Chart Navigator. Tussen hoop en wanhoop... Door Nico P.R. Bakker

Transcriptie

1 TA: Chart Navigator Vrijdag 13 mei 2011 Chart Navigator Door Nico P.R. Bakker Inhoud Chart Navigator: Intermarket P. 2 AEX Hoofdfondsen P. 4 TA Vraagbaak P. 12 Top Selectie P. 13 Selectie Midkap P. 14 Komt dat zien, komt dat zien.. In de maand mei staan er drie interessante bijeenkomsten gepland. Een webinar op 16 mei over Actief traden met Marketindex, het online handelsplatvorm. Een webinar op 18 mei over Turbo s en Technische Analyse, inmiddels een klassieker in de RBS presentatiestal. Voor aanstormend doe-het-zelf beleggerstalent een zeer gewaardeerde bijeenkomst. Op 30 mei zal er een seminar/webinar worden georganiseerd (het seminar wordt via internet uitgezonden) in samenwerking met DFT. In paneldiscussies en presentaties worden door Hollandse Goeroes Hollandse aandelen fundamenteel en technisch toegelicht en getipt. Klik op onderstaande button om u gratis aan te melden. Klik hier voor de link Tussen hoop en wanhoop... Positieve ondertoon met onderhuidse spanningen, bange stieren en angstige beren, een rare mix van technische ingrediënten, waardoor menig belegger zweeft tussen hoop en wanhoop. Wanneer gaan de bullen er nu eens van door? In mijn Chart Navigator kunt u zien waar de cruciale randen van de speelvelden liggen en wanneer donder en bliksem losbarsten; hier is weinig voor nodig. Eurodollar, Goud, Zilver, Olie en meerdere grondstoffen hebben een zeer felle maar verwachte neerwaartse correctie laten zien. Thans doen de stieren weer dappere pogingen om terug te keren. In mijn commentaren kunt u er meer over lezen. In de Top Selectie bespreek ik op verzoek van vele Belgische lezers de technische conditie van drie Turbofondsen uit de Bel20 index, te weten Solvay, UCB en Umicore. Bestuudeer de charts en noteer de kantelpunten op uw actielijstje. Uit de Midkapfondsenbak heb ik de drie A s geselecteerd, namelijk Aalberts, ASMI en AMG. Een blik op de grafiek, een scherpe analyse en aanbeveling van uw coach. Kijk, lees en oordeel wat u als actieve belegger er mee doet. Er bereiken mij vragen over het universum van onderliggende titels waar technische analyse op losgelaten mag worden. Wanneer wel en wanneer niet het lijnenspel spelen? Hoe betrouwbaar zijn de signalen uit de indicatoren dan? In de TA vraagbaak zal ik een en ander duiden en verder toelichten. In deze uitgave van de Chart Navigator wederom veel verse informatie, een brede blik over de speelvelden, nieuwe routepaaltjes en inzicht in kansen en bedreigingen; u kunt uw route uitstippelen. Nico P.R. Bakker Wilt u reageren? Heeft u opmerkingen, vragen, suggesties, aanvullingen, wilt u reageren? Doe dit dan door een te sturen naar beleggen@rbs.com.

2 Chart Navigator - Intermarket AEX index - Er op of er onder voor de stier Er komt vooralsnog geen einde aan de consolidatiefase met enerzijds 351 en anderzijds 371 als eerste kantelpunten. De langere termijn oplopende trendlijn wordt zwaar onder vuur genomen, terwijl de RSI een heftige strijd voert met de 50- lijn. De sleepkabel, die rond 343 ligt, komt vooralsnog niet in gevaar. Zolang de AEX boven de gemiddeldelijn beweegt, blijft de ondertoon positief. Van de stieren wordt verwacht dat zij binnenkort witte candles gaan produceren. Ze hebben weinig ruimte meer voor een extra aanloopje. Het wordt binnenkort er op of er onder. Met 351 tot 343 als cruciale steunzone wordt het spannend. Het veld wordt kleiner en kleiner, de uitbraak komt er aan. S&P 500 index - Spannende strijd midden in het kanaal Gezien de witte candle en het Bullish Engulfing patroon van deze week, in combinatie met een oplopende RSI, groeit de kans dat de 1344 weerstand wordt uitgenomen, schreef ik recent. De stieren hebben het Bullish Engulfing patroon opgepikt en braken Na een snelle pullback is de weekcandle weer wit., dus een opleving ligt voor de hand. Let wel even op de negatieve divergentie in de spanningsmeter. Dit kan voor rimpels in de vijver zorgen. Het 1249 niveau is een belangrijk kantelpunt aan de onderkant van het speelveld. Best wel veel ruimte voor corrigerende bewegingen dus. Portefeuilles handhaven, het speelveld is ruim... NIKKEI 225 index - Barometer kleeft tegen de sleepkabel Het middellange termijn beleggings landschap oogt vlak. Van een overtuigende trend is geen sprake, kijk maar eens naar het platte verloop van de gemiddeldelijn. De index zwiept heen en weer, waarbij wel enkele kantelpunten duidelijk zichtbaar zijn als potentiële draaipunten. Onder in het veld noteer ik 9123 als draaipunt, waarbij ik de spike naar 8227 negeer. Aan de bovenkant ligt als kantelpunt. Zolang de barometer tussen deze grenzen zwabbert, overheerst een neutraal technisch beeld. Thans wordt een dappere poging ondernomen om de sleepkabel opwaarts te kruisen, een aardige stierenprik. Hou het kruit nog maar even droog... 2

3 Chart Navigator - Intermarket EURODOLLAR - Poging tot bodemvorming De koers beweegt nog immer in een mooi stijgend trendkanaal. Zwierig zwiepen de Eurostieren van links naar rechts over het veld, waarbij zij steeds significante bewegingen achter laten. Thans zijn zij bezig met een beweging richting de trendlijn. Maar of zij deze lijn gaan bereiken is zeer de vraag. Rond 1,4150 ligt een recente weerstand die nu als steun getest gaat worden, daar ligt een 38,2% retracementgrens en de RSI bereikt de 50- lijn. Met andere woorden, 1,4150 zou wel eens een mooi draaipunt kunnen worden midden in het kanaal. Als er een witte weekcandle verschijnt, zo mogelijk vanaf 1,4150, kunnen weer long posities worden ingenomen. BRENT OIL - De beren slaan toe...het wordt hoog tijd voor de stieren om stoom af te blazen om vervolgens op lagere niveaus te gaan bodemen en op een normale manier de uptrend te vervolgen..., zo luidde recent mijn commentaar. Het heeft even geduurd, maar de beren hebben begrepen wat van hen werd verwacht. Zij drukken de koers onder de steile trendlijn rond 117,00, waardoor de correctie kan aanhouden tot niveaus rond wellicht 90 tot 100. Bodemvorming aldaar valideert de trend. Een aantal zwarte candles op rij poetst het overdreven sentiment lekker weg, niet waar? Korte termijn spelers hebben kunnen profiteren van de felle berentik, anderen wachten op een nieuwe TT setup Long... GOLD - Lichte correctie in ijzersterke uptrend De correctie vanaf 1569, onlangs ingeluid door een scherpe draai van de RSI uit OB gebied, houdt nog even aan. Een stap terug naar het Fibo retracementgebied rond 1470 tot 1400 is toegestaan zonder dat de trend in gevaar komt. Sterker nog, pas onder circa 1310 zal de trend breken. De verwachting is dat er opnieuw een hogere bodem geplaatst zal worden, om daarna de uptrend te vervolgen. De trend is immers ijzersterk, hogere toppen en hogere bodems en een fier oplopende sleepkabel onderschrijven de dominante positie van de stier. Zij komen weer terug bij een witte weekcandle. Winsten zijn verzilverd, op een nieuwe hogere bodem weer aankopen doen. Handel in de richting van de trend... 3

4 AEGON - Omschrijving Stevige storing of in een de korte gematigde headline uptrend bij de onderliggende. De middellange ondertoon termijn is weliswaar technische positief conditie gezien ziet de er koersvorming nog steeds goed boven uit, een zij licht het dat oplopende korte sleepkabel, termijn een maar correctie de stieren aannemelijk houden moeite is. De index met bevindt de 5,71 zich weerstand. immers tegen Tot tweemaal de bovenkant toe is daar van een het top gevormd, stijgende trendkanaal. hetgeen toch Dit een impliceert lichte aderlating topvorming is. en weerstand Echter, onder rond in 315. het Een speelveld stap terug zorgt naar niveaus de sleepkabel rond 272 voor zou interessant de nodige zijn. steun. Daarmee liggen wordt 5,00 immers en 4,89 de als brede kritieke omkeerformatie steunpunten. afgerond. Daar mag Bodemvorming koers niet op onder of boven zakken, 272 anders is een breekt zeer sterk de trend. bullish Kortom, signaal. de De stieren stieren zijn zullen nog aansluitend in de race, de ook weg al hebben omhoog ze inzetten het momenteel richting 350 even en zelfs moeilijk. hoger. Witte Er candles start dan moeten immers nu een wel nieuwe beeld middellange gaan sieren. termijn uptrend. het Wacht Het huidige op bodemvorming plaatje rechtvaardigt voor additionele handhaven long posities. van kleine Korte posities. winsten Stabilisatie veilig het stellen. tussen 5,00 steun en 5,71 weerstand. AHOLD - Omschrijving Dapper herstel of in een dalende korte headline trend bij de onderliggende. De Ondanks middellange de mooie termijn opleving technische in de afgelopen conditie weken, ziet is er nog nog steeds steeds een goed dalende uit, zij trend het dat actief. op Er korte is immers termijn een een proces correctie van lagere aannemelijk toppen en is. lagere De index bodems bevindt gaande, zich immers alsook tegen koersvorming de bovenkant onder een van het licht stijgende dalende trendkanaal. sleepkabel. De Dit impliceert huidige opleving topvorming vanaf en weerstand 9,00/9,33 tot rond aan 9, mag Een stap dan ook terug worden naar niveaus benoemd rond als dappere 272 zou interessant herstelbeweging. zijn. Er Daarmee wordt immers de brede omkeerformatie afgerond. Bodemvorming moet meer gebeuren om de dalende trend te keren, te weten overtuigende koersvorming op of boven 272 is een zeer sterk bullish signaal. De stieren zullen aansluitend boven 9,85, met vlak daarboven 10,00 als weerstandniveau. de weg omhoog inzetten richting 350 en Het zal spannend worden, vinger aan de zelfs hoger. Er start dan immers een nieuwe middellange termijn uptrend. pols op 9,85. Niet eerder dan boven 9,85 gaat een nieuwe Wacht op bodemvorming voor additionele long posities. Korte winsten veilig TT Long setup in. Tot die tijd profiteren stellen. speculanten van de herstelbeweging. AIR FRANCE KLM- - Omschrijving Uptrend van start of een gegaan korte headline bij de onderliggende. De Met middellange een Turbo Tijd termijn Long setup technische notitie conditie ik recent ziet er aandacht nog steeds gevraagd goed uit, voor zij het dat feit dat op korte de stieren termijn willen een correctie proberen aan- een heb nemelijk uptrend te is. starten, De index mits bevindt de koers zich immers boven tegen 10,90 blijft de liggen. bovenkant van het stijgende trendkanaal. Welnu, de stieren Dit impliceert zijn aardig topvorming weg. en weerstand De sleepkabel rond 315. is inmiddels Een stap terug opwaarts naar niveaus gekruist, rond de 272 RSI zou schurkt interessant tegen zijn. de 50 Daarmee lijn aan. Een wordt RSI immers boven de 50 brede bevestigt omkeerformatie bodemvorming afgerond. en Bodemvorming toenemende opwaartse of boven druk. 272 De is weg een naar zeer boven sterk staat bullish open, signaal. de Fibonacci De stieren retracementgrenzen zullen aansluitend de indiceren weg omhoog een opleving inzetten richting tot 12, en zelfs 13,70. hoger. Daarna Er start zal dan er immers ongetwijfeld een nieuwe reactie middellange volgen. termijn uptrend. een Wacht Koopconditie op bodemvorming is valide, elke voor dip additionele 10,90 long aanwenden posities. voor Korte extra winsten aankopen. veilig tot aan stellen. 4

5 AKZO NOBEL - Correctie in volle gang Met het bereiken van de bovenkant van het stijgende trendkanaal, met een RSI die OB terrrein verlaat, is het hoog tijd voor topvorming en een gezonde correctie richting de trendlijn en sleepkabel. De correctie is thans in volle gang, zo blijkt uit de zwarte candles, waardoor ik 53,75 als top en weerstand mag noteren. Zolang de koers hier onder beweegt is de correctie gaande en is het raadzaam om te wachten op een nieuwe hogere bodem. Daarna kan de uptrend worden vervolgd, althans dat is het meest waarschijnlijke scenario. Winsten zijn afgeroomd. Wachten op een hogere bodem voor nieuwe of additionele aankopen. ARCELOR MITTAL - Koers komt niet goed van zijn plaats Er is nog immer sprake van een kleverige koers tegen de sleepkabel, met circa 23,50 als steunpunt. Aan de bovenkant kan ik 26,40 als weerstand noteren, daarboven ligt de beruchte 28,55 barrière. Met andere woorden, een kwakkelfase, een zijwaarts koersverloop tussen genoemde kantelpunten. Zolang dat het geval is, blijft het technische beeld neutraal. Door de lage trendmatigheid en lage beweeglijkheid is het lastig om aan te geven welke kant de spelers uiteindelijk zullen kiezen. Afwachten dus. Stieren en beren komen niet van hun plaats. De grafiek nodigt dan ook niet uit om actie te ondernemen. Boven 26,40 of onder 23,50 is actie gewenst. ASML - Bodemvorming boven de sleepkabel Vanaf de recente top op krap 33,00 is een stevige correctie gaande, die de koers recent heeft terug gedrukt naar de sleepkabel en tevens 50% retracementgrens zo rond 27,00. De RSI schiet even onder de 50 lijn, maar dat kan overshooting zijn. Er worden dappere pogingen ondernomen om te bodemen boven de sleepkabel, hetgeen ook noodzakelijk is om de stijgende trend intact te laten. De candles met de kleine lichamen indiceren wel wat besluiteloosheid bij de spelers, het is even aanzien wat er gaat gebeuren. De stieren hebben wel meer troeven in handen. Koopconditie zwelt voorzichtig aan met 26,73 als cruciaal kantelpunt. 5

6 BAM - Stijgende trend netjes intact Het koersverloop is een klassiek plaatje van een stijgende trend. Hogere toppen en hogere bodems, een stijgend trendkanaal en koersvorming boven de sleepkabel onderschrijven de dominante positie van de bulls. Door de recente bewegingen is er veel ruimte, zowel omlaag of omhoog. Aan de onderkant van het speelveld ligt op 4,48 pas sleepkabelsteun. De trendlijn kan rond 5,00 reeds steun aanreiken. Aan de bovenkant ligt er een eerste weerstand op 5,83, met daarboven 6,37 als trendkanaallijnweerstand. Koopconditie nog steeds valide, maar wacht met extra aankopen op de witte candle en hogere bodem. BOSKALIS - Stijgende trendlijntest Vanaf de recente top op afgerond 38,50 is onlangs een correctie gestart met de intentie de trendlijn en de sleepkabel als steun te testen, een hogere bodem te vormen om daarna de uptrend weer nieuw leven in te blazen. Thans is het zover dat de stieren de gelegenheid krijgen de koers weer omhoog te drukken. Steun is gevonden op de lijn, de RSI draait omhoog vanaf het 50-niveau en de weekcandle is wit. Het opwaarts potentieel is vooralsnog beperkt tot de genoemde 38,50 top. Mocht het lukken om deze weerstand te slechten, dan is een koersstijging tot krap 42,00 haalbaar. Het Engeltje is er, nieuwe of additionele aankopen zijn toegestaan... CORIO - Trendloos plaatje De koers bevindt zich boven de sleepkabel, dus de stieren hebben de meeste troeven in handen, zij moeten die nu gaan uitspelen. Maar vooralsnog hebben zij er geen zin in, zij blijven hangen rond de sleepkabel. Hierdoor blijft de trendmatigheid aan de lage kant, de bereidheid om overtuigend richting te kiezen stelt weinig voor. Het wachten is op een stevige impuls voor een nieuwe beweging. Dit is onder 44,70 of boven 50,50 het geval. Zolang dit niet gebeurt, blijft het plaatje er redelijk troosteloos uit zien. Het wil niet vlotten met de koers, kleine koopposities zijn te rechtvaardigen met afgerond 45,00 als kritiek kantelpunt. 6

7 DSM - Kopen op zwakte in de uptrend Er is sprake van een stijgend trendkanaal, een sterk oplopende sleepkabel en een RSI die ruim boven de 50-lijn koerst. Kortom, een positief plaatje, waarbinnen de stieren de regie voeren. Momenteel blijven zij wat hangen als reactie op de recente uitbraak. De verwachting is dat er rond uiterlijk 42,00 een bodem wordt geplaatst, om daarna de uptrend te vervolgen. De trendkanaallijn indiceert een potentiële opleving tot wellicht 48,00 tot 50,00. Maar dan moet eerst de 46,80 top worden uitgenomen. Onder afgerond 41,00 breekt de trend Vervolg uptrend rechtvaardigt additionele posities en het verder vullen van de portefeuille, kopen op zwakte dus... FUGRO - Correctie in de uptrend De koers beweegt zijwaarts boven de sleepkabel. De huidige terugval mag worden gezien als stevige correctie. De sleepkabel komt rond 54,00 de markt binnen, dus er is niet veel ruimte meer onder in het speelveld. De RSI kruist reeds de 50-lijn, hetgeen een verzwakking van het beeld impliceert. Maar van een downtrend is nog geen sprake. Binnenkort moet er wel een witte candle komen als inleiding voor bodemvorming en het hervatten van de uptrend. Daar is thans het wachten op. Boven 64,00 overigens zijn de stieren weer los. Hou het kruit nog even droog, in de buurt van 55,00 danwel boven 64,00 aankopen doen. HEINEKEN - Nu eerst een pullback Recent is de koers door de 39,00 weerstand geschoten, waardoor een breakoutbeweging van start ging die nog in volle gang is. Zolang er witte candles verschijnen stomen de stieren lekker door. De RSI staat van eeninmiddels ruim boven de blauwe lijn en indiceert hiermee een lichte mate van overspannenheid. Het zou dus mooi zijn als de koers licht wegzakt en ergens rond 39,00 een bodem plaatst. Anders gezegd, de uitbraak is een feit, maar binnenkort een klein stapje terug als normale en ook te verwachten pullback is welkom. De breakout meegespeeld? Bij een zwarte candle de winsten veilig stellen en wachten op hogere bodemvorming voor hernieuwde aankopen. 7

8 ING GROEP - Stieren houden stand De koers kabbelt rustig verder tussen de 8,19 steun en 9,50 weerstand. Anders gezegd, er is sprake van een stabilisatie of consolidatie boven de sleepkabel en boven de trendlijn. De ondertoon is dus gematigd positief. De RSI doet ook een duit in het zakje door netjes te bewegen boven de 50-lijn. Het lijkt een kwestie van tijd wanneer de stieren de koers verder omhoog persen richting de trendkanaallijn rond 9,50 tot 9,80. Het moge duidelijk zijn dat boven deze weerstandzone zij helemaal los zijn. Onder 8,19 is er sprake van een trendbreuk. Gematigde koopconditie rechtvaardigt kleine posities. Respecteer de kantelpunten. KPN - Speculanten ruiken hun kans De eerder ingezette breakoutbeweging lijkt enigszins op te drogen, maar is nog niet helemaal afgerond; de candles zijn nog zwart. Wellicht dat rond 10,25 bodemvorming gaat ontstaan. Als dan de RSI op OS gebied staat, kan een herstel optreden als reactie op het recente vallende mes. De toch al grillige grafiek krijgt er door de recente ontwikkeling nog een kronkel bij, waardoor het steeds lastiger wordt om een betrouwbaar scenario te schetsen. Voor nu uitzien naar een kortstondige opleving. Daarna hopen op een krapper speelveld met duidelijkere kantelpunten. Bij de start van een witte weekcandle gaan speculanten hun gang... PHILIPS - Zwakke technische conditie met spannende koopkans De strijd speelt zich af onder in het dalende trendkanaal met 19,90 als cruciaal steunpunt. Zolang de koers hierboven blijft bewegen is een opleving aannemelijk richting de sleepkabel en trendlijn. De witte candles die nu worden gevormd zijn al een aardige stap in de goede richting. De RSI helpt ook mee door terug te keren vanuit OS gebied. Let wel, de verwachte opleving van krap 20,00 naar mogelijk 24,00 is een countertrendbeweging, een herstel in de downtrend. Maar goed, een ritje van 20 naar 24 is voor actieve beleggers best interessant. Speculanten zien de witte candles en helpen de stieren dan ook een handje. 8

9 RANDSTAD - Koers valt stil De stieren dreigen onder te gaan, de beren vergroten hun grip op de grafiek. Oppassen dus voor een breakoutbeweging, oppassen voor de start van een downtrend. De huidige overgangsfase vraagt om enige terughoudendheid...., zo schreef ik vorige week. Welnu, de neerwaartse uitbraak is nog niet gebeurd, de stieren hangen aan een zijden draadje. De sleepkabel houdt hen vooralsnog in de race, met 36,20 als cruciaal steunpunt. Zolang de koers hierboven noteert, geniet de stier het voordeel van de twijfel. Volgende week een mooie lange witte candle zou welkom zijn. Een zijlijnpositie is gerechtvaardigd zolang de koers zo kwakkelt. REED ELSEVIER - Poging om nieuwe uptrend te starten Op de weekgrafiek is duidelijk zichtbaar dat 9,30 een belangrijk routepaaltje is. Het is een kantelpunt waar beren en stieren elkaar telkens tegenkomen. Deze week passeren de bullen deze grens, in een poging een nieuwe uptrend te starten. De koers bevindt zich immers boven de sleepkabel, terwijl RSI boven 50 noteert. Er is een breakoutbeweging gaande, de koers zit in een overgangsfase. Voor nu even aanzien waar de breakout zal opdrogen, waarna een correctie zal volgen. Dan bodemen rond 9,30 valideert de uptrend. Speculanten hebben de breakoutbeweging meegespeeld. Zij zoeken naar een moment om de winst te verzilveren. ROYAL DUTCH SHELL - Stieren laten een veer Het wil nog niet erg vlotten met de stier. Hij heeft er vooralsnog moeite mee om de 26,00/27,00 weerstand te slechten. Met het Bearish Engulfing patroon van vorige week zal dat niet verbeteren. Onder in het veld loopt een trendlijn die rond 25,00 steun aanreikt. Op krap 24,00 ligt steun uit hoofde van de gemiddeldelijn. Al met al geen inspirerend plaatje, spelers wachten af en durven nog niet overtuigend richting te kiezen. Het is even niet anders, er komt binnenkort heus wel verandering in het zweefgedrag. Een zijlijnpositie is gerechtvaardigd zolang de koers het huidige kwakkelgedrag vertoont. Een candle met wit lichaam biedt straks kansen... 9

10 SBM OFFSHORE - Beren zijn lekker actief De eerder ingezette daling houdt nog even aan. De lichte negatieve divergentie op de RSI zorgt voor de vorming van zwarte candles als zijnde een correctiebeweging binnen een steile trend. De beren kunnen nog even verder, wellicht tot aan 17,40, gelijk aan een 38,2% retracementgrens. Er ligt een groot gat tussen de koers en de sleepkabel, dus de beren hebben veel ruimte om de plaats te zoeken voor een significante bodem. Gun ze de tijd en ruimte maar. Binnenkort zal er ongetwijfeld een bodem worden neergezet, om daarna de uptrend te hervatten. Winsten zijn al verzilverd, blijf even aan de zijlijn en wacht op nieuwe koopkansen. Bewaak Turbo short posities strak... TNT - Stieren lijken te overleven De stieren hangen en wurgen, zij moeten volgende week een witte candle plaatsen om te kunnen overleven. Maar eens bezien of zij het zijden draadje vast kunnen blijven houden... zo luidde vorige week mijn commentaar. De witte candle is geplaatst, maar daar is ook alles mee gezegd. Het kleine witte lichaampje stelt niet zoveel voor, het is een zwakke poging om weg te kruipen van de trendkanaallijn. Er zit meer in het vat, er is meer herstel haalbaar, maar dat komt van de grond als de 16,73 weerstand wordt uitgenomen. Dan is een opleving naar krap 19,00 haalbaar. De stieren overleven ternauwernood. Actieve RBS Turbojagers gaan hun gang, boven 16,73 posities vergroten. TOMTOM - Stieren hangen lekker op de sleepkabel De stieren doen hun uiterste best om richting het noorden te kruipen. Zij krijgen daarbij hulp van de sleepkabel, die als vangnet en dynamische trendlijn vooralsnog steun biedt. Eerste kantelpunt ligt hier vlak onder, te weten op 5,76. Zolang de koers boven de gemiddeldelijn blijft hangen is er in potentie een opleving haalbaar richting de weerstandzone rond 7,80 tot 8,00. Daartoe is het wel noodzakelijk dat de groeiende weerstand op 6,43 wordt uitgenomen. Kortom, een rustig beeld met duidelijke kantelpunten. Actieve koopjesjagers komen in actie bij koersvorming boven 6,43. Onder 5,76 en 5,49 slaan de beren genadeloos toe. 10

11 UNIBAIL RODAMCO - Flinke aderlating in de uptrend De contouren van een stijgende trendfase worden duidelijker. Hogere toppen en hogere bodems, als ook koersvorming boven een nu nog vlakke sleepkabel bevestigen de positieve ondertoon. De RSI beweegt boven de 50 lijn en bevestigt hiermee de bevinding dat de stieren de meeste troeven in handen hebben. Wat dat betreft is het jammer dat zij scherp terugvallen richting de sleepkabel. Het wachten is nu op bodemvorming op de sleepkabel in combinatie met een draai in de RSI. Dan kan de uptrend worden hervat. Koopconditie houdt aan, maar wacht op het juiste moment om additionele aankopen te doen. UNILEVER - Koers kwakkelt in de trading range Ik volg al geruime tijd de contouren van een trading range om het technische beeld te omschrijven. De onderkant van de bandbreedte wordt gevormd door de afgerond 21,00-21,50 steunzone, de bovenkant van de trading range ligt overduidelijk op 24,00, met 23,00 als additionele weerstand. Al met al een klein speelveld, waarbinnen de koers niet overtuigend van zijn plaats komt. Geen inspirerend beeld, een koers zonder trend is niet spannend. Het wachten is op het uitnemen van een van de kantelpunten, dan is er meer vuurwerk te verwachten. De grafiek nodigt niet uit om actief in het veld aanwezig te zijn. Wacht maar op betere tijden... WERELDHAVE - De stieren krabbelen schoorvoetend overeind Het koersverloop oogt warrig en grillig, maar per saldo resteert een lichte tendens tot stijgen. De koers bevindt zich immers boven de sleepkabel, die zelf een lichte stijging laat zien. De sleepkabel doet uitstekend dienst als dynamische trendlijn. Recent is op ruim 68,00 een bodem gevormd, exact op de gemiddeldelijn, de juiste plaats op de grafiek. Er is dus een gematigde uptrend gaande met zicht op koersvorming richting 76,00. Het zou mooi zijn als de RSI boven de 50 gaat bewegen als extra windje in de rug van de stier. Zolang de koers boven 68,00 noteert kunnen aankopen worden gedaan voor een opleving richting 76,00. 11

12 WOLTERS KLUWER - Stabilisatie rond de sleepkabel Mooie stierenprikken en vervelende berentikken wisselen elkaar af, waarbij er per saldo een stijgend koersverloop overblijft. Zo schreef ik recent. Maar het valt voor de stier niet mee om de kop boven water te houden. Het speelveld wordt hierdoor wel heel klein gehouden met 15,60 en 16,80 als spannende kantelpunten. Onder 15,60 breekt de trend, boven 16,80 zijn de stieren weer los. Het piept en kraakt onder in het veld, maar met de mooie witte candle van deze week geven de stieren toch wel weer hun visitekaartje af. Kopen op zwakke momenten zolang de koers boven de kritieke steun op 15,60 noteert is wel een heel spannende strategie. Technische Analyse Vraagbaak: Spelregels, Kennisoverdracht, Inzicht en Praktisch gebruik Wanneer mag je Technische Analyse bedrijven? Technische analyse is niet meer weg te denken uit de financiële wereld. In een relatief kort tijdsbestek is deze analyse techniek uitgegroeid tot een volwaardige tak van sport, ook al denkt menig universiteit daar anders over. Er is overigens voldoende wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat er toekomstige waarde, lees: voorspelbaarheid, verpakt zit in historische koersen. Met andere woorden, op basis van het verleden is er wel degelijk iets te zeggen over de toekomst. Een van de uitgangspunten daarbij is dat marktgedrag zich herhaalt. Op herkenbare situaties uit het verleden wordt min of meer identiek gereageerd als deze situatie zich weer voordoet. Maar dat is niet de drijfveer om technische analyse te mogen bedrijven, dat is namelijk de koers of prijs zelf. Een van de bouwstenen van technische analyse is de veronderstelling dat alle beschikbare informatie uit de markt in de koers wordt verwerkt. De koers met daarbij omzet is het werkterrein van de technische analist. Als koers en omzet, anders gezegd normale prijsvorming niet in orde is, kan en mag er geen TA worden bedreven. Maar wanneer is er sprake van normale prijsvorming en herkenbaar en terugkerend koersverloop? Pak de grafiek van de betreffende titel en kijk of je dalende en stijgende trends ziet, afgewisseld met trading ranges en overgangsfasen, gelardeerd met diverse koerspatrone en duidelijke steunen en weerstanden. Met andere woorden, het landschap moet herkenbaar zijn, dan mag het lijnenspel worden gespeeld. Het maakt daarbij niet uit tot welke categorie de betreffende titel behoort. Als het de koers van een aandeel is, van een index, van een valuta, rente of grondstof, is de kans groot dat de grafiek herkenbaar is. Maar ook de koers van een beleggingsfonds, of van grootheden als de VIX etc. Als de koersbewegingen betrouwbaar en herkenbaar zijn, mag het lijnenspel worden gespeeld en mogen er technische indicatoren op losgelaten worden. Onderwerp van studie is de prijs, niet de achterliggende onderneming, event, grootheid of wat dan ook. Anders gezegd Prijs goed..al goed... 12

13 Chart Navigator - Top Selectie SOLVAY - Extreem hoge koers Maandenlang kabbelde de koers zijwaarts rond het niveau, een weinig inspirerende trading range. Echter, enkele weken terug kregen de stieren het op hun heupen en gingen er in een razend tempo vandoor. Het veld werd open getrokken, de koers spoot omhoog tot ruim 100,00. Een geweldige breakoutbeweging waar nu toch een einde aan komt. De RSI als spanningsmeter staat extreem hoog en de witte weekcandle levert ook wat in. Logisch dat een rondje winstnemingen voor een koersdaling zal zorgen. Wachten op een hogere bodem om daarna de uptrend te vervolgen, zo luidt de strategie. Maak gebruik van dit extra kadootje van de markt. Verzilver de winsten! UCB - Topvorming boven in het kanaal Een keurig technisch plaatje met duidelijke lijnen en kantelpunten, zo duid ik de grafiek van UCB. Momenteel bevindt de koers zich boven in het stijgende trendkanaal, dus topvorming rond de huidige niveaus is logisch. Kantelpunt ligt wat dat betreft op 32,80 tot 33,00. Zolang de koers hier onder blijft groeit de kans op een correctie richting de trendlijn en sleepkabel. Dit impliceert een stap terug naar niveaus rond 28,00. Bodemvorming aldaar valideert de uptrend en dat zal een nieuwe impuls in de uptrend inluiden. Korte termijn winsten veilig stellen en wachten op hogere bodemvorming voor hernieuwde aankopen. UMICORE- Stabilisatie in uptrend Ik wil graag de grafiek van Umicore bespreken als mooi voorbeeld van een rustig koersverloop op de toch wel turbulente speelvelden. Er is sprake van een stijgende trendfase, de koers beweegt immers boven een mooi oplopende sleepkabel. Echter, in de laatste paar weken is er sprake van stabilisatie boven de gemiddeldelijn met 32,40 als cruciaal steunniveau. Mocht 32,40 sneuvelen als steungrens dan breekt de trend. De bovenrand van de consolidatie ligt rond 41,00. Het moge duidelijk zijn dat bij koersvorming boven 41,00 de uptrend een nieuwe impuls krijgt. Rustig blijven zitten en op zwakke momenten extra aankopen doen... 13

14 Chart Navigator - Selectie Midkap AALBERTS - Koers blijft hangen Het koersverloop van dit fonds is een klassiek voorbeeld van een koers in een stijgende trendfase. Alle ingrediënten zijn aanwezig, u ziet ze allemaal terug op de grafiek. De huidige stabilisatie tussen afgerond 16,00 steun en 17,25 weerstand is dan ook niets meer dan een pauze in de uptrend. Genoemde niveaus zijn dan ook de triggers die moeten zorgen voor een nieuwe significante beweging. Onder 16,00 een diepere correctie naar 14,22 zonder dat de trend in gevaar komt. Boven 17,25 krijgt de uptrend een nieuwe impuls en zijn hogere niveaus aannemelijk. Pas op de plaats, onder 16,00 bescherming zoeken, boven 17,25 additionele aankopen doen. ASMI - Sterke stieren De stieren zijn sterk, zij domineren op het speelveld. Er is ook een mooie trend gaande met een stevig proces van hogere toppen en hogere bodems. Maar wat gaan de stieren doen rond de 31,00 top? Voor de tweede maal in korte tijd bereiken de stieren dit niveau, wat tot dubbele topvorming aanleiding kan zijn. Dit is dan weer een mooie inleiding voor een correctie, waarbij de koers terug gedrukt kan worden naar niveaus rond 24,00 tot 25,00. De RSI doet vermoeden dat de trend intact blijft en dat zelfs een breek boven 31,00 haalbaar is. Een spannend kantelpunt dus. Korte termijn winsten afromen, wachten op een dip of anders boven 31,00 weer meedoen. AMG - Positieve ondertoon Maandenlang kwam de koers niet van zijn plaats, zijwaarts kabbelen rond 8,00 was alles wat erin zat. Tot aan eind 2010, toen de stieren er ineens rap vandoor gingen. Zij lieten de sleepkabel achter zich en stuwden koers omhoog naar vooralsnog krap 17,00. Toen was het even genoeg, er startte een correctiebeweging die nog in volle gang is. Er wordt weliswaar wat er steun gevonden op de oplopende trendlijn en de RSI poogt omhoog te buigen, maar een diepere correctie is haalbaar tot niveaus rond 10,00. Dit laatste zal gebeuren als de eerste steun op 13,40 sneuvelt. Boven 17,00 krijgt de uptrend uiteraard een stevig vervolg. Kopen op zwakte is en blijft vooralsnog de aangewezen strategie. 14

15 Chart Navigator...achter de schermen Als belegger wilt u weten hoe het beleggingslandschap eruit ziet. U wilt weten, als je het Damrak overziet, hoe de bulls en bears gemutst zijn. U wilt weten waar significante steun- en weerstandpunten liggen, ofwel cruciale navigatieniveaus. Ik noem dit ook wel kantelpunten, potentiële draaipunten in de markt. Vervolgens is het natuurlijk raadzaam om inzicht te hebben in de route die je als belegger kunt afleggen. In mijn wekelijkse nieuwsbrief Chart Navigator omschrijf ik van veel financiële titels de technische conditie, afgeleid van subjectieve en objectieve bevindingen die de weekgrafiek en enkele indicatoren prijsgeven. Ik bekijk de markten en fondsen met een min of meer vaste marktlens, om u als belegger door het financiële landschap te coachen. Naast de informatie in deze nieuwsbrief presenteer ik aanvullende technische bevindingen, tips en suggesties op de website www. rbs.nl/markets. De Chart Navigator vervult ook een rol als vraagbaak. Interessante onderwerpen, uitspraken, patronen, beeldspraken en indicatoren uit de technische analyse passeren de revue. Wie is Nico Bakker? Ik ben technisch analist met visuele analyse ofwel chart reading als specialisatie, waarbij ik op een eigen specifieke wijze naar markten en koersontwikkelingen kijk. Ik doe veel research op dit gebied, geef trainingen en workshops en besteed veel tijd aan kennisoverdracht. Dit laatste doe ik ook middels columns, commentaren en analyses op bekende beleggings-websites. Daarnaast mag ik regelmatig spreken op seminars en congressen en kunt u mij zien op web-tv en zelfs volgen via Twitter. Ik benader de technische analyse vanuit een visionairs oogpunt. Ik probeer het beleggingslandschap in kaart te brengen en actieve beleggers te wijzen op kansen en bedreigingen. Een belegger bepaalt zelf wat hij met mijn informatie doet. Als er dan een mooi rendement gehaald kan worden, is mijn missie geslaagd. Ik speel daarbij niet een rol als trader, maar als coach. In mijn rol als coach staat denken en handelen in termen van waarschijnlijkheden centraal. Anders gezegd, het definiëren van scenario s is de basis voor een verantwoorde beleggingsbeslissing. Visies herzien als de markt daar aanleiding voor geeft is dan ook een discipline die niet mag ontbreken. Naast marktbeelden schetsen en routes uitzetten, gaat mijn belangstelling ook uit naar de Behavioral Finance, ofwel allerlei psychologische valkuilen en vaardigheden die bij beleggen een rol spelen. Met diverse uitspraken en beeldspraken geef ik in presentaties en workshops aan hoe emotie en discipline als rode draad tussen de oren van beleggers loopt. Ik heb mee mogen helpen de technische analyse in Nederland een gezicht te geven en dat geeft mij veel voldoening. Ik probeer nog steeds op eigen wijze vernieuwingen en andere inzichten over het voetlicht te brengen, in de veronderstelling dat u daar als actieve belegger uw voordeel mee kan doen. Kijk op voor Technische Condities, Turbo Tijd suggesties en aanbevelingen en Breaking News, en op twitter.com met naam TheDailyTurbo. Dan verliest u mij geen seconde uit het oog... Chart Navigator abonnement Bent u na het lezen van deze Chart Navigator enthousiast en wilt u een gratis abonnement? Ga naar markets en klik in de carrousel op Turbo tijd met Nico Bakker. In de rechter kantlijn ziet u vervolgens een link naar de Chart Navigator Nieuwsbrief. 15

16 Disclaimer Dit marketing document is niet opgesteld in overeenstemming met de juridische vereisten opgenomen in Europese Richtlijn 2004/39/EC die van toepassing zijn op de promotie van onafhankelijke research. Juridische beperkingen op grond van deze richtlijn zijn derhalve voorafgaand aan de distributie van dit document niet van toepassing op RBS indien handelend in de financiële instrumenten genoemd in dit document. Dit document is opgesteld en uitgebracht door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. (BTAC) en verspreid door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en hij is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin BTAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgt en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyses genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door BTAC/Nico Bakker gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analyses van BTAC. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analyses van of namens BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analyses van BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze brochure is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de hier genoemde indices behoren toe aan de relevante Index Sponsoren. De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van effecten, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van effecten gegeven. Bij elke grafiek in dit document krijgt u met een button rechtstreeks toegang tot de etalage van de RBS Turbo s op de betreffende onderliggende titel en kunt u het prospectus inzien. Meer informatie? Ga snel naar of bel 0900-MARKETS ( ; lokaal tarief)