Chart Navigator - week 20/2012

Transcriptie

1 RBS Markets - Door Nico P.R.Bakker Chart Navigator - week 20/2012 Meer informatie Ga naar of bel 0900-MARKETS ( ; lokaal tarief) Er wijzigt vooralsnog niet veel in de technische landschappen. Op vrijwel alle speelvelden overheerst negatief sentiment. Lange zwarte candles sieren het beeld, Wat een berengeweld..., er lijkt geen einde aan te komen. Lachende beren en jankende stieren, dat is het huidige straatbeeld. Maar dat biedt wel degelijk kansen, ook aan de koopkant van de markt, zo blijkt uit menig grafiek. Lees er over in deze editie van de Chart Navigator. Zwiepende koersen De candles en de sprieten op de aandelenvelden zijn zwart en lang, hetgeen duidt op stevige berendruk, afgewisseld met heftige stierenprikken. Nu komt het er op aan goed de kantelpunten te volgen, want die indiceren immers draaipunten in het veld. Op de intermarket velden is ook de beer heer en meester. De Goudkoers is bezig met een breakoutbeweging onder de sleepkabel, Zilver heeft bijna de onderkant van zijn trading range bereikt, EuroDollar vervolgt de dalende trend en de BrentOil beren delen rake klappen uit. Kijk in mijn nieuwsbrief hoe de berenroutes er thans uit zien en onderneem zo mogelijk actie. In de sectie Grondstoffen (selectie) bespreek ik nogmaals de charts van Palladium, Platina en Koper, omdat deze titels uitstekend het thema van deze week illustreren, zwart, zwart en zwart. In de Buitenlandse Turbobak heb ik drie titels gevonden die weliswaar een zware berenchart tonen, maar tegelijkertijd, door de forse afstraffing, koopkansen herbergen. Kijk maar eens naar de plaatjes van Delhaize Groep, SAP en BHP Billiton. Uit de selectie Midkapfondsen bespreek ik de grafieken van AMG (toch koopkans?), USG People (extra berentik) en Heijmans (nieuwe impuls in de downtrend). Bestudeer de plaatjes, lees mijn commentaar en beslis wat u wilt doen. In de grillige landschappen is het momenteel moeizaam navigeren, het achtbaangehalte is hoog, de plaatjes zijn troebel, het komt nu aan op goeie stuurmanskunst. Daarbij helpen de diverse candlestick koerspatronen uitstekend. In de TA vraagbaak bespreek ik de website van een zeer gewaardeerde Amerikaanse collega die vrijwel alle koerspatronen heeft verzameld, gerubriceerd en omschreven. Een zeer waardevolle bron voor elke chartist. Chart Service Deze week is de DFT Beurspoule van start gegaan. Menig belegger zit s ochtends op het vinkentouw voor het maken van de juiste keuze voor die dag. Ik help hen daarbij met mijn gratis Chart Service, een blik op de dagkaarten van AEX en alle hoofdfondsen na sluitingstijd. Kijk zelf eens op succes! Nico P.R. Bakker Inhoud Chart Navigator: Indices P. 2 AEX Hoofdfondsen P. 4 TA Vraagbaak P. 12 Obligaties P. 12 Valuta P. 13 Grondstoffen P. 14 Turbo Titels Buitenland P. 16 Midkapfondsen P. 17 Info P. 18 Wilt u reageren? Heeft u opmerkingen, vragen, suggesties, aanvullingen, wilt u reageren? Doe dit dan door een te sturen naar beleggen@rbs.com. Op het moment van schrijven heeft Nico Bakker noch in privé, noch zakelijk een positie in de onderliggende waarden zoals beschreven in deze Chart Navigator en zijn er geen andere belangenconflicten bekend. rbs.nl/markets

2 Chart Navigator - Indices week mei 2012 AEX-Index - Beren razen gewoon door Met ruim 313,00 als duidelijke weerstand wordt gepoogd de weg omlaag te vervolgen richting de 290,00 zone, waar enkele Fibonacci niveaus wellicht voor steun kunnen zorgen. De RSI als spanningsmeter bevindt zich onder het 50-niveau en bevestigt hiermee toenemende neerwaartse druk. Al met al bouwstenen voor een negatief getint scenario. De witte candle die vorige week is geplaatst, doet hier vooralsnog niets aan af. De zwarte candle van deze week spoort de beren weer aan de index verder in elkaar te drukken. De grafiek nodigt niet uit om aankopen te doen. Hou het kruit maar droog. DAX index - Trendbreuk? De koers hing recent op een belangrijk breek- of draaipunt, namelijk precies op de sleepkabel en de stijgende trendlijn. Deze week worden de eerste indicaties afgegeven van een trendbreuk. De koers is immers onder de sleepkabel en stijgende trendlijn gezakt. Tevens valt de RSI onder de 50-lijn, hetgeen de tendens tot dalen ondersteunt. Echter, vooralsnog noteert de koers op de 38,2% retracementgrens. Kortom, een laatste kans voor de stieren om op te veren. Mochten zij hier niet in slagen, dan sluit ik een breakoutbeweging richting circa 6000,00 niet uit. Koopposities afbouwen. Speculanten helpen de beer een handje... EUROSTOXX50 index - Negatief beeld Op het middellange termijn speelveld is er sprake van een negatief plaatje. Duidelijk te zien is dat de objectieve en subjectieve ingrediënten op één lijn naar beneden wijzen. Een mooie bevestiging van de neerwaartse trend. Al met al hebben de beren het heft in handen en is het vizier gericht op het steunpunt op afgerond 2065,00. Echter, bij koersvorming boven de weerstand op afgerond 2355,00 is er ruimte voor herstel richting de sleepkabel en dalende trendlijn op circa 2500,00. Kortom, een plaat met duidelijke neerwaartse indicaties, maar ook met een opwaartse trigger. Trendvolgende beleggers zijn actief met verkoopposities... 2 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

3 Chart Navigator - Indices week mei 2012 S&P 500 index - Diepere correctie Op de weekplaat noteert de koers tussen de recente top op afgerond 1422,50 en de steun op afgerond 1357,50. Breken de stieren uit? Of start er een diepere correctie richting afgerond 1292,50...?, schreef ik recent. Deze week is duidelijk te zien dat de beren het heft in handen hebben genomen. Er is een diepere correctie van start gegaan. Zolang de candles zwart kleuren is een verdere daling richting de steunzone op afgerond 1292,50 het meest waarschijnlijke scenario. Daar is het wachten op een hogere bodem en daarmee een vervolg van de uptrend. Wacht op een hogere bodem op of boven de steunzone voor nieuwe koopacties... DOW JONES index - Correctieve beweging Recent is er een dubbele top op circa geplaatst, waardoor de neerwaartse druk duidelijk is toegenomen. Er is dan ook sprake van een correctie binnen de uptrend. Zolang de candles zwart kleuren is een dip richting de sleepkabel en oude weerstand als nieuwe steun op afgerond het meest waarschijnlijke scenario. Hier ligt tevens de stijgende trendlijn en 38,2% retracementgrens. Kortom, een flinke steunzone. Bodemvorming in deze steunzone is dan ook aannemelijk. Room wat winsten af. Laat de beer even corrigeren. Bij bodemvorming op of boven de steunzone is het tijd voor nieuwe koopacties... NIKKEI 225 index - Technische verslechtering Vanaf de dubbele top op afgerond is de koers flink gedaald. Bovendien is recent het technische beeld flink verslechterd. De koers is onder de sleepkabel gedoken en de RSI onder de 50-lijn. Al met al wordt een brede trading range zichtbaar tussen afgerond en 8136,00. Verdere berentikken richting de ondergrens op afgerond 8136,00 is dan ook het meest waarschijnlijke scenario. Mochten de stieren een witte candle weten te produceren, dan is dat vooralsnog slechts een herstelpoging. Pas boven de sleepkabel oogt het speelveld weer iets vriendelijker. Actieve spelers helpen de beer een handje richting afgerond 9136, De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

4 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week mei 2012 AEGON - Kantelpunten liggen dichtbij De lichte opleving van vorige week krijgt geen vervolg. Met de zwarte candle van deze week houden de beren de regie stevig in handen. Toch lijkt het negatieve momentum af te zwakken. Dit komt door de 3,22 bodem en tevens trendlijnsteun. Een licht vangnetje onder in het veld. Aan de bovenkant ligt nog immer 3,67 als cruciaal kantelpunt. Niet eerder dan boven 3,67 kan het beeld flink opklaren. Kortom, twee duidelijke draai- of breekniveaus op het speelveld. Buiten deze triggers gaat een nieuwe significante beweging van start. Boven 3,67 aankopen doen, onder 3,22 opnieuw portefeuillebescherming inbouwen. AHOLD - Heftige strijd rond de sleepkabel Vorige week kon ik een positief getint commentaar schrijven dankzij het Bullish Engulfing patroon op de sleepkabel. Echter, de stieren laten het volledig afweten, zij laten zich wegjagen door de beer die met een zwarte candle de 9,30 steun zwaar onder vuur neemt. De koers wordt onder de sleepkabel gedrukt terwijl de RSI rap wegzakt onder de 50-grens. Al met al geen goeie vooruitzichten. De trendmatigheid is vooralsnog niet hoog, dus ik verwacht geen significante koersbewegingen, wel sprieterige sprongen. Nieuwe koopconditie wordt teniet gedaan. Onder 9,30 afscheid nemen van aangekochte stukken. AirFrance KLM - Bodemvorming onder de sleepkabel Het wil al een aantal weken niet erg vlotten met het koersverloop. De koers komt nauwelijks van zijn plaats, waarbij 3,25 als steunniveau genoteerd mag worden en 5,36 als weerstand, best wel een ruim speelveld voor dit fonds. De range ligt onder een sterk dalende gemiddeldelijn, dus het blijft oppassen voor de bears. Zij voeren immers de regie. Maar zolang de koers boven 3,25 noteert, zijn er kansen voor de stier voor lichte herstelbewegingen. De kleur van de weekcandle speelt hierbij een belangrijke rol. Speculanten blijven naar koopmomenten uitzien zolang de koers boven 3,25 noteert... 4 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

5 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week mei 2012 Akzo Nobel - Breakoutbeweging in volle gang De koers beweegt inmiddels drie weken onder de sleepkabel, de candles zijn zwart, de RSI zakt dieper onder het 50-niveau en de 61,8% retracement iets boven 36,00 dreigt te bezwijken. Kortom, de breakoutbeweging is in volle gang. Het is de eerste beweging in een nieuwe downtrend. Na bodemvorming (wacht op de witte candle) zal de pullback van start gaan die vervolgens een lagere top onder de sleepkabel moet opleveren. Zover is het nog niet. Voor nu aanzien tot hoever de breakoutbeweging kan aanhouden. Breakoutbeweging vraagt om terughoudendheid. Speculanten willen straks aankopen doen, trendvolgers wachten op de tweede uitstapkans... Arcellor Mittal - Steunzone in zicht De koers beweegt al geruime tijd onder een fier dalende sleepkabel, de RSI zit ruim onder de 50-lijn en de candles kleuren in het algemeen zwart. De kantelpunten zijn kristalhelder, te weten 10,45 steun en krap 18,00 weerstand. De koers zakt rustig verder richting de steunzone, waar zo mogelijk voor de derde maal bodemvorming kan plaatsvinden. Maar dan moeten er wel ergens in de komende weken wat witte candles, hoe klein dan ook, worden geproduceerd. Dat is minstens nodig om zicht te krijgen op opluchtingsbewegingen. Nog even wachten, vinger aan de pols rond 10,45, daar komen koopjesjagers in actie. ASML - Correctiebeweging gaat van start Kortom, zowel subjectief als objectief gezien voeren de bulls de regie. Toch tonen zij enige vermoeidheidsverschijnselen, dus een gezonde correctie lijkt aannemelijk. Onder 36,40 start de correctie tot wellicht 30,00 al waar de sleepkabel de markt binnenkomt..., zo luidde recent mijn commentaar. Welnu, de stieren doen inderdaad een stap terug, de correctie is gestart. De grafiek toont duidelijk aan dat het een countertrendbeweging is, een rondje winstnemingen. Wanneer komen de stieren terug? Room wat winsten af en wacht met nieuwe aankopen op duidelijke bodemvorming. 5 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

6 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week mei 2012 Aperam - Koers op overspannen gebied Voor Aperam is te weinig data beschikbaar voor een adequate weekgrafiek. Daarom staat de daggrafiek afgebeeld. Al geruime tijd is er sprake van een dalende trendfase. Een serie lagere toppen en lagere bodems, alsook koersvorming onder een sterk dalende sleepkabel zorgen voor een behoorlijk negatief landschap. Maar inmiddels is de koers onder uit het dalende trendkanaal gedrukt en dat is veelal een indicatie van overspannenheid onder in het veld. Het gat tussen koers en gemiddeldelijn is ook erg groot. Kortom, het wordt tijd voor wat herstelwerkzaamheden. Speculantenhanden jeuken als het Engeltje verschijnt... Boskalis - Beren slaan toe Bij een zwarte kaars, danwel bij een breek onder 25,80, komen de beren terug om de dalende trend een nieuwe impuls te geven..., zo luidde vorige week mijn commentaar. Welnu, met de lange zwarte candle van deze week geven de beren hun visitekaartje af, zij stormen richting het zuiden, op zoek naar de 22,00 steunzone. Wellicht dat ze daar tot rust komen. Voor nu geldt de constatering dat de contouren van een beweeglijke downtrend duidelijker worden. Verkoopconditie krijgt een stevige impuls. Elke opleving gebruiken om portefeuilles af te bouwen. Corio - Downtrend in volle gang Lagere toppen, lagere bodems, gaps, een scherp dalende RSI, een neerwaartse sleepkabel, kortom een echt berenplaatje. In theorie is een daling tot de recente bodem op 28,25 haalbaar. Een dubbele bodem aldaar zou niet misstaan. Aan de bovenkant van het veld ligt er pas serieuze weerstand op ruim 41,00. Kortom, een breed berenveld met veel bewegingsruimte, zowel omhoog als omlaag. Zolang de candles zwart kleuren, blijft het vizier gericht op 28,25. De contouren van een dalende trendfase zijn duidelijk. Hou het kruit maar droog en wacht het juiste moment af om speculatieve aankopen te doen. 6 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

7 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week mei 2012 DSM - Sleepkabel onder vuur Een stap terug naar de cruciale steungrens op krap 41,00 is aannemelijk, de RSI krult al wat omlaag. Bodemvorming aldaar, met een RSI dan op het 50-niveau, zou een mooie validatie van de uptrend zijn. Een breek eronder impliceert een flinke aderlating en wellicht een trendbreuk. Voor nu even aanzien wat de stieren gaan doen, zo schreef ik vorige week. Welnu, de terughoudendheid van de bulls krijgt deze week een vervolg. Met een lange zwarte candle wordt de sleepkabel onder vuur genomen. Neerwaartse druk wordt opgevoerd, de beren dreigen toe te slaan. Koopconditie zwakt aanzienlijk af. Kijk de kat even uit de boom, vinger aan de pols... Fugro - Verpietering van het technische beeld Charttechnisch verpietert het beeld aanzienlijk. Eerder wees ik al op de dubbele top op ruim 55,00, thans wordt de sleepkabel gepenetreerd, waardoor er een nieuwe downtrend dreigt. De RSI kruist de 50-lijn neerwaarts, hetgeen een lekker windje in de berenrug is. Al met al een vervelende overgangsfase naar mogelijk een dalende trend. Komende week een witte candle op de sleepkabel geeft de stier zicht op wat herstel. Nog een zwarte candle onder de lijn impliceert de nekslag voor de bulls. Technische beeld verpietert waardoor enige terughoudendheid op zijn plaats is. Heineken - Gezonde correctie Langzaam maar zeker zakt de koers richting de stijgende steunlijn en vlakke sleepkabel. Een brede top zorgt voor een stroeve afzwakking van het positieve sentiment. Geen paniek, want de huidige terugval is slechts een correctie in de uptrend. Er ligt steun op 40,22, daaronder komt 37,45 in beeld. Daaronder breekt de trend pas. Kortom, het is even berentijd, laat ze maar gaan en wacht op overtuigende bodemvorming om daarna de bulls weer te verwelkomen. Kruit drooghouden en wachten op het Engeltje om daarna aankopen te doen om te profiteren van een vervolg van de uptrend. Onder 37,45 einde oefening. 7 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

8 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week mei 2012 ING Groep - Tijd om te bodemen In het wispelturige landschap wordt de koers flink heen en weer gezwiept met per saldo lagere niveaus op de borden. Zowel de subjectieve als objectieve ingrediënten wijzen in de richting van de beren. Toch gloort er enig licht, want de koers is bijna aanbeland bij de 4,68-4,21 steunzone. De RSI biedt nog meer daliangspotentieel, dus het is uitzien naar de witte candles als indicatie voor bodemvorming. Komende week een witte weekcandle is een eerste aanwijzing dat de stieren de opluchtingsrally starten. In de buurt van de steunzone is de witte candle, het Engeltje, een uitnodiging voor speculanten om de bulls te helpen. Actieve beleggers wachten op bevestiging. KPN - Dalend trendkanaal nog intact Met veel gevoel voor dramatiek wordt de koers heen en weer gezwiept in een dalend trendkanaal. De ene week wordt de onderkant van het kanaal getest, de andere week wordt de trendlijn onder vuur genomen. Goed om te zien dat de regels der chart reading niet worden geschonden. Momenteel speelt de strijd zich af tegen de bovenkant van het dalende trendkanaal, dus de vorming van zwarte candles is aannemelijk. Zolang dat het geval is, blijft het sentiment negatief met thans 7,93 als draaipunt boven in het veld. Mooie plek op de chart om koopposities op te ruimen en zo mogelijk weer het spel met de stieren mee te spelen. Philips - De messen worden geslepen De sleepkabel heeft onlangs uitstekend dienst gedaan als dynamische trendlijn, vanaf 15,68 (nieuwe weerstand) worden de bullen teruggeworpen. Onder 13,72 is het weer feest voor de beren, boven 15,68 kunnen de stieren een vuist maken. Dit is in het kort de charttechnische conclusie op basis van het huidige koersverloop. Eigenlijk is er dus sprake van stabilisatie tussen twee duidelijke kantelpunten, maar ook onder de sleepkabel. De beer heeft dus een streepje voor. Nu is er nog een wapenstilstand, binnenkort barst de strijd weer los. Neutraal tussen 13,70 steun en 15,70 weerstand. Kom in actie buiten deze kantelpunten... 8 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

9 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week mei 2012 Randstad - Dalende trend nog valide Zolang de koers onder de gemiddeldelijn en recente top op ruim 27,00 noteert, keurig begeleidt door een RSI onder de 50-lijn, blijft de dalende trend valide en is een daling richting de 20,00 steunzone aannemelijk. Slechts een hogere bodem boven 20,00 (geindiceerd door een witte candle) luidt een verzwakking van de berenpositie in. Door het recente berengeweld ligt de koers relatief dicht in de buurt van de steunzone. De daalsnelheid kan dus afnemen. De kleur van de candle is in deze situatie medebepalend. Wacht op mogelijke bodemvorming rond 20,00 voor speculatieve aankopen... Reed Elsevier - Rust rond de sleepkabel Vorige week plaatsten de stieren een mooie witte candle op de sleepkabel, zelfs als Bullish Engulfing patroon. Deze week laten zij het echter volledig afweten. Ze zakken onder een vlakke sleepkabel en de RSI ketst af tegen het 50-niveau. Toch wel een aderlating en een verpietering van het beeld. Het berengeweld op het Damrak laat ook hier zijn sporen achter. De strijd speelt zich thans af rond 8,80, het cruciale draaipunt op de grafiek. Bij overtuigende koersvorming hieronder gaat er een nieuwe downtrend van start met zicht op 8,00 en 7,50 als rustpunten. Vinger aan de pols op 8,80. Hieronder alle koopposities wegdoen en meespelen met de beer. Royal Dutch Shell - Stieren verslappen Ik heb de bullen vorige week nog één kans gegund om hun krachten te tonen, maar die kans hebben ze niet gegrepen. Met een zwarte candle zakken ze onder de sleepkabel. Hierdoor verzwakt de technische conditie aanzienlijk, want formeel gaat er een dalende trendfase van start. Het is nog geen bloedbad, maar bij koersvorming onder 24,60 en 24,00 zijn de beren toch wel echt los. Dan is een vrije val richting 20,00 aannemelijk. Korte rebounds zijn altijd mogelijk, maar de toon is gezet. Neerwaartse druk is te groot om koopposities aan te houden. Hou het kruit maar even droog... 9 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

10 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week mei 2012 SBM Offshore - Brede trading range Ik blijf de brede trading range met krap 12,00 als onderlijn en 16,50 tot 17,00 als bovenlijn nog even volgen. Thans worstelt de koers met de onderlijn, steunvorming aldaar, bevestigd door een witte candle, is het startschot voor een nieuwe rally richting de bovenkant van de trading range. De beweeglijkheid is vrij groot, dus de kans op kleine bodies maar grote sprieten is vrij groot. Dan is het verstandig om op veilige afstand een en ander te volgen. Komende week een witte candle met een redelijke body is bevestiging voor steunvorming. Koopjesjagers gaan hun gang, mits zij het 11,90/80 kantelpunt niet negeren. Post NL - Neerwaartse druk De beren laten zich meer en meer horen. Zij zorgen voor neerwaartse druk richting de 2,00 steunzone, het gat is gevuld, de RSI zakt dieper weg. Wellicht dat er binnenkort een hogere bodem wordt geplaatst, dat zou dan een eerste teken van herstel kunnen zijn. Hoe het ook zij, het plaatje oogt negatief, slechts een witte candle met een mannelijke body kan voor opluchting zorgen. Het moge duidelijk zijn dat er veel meer moet gebeuren om het tij te keren. De beren houden initiatief, de downtrend wordt vervolgd, de chart herbergt (nog) geen uitnodiging in zich om aankopen te doen. TomTom - Berendruk neemt toe Formeel is er sprake van een dalende trendfase, omdat de koers onder een gestaag dalende sleepkabel beweegt. Recent is er een lagere top geplaatst tegen de sleepkabel op 3,83, momenteel het cruciale kantelpunt boven in het veld. Zolang de koers onder 3,83 beweegt voeren de beren de regie en liggen lagere koersen in het verschiet. Toch is het dalingspotentieel beperkt. Al diverse malen is er steun gevonden rond 2,80 tot 2,40, een redelijke steunzone dus. De beren houden initiatief, boven 3,83 kan het tij keren, in de steunzone wellicht wat speculatieve aankopen doen. 10 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

11 Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week mei 2012 Unibail Rodamco - Neerwaartse druk in brede trading range Het koersverloop van dit fonds kenmerkt zich door een lage trendmatigheid en hoge beweeglijkheid. Anders gezegd, veel zwiepers, weinig richting. Dan is het raadzaam de kleur van de candles goed te volgen in combinatie met de kantelpunten. Dan kom ik thans tot de bevinding dat de neerwaartse druk toeneemt richting de steunzone rond 123,00 tot 120,00, wat mij betreft de onderkant van een brede trading range. Zolang de weekcandles zwart kleuren houden de beren zicht op genoemde steunzone. Meeliften naar 123,00 is thans de strategie, mits de koers onder 146,00 blijft bewegen... is de strategie die ik nog even volg... Unilever - Berentikjes boven de sleepkabel De technische conditie ziet er hoopvol uit. De stieren doen weliswaar een stapje terug, maar blijven daarbij boven de oplopende steunlijn en sleepkabel liggen. De RSI kronkelt boven het 50-niveau als bevestiging van opwaartse druk. Er kan nog wat van de koers af tot uiterlijk 24,50 zonder dat de trend in gevaar komt. Het wachten is dan ook op een hogere bodem boven de lijnen om daarna de uptrend nieuw leven in te blazen. Komende week graag een witte candle als eerste indicatie van steunvorming. Koopposities aanhouden met 24,50 als kritiek kantelpunt. Extra aankopen zijn te overwegen als het Engeltje langskomt. Wolters Kluwer - Toenemende berendruk Na de neerwaartse sleepkabelbreuk volgde een breakoutbeweging die nog in volle gang is. Het kleine witte kaarsje van vorige week gaf wat hoop op herstel, maar de candle van deze week maakt dat ongedaan. De koers kan verder onderuit naar de 11,50 steunzone. Bodemvorming aldaar zal ongetwijfeld een reactie oproepen, laten we daar dan maar op wachten. De RSI bevestigt meer dalingspotentieel. Zolang de kaarsen zwart zijn voeren de beren de regie. Laat de beer uitrazen, wacht op duidelijke bodemvorming voor speculatieve koopkansen. 11 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

12 Chart Navigator - Technische Analyse vraagbaak week mei 2012 ThePatternSite.com De site ThePatternSite.com is een initiatief van Thomas Bulkowski. Succesvolle investeringsactiviteiten hebben hem een vroeg pensioen (36-jarige leeftijd) opgeleverd. Hij is een internationaal bekend schrijver en handelaar, met wel dertig jaar aan ervaring in de aandelenmarkten. Daarbij is hij een expert op het gebied van koerspatronen. Zijn vier boeken, inclusief de bestseller Encyclopedia of Chart Patterns, zijn vertaald in zeven talen. De titels van zijn overige boeken zijn Encyclopedia of Candlestick charts, Getting started in Chart Patterns en Trading classic Chart Patterns. Thomas Bulkowski heeft van het verschijnsel koerspatronen zijn levenswerk gemaakt. Niet alleen heeft hij een uitgebreide index op alfabtische volgorde van koers- en candlestickpatronen, waarin vrijwel elk bestaand patroon in is opgenomen. Ook heeft hij veel aandacht besteed aan het verzamelen, rubriceren en testen van patronen. Bij elk patroon levert hij statistieken en trading tactieken voor in de praktijk. Hij geeft aan geen trading cursussen te verzorgen, maar wanneer je de links volgt en zijn informatie zorgvuldig leest, kan je volgens hem koerspatronen leren herkennen en mogelijk geld verdienen met het handelen van koerspatronen en candlesticks. Thomas Bulkowski Figuur 1 ThePatternSite.com Buiten de rijk gevulde koers- en candlestickpatronen index zijn ook de volgende onderdelen te vinden op zijn site: - Elliot Wave patronen - Indicatoren - Software - Trading psychologie Ook geeft hij een kijkje in zijn eigen trades. Onder het kopje My Trades vind je zijn analyses en motivatie achter zijn eigen trades. Figuur 2 De site is volledig in het Engels, maar dat mag voor een actieve doe-hetzelf belegger geen probleem zijn om eens een kijkje te nemen, klik hier voor de link, thepatternsite.com Chart Navigator - Obligaties Bund - Recordhoogte Op de weekplaat hebben de stieren de touwtjes stevig in handen. Zij blijven de koers naar recordhoogte duwen, deze week is weer opnieuw een witte candle in de maak. Echter, de trendkanaallijn nadert. Tevens is de OB-lijn in zicht. Zolang de candles wit kleuren blijven de stieren klimmen, maar bij het verschijnen van een zwarte weekcandle is het oppassen voor een correctie binnen de uptrend. Al met al een positief plaatje met vooralsnog geen dreiging van de beer. Longposities vasthouden zolang de candles wit kleuren. Bij een zwarte weekcandle winsten afromen De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

13 Chart Navigator - Valuta week mei 2012 EUR/USD - Neerwaartse impuls Op het middellange termijn speelveld is er nieuw leven in de dalende trend geblazen. De koers is immers overtuigend onder de steun op afgerond 1,30 gedoken. Met deze voortgang wordt de doelzone op afgerond 1,26 rap bereikt. Daar maar eens bezien of de stieren een herstelbeweging kunnen starten of dat de beren schaamteloos verder dalen. Een lagere bodem is overigens wel aannemelijk binnen een dalende trend. Kortom, let goed op de kleur van de candle in de buurt van het steunpunt op afgerond 1,26. Vooralsnog zijn er geen tekenen van herstel en houden de beren de touwtjes stevig in handen. Actieve spelers doen goede zaken. Zij houden hun shortposities vast... EUR/GBP - Wachten op het Engeltje Op de weekgrafiek van dit valutapaar wordt de koers flink in elkaar getrapt. Zolang de candles zwart kleuren denderen de beren door en ligt het speelveld volledig open. Echter, de koers noteert rond de dalende trendkanaallijn en de RSI schurkt tegen de OS-lijn. Het is daarom wachten op het Engeltje als inleiding voor een herstelbeweging binnen de dalende trend, om de flink afgestrafte koers te herstellen. Maar vooralsnog is het een negatief plaatje zonder tekenen van herstel. Shortposities vasthouden. Bij een witte weekcandle winsten afromen en wachten op een nieuwe lagere top... EUR/YEN - Laatste kans Ik wijs al een aantal weken op een omgekeerd H&S patroon met een neklijn op afgerond 111,50. Maar de stieren werken vooralsnog niet mee. Deze week noteert de koers precies op de 61,8% retracementgrens, de laatste FIBO grens voor het plaatsen van een hogere bodem. De stieren krijgen daarom aankomende week de laatste kans om op te veren. Onder de Fibozone zullen de beren weer flink toeslaan en is een daling richting afgerond 97,00 aannemelijk. Kortom, de kleur van de candle van volgende week is zeer belangrijk. Speculanten wachten op een witte candle in de retracementzone voor de eerste aankopen De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

14 Chart Navigator - Grondstoffen week mei 2012 Goud - Breakoutbeweging Bij een duidelijke slotkoers buiten de driehoek is de uitbraak een feit. Een daling richting de steunzone op afgerond ,50 is dan het meest waarschijnlijke scenario..., luidde recent mijn commentaar. Inmiddels is de koers inderdaad weggezakt richting de eerste steun op afgerond 1523,00. Het is nu even aanzien of de koers verder daalt of dat de stieren in actie komen en een pullbackbeweging starten. De kleur van de candle is leidend in deze zone. Bij een witte candle boven afgerond 1523,00 is het tijd voor herstel, maar bij een zwarte candle denderen de beren door richting afgerond 1478,50. Shortposities vasthouden zolang de candles zwart kleuren... Zilver - Spannende steunlijn Op de weekgrafiek is de doelzone zo goed als bereikt. Wordt de steunlijn op afgerond 26,00 opnieuw geaccepteerd? Of dalen de beren schaamteloos verder? Zolang de candles zwart kleuren hebben de beren een streepje voor. Echter, de RSI noteert op de OS-lijn, hetgeen een indicatie is voor bodemvorming. Kortom, het wordt spannend. Bij een slotkoers onder afgerond 26,00 nemen de beren het voortouw, maar bij een witte candle boven afgerond 26,00 is een herstelbeweging richting de sleepkabel op circa 34,00 aannemelijk. Bij een witte candle boven 26,00 shortwinsten veilig stellen. Speculanten draaien in dat geval hun posities om... Brent Oil - Twijfelachtig beeld Recent wees ik op een technische verslechtering van het landschap. De koers is immers onder de sleepkabel gedoken. Echter, vooralsnog lijkt de beer de aanval niet te openen. De koers blijft twijfelachtig hangen tussen het steunpunt op afgerond 109,00 en de sleepkabel op circa 113,00. Overigens schurkt de RSI tegen de OS-lijn aan. Kortom, het is twijfelachtig of de stieren alsnog terugkeren of dat de beren het heft in handen nemen. Zolang de koers onder de sleepkabel noteert heeft de beer een streepje voor, maar bij een witte candle boven de sleepkabel krijgen de stieren een herkansing. Even afwachten dus. Wacht op duidelijkere aanwijzingen voor het innemen van nieuwe posities De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

15 Chart Navigator - Grondstoffen (selectie) week mei 2012 Palladium - Flinke berentikken De beren hebben de touwtjes in handen. Vanaf afgerond 686,00, precies onder de sleepkabel en dalende trendlijn, hebben de beren de dalende trend nieuw leven in geblazen. Al met al blijft, mits de candles zwart kleuren, een daling richting de steunzone op afgerond 565,00-534,00 het meest waarschijnlijke scenario. Daar maar eens bezien of de beren door kunnen drukken en de dalende trend een stevige impuls kunnen geven. Echter, bij een witte candle boven de steunzone sluit ik een kortstondige herstelbeweging niet uit. Trendvolgende beleggers doen goede zaken. Zij houden hun shortposities vast, mits de candles zwart kleuren... Platina - Interessant kantelpunt in zicht De actiebeweging binnen de dalende trend zet stevig door. Deze week delen de beren opnieuw flinke tikken uit. Met deze voortgang wordt de steun op 1354,00 rap bereikt, hetgeen een interessant kantelpunt is. Zoals u weet is in een dalende trend een lagere bodem het meest waarschijnlijke scenario. Een dubbele bodem rond afgerond 1354,00 zou daarom een afzwakking van de dalende trend indiceren. Kortom, hou goed de ontwikkelingen rond het genoemde kantelpunt in de gaten. Onder 1354,00 ligt de doelzone op circa 1200,00. Shortposities vasthouden zolang er geen tekenen van herstel zijn... Koper - Beren ondernemen actie Het technische beeld oogt wisselvallig. De koers schommelt rond de gestaag dalende sleepkabel. Tevens zigzagt de RSI rond de 50-lijn. Kortom, de markt kiest vooralsnog geen duidelijke richting. Het is wachten op meer actie. Noteer daarom de kantelpunten op 360,50 en afgerond 398,00..., schreef ik recent. Deze week hebben de beren een flinke tik uitgedeeld, waardoor het steunpunt op afgerond 360,50 is weggeslagen. Kortom, er is sprake van een impuls binnen de dalende trend. Het vizier is gericht op afgerond 300,00. Pas boven de weerstandzone op 379,00-393,00 kunnen de stieren het stokje overnemen. Trendvolgende beleggers nemen shortposities in De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

16 Chart Navigator - Turbo Titels Buitenland (Selectie) week mei 2012 Delhaize Groep - Flinke downtrend Dat er sprake is van een fors dalende trend behoeft nauwelijks toelichting. Kijk eens hoe sterk neerwaarts het koersverloop is, waardoor alle lijnen, de subjectieve en objectieve, fors omlaag worden getrokken. Maar het berengeweld lijkt wat te verminderen dankzij steunvorming rond 30,00. Mede gevoed door de RSI, die thans tegen de OS lijn plakt, lijkt de markt rijp voor een gezonde correctie. Komende week een witte candle is het startschot voor een opluchtingsrally richting de dalende lijn rond 38,00. Blijft de candle zwart, dan wordt het herstel uitgesteld. Als het Engeltje langskomt slaan koopjesjagers hun slag... SAP - Stevige correctie in stijgende trend De ondertoon op de weekgrafiek is positief. Er is immers een serie hogere toppen en hogere bodems gaande, alsook koersvorming boven een gestaag oplopende sleepkabel. De huidige daling is dan ook een stevige correctie binnen de uptrend. Het wachten is op bodemvorming rond het huidige niveau, met een uiterste steun op 46,00, om vervolgens de uptrend nieuw leven in te blazen. De RSI die op de 50-lijn rust, onderschrijft dit scenario. Komende week graag een witte candle, dan komen de stieren terug. Nog even en er kunnen weer aankopen worden gedaan. Wacht op duidelijke bodemvorming... BHP Billiton - Steunzone onder vuur Formeel gesproken is er sprake van een dalende trendfase, maar de kracht van de beren ebt weg. Dat wil zeggen, het lukt hen niet om de steunzone op 17,25 tot 16,25 weg te slaan. Daarmee wordt de serie lagere toppen en lagere bodems onderbroken. De RSI ruikt de OS lijn dus die houdt een verdere koersdaling tegen. De steunzone wordt onder vuur genomen, de vraag is of de stieren kracht hebben om op te veren. Komende week een witte candle geeft hen een kans. Niet eerder dan boven 20,45 breekt de trend. Vinger aan de pols rond 17,25-16,25. Bij gebleken steun willen koopjesjagers het herstel tot aan 20,45 wel meespelen. 16 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

17 Chart Navigator - Midkapfondsen (selectie) week mei 2012 AMG - Afstraffing biedt kansen Met veel geweld drukken de beren de koers onderuit. Steunniveaus zijn zo zacht als boter, alle lijnen worden richting het zuiden getrokken. Maar er is licht aan het einde van de tunnel. De koers lijkt te stabiliseren rond 6,20, in combinatie met een RSI die oversold gebied binnentreedt. Bovendien zijn de OB en OS banden sterk naar elkaar toegebogen, hetgeen een prelude is voor een koersexplosie. Een felle opleving naar wellicht 10,00 sluit ik dan ook niet uit. Het wachten is op de witte candle voor het startschot. De speculantenhanden jeuken. Als het Engeltje langskomt doen zij aankopen... USG People - Verdere verzwakking van het technische beeld De technische conditie was al niet sterk, de candle van deze week doet er nog eens een schepje bovenop. De 5,97 steungrens wordt weggeslagen, de beren razen verder in de dalende trend. Volgende rustpunt ligt rond 4,50, dus er kunnen nog wel wat streepjes van de koers af. De RSI als spanningsmeter beweegt onder het 50-niveau en bevestigt hiermee neerwaartse druk. Kortom, de beren voeren de regie, de ondertoon is negatief. Maar eens bezien of er solide bodemvorming komt op 4,50. Kruit droog houden. Rond 4,50, bij gebleken steunvorming, kunnen speculatieve aankopen worden gedaan. Heijmans - Bodem weggeslagen Ook Heijmans heeft behoorlijk last van het berengeweld op het Damrak. Tot voor kort leek de schade beperkt te blijven door bodemvorming op 6,58, maar deze week wordt er toch weer een flinke berentik uitgedeeld, waardoor de bodem wordt weggeslagen. Er liggen momenteel geen referentiepunten in het veld, de markt moet zelf aangeven wanneer er weer gebodemd gaat worden. Aan de bovenkant van het veld ligt 6,58 als kantelpunt, daarboven komt 9,20 in beeld. Voor nu de beren uit laten razen. De grafiek herbergt geen uitnodiging in zich om aankopen te doen. Zelfs speculanten moeten wachten De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

18 Chart Navigator week mei 2012 Wie is Nico Bakker? Ik ben technisch analist met visuele analyse ofwel chart reading als specialisatie, waarbij ik op een eigen specifieke wijze naar markten en koersontwikkelingen kijk. Ik doe veel research op dit gebied, geef trainingen en workshops en besteed veel tijd aan kennisoverdracht. Dit laatste doe ik vooral aan de hand van columns, commentaren en analyses op bekende beleggings-websites. Daarnaast mag ik regelmatig spreken op seminars en congressen en kunt u mij zien op web-tv en zelfs volgen via Twitter. Ik benader de technische analyse vanuit een visionairs oogpunt. Ik probeer het beleggingslandschap in kaart te brengen en actieve beleggers te wijzen op kansen en bedreigingen. Een belegger bepaalt zelf wat hij met mijn informatie doet. Als er dan een mooi rendement gehaald kan worden, is mijn missie geslaagd. Ik speel daarbij niet een rol als trader, maar als coach. In mijn rol als coach staat denken en handelen in termen van waarschijnlijkheden centraal. Anders gezegd, het definiëren van scenario s is de basis voor een verantwoorde beleggingsbeslissing. Visies herzien als de markt daar aanleiding voor geeft is dan ook een discipline die niet mag ontbreken. Naast marktbeelden schetsen en routes uitzetten, gaat mijn belangstelling ook uit naar de Behavioral Finance, ofwel allerlei psychologische valkuilen en vaardigheden die bij beleggen een rol spelen. Met diverse uitspraken en beeldspraken geef ik in presentaties en workshops aan hoe emotie en discipline als rode draad tussen de oren van beleggers loopt. Ik heb mee mogen helpen de technische analyse in Nederland een gezicht te geven en dat geeft mij veel voldoening. Ik probeer nog steeds op eigen wijze vernieuwingen en andere inzichten over het voetlicht te brengen, in de veronderstelling dat u daar als actieve belegger uw voordeel mee kan doen. Kijk op voor Technische Condities, Turbo Tijd Setups en aanbevelingen en Breaking News, en op twitter.com met naam TheDailyTurbo. Dan verliest u mij geen seconde uit het oog... Chart Navigator...achter de schermen Als belegger wilt u weten hoe het beleggingslandschap eruit ziet. U wilt weten, als je het Damrak overziet, hoe de bulls en bears gemutst zijn. U wilt weten waar significante steun- en weerstandpunten liggen, ofwel cruciale navigatieniveaus. Ik noem dit ook wel kantelpunten, potentiële draaipunten in de markt. Vervolgens is het natuurlijk raadzaam om inzicht te hebben in de route die je als belegger kunt afleggen. In mijn wekelijkse nieuwsbrief Chart Navigator omschrijf ik van veel financiële titels de technische conditie, afgeleid van subjectieve en objectieve bevindingen die de weekgrafiek en enkele indicatoren prijsgeven. Ik bekijk de markten en fondsen met een min of meer vaste marktlens, om u als belegger door het financiële landschap te coachen. Naast de informatie in deze nieuwsbrief presenteer ik aanvullende technische bevindingen, tips en suggesties op de website De Chart Navigator vervult ook een rol als vraagbaak. Interessante onderwerpen, uitspraken, patronen, beeldspraken en indicatoren uit de technische analyse passeren de revue. Chart Navigator gratis abonnement Bent u na het lezen van deze Chart Navigator enthousiast en wilt u een gratis abonnement? Ga naar en klik in de carrousel op Turbo tijd met Nico Bakker. In de rechter kantlijn ziet u vervolgens een link naar de Chart Navigator Nieuwsbrief. 18 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

19 Chart Navigator week mei 2012 Dit marketing document is niet opgesteld in overeenstemming met de juridische vereisten opgenomen in Europese Richtlijn 2004/39/EC die van toepassing zijn op de promotie van onafhankelijke research. Juridische beperkingen op grond van deze richtlijn zijn derhalve voorafgaand aan de distributie van dit document niet van toepassing op RBS indien handelend in de financiële instrumenten genoemd in dit document. Dit document is opgesteld en uitgebracht door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. (BTAC) en verspreid door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en hij is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin BTAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgt en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyses genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door BTAC/Nico Bakker gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analyses van BTAC. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analyses van of namens BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analyses van BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze brochure is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de hier genoemde indices behoren toe aan de relevante Index Sponsoren. De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van effecten, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van effecten gegeven. Bij elke grafiek in dit document krijgt u met een button rechtstreeks toegang tot de etalage van de RBS Turbo s op de betreffende onderliggende titel en kunt u het prospectus inzien. TURBO is een geregistreerde merknaam van The Royal Bank of Scotland N.V. 19 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

20 rbs.nl/markets