Chart Navigator - week 45/2012

Transcriptie

1 RBS Markets - Door Nico P.R.Bakker Chart Navigator - week 45/2012 Meer informatie Ga naar of bel 0900-MARKETS ( ; lokaal tarief) Op de aandelenvelden is het een drukte van belang, kopers en verkopers bespieden elkaar, zij zorgen voor rekkende en krimpende swings binnen veelal krappe krijtstrepen. Met het Dobberen op het Damrak zijn links en rechts wat punten te pakken. Op de intermarket velden zijn er ook dobberende koersbewegingen zichtbaar. Mijn marktlens heeft alles voor u vastgelegd en omschreven in een verse editie van de Chart Navigator. Woelige baren Op menig weekchart van aandelenindices en -fondsen zie ik duidelijke kantelpunten waartussen de strijd zich afspeelt. Het is dobberen tussen deze triggers. Kijk in de nieuwsbrief of dit ook voor uw favoriete fondsen het geval is en handel daarna. Op de intermarket speelvelden zie ik dappere pogingen van de stier om uit te breken (Goud en Zilver), een troebel beeld bij BrentOil en een neerwaartse draai in EuroDollar. Uiteenlopende swings waar ik u als coach probeer doorheen te loodsen. Lees verder mijn commentaar. Bij de selectie van de Grondstoffentitels heb ik gekozen voor drie titels die min of meer hetzelfde charttechnische beeld tonen, te weten potentiële steunvorming als inleiding voor nieuwe stierenprikken. Kijk maar eens naar de charts van Suiker, Koffie en Sojabonen. Uit het RBS Turbo Buitenland universum bespreek ik op veler verzoek de grafiek van Apple (komen de bulls al terug?), Starbucks (mooie swingende chart met koopkansen) en Siemens (stieren gaan er van door). Lees mijn commentaar, bekijk de plaatjes en onderneem indien gewenst actie. Wat betreft de Midkapfondsen bespreek ik drie titels die u als trouwe lezer heeft aangedragen, te weten Imtech (koers op weg naar steunzone), TomTom (voorzichtige uptrend) en Vopak (sterke trend). Kijk zelf hoe hoog het dobbergehalte is. Momenteel zijn de swings op de diverse speelvelden best wel significant, terwijl het veelal met de trend en trendmatigheid wel meevalt. Als trendtrader of -belegger is het een lastige fase, terwijl de swingtrader of -belegger goed garen kan spinnen. Hoe hij dat doet vertel ik in de TA vraagbaak van deze week. RBS Webinars, kennis en inspiratie Zoals u weet organiseert RBS Markets zeer regelmatig interessante webinars voor actieve doe-het-zelf beleggers die op zoek zijn naar kennis en inspiratie. Zo zal collega Jim op dinsdag 13 november een sessie verzorgen over Marketindex CFD s en zal ik een week later wederom een Bakker s Bull Bear Webinar presenteren. Mis de sessies niet, schrijf nu alvast in op RBS Seminars & Webinars, dan bent u zeker van een plaats op de eerste rij... Nico P.R. Bakker Inhoud Chart Navigator Indices P. 2 AEX Hoofdfondsen P. 4 TA Vraagbaak P. 12 Obligaties P. 12 Valuta P. 13 Grondstoffen P. 14 Turbo Titels Buitenland P. 16 Midkapfondsen P. 17 Info P. 18 Wilt u reageren? Heeft u opmerkingen, vragen, suggesties, aanvullingen, wilt u reageren? Doe dit dan door een te sturen naar beleggen@rbs.com. Op het moment van schrijven heeft Nico Bakker noch in privé, noch zakelijk een positie in de onderliggende waarden zoals beschreven in deze Chart Navigator en zijn er geen andere belangenconflicten bekend. rbs.nl/markets

2 Chart Navigator - Indices week 45-9 november 2012 AEX-Index - Zwalkende stieren Recent zijn er drie Bullish Engulfing patronen achter elkaar gevormd, wat veelal een opwaartse impuls tot gevolg heeft. Het bevestigt bovendien de hogere bodem op afgerond 322, waardoor de stijgende trendfase vervolgd kan worden. Echter, op 340 ligt een lastige weerstand. Daar is onlangs een top geplaatst en dat weten de bullen nog wel. De aanval op 340 is in volle gang, maar breken ze ook door? Ik acht ze daartoe in staat, omdat een hogere top uitstekend past in een uptrend, niet waar? Boven 340 doorstomen naar 347 en hoger, dat is vooralsnog de gewenste route. Onder in het veld ligt 322 als vangnet. Trendvolgers handhaven hun portefeuilles, boven 340 meer aankopen doen... DAX index - Spannend gevecht De afgelopen weken beweegt de koers twijfelachtig tussen het steunpunt op afgerond 7120 en de weerstandzone op afgerond Vorige week is de koers opgeveerd en is bijna een Bullish Engulfing patroon geplaatst. Maar deze week kleurt candle zwart. Kortom, er blijft onduidelijkheid. Pas boven de net genoemde weerstandzone is er sprake van een opwaartse impuls en wordt het speelveld open gebroken. Echter, bij koersvorming onder afgerond 7120 zijn correctieve tikken richting 6871 en de fibo zone aannemelijk. Boven afgerond 7523 zijn nieuwe koopacties gerechtvaardigd... EUROSTOXX50 index - Afwachtende bulls Op het middellange termijn speelveld hangt de koers twijfelachtig tussen de weerstand op afgerond 2611 en het steunpunt op afgerond Boven 2611 is er sprake van een opwaartse impuls en wordt het speelveld open gebroken richting circa , luidde recent mijn commentaar. Vorige week is een Bullish Engulfing patroon geplaatst. Maar deze week kunnen de bullen niet doordrukken. Het zijwaartse verloop wordt voortgezet. Het is wachten op een breakoutbeweging buiten genoemde kantelpunten. Pas boven 2611 is het tijd voor nieuwe koopacties... 2 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

3 Chart Navigator - Indices week 45-9 november 2012 S&P 500 index - Aanhoudende correctie Vorige week verscheen een magere witte candle op de 38,2% retracementgrens. Maar deze week wordt duidelijk dat de correctieve fase wordt voortgezet. Er is immers een lange zwarte kaars in de maak. Al met al zijn correctieve tikken richting de sleepkabel op circa 1350 aannemelijk en toegestaan. Daar is het wachten op een hogere bodem en een vervolg van de uptrend. Kortom, nog even geduld. Pas als het Engeltje verschijnt, gaan de bulls het weer proberen. Laat de beren nog even corrigeren. Wacht op bodemvorming op de sleepkabel voor nieuwe koopacties... DOW JONES index - Steunzone nadert Op het middellange termijn speelveld worden deze week opnieuw flinke correctieve tikken uitgedeeld. Inmiddels noteert de koers in de Fibonacci retracementzone en net boven de sleepkabel en tevens stijgende trendlijn. Kortom, de ideale zone voor een hogere bodem en de start van een nieuwe actiebeweging binnen de uptrend nadert. Maar de bullen moeten wel een mooie witte candle produceren. Even aanzien wanneer dat gaat gebeuren, waarna de uptrend vervolgd kan worden. Trendvolgende spelers wachten op een overtuigende witte candle in de steunzone voor nieuwe of additionele koopacties... NIKKEI 225 index - Slappe bewegingen Op het middellange termijn speelveld blijft het zijwaartse koersverloop rond de vlakke sleepkabel in tact. Deze week is een lange zwarte kaars in de maak, waardoor de uitbraakpoging van de bull wordt afgebroken. Pas bij een duidelijke slotkoers boven de weerstand op afgerond 9227 is er meer actie van de stieren te verwachten. Kortom, zolang de koers onder afgerond 9277 noteert zijn berentikjes richting de steunzone op afgerond aannemelijk. Al met al is er sprak van een neutraal plaatje. Blijf aan de zijlijn. Wacht op een uitbraak voor het innemen van nieuwe posities... 3 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

4 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 45-9 november 2012 Aegon - Bullen breken nog niet Vorige week een Bullish Engulfing patroon, deze week een sprieterige candle, de bullen blijven tegen de weerstandzone op 4,53/57 aanschurken. Het lukt hen vooralsnog niet om door te breken. De bullish indicaties stapelen zich op, dus een uitbraak lijkt een kwestie van tijd zou ik zeggen. Boven de weerstandzone is er ruimte tot aan circa 5,50 voor een nieuwe hogere top. Aan de onderkant van het speelveld ligt nog immer 4,00 als vangnet voor de bulls. We wachten geduldig op de definitieve stierenstoot. Trendvolgende beleggers handhaven hun posities en doen extra aankopen bij een breek boven ruim 4,50. Onder 3,99 worden koopacties gestaakt. Ahold - Kwakkelende stieren Er is sprake van een licht dalende trend, want de koers beweegt onder de gemiddeldelijn, terwijl de RSI onder de 50-lijnt vertoeft. Toch krijgen de beren geen voet aan de grond. Een oplopende steunlijn houdt hen tegen, met 9,46 als eerste steungrens. Een en ander impliceert lagere toppen en hogere bodems, ofwel een driehoekspatroon. Het speelveld wordt hierdoor krapper en krapper, de trendmatigheid zal uit de grafiek lopen. Het is even niet anders, het wachten is op meer vuurwerk. Hou het kruit droog en wacht op duidelijke signalen uit het veld waaruit blijkt dat de stieren zullen aansterken. AirFrance KLM - Piekwaarde Ik hamer al een aantal weken op een aanstaande correctie die maar niet van de grond lijkt te komen. De candles kleuren wit, de RSI prikt fier omhoog, de stieren houden goed stand. Toch raken ze thans vermoeid. De candle van deze week heeft een uiterst mager lichaampje met een relatief lange spriet. Het zal wellicht net geen zwarte candle worden. Ik blijf bij mijn stelling dat eerst een correctie richting circa 5,50 tot 5,00 moet plaatsvinden om daarna een serie hogere toppen en hogere bodems te starten. Dit is geen mooie plek op de chart om aankopen te doen. Winsten afromen voor zover nog nodig en wachten op een hogere bodem... 4 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

5 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 45-9 november 2012 Akzo Nobel - Bodemvorming in het stijgingskanaal De bullen houden goed stand bij de onderkant van het kanaal en tevens 61,8% retracementgrens rond 40,50. De sleepkabel reikt steun aan en de RSI kronkelt rond de 50-lijn. Al met al indicaties die wijzen op een aantrekkende koers. Jammer dat de candle van deze week zwart is. Hoe het ook zij, zolang de koers boven 40,50 noteert, is een vervolg van de uptrend richting 49,00 het meest waarschijnlijke scenario. Komende week dan wel graag een witte candle. Actieve beleggers hebben reeds aankopen gedaan, trendvolgers mogen ook meedoen. Kopen op zwakte, mits 40,50 als steun blijft liggen, is de aangewezen strategie. Arcellor Mittal - De bullen willen niet De stierenrit hapert, de koers staat stil. Er wordt deze week een magere candle geplaatst midden op het speelveld. De RSI ketst af tegen de 50-lijn en dat impliceert een technische verzwakking. De potentiële opwaartse uitbraak boven de sleepkabel op 13,44 zal hierdoor worden uitgesteld. Vooralsnog is de 10,50/11,00-13,45 trading range valide. De sleepkabel begint flink af te vlakken, hetgeen duidt op een afnemende trendmatigheid, de spelers willen geen richting kiezen. Het wachten is op meer beweging in het veld. Hou posities bescheiden zolang de trading range valide is. Een zijlijnpositie is ook gerechtvaardigd. ASML - Uptrend houdt aan Alles wijst er op dat een rally richting ruim 48,00 het meest waarschijnlijke scenario is..., zo besloot ik vorige week mijn commentaar. Er wijzigt vooralsnog niet veel in de technische conditie. Wellicht dat er even getopt gaat worden, de candle is immers zwart, maar de 40,10 steun blijft het kritieke kantelpunt. De koers ligt nog steeds ruim boven de oplopende sleepkabel en de RSI blijft boven de 50-lijn bewegen, dus de ondertoon is positief. Even aanzien wat er gaat gebeuren. Koopconditie is valide met 40,10 en ruim 48,00 als duidelijke krijtstrepen op het veld. 5 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

6 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 45-9 november 2012 Aperam - Berendruk neemt toe De kantelpunten zijn helder, dat wil zeggen 11,05 steun en 13,90 weerstand. Het moge duidelijk zijn dat buiten deze triggers meer vuurwerk is te verwachten. Ik heb een extra steunlijn ingetekend om de bullen een hart onder de riem te steken. Zijn ze hier blij mee?, zo schreef ik vorige week. Welnu, de druk wordt opgevoerd, de candles kleuren zwart, de RSI duikt onder de 50-lijn en de steunlijn wordt onder vuur genomen. Capituleren de bulls of komen ze terug? Komende week wordt cruciaal voor hen. Het wordt letterlijk draaien of breken. Het wordt spannend, steun of break rond 11,05. Bij een witte candle gaan speculanten hun gang... Boskalis - Bullen kabbelen verder De bodem op 27,92 valideert de trend en zal de bulls aansporen richting de krap 32,00 weerstand op te stomen. De RSI ruikt de OB-lijn, dus ik verwacht geen forse stierenprikken. Rustig aan verder kabbelen zou ik zeggen..., zo schreef ik recent. Welnu, met een tussen-weerstand op 30,05 haperen de stieren enigszins, maar het eerder geschetste scenario komt niet in gevaar. De ondertoon blijft positief, een verder aantrekkende koers is vooralsnog het meest waarschijnlijke scenario. Witte candles zijn weer welkom. Mits de koers boven 28,00 noteert, is een koopconditie valide. Boven 30,00 extra aankopen doen. Corio - Beren breken uit Op het moment van schrijven noteert de koers iets onder 32,00, de beren breken uit, de driehoek wordt verlaten. Er lijkt duidelijkheid te komen op het speelveld wie de regie gaat voeren. Er is thans immers sprake van een breakoutbeweging als eerste stap in een nieuwe dalende trendfase. Tot waar zakken de beren? Wellicht 31,60 of 28,25, dat is nu niet te zeggen. Eerst de breakout volgen, daarna de pullback. Al met al een negatief getinte overgangsfase. De grafiek nodigt niet uit om posities in te nemen..., zeker nu niet...laat de beren maar gaan... 6 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

7 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 45-9 november 2012 DSM - Zwakke stierenstootjes Het blijft zeuren op het speelveld. De bullen komen niet echt los van de sleepkabel, de bereidheid om overtuigend richting te kiezen is er niet. De RSI worstelt met de 50-lijn, kronkelt er omheen, ook hier geen overtuiging. Maar de beren kunnen ook geen vuist maken, dat is pas onder 38,00 het geval. Toch blijven de stieren het proberen, ze prikken richting de krap 41,00 weerstand met 42,00 als volgende horde. Ze moeten met een stevige witte candle doorbreken om de weg te effenen voor meer opwaarts potentieel. Zo niet, dan blijft het kwakkelen. Trendvolgende beleggers mogen boven 41,00 in actie komen, tot die tijd rustig aan de zijlijn wachten... Fugro - Stieren doen goed hun best De ondertoon op het weekveld is gematigd positief. Er is een proces van hogere bodems gaande, helaas geen hogere toppen, de koers bevindt zich boven een gestaag oplopende sleepkabel en de RSI beweegt boven het 50-niveau. De zwarte candle van deze week remt echter de bulls om verder weg te lopen van de kritieke lijnen. Cruciale steun kan worden genoteerd op 50,14. Zolang de koers hier boven blijft liggen, krijgen de bulls het voordeel van de twijfel en is een opleving richting 55,00 en hoger aannemelijk. Slechts actieve koopjesjagers komen in actie. Zij respecteren de kantelpunten... Heineken - Dubbele top of niet? Vorige week werd er een Bullish Engulfing patroon neergezet netjes boven 46,00 en ruim boven Fibo niveaus en diverse lijnen. De recent gestarte correctie lijkt dan ook op te drogen, de stieren zijn terug, zeker nu er een witte candle is bijgekomen. Maar wat gaan de bullen bij afgerond 49,50 doen? Blijven ze daar hangen, dan dreigt het gevaar van een dubbele top. Breken ze uit, dan krijgt de actuele uptrend een stevige impuls en kunnen de stieren opstomen tot ver boven 52,00. Het zal een spannende week worden. Kantelpunten op 49,50 bovenin en 46,20 onderin zijn cruciaal. Buiten deze triggers in actie komen. 7 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

8 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 45-9 november 2012 ING Groep - Uptrend hapert enigszins Het is een beetje kwakkelen bij de stieren. Ze hikken tegen de 7,19 weerstand aan, vooralsnog een lastige horde die moet worden genomen om daarna (boven 7,27) de weg volledig open te zetten. Het lijkt een kwestie van tijd zo te zien. De negatieve divergentie op de RSI kan echter roet in het eten gooien, zonder dat de trend in gevaar komt. Het wachten is op de definitieve stierenstoot boven 7,27, daarna kan het vizier op 9,50 worden gericht. Een extra aanloop tot uiterlijk de oplopende steunlijn is toegestaan. Zoek naar momenten om aankopen te doen als voorbereiding voor de definitieve doorbraak boven 7,27... KPN - Tijd voor een correctie De zwarte candle van deze week is de vijfde in de berenrij, waarmee nog eens wordt aangetoond hoe sterk de dalende trend is. Maar de RSI staat door de forse berentikken ver op OS gebied en de koers staat onder in het kanaal. Dit impliceert dat bodemvorming aanstaande is. Mijn Swingteller (niet zichtbaar) geeft een -9 stand aan, dus ook die stuurt aan op een correctie die de koers kan opstuwen naar 6,00 tot 6,50. Let wel, er moet veel meer gebeuren om het tij definitief te keren. Langzaam maar zeker wordt het tijd voor een zogenaamd climax scenario, ofwel een opleving in de downtrend. We zien uit naar het Engeltje... Philips - Stijgend trendkanaal Vorige week werd er een Bulish Engulfing patroon bijgeplaatst, de stieren zijn prima op weg richting het noorden. De RSI als spanningsmeter onderschrijft het positieve beeld. Er is voldoende stijgingspotentieel in deze indicator voordat er sprake kan zijn van topvorming. Op termijn is 24,00 als koersdoel haalbaar. Kritieke steungrens blijft nog even op 18,00 liggen. De kleine zwarte candle van deze week zie ik als kleine rimpel in de vijver, een kortstondige pauze van de bulls. Zolang zij tussen de lijnen blijven, wijzigt het scenario niet. Komende week weer een witte kaars? Koopconditie is valide, kopen op zwakte mits de koers boven 18,00 blijft bewegen is de aangewezen strategie... 8 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

9 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 45-9 november 2012 Randstad - Stieren nog in de race Het gaat moeizaam met de bullen, ze komen niet echt los van de sleepkabel. Deze dynamische trendlijn houdt hen echter wel in de race. Ook de RSI doet een duit in het zakje door boven de 50- lijn te kronkelen. Met 24,55 als kritieke steungrens hebben de bulls dus het voordeel van de twijfel. Zij moeten wel witte candles produceren om los te komen van allerlei steunlijnen. Aan de bovenkant van het speelveld liggen 27,40 en 28,00 als kantelpunten. Al met al een gematigd positief getint plaatje. Matige koopconditie houdt aan met 24,55 als cruciaal draaipunt. Boven 27,40 en 28,00 additionele aankopen doen. Reed Elsevier - Stabilisatie hoog in het veld Vanaf de recente 10,70 top is er een lichte correctie gaande, eigenlijk is er sprake van stabilisatie. De koers kan in theorie terug naar 9,75, waar de eerste retracementgrens ligt. De sleepkabel ligt veel verder weg, dus de positieve ondertoon komt voorlopig niet in gevaar. De RSI beweegt richting de 50-lijn en bevestigt daarmee de correctieve fase waarin de koers zich thans bevindt. Het Bullish Engulfing patroon van vorige week is een dappere poging van de bulls om de correctie af te ronden. Maar ze stoten wederom hun kop bij 10,70... Kijk de kat nog even uit de boom. De koers blijft hoog in het veld hangen, liever aankopen doen in de FIBO zone... Royal Dutch Shell - Krampachtige stierentrekjes...het is alleszins aannemelijk dat de bulls terugkeren in de arena om daarmee het proces van hogere toppen en hogere bodems een nieuwe impuls te geven. Kijk eens naar de witte candle van deze week, de stieren hebben hun opdracht begrepen. Vanaf het cruciale kantelpunt op 25,90 sprinten ze weg, op zoek naar de 29,00/30,00 weerstandzone., zo luidde mijn commentaar vorige week. Ondanks de zwarte candle van deze week blijft het scenario staan. Wel graag komende week een witte candle. Korte termijn RBS Turbobeleggers hebben reeds koopposities geopend. Bij nieuwe witte candles posities uitbreiden... 9 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

10 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 45-9 november 2012 SBM Offshore - Dalende trend zet door Het totaal-plaatje oogt nog steeds negatief. Er is een serie lagere toppen en lagere bodems gaande. Bovendien bevindt de koers zich onder een sterk dalende gemiddeldelijn en trendlijn. Kortom, de beren zijn heer en meester. Deze week wordt er een zwarte candle aan de chart toegevoegd, de dalende trend wordt hierdoor vervolgd. De beren zijn hard op weg naar de 9,00 steungrens. Of er daar gebodemd gaat worden is zeer de vraag, de RSI staat immers nog lang niet op OSterrein. Vooralsnog de beren maar even uit laten razen. Geen aankopen doen, wacht op het Engeltje en dus bodemvorming rond 9,00. Post NL - Sleepkabel houdt de stier tegen Een mooie stierenprik, maar nog niet voldoende om het tij definitief te keren. De sleepkabel kan de opmars van de bullen afremmen, vlak daarboven ligt overigens 3,51 als zware weerstand. Kortom, een lichte verbetering van het charttechnische plaatje., zo luidde mijn commentaar naar aanleiding van de witte candle vorige week. Welnu, zie thans hoe de sleepkabel zijn functie als dynamische trendlijn uitstekend vervult. De stieren worden geremd, de beren worden aangespoord de dalende trend te vervolgen. Op 2,03 ligt steun. Wachten op bodemvorming rond 2,03 om daarna mogelijk de countertrend te bespelen. Trendvolgers wachten tot koersvorming boven 3,50... TNT Express - Sleepkabelbreuk De koersgeschiedenis is kort, dus ik kan nog geen lange weekgrafiek tonen. De indicatoren geven sinds kort hun signalen. Een mislukte bullenuitbraak, het is niet anders. Het zag er allemaal hoopvol uit, maar de zwarte candle van deze week geeft aan dat de stieren falen in hun poging een uptrendfase te starten. Een flinke aderlating die ongetwijfeld een reactie zal oproepen. Maar eens bezien wat de spelers in petto hebben. De koopconditie is niet meer valide. Wonden likken en uitzien naar nieuwe kansen De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

11 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 45-9 november 2012 Unibail Rodamco - Stieren houden uitstekend stand Ondanks het grillige koersverloop houden de bulls de touwtjes in handen. Zij zorgen voor een serie hogere toppen en hogere bodems, zij zorgen er voor dat de koers boven een stijgende trendlijn en oplopende gemiddeldelijn blijft bewegen. Anders gezegd, er is een uptrend actief, waardoor op termijn hogere koersen haalbaar zijn tot zelfs 240 aan toe, een top uit Maar eerst even corrigeren of stabiliseren, zo indiceert de RSI. Een rondje winstnemingen tot circa 165,00 is toegestaan, daarna moeten de bulls weer terugkeren. Koopposities handhaven en op zwakke momenten tot uiterlijk 165 de bullen helpen met additionele aankopen. Unilever - Slap uptrendje Alle ingrediënten voor een positief getint scenario zijn aanwezig, maar de bullen komen schoorvoetend van hun plek. Een hernieuwde aanval richting de krap 30,00 top is nog steeds het meest waarschijnlijke scenario. Mochten ze verslappen en onder 27,00 duiken, dan kan de sleepkabel op 26,00 hen nog opvangen. De RSI noteert boven de 50-lijn, dat moet toch een duwtje in de rug opleveren, niet waar? Dus al met al een hoopvol plaatje, eens bezien of de stieren hun opdracht begrijpen. Van hen wordt verwacht dat ze de komende weken witte candles blijven produceren. Koopposities handhaven mits de koers boven 27,00 blijft bewegen. Kopen op zwakte is toegestaan. Wolters Kluwer - Correctie in volle gang Het gaat schoorvoetend, maar topvorming is in de maak. Ik heb 15,19 al vast als weerstand toegevoegd. Zolang de koers hier onder beweegt en er zwarte candles bijkomen, kan de koers in elkaar worden gedrukt richting de Fibo retracementzone die rond 13,75 de eerste steun aanreikt..., zo luidde vorige week mijn commentaar. Ik hoef hier niets aan toe te voegen, de correctie is in volle gang, we gaan het aantal zwarte candles tellen... Als het Engeltje langskomt is het tijd om een koopconditie te schetsen. Tot die tijd de beren volgen op hun correctieve pad De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

12 Chart Navigator - Technische Analyse vraagbaak week 45-9 november 2012 Trendtrader en Swingtrader Bent u een Trendtrader of een Swingtrader? Ik zal beide profielen toelichten en uitleggen hoe de handelstactieken er uit zien aan de hand van de actuele AEX chart. Een Trendtrader zoekt naar trends. Trends zijn op een simpele manier te herkennen. Als je hogere toppen en hogere bodems ziet (HTHB) dan is er sprake van een stijgende trend. Het omgekeerde, lagere toppen en lagere bodems (LTLB) geldt voor een dalende trend. Trend kun je ook meten. Ik gebruik een 55 SMA (simpel moving average van 55 perioden), maar er zijn meerdere trendindicatoren. In het geval van trend meten gaat het om de zogenaamde up- en downcrosses. Daarentegen zoekt een Swingtrader naar swings. Dit kan zijn in een stijgende trend, dalende trend, maar ook in een zijwaartse trading range. Voor hem of haar is de richting van de trend niet van belang. Elke opwaartse en neerwaartse beweging kan interessant zijn. Een hoge bewegelijkheid is dan ook het maatje van de swingtrader. Als er maar significante up- en downswings zichtbaar zijn. In figuur 2 staat de actuele weekchart van de AEX afgebeeld. Met de letters A, B, C en D heb ik significante bodems in de opwaartse trend weergegeven, voor zowel de trendtrader als swingtrader interessante punten op de chart. Het verschil zit hem in de aanpak. Een trendtrader krijgt bij letter B in de gaten dat een serie hogere toppen en hogere bodems gaande is en doet aankopen. Bij de opvolgende letters blijft hij rustig zitten en wordt er wellicht wat bijgekocht. Daarentegen benadert de swingtrader elke letter als een nieuwe swing. Na elke swing worden de posities gesloten en de winsten veilig gesteld. De trendtrader die liever trend meet kijkt naar de zogenaamde up- en downcrosses, aangegeven met de gele spotlights in figuur 1. De crosses geven up- en downtrendcondities weer, waarbinnen het raadzaam is op zoek te gaan naar koop- of verkoopmomenten. In het huidige beleggingslandschap van de AEX is er mijns inziens sprake van een hoge trendmatigheid en een hoog swinggehalte. Dit impliceert dat zowel door de trendtrader als swingtrader het spel goed gespeeld kan worden. Alleen zal de tactiek anders zijn. AEX Trendtrader Figuur 1 AEX Swingtrader Figuur 2 Chart Navigator - Obligaties Bund - Opwaarts potentieel Op het middellange termijn speelveld krijgen de stieren meer grip op de markt. De 142,00 horde is immers genomen. Tevens is de RSI boven de 50-lijn gestegen. Kortom, duidelijke technische verbeteringen. Al met al ligt de weg vrij richting de weerstandzone op afgerond 146,30-146,90. Pas bij koersvorming onder 138,40 falen de bulls en nemen de beren het stokje over. Het moge duidelijk zijn dat een stierensprong het meest waarschijnlijke scenario is. Actieve RBS Turbojagers zijn druk doende met longposities, mits de koers boven afgerond 138,40 noteert De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

13 Chart Navigator - Valuta week 45-9 november 2012 EUR/USD - Neerwaartse impuls De beren hebben de druk flink opgevoerd, maar vooralsnog weten zij niet door te drukken en een impuls aan de downtrend te geven. Onder afgerond 1,281 is er sprake van een neerwaartse impuls en is het oppassen voor de beer..., luidde recent mijn commentaar. De koers is onder afgerond 1,28 gezakt. Kortom, de beren vergroten hun grip op de markt. Het eerste steunpunt ligt pas op afgerond 1,20. Maar op circa 1,26-1,28 ligt wel de Fibo retracementzone. Even aanzien wat de beren aan kunnen richten. Shortposities zijn gerechtvaardigd... EUR/GBP - Berentikken Recent is op afgerond 81,50 een top geplaatst. Sindsdien hebben de beren het heft in handen en daalt de koers gestaag richting het steunpunt op afgerond 79,25. Onder dit steunpunt is er sprake van een extra neerwaartse impuls en kan de koers verder wegzakken richting het volgende steunpunt op afgerond 77,65. Echter, bij het verschijnen van een witte candle boven 79,25 zijn herstelprikken aannemelijk. Al met al een negatief getint plaatje met duidelijke kantelpunten. Shortposities zijn gerechtvaardigd. Onder 79,25 posities vergroten... EUR/YEN - Duidelijke kantelpunten De koers noteert nog steeds twijfelachtig rond een afvlakkende sleepkabel. Het is vooralsnog niet duidelijk welke richting de markt zal kiezen. Buiten de kantelpunten op afgerond 104,50 en 99,70 is er meer duidelijkheid. Bij een slotkoers boven afgerond 104,50 nemen de bulls het heft in handen en ligt de weg omhoog vrij richting afgerond 111,50. Onder afgerond 99,70 kan de koers wegzakken richting het steunpunt op afgerond 94,00. Even aanzien en afwachten dus. Hou het kruit maar droog. Boven 104,50 of onder 99,60 is het Turbo Tijd De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

14 Chart Navigator - Grondstoffen week 45-9 november 2012 Goud - Vervolg uptrend Deze week proberen de stieren terug te keren in de arena en de uptrend te vervolgen. Er is immers een witte candle in de maak op de 50,0% retracementgrens en tevens de sleepkabel. Kortom, een hogere bodem is in de maak en een nieuwe rally is het meest waarschijnlijke scenario. Maar dan moet de koers wel boven afgerond 1673 blijven bewegen. In eerste instantie is een opleving richting de weerstandzone op afgerond aannemelijk. Hierboven komen komt de top op afgerond 1921 in zicht. Onder 1673 vervalt het geschetste scenario. Zoek naar geschikte koopmomenten, mits de koers boven afgerond 1673 noteert... Zilver - Nieuwe kans Vorige week probeerden de stieren al terug te keren. Maar zij hadden toch een extra aanloopje nodig. Deze week is opnieuw een witte candle in de maak, precies op de 50,0% retracementgrens en de sleepkabel. Kortom, zolang de koers boven afgerond 30,70 noteert is een hogere bodem en een nieuwe rally wederom het meest waarschijnlijke scenario. In eerste instantie opveren richting afgerond 35,40-37,50. Hierboven komt niveaus rond 45,00 in het vizier. RBS Turbospelers komen in actie aan de longkant, mits de koers boven afgerond 30,70 noteert. Zij willen de zilverstieren graag een handje helpen. Brent Oil - Rommelig koersverloop Op afgerond 118,00 is een lagere top geplaatst. Vervolgens is de koers onder de sleepkabel gezakt. Kortom, de beren leken de touwtjes in handen te nemen. Echter, deze week veert de koers op vanuit de Fibo retracementzone, de stieren geven zich niet zomaar gewonnen. Zolang de koers onder de sleepkabel noteert hebben de beren een steepje voor, maar het gaat vooralsnog niet van harte. Het is wachten op een overtuigende richting op de weekgrafiek. Blijf aan de zijlijn. Het speelveld is te rommelig. Wacht op een duidelijk signaal van de spelers De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

15 Chart Navigator - Grondstoffen (selectie) week 45-9 november 2012 Sugar - Spannende steunlijn De koers noteert voor de derde maal op de steungrens op afgerond 18,80. Deze week kleurt de candle zwart, dus vooralsnog is er geen teken van herstel. Bij een witte candle op de steunlijn zijn stierenprikken richting de dalende trendlijn op circa 21,00 aannemelijk. Echter, bij koersvorming onder de cruciale steunlijn is er sprake van een neerwaartse impuls en slaat de beer genadeloos toe. Kortom, hou de ontwikkeling rond afgerond 18,80 goed in de gaten. Shortposities zijn gerechtvaardigd, maar hou rekening met herstelpogingen, vinger aan de pols dus. Onder 18,80 shortposities uitbreiden. Koffie kantelpunt De prijs van Koffie is in de afgelopen weken flink gedaald. Vanaf circa 185,00 is in een rap tempo de koers weggezakt naar het steunpunt op afgerond 148,00. Bij het verschijnen van een witte candle boven de net genoemde steunlijn zijn herstelpogingen aannemelijk. Maar mochten de beren doordrukken, onder 148,00 is er sprake van een neerwaartse impuls en wordt het speelveld open gebroken richting afgerond 123,50. Bij een witte candle boven 148,00 shortwinsten afromen en zo mogelijk draaien naar long posities om de trading range te bespelen. Sojabonen - Vooralsnog slappe stieren Het verwachte vervolg van de uptrend verloopt moeizaam. De koers is namelijk teruggezakt naar de laatste retracementgrens op circa Onder dit steunpunt kan de koers verder wegzakken richting de sleepkabel op circa 1410 en neemt de neerwaartse druk duidelijk toe. Koersvorming boven afgerond 1575 is dan ook wenselijk, dan ogen de bullen een stuk sterker en zijn stierenprikken richting de top op afgerond 1795 aannemelijk. Kortom, buiten de kantelpunten 1575 en 1486 valt er meer te beleven. Onder 1486 longposities afbouwen. Boven 1575 een nieuwe koopkans De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

16 Chart Navigator - Turbo Titels Buitenland (Selectie) week 45-9 november 2012 Apple - Sleepkabel onder vuur Op veler verzoek bespreek ik nogmaals de chart van publiekslieveling Apple. Voor de zevende achtereenvolgende week wordt er een zwarte candle geproduceerd, Apple uit de gratie? Nee hoor, er is een significante correctie gaande na de top op 705, die mag aanhouden tot aan de sleepkabel of de 522 steun hier fractioneel onder. De RSI is inmiddels op OS-terrein aanbeland hetgeen aanleiding tot bodemvorming kan zijn. Voor nu is het wachten op de witte candle, daarna een vervolg van de uptrend, dat is het idee. Als het Engeltje verschijnt is het tijd om aankopen te doen. Rond 522 is de juiste plek... Starbucks - Zigzaggende stieren Maandenlang was er sprake van een mooie stijgende trendfase, u ziet dat op de grafiek. Maar een aantal weken terug kwam de klad er in. Even wegzakken onder de sleepkabel tot 43,00, daarna opveren tot 52,00 en weer terug naar ruim 44,00, een vervelende jojo-beweging, flink heen en weer dobberen in woelig water. Thans noteert de koers wederom bij 52,00, terwijl de RSI ruim boven 50 noteert. De candles doen vermoeden dat de stieren aan de vooravond van een uitbraak staan. Boven 52,00 zijn ze los voor een rit naar 62,00. Vinger aan de pols op 52,00. Hierboven gaat een breakoutscenario van start met 62,00 als koersdoel. Siemens - Stieren breken uit Een aantal weken terug is het de bulls gelukt om de sleepkabel opwaarts te kruisen, hetgeen het startschot was voor een nieuwe stijgende trendfase. Er volgde een breakoutbeweging die opdroogde rond 80,36. Aansluitend volgde de pullback, die een hogere bodem op ruim 76,00 opleverde. Daarna gingen de stieren er goed van door, deze week wordt de 80,36 top met een witte candle uitgenomen, waardoor een proces van hogere toppen en hogere bodems van start kan gaan. Een rally richting 96,00 is thans het meest waarschijnlijke scenario. Met het kantelpunt en vangnet op ruim 76,00 is een koopconditie valide De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

17 Chart Navigator - Midkapfondsen (selectie) week 45-9 november 2012 Royal Imtech - Wispelturig plaatje met negatief randje Het koersverloop ziet er rommelig en wispelturig uit. Maar per saldo resteert een negatieve ondertoon, er is een tendens tot dalen zichtbaar. Aan de bovenkant van het veld ligt afgerond 22,00 als weerstand, fractioneel boven de sleepkabel. Zolang de koers hier onder beweegt hebben de beren de touwtjes in handen. Zij zijn overigens al aardig op weg richting de 17,70 tot 17,00 steunzone. Driemaal eerder is hier bodemvorming geweest, dus waarom geen vierde keer, niet waar? Mocht dit gebeuren dan worden de contouren van een trading range een stuk duidelijker. Short posities doen het goed. Bij de eerstvolgende witte candle in de buurt van 17,60/00 winsten verzilveren... TomTom - Voorzichtige uptrend Sinds TomTom in de Midkapbak zit, gaat het prima met de koers. De bullen dobberen lekker op en neer in een smal stijgend trendkanaal boven een licht aantrekkende sleepkabel. Steun ligt er op afgerond 3,40, weerstand komt op 4,20 de markt binnen. De RSI kronkelt boven de 50-lijn ter bevestiging van toenemende opwaartse druk. Voor nu even aanzien tot hoever de correctie in het kanaal aanhoudt. Een witte candle op de lijn is het teken dat de stieren terugkeren in de arena en de aanval op 4,20 en 4,65 daarna willen inzetten. Koopconditie is valide, dus zoek naar een geschikt moment om (additionele) aankopen te doen. Vopak- IJzersterke trend In de tweede helft van 2011 is een uptrend van start gegaan die thans nog actief is. Het is een klassieke trendmatige beweging met een keurige serie hogere toppen en hogere bodems, alsook koersvorming boven een gestaag oplopende gemiddelde lijn. De RSI koerst al die tijd boven de 50- lijn, dus alle ingrediënten voor een stijgende trendfase zijn aanwezig. Het Bullish Engulfing patroon van vorige week past ook uitstekend in het plaatje. Maar wat gaan de bulls met de 56,22 weerstand doen? Hou de kantelpunten 56,22 en 53,00 goed in de gaten... Boven 56,22 extra aankopen doen, onder 53,00 posities afbouwen De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

18 Chart Navigator week 45-9 november 2012 Wie is Nico Bakker? Ik ben technisch analist met visuele analyse ofwel chart reading als specialisatie, waarbij ik op een eigen specifieke wijze naar markten en koersontwikkelingen kijk. Ik doe veel research op dit gebied, geef trainingen en workshops en besteed veel tijd aan kennisoverdracht. Dit laatste doe ik vooral aan de hand van columns, commentaren en analyses op bekende beleggings-websites. Daarnaast mag ik regelmatig spreken op seminars en congressen en kunt u mij zien op web-tv en zelfs volgen via Twitter. Ik benader de technische analyse vanuit een visionairs oogpunt. Ik probeer het beleggingslandschap in kaart te brengen en actieve beleggers te wijzen op kansen en bedreigingen. Een belegger bepaalt zelf wat hij met mijn informatie doet. Als er dan een mooi rendement gehaald kan worden, is mijn missie geslaagd. Ik speel daarbij niet een rol als trader, maar als coach. In mijn rol als coach staat denken en handelen in termen van waarschijnlijkheden centraal. Anders gezegd, het definiëren van scenario s is de basis voor een verantwoorde beleggingsbeslissing. Visies herzien als de markt daar aanleiding voor geeft is dan ook een discipline die niet mag ontbreken. Naast marktbeelden schetsen en routes uitzetten, gaat mijn belangstelling ook uit naar de Behavioral Finance, ofwel allerlei psychologische valkuilen en vaardigheden die bij beleggen een rol spelen. Met diverse uitspraken en beeldspraken geef ik in presentaties en workshops aan hoe emotie en discipline als rode draad tussen de oren van beleggers loopt. Ik heb mee mogen helpen de technische analyse in Nederland een gezicht te geven en dat geeft mij veel voldoening. Ik probeer nog steeds op eigen wijze vernieuwingen en andere inzichten over het voetlicht te brengen, in de veronderstelling dat u daar als actieve belegger uw voordeel mee kan doen. Kijk op voor Technische Condities, Turbo Tijd Setups en aanbevelingen en Breaking News, en op twitter.com met naam TheDailyTurbo. Dan verliest u mij geen seconde uit het oog... Chart Navigator...achter de schermen Als belegger wilt u weten hoe het beleggingslandschap eruit ziet. U wilt weten, als je het Damrak overziet, hoe de bulls en bears gemutst zijn. U wilt weten waar significante steun- en weerstandpunten liggen, ofwel cruciale navigatieniveaus. Ik noem dit ook wel kantelpunten, potentiële draaipunten in de markt. Vervolgens is het natuurlijk raadzaam om inzicht te hebben in de route die je als belegger kunt afleggen. In mijn wekelijkse nieuwsbrief Chart Navigator omschrijf ik van veel financiële titels de technische conditie, afgeleid van subjectieve en objectieve bevindingen die de weekgrafiek en enkele indicatoren prijsgeven. Ik bekijk de markten en fondsen met een min of meer vaste marktlens, om u als belegger door het financiële landschap te coachen. Naast de informatie in deze nieuwsbrief presenteer ik aanvullende technische bevindingen, tips en suggesties op de website De Chart Navigator vervult ook een rol als vraagbaak. Interessante onderwerpen, uitspraken, patronen, beeldspraken en indicatoren uit de technische analyse passeren de revue. Chart Navigator gratis abonnement Bent u na het lezen van deze Chart Navigator enthousiast en wilt u een gratis abonnement? Ga naar en klik in de carrousel op Turbo tijd met Nico Bakker. In de rechter kantlijn ziet u vervolgens een link naar de Chart Navigator Nieuwsbrief. 18 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

19 Dit marketing document is niet opgesteld in overeenstemming met de juridische vereisten opgenomen in Europese Richtlijn 2004/39/EC die van toepassing zijn op de promotie van onafhankelijke research. Juridische beperkingen op grond van deze richtlijn zijn derhalve voorafgaand aan de distributie van dit document niet van toepassing op RBS indien handelend in de financiële instrumenten genoemd in dit document. Dit document is opgesteld en uitgebracht door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. (BTAC) en verspreid door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en hij is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin BTAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgt en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyses genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door BTAC/Nico Bakker gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analyses van BTAC. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analyses van of namens BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analyses van BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze brochure is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de hier genoemde indices behoren toe aan de relevante Index Sponsoren. De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van effecten, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van effecten gegeven. Bij elke grafiek in dit document krijgt u met een button rechtstreeks toegang tot de etalage van de RBS Turbo s op de betreffende onderliggende titel en kunt u het prospectus inzien. TURBO en BOOSTER zijn merknamen van The Royal Bank of Scotland Group plc. 19 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

20 rbs.nl/markets