Chart Navigator. Wanneer komt de lagere top? Door Nico P.R. Bakker

Transcriptie

1 TA: Chart Navigator week 9/ 2010 Chart Navigator Door Nico P.R. Bakker Inhoud Chart Navigator: Intermarket P. 2 AEX Hoofdfondsen P. 4 TA Vraagbaak P. 12 Top Selectie P. 13 Selectie Midkap P. 14 Marketindex Onlangs waren er zeer succesvolle seminars over Marketindex, het intraday handelsplatvorm van RBS. In week 10 zullen er vervolg-workshops worden gegeven in Den Haag, Zwolle en Amsterdam, om zelf als actieve belegger het platvorm als Snelle Turbo Tijd machine te ervaren. Iets voor u? Wilt u het eens proberen? Schrijf dan in op een van de workshops. PS. Open alvast een demo-account, kunt u meteen al aan de slag... Wilt u geen Turbo kansen, bedreigingen, suggesties en alerts missen? Kijk dan regelmatig op voor Technische Condities, Turbo Tijd publicaties en Breaking News. Ook op twitter.com kunt u mij volgen onder de naam TheDailyTurbo. Wanneer komt de lagere top? In de afgelopen weken heb ik meerdere keren gemeld dat op de weekgrafieken van vrijwel alle aandelenindices zogenaamde overgangsfasen zichtbaar zijn, waarin het sentiment langzaam maar zeker draait van positief naar neutraal of negatief. Korte termijn oplevingen, zoals zichtbaar op daggrafieken zijn dan weliswaar toegestaan (en die zien we dan ook), voor middellange termijn doeleinden is het wachten op de lagere top om daarna de neerwaartse druk te zien toenemen. Wat betreft Turbo Tijd heb ik met name gewezen op terughoudendheid en winstnemingen zoals bij ASML.Het zoeken naar pareltjes om te kopen was lastig, maar AKZO leverde toch een spannend steunscenario. In de Top Selectie besteed ik deze week aandacht aan drie Turbo titels uit de commodity etalage, te weten Koffie, Koper en Katoen, de drie K s, met elk op zich uitdagende kantelpunten. De Midkap selectie vul ik met de nieuwkomer Delta Lloyd, met Vopak en met Wavin. Lees mijn commentaar en beoordeel of er iets voor u bij zit. In de TA vraagbaak leg ik uit wat de beurswijsheid Never catch a falling knife in de praktijk betekent, samen met de tegenhanger Wacht op de tweede kans. Kortom, weer ruim voldoende lees- en kijkvoer om de komende week te kunnen overleven in de financiële jungle. Stel uw actiepuntenlijst samen en ga over tot actie op het moment dat het moet. Nico P.R. Bakker Extra Service Wilt u een Technische Conditie van een Turbo Titel aanvragen? Heeft u een interessante vraag voor de TA-vraagbaak? Stuur een naar btac@wxs.nl. Heeft u opmerkingen, vragen, suggesties, aanvullingen, wilt u reageren? Doe dit dan door een te sturen naar beleggen@rbs.com

2 Chart Navigator - Intermarket AEX index- Wachten op lagere top onder 345 De markt is bezig met de afronding van de pullback, nadat eerder de stijgende trendlijn is gebroken. Wellicht zien we op korte termijn nog wat stuiptrekkingen van de bulls, maar op de weekgrafiek is het meest waarschijnlijke scenario een terugval richting 311 en 296. Een negatief getint scenario blijft gehandhaafd zolang de AEX onder de 345 noteert. Mocht de lagere top uitblijven en de spelers drukken de AEX toch weer boven de 345 weerstand, dan is de daling naar 311 een valse trendbreuk geweest. Kortstondige oplevingen gebruiken voor verdere portefeuilllebescherming. Het wachten is op lagere topvorming om daarna wat aan de short kant te doen. S&P 500 index - Overgangsfase naar nieuwe downtrend bijna afgerond Na het neerzetten van een top rond 1150 lieten de bulls het afweten. Zij zakten onder uit het stijgende trendkanaal, waardoor de index in een overgangsfase terecht kwam. De breakoutbeweging is onlangs afgerond op 1045, waarna de pullback werd gestart. Allemaal logische stappen in een overgangsfase. Nu is het wachten op topvorming onder 1150, om daarna een nieuwe downtrend te starten. De lagere top moet snel komen, er is weinig ruimte aan de bovenkant van de markt. Nog even een neutrale houding, in afwachting van duidelijke signalen van de markt. De beren dreigen toe te slaan. NIKKEI 225 index - Hervatten van de uptrend gaat moeizaam Mijn eerder geschetste scenario van trendhervatting nadat de trendlijn op 9867 is getest, krijgt een moeizaam vervolg. Het lukt de stieren nauwelijks om weg te lopen van de stijgende trendlijn. Zolang de index boven 9867 bivakkeert, is een opleving naar de recente top op het meest waarschijnlijke scenario en dus krijgen de bulls thans het voordeel van de twijfel. Maar ze moeten wel opschieten! Kortom, enerzijds 9867 en anderzijds zijn vooralsnog de kantelpunten in de markt. Koopconditie is nog valide, de uptrend kan worden vervolgd, ook al gaat het moeizaam. 2

3 Chart Navigator - Intermarket EURODOLLAR - Stevige downtrend houdt aan, korte opleving is toegestaan Al geruime tijd wordt er een proces van lagere toppen en lagere bodems in stand gehouden. Onlangs is de koers aanbeland bij de onderkant van het dalende trendkanaal. Met een RSI die thans terugdraaid uit OS gebied is een opleving naar de trendlijn dan ook een logische stap. Een herstel tot in eerste instantie ruim 1,38 is toegestaan, zonder dat het beeld wijzigt. Boven 1,38 is er meer ruimte tot circa 1,41. Onder 1,35 verwacht ik een versnelde koersdaling richting de 1,29-1,20 zone. Verkoopconditie blijft gehandhaafd, maar speculatieve aankopen voor een korte opleving zijn te overwegen. BRENT OIL - Kwakkelende markt, zoekende naar een nieuwe richting De voorbereidende bewegingen voor een nieuwe downtrend, waar ik recent over schreef, hebben niet tot het gewenste resultaat geleid. Ik zie nu zowel een lagere bodem (69,50) als een hogere top (82,00) en dat weerspiegelt onzekerheid. Er wordt geen duidelijke richting vastgehouden, de spelers zijn zoekende, waardoor de trendmatigheid verder afneemt, maar de beweeglijkheid juist toeneemt. Voldoende reden om de kat even uit de boom te kijken. Wachten op een duidelijker landschap. Pas op de plaats rust. De markt is zoekende naar een nieuwe richting, wacht maar op meer duidelijkheid; verschiet het kruit maar niet. GOLD- Mooi vervolg van de uptrend Onlangs is met veel heen en weer gezwiep de stijgende trendlijn als steunlijn getest. De steunzone blijft hierdoor valide. De trendlijntest was de inleidende actie van de bulls teneinde de uptrend te hervatten. Welnu, de trendhervatting verliep in eerste instantie moeizaam, maar de weg omhoog werd toch gevonden. Nog even en de tussenliggende top op 1161 wordt bereikt. Deze weerstand moet geslecht worden om door te kunnenn stomen naar 1226, het tweede koersdoel. Kortom, drie duidelijke kantelpunten, te weten 1045, 1161 en Koopconditie trekt aan, kopen op zwakke momenten is de strategie, mits 1045 als steun blijft liggen. 3

4 AEGON - Omschrijving Koers komt niet of echt een korte lekker headline van zijn bij plaats de onderliggende. De Het middellange wil op de weekgrafiek termijn technische nog niet conditie vlotten ziet met er de nog koers. steeds Pogingen goed uit, tot herstel zij het erg dat worden op korte wel termijn ingezet, een maar correctie de kracht aannemelijk ontbreekt is. om De goed index door bevindt te stomen. zich immers tegen Aan de de onderkant bovenkant ligt van 4,01 het als stijgende duidelijk trendkanaal. steunpunt, aan Dit de impliceert bovenkant topvorming ligt 5,14 als en weerstand. rond Deze 315. barrière Een stap moet terug worden naar niveaus geslecht rond om 272 een zou nieuwe interessant uptrendfase zijn. Daarmee te starten wordt om daarna immers de brede sleepkabel omkeerformatie omhoog te kunnen afgerond. trekken. Bodemvorming op Anders of boven gezegd, 272 is een een trend zeer sterk ontbreekt, bullish er is signaal. niet de De bereidheid stieren zullen om aansluitend richting de kiezen. weg Afwachten omhoog inzetten dus maar. richting 350 en zelfs hoger. Er start dan immers een nieuwe Het middellange speelveld is termijn klein uptrend. te fragiel om verantwoorde posities in te nemen voor Wacht middellange op bodemvorming termijn doeleinden. voor additionele maar long op een posities. overtuigend Korte signaal. winsten veilig Wacht stellen. AHOLD- - Meer Omschrijving trendkarakteristieken, of een korte headline de bulls bij vergroten de onderliggende. hun grip De Vorige middellange week werd termijn de technische 8,90 steun conditie weggeslagen, ziet er nog nu steeds staat goed de koers uit, zij ruim het dat boven op de korte 9,50 termijn weerstand. een correctie Het illustreert aannemelijk het eerder is. De index genoemde bevindt wispelturige zich immers tegen koersverloop. de bovenkant Echter, van nu het worden stijgende toch trendkanaal. wel wat trendkarakteristieken Dit impliceert topvorming zichtbaar. en weerstand Ik heb wat rond lijnen 315. toegevoegd Een stap terug om naar het niveaus speelveld rond goed 272 in zou te kaderen. interessant Dan zijn. blijkt Daarmee dat de 8,90 wordt steun immers nog valide brede is en omkeerformatie rond 10,00 op afgerond. weerstand Bodemvorming gerekend mag dat op worden. of boven Met een 272 RSI is een op zeer OB terrein sterk bullish een signaal. stap terug De stieren dan ook zullen aannemelijk. aansluitend Bij lijkt de nieuwe weg bodemvorming omhoog inzetten boven richting 8,90350 wordt en zelfs de trend hoger. hervat. Er start dan immers een nieuwe middellange termijn uptrend. De bulls vergroten hun grip op de Wacht grafiek. op Na bodemvorming een korte correctie voor additionele winstnemingen) long posities. opnieuw Korte winsten aankopen veilig (rondje stellen. doen. AIR FRANCE KLM- - Omschrijving Sleepkabel houdt of een de korte bulls headline ternauwernood bij de onderliggende. in race De Het middellange eerder geschetste termijn technische kwakkelbeeld conditie houdt ziet nog er aan. nog Dat steeds wil zeggen, goed uit, van zij een het dat duidelijke op korte trend termijn is geen een sprake correctie meer, aannemelijk een trading is. De range index zie bevindt ik niet. zich Resteert immers ook tegen een overgangsfase, de bovenkant waarbinnen van het stijgende koers trendkanaal. een nieuwe richting Dit impliceert probeert topvorming te vinden. en weerstand Interessant rond is de 315. steun Een die stap aangeboden terug naar niveaus wordt rond door 272 de zou interessant voortschrijdende zijn. Daarmee gemiddelde wordt lijn. immers Deze sleepkabel de brede zorgt omkeerformatie er voor dat de afgerond. bulls niet definitief Bodemvorming van het op slagveld of boven worden 272 weggevaagd. is een zeer sterk Ik kijk bullish nog signaal. een weekje De stieren aan, wellicht zullen aansluitend dat er dan het de een weg spannend omhoog scenario inzetten richting opgetuigd 350 kan en zelfs worden. hoger. Er start dan immers een nieuwe middellange termijn uptrend. Een neutrale houding is raadzaam zolang Wacht het niet op duidelijk bodemvorming is wat de voor spelers additionele plan zijn. long posities. Korte winsten veilig van stellen. 4

5 AKZO NOBEL - Spannend steunscenario Gezien de stand van de RSI geef ik de bulls het voordeel van de twijfel. Zij moeten komende week een witte candle neerzetten om de uptrendfase nieuw leven in te blazen., zo luidde mijn vorige commentaar. Welnu, de bulls hebben gedaan wat van hen werd verwacht. Met Turbo Tijd heb ik dan ook het spannende steunscenario gepresenteerd. In het kort komt het er op neer dat een opleving naar 47,00 tot 48,00 tot de mogelijkheden behoort, zolang 36,50 als steun blijft liggen. Langere termijn posities uitbreiden met 36,50 als kritiek kantelpunt. De trend kan worden hervat met 47,00 tot 48,00 als doelzone. ARCELOR MITTAL - Trendlijn als steun geaccepteerd, uptrend wordt vervolgd Na de verwachte correctie richting 26,00 tot 27,00 is er onlangs een nieuw hoger kantelpunt geplaatst op 26,30. Vanaf dit niveau vervolgen de stieren de uptrend. De koers blijft boven de stijgende trendlijn en boven de voortschrijdende gemiddelde lijn liggen, terwijl de RSI geen overspannenheid indiceert. Voldoende redenen om hogere koersen te verwachten. Enerzijds 26,30 en anderzijds 34,48 zijn vooralsnog de navigatieniveaus. Eerder geadviseerde offensieve posities doen het goed. Langzaam uitbreiden op zwakke momenten is aanbevelenswaardig, mits 26,30 als steun blijft liggen. ASML - Uptrend intact maar wel met kritieke steun en recente top dichtbij De stieren zijn keurig weggelopen van de 22,00 kritieke steungrens. Deze opdracht kregen zij vorige week, om daarmee de uptrend intact te laten. Sterker nog, in tijd van één week hebben ze vrijwel de recente top en weerstand op 24,63 bereikt. Voor mij was dit aanleiding om middels Turbo Tijd aandacht te vragen voor wellicht wat winstnemingen. De koers bevindt zich in een verkoopzone, wat voor kortstondige neerwaartse druk kan zorgen richting de 22,00 steungrens. Of gaan de stieren door? Wat dat betreft zijn 24,63 en 22,00 uitdagende kantelpunten. Met 22,00 als kritiek kantelpunt blijft bullish sentiment overeind. Pas op voor een stap terug. 5

6 BAM - Heftige strijd in de 5,33-4,84 steunzone De koers wordt hard onderuit gehaald. Significante steun komt de markt binnen rond 5,33 tot 4,84, dus de beren hebben het grootste stuk van de afdaling achter zich. Door de huidige beweging neemt de trendmatigheid verder af. Geen inspirerend beeld, wacht maar op een duidelijk signaal. Steunvorming in genoemde zone is noodzakelijk om een opleving te kunnen starten. Daar is nu het wachten op, laat de beren eerst maar eens uitrazen. De RSI doet vermoeden dat een korte opleving tot de mogelijkheid behoort. Een neutrale houding is nog steeds gerechtvaardigd. Speculatieve aankopen zijn te overwegen, maar hou de stop dan wel dichtbij. BOSKALIS - Steunvorming in de maak, de stieren komen terug Na de opleving tot 29,00 volgde een gezonde correctiebeweging die afgerond is rond 23,30, keurig op een 38,2% retracementgrens. Een hernieuwde opleving tot wellicht 29,00 behoort tot de mogelijkheden zolang de koers boven de low van vorige week (23,30) blijft bewegen. De witte candle van deze week is in ieder geval een stap in de goede richting. Dus kom maar op bulls, toon je krachten en stoom door naar hogere niveaus. De offensieve, speculatieve long posities van vorige week doen het goed. Met het kritieke kantelpunt op 23,30 versterkt de koopconditie. CORIO - Mooi herstel in overgangsfase Op de grafiek kunt u zien dat de positie van de bulls afzwakt, ondanks de mooie opleving in de afgelopen drie weken. Er is een overgangsfase gaande, waarin de spelers op zoek zijn naar een lagere top onder de eerder gebroken trendlijn. Prijstechnisch gezien zou een top rond 48,00 niet misstaan. Of breken de bulls de recente 48,50 top? Dan hebben we te maken met een valse trendbreuk en moet de visie opnieuw worden vastgesteld. Maar eens bezien wat er de komende week gaat gebeuren. Een neutrale houding is gerechtvaardigd bij koersvorming in een overgangsfase. Wacht op een duidelijk signaal van de markt. 6

7 DSM - Correctie afgerond, uptrend kan worden hervat De eerder genoemde correctiebeweging vindt steun rond 30,23, fractioneel boven de trendlijn en op een 38,2% retracementgrens. Deze week wordt er een witte candle geplaatst, wat de voorwaarde was (zie commentaar vorige week), om van een trendhervatting te spreken. Goed, de bulls zijn terug, met het kantelpunt op 30,23 krijgen ze de gelegenheid om de recente top op 35,25 op te zoeken. De koopconditie is in ere hersteld. Kopen op zwakte zolang de koers boven 30,23 noteert is de aangewezen strategie. Opwaarts potentieel vooralsnog 35,25. FUGRO - Consolidatie in stijgende trend Een uitstekend charttechnisch plaatje met een mooi proces van hogere toppen en hogere bodems. Ik zie geen indicaties die op een trendbreuk aansturen, behalve dan lichte negatieve divergentie op de RSI. Blijf de trendlijn en recente spike op 39,60 dus goed volgen. Koersvorming onder de lijn vraagt actie. Aan de bovenkant ligt 45,67 als uitdagend kantelpunt. Koersvorming erboven verstevigt de koopconditie. Een verdere opleving naar 53 sluit ik dan niet uit. Bullish sentiment houdt moeizaam stand met twee overtuigende kantelpunten, te weten 45,67 weerstand en 39,60 steun. HEINEKEN - Mooie grafiek, stevige uptrend Heineken is een klassiek voorbeeld van een fonds in een stijgende trendfase. De trendlijn werd onlangs succesvol getest, de bulls zijn al weer op weg naar de 38,00 tot 39,00 weerstandzone. Deze week werd zonder problemen de 36,50 top uitgenomen. Hou nu de RSI even goed in de gaten. Daar lijkt zich lichte negatieve divergentie te ontwikkelen. Hoe het ook zij, pas bij koersvorming onder 32,25 breekt de trend en nemen de bears de regie over. Maar er komt straks eerst een moment om de winsten veilig te stellen, lijkt mij. De koopconditie blijft van kracht met wel de weerstandzone in zicht. Dit is niet de plek voor additionele aankopen. Winstnemingen komen er aan. 7

8 ING GROEP - Het wachten is op een significante uitbraak Ik zie zowel lagere toppen als hogere bodems, dus de spelers weigeren nog steeds om overtuigend richting te kiezen. Zij zorgen er voor dat de speelruimte per week kleiner wordt. In het kader van kantelpuntanalyse levert dit wel duidelijke actie-niveaus op. Aan de bovenkant noteer ik 7,98 en 9,82, aan de onderkant 5,97 en 5,50. Kom in actie als deze triggers worden uitgenomen, want dat zal voor vuurwerk zorgen. Tot die tijd rekening houden met een lage trendmatigheid en een kwakkelend koersbeeld. Bulls en bears houden het speelveld heel beperkt. Volg de triggers voor breakout scenario s die binnenkort ongetwijfeld gaan komen. KPN - Dalend trendkanaal boven de sleepkabel Al een aantal weken is het niet helemaal duidelijk wat de spelers van plan zijn. Enerzijds beweegt de koers ruim boven de gemiddelde lijn, dus zijn hogere koersen te verwachten. Anderzijds zie ik een dalend trendkanaal wat juist voor neerwaartse druk kan zorgen. Momenteel hikt de koers tegen de bovenkant van het kanaal aan. Al met al een coctail van positieve en negatieve ingrediënten, met wel twee duidelijke kantelpunten, te weten 11,35 steun en 12,30 weerstand. Koopconditie verslapt, maar blijft valide zolang de 11,35 steun blijft liggen. Kleine posities zijn te overwegen, boven 12,30 is er meer ruimte. PHILIPS - Koers kabbelt rustig verder in het stijgende trendkanaal, 23 weerstand in zicht Hogere toppen en hogere bodems, koersvorming boven de gemiddelde lijn en een opkrullende sleepkabel duiden op een positieve ondertoon. De trend blijft intact zolang de koers boven de trendlijn bivakkeert. De corresponderende koers is 20,20. Dus bij koersvorming onder 20,20 zal er een stevige correctie van start gaan. Even opletten wat er rond 23,00 gaat gebeuren. Topvorming aldaar zal tot winstnemingen leiden. Kortom, een vriendelijk plaatje met zowel onder als boven duidelijke triggers. De koopconditie houdt aan met kantelpunten op enerzijds 20,20 en anderzijds afgerond 23,00. 8

9 RANDSTAD - Valse trendbreuk brengt de stieren terug in de arena? Het komt niet vaak voor, maar nu hebben we bij Randstad waarschijnlijk te maken met een valse trendbreuk. De recente daling onder de trendlijn krijgt geen vervolg. Reeds op 30,42 werd steun gevonden, daarna in een rechte streep omhoog, dwars door de gebroken lijn. Of is dit een valstrik van de bulls? Volgende week wil ik graag de vorming van een witte candle zien boven de herbroken trendlijn, dan ga ik mee met de bulls. Nu even afwachten, in de wetenschap een stukje te missen als de stieren daadwerkelijk doorstomen. Kat uit de boom kijken, meer indicaties van herboren bullish sentiment nodig. Volgende week weten we meer. REED ELSEVIER - Bulls houden stand in een matige uptrend De stieren houden een licht stijgend trendkanaal intact. Momenteel laten ze toe dat de beren een correctieve beweging uitvoeren. Aan de onderkant van het speelveld mag rond het 8,25 niveau steunvorming worden verwacht, aan de bovenkant liggen 9,03 en 9,13 als weerstanden. Al met al een vriendelijk landschap zonder al te gekke dingen. Een koopconditie is valide. Korte correcties zijn toegestaan. Onder 8,25 verslechtert het beeld. ROYAL DUTCH SHELL - Mager herstel in slappe technische conditie Moeizaam en tergend langzaam kruipen de bulls omhoog, echt inspirerend is het geenzins. De spelers weigeren om significant richting te kiezen. Dan maar wachten op het uitnemen van duidelijke triggers. Dat zijn dan 19,52 en 18,92 aan de onderkant en 21,77 aan de bovenkant. Best wel veel ruimte. Ik zal blijven speuren naar kortere triggers. Offensieve aankopen veilig stellen, geen nieuwe posities, tenzij er duidelijke signalen worden afgegeven. 9

10 SBM OFFSHORE - Toch hervatting van de uptrend Ik heb mij vorige week laten verrassen door de beren. Zij zetten een negatief patroon neer, fractioneel onder de trendlijn, maar nog wel boven de gemiddelde lijn. Het leek op een trendbreuk uit te draaien, maar de stieren toonden een rap herstel. Deze week wordt een mooie witte candle neergezet, ter illustratie van de gedachte dat bullish sentiment terugkeert. Aan de onderkant ligt 12,28 als kritiek steunpunt, aan de bovenkant noteer ik 15,35 als solide weerstand. Een aantrekkelijk speelgebied lijkt mij voor actieve beleggers. Na wat wispelturigheden keren de bulls terug in de arena. Help hen maar een handje, zolang de koers boven 12,28 noteert. TNT - Correctieve beweging eerder afgerond dan verwacht De eerder ingezette correctieve beweging is vorige week reeds afgerond op een koers van 18,60, althans zo ziet het er naar uit. Dit betekent dat we het laatste stukje naar 17,55 zullen missen. Goed, de beren halen niet altijd hun doel, niet waar? Met eerste steun op 18,60 ziet het er naar uit dat de uptrend hervat kan worden. Terug naar de recente top op 22,26 sluit ik niet uit. De bodem is gezet, de trend blijft intact, de koopconditie versterkt. Zoek naar leuke instapmomenten aan de long kant van de markt. TOMTOM - Rust keert enigszins terug, maar nog geen koopconditie Wacht op duidelijke signalen waar je als actieve Turbo belegger mee aan de slag kunt gaan, zo luidt al enige tijd mijn advies. Welnu, deze week keerde de rust enigszins terug, maar er is mijns inziens nog steeds geen sprake van een koopconditie. De 6,10/624 weerstandzone en de gemiddelde lijn zijn hier verantwoordelijk voor. Boven de 6,24 grens gaat een positieve sentimentfase van start. Op 5,06 ligt vooralsnog de eerste steungrens; redelijk wat ruimte voor een extra aanloop. Focus op het 6,24 kantelpunt. Offensieve aankopen doen bij een duidelijke uitbraak. De beren zullen zich niet gemakkelijk laten verslaan. 10

11 UNIBAIL RODAMCO - Neutraal beeld met een positief randje In de afgelopen weken was het niet geheel duidelijk wat de koers zou gaan doen. Neerwaartse uitbraken gevolgd door opwaartse zwiepers maakten het er niet makkelijker op. Nu liggen er twee duidelijke triggers in de markt, te weten 142,45 steun en 161,45 weerstand. Zolang de koers tussen deze twee grenzen beweegt overheerst een neutraal beeld met een positief randje. Het moge duidelijk zijn dat boven 161,45 de stieren weer helemaal los zijn. Een neutrale houding is op zijn plaats, in afwachting van meer duidelijkheid. Boven 161,45 gaat een hernieuwde koopconditie van kracht. UNILEVER - Conditie verslapt zolang de koers onder 23,00 noteert Na de trendlijnbreuk van enige weken terug volgde een heftige breakout beweging. Een logische zet in het chart reading stappenplan. Maar de bulls kwamen terug om de schade te herstellen. Let wel, elke opleving tot 23,00 is mijns inziens een pullback met de intentie een lagere top neer te zetten. Met Turbo Tijd heb ik reeds eerder gewezen op deze dubbele topformatie. Nu dus een verdere verslapping van de technische conditie. Posities afbouwen en wachten op een nieuw signaal. Steun rond ruim 20,00 en weerstand rond 23,00, dat zijn vooralsnog de randen van het speelveld. WERELDHAVE - Trading range houdt stand, koers kabbelt verder Al geruime tijd is er sprake van een trading range met afgerond 64,00 als steun (de spike op ruim 62 neem ik niet mee) en 69,00 tot 71,00 als weerstand. Anders gezegd, een zijwaarts koersverloop in een trendloze markt. De RSI staat op neutraal terrein, dus er is geen sprake van overspannenheid. Momenteel zijn de bulls doende om de bovenkant van de trading range te bereiken. Maar eens kijken wat er daarna gaat gebeuren. Volgende week een zwarte candle duidt weer op topvorming. Speculanten zien wel brood in deze grafiek, zij spelen elke keer de pootjes omhoog en omlaag in de trading range. Langere termijn spelers wachten op een uitbraak boven 71,00. 11

12 WOLTERS KLUWER - Landschap verpietert, maar nog geen downtrend De stieren tonen meer en meer vermoeidheidsverschijnselen, waardoor de trend verder verslapt. De contouren van een trading range worden daarentegen duidelijker, zo ook de kantelpunten. Aan de bovenkant noteer ik 16,07 en 16,26 als weerstanden. Koersvorming hierboven impliceert een nieuwe impuls in de nu nog slappe uptrend. Aan de onderkant ligt 14,20 als cruciale steungrens. Hieronder verzwakt de technische conditie nog verder. Een zwakke koopconditie is valide, wat tot enige voorzichtigheid maant. Hou de posities maar klein. Onder 14,20 geen aankopen meer doen, boven 16,26 posities uitbreiden. Technische Analyse Vraagbaak: Spelregels, Kennisoverdracht, Inzicht en Practisch gebruik Never catch a falling knife... Regelmatig gedraagt een markt of fonds zich zeer wispelturig. De beer gaat er in dergelijke marktomstandigheden vaak onaangekondigd van door. Hij breekt de trendlijn, hij verpulvert steungrenzen, hij drukt de koers in een rap tempo fors in elkaar. Kijk maar eens op het linkerplaatje naar de rode streep. Als belegger bekruipt je dan de angst de boot volledig te missen. Bij een trendbreuk wil je ingrijpen, maar je krijgt de kans niet, zo hard gaat het onderuit. Vertrouw dan op de reactie- en veerkracht van de markt. De koers zal als een stuiterbal terugkomen en u alsnog de kans geven tot actie over te gaan. Dus probeer niet het vallende mes te pakken, blijf er van af en zet het scherm maar even uit. De omgekeerde situatie komt ook voor. Dan gaan de stieren er snel van door, ze breken de dalende lijnen en starten een breakoutbeweging. Ook daar zal een reactie op volgen (kijk maar eens naar het rechter plaatje), dat is dan het moment om aan de koopkant toe te slaan. Anders gezegd, de markt geeft veelal een tweede kans om alsnog met de stieren mee te doen. De beer en stier komen nog een keer terug om u op te halen voor een leuk ritje... 12

13 Chart Navigator - Top Selectie COFFEE - Trendlijntest of trendlijnbreuk? De ondertoon op de weekgrafiek van kofie is gematigd positief. Zowel subjectieve als objectieve indicaties wijzen in de richting van de bulls. Maar de stieren hebben het even moelijk. Ze strijden heftig en moeten hun uiterste best doen om de koers boven de trendlijn en gemiddelde lijn te houden. Het 128,00 niveau is wat dat betreft de kritieke steungrens. Duidelijke koersvorming er onder betekent een trendbreuk. Maar zolang de koers er boven ligt, is de uptrend in tact. Bij koersvorming boven 136,00 krijgen de bulls vervolgens veel speelruimte. Het wordt er op of er onder voor de stieren, met 128,00 als cruciale spil. COPPER- Wat gebeurt er bij 352? Vervolg uptrend of diepe correctie? Voor korte termijn spelers is de grafiek van Copper een plaatje om bij te watertanden. Nog heel even en de markt moet kleur bekennen bij het 352 niveau. Wat gaat er daar gebeuren? Een breek er boven zal de deur openen naar veel hogere niveaus; de langere termijn uptrend krijgt dan een mooi vervolg. Een hapering en zelfs topvorming bij 352 kan een dubbele topformatie opleveren met een daling naar 285 als consequentie. Kortom, vinger aan de pols, maar geef de bull en bear voldoende ruimte om de strijd te voeren. Rond 352 moet het gebeuren. Bereid u voor op een nieuwe significante beweging. COTTON- Winstnemingen en short posities Ik heb drie aanwijzingen die een koersdaling duiden. Op de eerste plaats hikt de koers tegen de trendkanaallijn aan, hetgeen topvorming indiceert. Op de tweede plaats wordt deze week een zwarte candle neergezet. Op de derde plaats is er negatieve divergentie op de RSI in de maak. Terug naar 76,75 en daarna een test van de trendlijn lijkt mij een aannemelijk scenario. Het moge duidelijk zijn dat dit scenario valide is zolang de koers onder de rode lijn bivakkeert. Met trendkanaallijnweerstand rond 84 tot 85 ligt een daling naar 76,75 en lager voor de hand. Voldoende reden om bestaande long posities veilig te stellen en zelfs short posities te openen. 13

14 Chart Navigator - Selectie Midkap DELTA LLOYD GROEP- Wispelturig koersverloop, geen duidelijk plaatje Voor de nieuwkomer in de Midkapstal kan ik op dit moment geen goed middellang termijn technisch beeld geven; de data ontbreekt. Ik heb wel de daggrafiek afgebeeld en daaruit blijkt dat de koers zenuwachtig heen en weer springt. De spelers moeten kennelijk hun draai nog vinden, nu is het echt chaos op de grafiek. Zeer ruim gezien ligt op 16,00 een steungrens en op 17,80 een weerstand. Dit zijn voorlopig even tot nader orders de bakens in het veld. Het wachten is op meer structuur in de grafiek. Geen Turbo Tijd, geen actiemomenten, even niets doen met dit fonds. VOPAK- Beeldschone uptrend, wel gevaar voor dubbele top Wat betreft trendmatigheid verdient deze grafiek een schoonheidsprijs. Hogere toppen, hogere bodems, koersvorming boven de gemiddelde lijn, prachtig allemaal. Onlangs nog een mooie test van de trendlijn (zie CN week 7), waarna de bulls er weer rap vandoor gingen. Maar wat gaat er gebeuren rond de 58,00 passage? Gaan we een dubbele top zien? Zo ja, dan winsten afromen. Gaan we breken? Zo ja, dan bijkopen. Kortom, afgerond 58,00 is een spannend kantelpunt. Vinger aan de pols bij het bereiken van de 58,00 grens. De kleur van de volgende candle zal een duidelijke aanwijzing zijn voor de keuze van de juiste strategie. WAVIN- Spannend steunscenario rond 1,33 De grafiek van Wavin begint steeds meer de contouren van een trading range te tonen. Tweemaal een top op 1,82/84, een vrijwel horizontale gemiddelde lijn en wellicht binnenkort voor de tweede maal een bodem op 1,33. Dit laatste behelst een spannend steunscenario. Als er komende week een witte candle wordt neergezet, groeit de kans op een opleving naar 1,82/84. Mocht de koers daarentegen onder 1,33 duiken, dan vervalt uiteraard het steunscenario. Offensieve/speculatieve long posities zijn te overwegen, mits de koers boven 1,33 blijft liggen. Kantelpunten zijn 1,33 en 1,82/84. 14

15 Chart Navigator...achter de schermen Als belegger wilt u weten hoe het beleggingslandschap eruit ziet. U wilt weten, als je naar buiten kijkt, hoe de bulls en bears gemutst zijn. U wilt weten waar significante steun- en weerstandpunten liggen, ofwel cruciale navigatieniveaus. Ik noem dit ook wel kantelpunten, potentiële draaipunten in de markt. Vervolgens is het natuurlijk raadzaam om inzicht te hebben in de route die je als belegger kunt afleggen. In mijn wekelijkse nieuwsbrief Chart Navigator omschrijf ik van veel financiële titels de technische conditie, afgeleid van subjectieve en objectieve bevindingen die de weekgrafiek en enkele indicatoren prijsgeven. Ik bekijk de markten en fondsen met een min of meer vaste marktlens, om u als belegger door het financiële landschap te coachen. Naast de informatie in deze nieuwsbrief zal ik aanvullende technische bevindingen, tips en suggesties presenteren op de website De Chart Navigator vervult ook een rol als vraagbaak. Interessante onderwerpen, uitspraken, patronen en indicatoren uit de technische analyse passeren de revue. Wie is Nico Bakker? Ik ben technisch analist met visuele analyse ofwel chart reading als specialisatie, waarbij ik op een eigen specifieke wijze naar markten en koersontwikkelingen kijk. Ik doe veel research op dit gebied, geef trainingen en workshops en besteed veel tijd aan kennisoverdracht. Dit laatste doe ik ook middels columns, commentaren en analyses op bekende beleggings-websites. Daarnaast mag ik regelmatig spreken op seminars en congressen en kunt u mij zien op web-tv en zelfs volgen via Twitter. Ik benader de technische analyse vanuit een visionairs oogpunt. Ik probeer het beleggingslandschap in kaart te brengen en actieve beleggers te wijzen op kansen en bedreigingen. Een belegger bepaalt zelf wat hij met mijn informatie doet. Als er dan een mooi rendement gehaald kan worden, is mijn missie geslaagd. Ik speel daarbij niet een rol als trader, maar als coach. In mijn rol als coach staat denken en handelen in termen van waarschijnlijkheden centraal. Anders gezegd, het definiëren van scenario s is de basis voor een verantwoorde beleggingsbeslissing. Visies herzien als de markt daar aanleiding voor geeft is dan ook een discipline die niet mag ontbreken. Naast marktbeelden schetsen en routes uitzetten, gaat mijn belangstelling ook uit naar de Behavioral Finance, ofwel allerlei psychologische valkuilen en vaardigheden die bij beleggen een rol spelen. Met diverse uitspraken en beeldspraken geef ik in presentaties en workshops aan hoe emotie en discipline als rode draad tussen de oren van beleggers loopt. Ik heb mee mogen helpen de technische analyse in Nederland een gezicht te geven. Dat geeft mij veel voldoening en ik hoop van ganser harte nog vele jaren uw technische analyse coach te mogen zijn. Chart Navigator abonnement Bent u na het lezen van deze Chart Navigator enthousiast en wilt u een gratis abonnement? Ga naar markets en klik in de carrousel op Turbo tijd met Nico Bakker. In de rechter kantlijn ziet u vervolgens een link naar de Chart Navigator Nieuwsbrief. 15

16 Disclaimer Dit marketing document is niet opgesteld in overeenstemming met de juridische vereisten opgenomen in Europese Richtlijn 2004/39/EC die van toepassing zijn op de promotie van onafhankelijke research. Juridische beperkingen op grond van deze richtlijn zijn derhalve voorafgaand aan de distributie van dit document niet van toepassing op RBS indien handelend in de financiële instrumenten genoemd in dit document. Dit document is opgesteld en uitgebracht door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. (BTAC) en verspreid door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en hij is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin BTAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgt en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyses genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door BTAC/Nico Bakker gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analyses van BTAC. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analyses van of namens BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analyses van BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze brochure is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de hier genoemde indices behoren toe aan de relevante Index Sponsoren. De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van effecten, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van effecten gegeven. Meer informatie? Ga snel naar of bel 0900-MARKETS ( ; lokaal tarief)