje Tempranillio en Cabernet Sauvignon. 7 maanden op vat. Bodega die reeds bestaat sinds Karaf B Pago del Vicario, Agios Wijnhandel in Spanje Tempranillo en Granache Tinto: 10 maanden op frans hout. Slechts flessen Karaf C Castillo de Almansa Magnus Cencibel en Monastrell, 18 maanden op hout Karaf D Albina Wijnhandel in Spanje Tempranillo, 24 maanden op Amerikaanse Eik Karaf E Pasanau, Finca la Planeta Wijnhandel in Spanje 80% Cabernet Sauvignon en 20% Granache Tinto. Wordt minstens 1 jaar op frans/amerikaanse eik gelegd. Priorato is een topstreek sind kort D.O.ca Karaf F Castell d Aixa Wijnhuis in Spanje 9 maanden op hout Wijnen Spanje pagina 15/17

16 Bijvoegsel Bespreking Spanje Abona g - g g - - Alella g g e zg zg zg e - zg e e g zg Alicante g g g g g g g zg zg zg zg g g Almansa g zg zg zg zg g g g zg g zg g g Bierzo zg zg s zg g zg g g g g zg zg zg Binissalem Mallorca g g g e - g zg e zg zg zg g zg Bullas zg zg zg zg e zg zg zg g g Calatayud g g zg zg g zg - g g zg zg g zg Campo de Borja zg zg g g g g g g g e zg g g Cariñena zg zg zg g zg zg - e g g e zg g Catalunya e g zg Chacoli de Guetaria g g g g g g g g g g zg g g Chacoli de Vizcaya g - g g - zg zg - zg Cigales g g g g g g g - zg zg zg g e Conca de Barberà g zg - g zg zg g zg g zg - zg zg Condado de Huelva g g zg - g g g g zg e zg g g Costers del Segre zg zg g g e e zg zg zg zg zg g zg El Hierro g - - g zg zg zg - g Empordà - Costa Brava zg g zg g zg zg - e zg zg zg g zg Jumilla zg g zg g g zg g e zg zg g g zg La Mancha g zg e zg g zg zg e zg zg zg zg zg Lanzarote zg zg zg - - e zg zg - zg La Palma zg zg g Manchuela g - Méntrida g g g g g g g g g zg zg zg - Mondéjar g g - g g zg zg g Monterrei g g e - - e zg e Montilla - Moriles e zg g zg - g zg e e e g zg zg Montsant g zg zg Navarra g g g zg e g s zg e zg e zg g Penedès g g e e zg zg zg zg zg zg zg zg zg Pla de Bages zg zg e - e zg zg zg Plà i Llevant zg Priorato g zg e zg e zg g e zg e e g zg Rías Baixas g g g g zg zg zg g Ribeira Sacra zg zg zg e Ribeiro g g - zg zg zg zg zg e Ribera del Duero g g s zg e e g zg e zg e zg zg Wijnen Spanje pagina 16/17

17 Ribera del Guadiana zg zg zg - g Rioja zg g s e e zg s zg g g e g g Rueda g g g g g zg zg zg zg zg g g zg Somontano zg zg e e e zg g e zg g e zg zg Tacoronte - Acentejo - - g g zg g zg zg g zg - - zg Tarragona g g g g zg zg zg zg zg zg zg g zg Terra Alta zg zg - zg zg e zg e zg - e g zg Toro e e zg zg zg zg g zg e zg e zg e Utiel - Requena g zg e zg g zg g zg zg zg e zg g Valdeorras zg g - zg g g e g zg zg e - e Valdepeñas zg g e g zg zg g zg g zg zg zg zg Valencia g g zg zg g zg g zg zg zg zg g zg Valle de Güímar g g zg zg g g g g g Valle de la Orotava g zg zg g g g g g g Vinos de Madrid g g g zg g g g zg zg zg e g zg Ycoden -Daute- Isora g g - g g zg zg g g g Yecla g g g g zg zg g zg zg e zg g zg e = excellent zg = zeer goed g = goed s = slecht - = geen oordeel Wijnen Spanje pagina 17/17