RECHT VAN ONDEROP ANTWOORDEN UIT DE RECHTSSOCIOLOGIE. Redactie Mare Hertogh Heleen Weyers. Ars Aequi Libri 20? 7

Transcriptie

1 RECHT VAN ONDEROP ANTWOORDEN UIT DE RECHTSSOCIOLOGIE Redactie Mare Hertogh Heleen Weyers Ars Aequi Libri 20? 7

2 1. Recht van onderop: het perspectief van de rechtssociologie 11 Mare Hertogh & Heleen Weyers 1. Introductie Recht van onderop Rechtssociologie van onderop De meerwaarde van de rechtssociologie: een leeswijzer 16 WETGEVING 2. Welke rol spelen ambtenaren achter de schermen van het wetgevingsproces? 19 Nick Huls & Suzan Stoter 1. Inleiding Vier modellen van het wetgevingsproces Empirisch onderzoek naar de totstandkoming van wetgeving Onderhandelend bestuur: een bijdrage vanuit de rechtssociologie Onderhandelend wetgeven in de praktijk: een case study Een evaluatie van de case study vanuit het perspectief van Hoekema Conclusies Wat leren wetsevaluaties ons over de effectiviteit van wetgeving? 41 Bert Niemeijer 1. De afstand tussen wet en effect Evaluatie, wetgeving en beleid Sociale werking van wetgeving Hoe werkt wetgeving? Lessen uit wetsevaluaties Benutting van wetsevaluaties Conclusies Wanneer is zelfregulering een effectieve aanvulling op overheidsregulering? 61 Mirjan Oude Vrielink 1. Inleiding Wat is regulering? Waaruit bestaat alternatieve regulering? Zelfregulering in het Nederlandse reguleringsbeleid Effectiviteit van alternatieve regulering: theorie en praktijk Omstandigheden waaronder zelfregulering werkt De functie en aard van de overheidsbetrokkenheid Terugblik en een agenda voor toekomstig onderzoek Wat moet iedere jurist weten over rechtspluralisme? 79 Barbara Oomen 1. Inleiding Begripsgeschiedenis Constanten: de kernbegrippen 'recht', 'cultuur', 'gemeenschap' Globalisering en rechtspluralisme 89

3 5. Interacties En de huis-tuin-en keuken jurist? 95 RECHTSHANDHAVING 6. Wat doen ambtenaren als ze de regels toepassen? 99 Nienke Doornbos 1. Inleiding Onderzoek naar street-level bureaucrats Vier casestudies Conclusies Waarom zijn sommige vormen van rechtshandhaving effectiever dan andere? 115 Peter Mascini & Judith van Erp 1. Inleiding Governmenf en verschillende handhavingsstijlen Handhaving in 'governance nefworlcs': de soevereine staat voorbij Conclusie Wat zijn belangrijke ontwikkelingen in beelden en praktijken van het politiewerk? 133 Jan Terpstra 1. Inleiding Politie verbeeld: van PC Dixon tot Horst Schimanski Burgers over de politie Regels, autonomie en sturing in politiewerk Politiewerk: orde-en vredehandhaving Politiewerk voorbij de staat Slot 149 RECHTSPRAAK & GESCHILBESLECHTING 9. Hoe ontstaan en verlopen geschillen? 153 Marijke ter Voert 1. Inleiding Van probleem naar geschil De aanpak van problemen De afloop Internationaal: Paths to justice Slot Wanneer en hoe procederen bedrijven? 169 Alex Jettinghoff 1. Inleiding Procederen met zakenrelaties: een ver-van-mijn-bed show? Bedrijven als procederende repeat-players Slot 183

4 11.Worden rechterlijke uitspraken en schikkingsafspraken wel nageleefd? Roland Eshuis 1. Inleiding Naleving en executie in straf-, bestuurs-en civiele rechtspleging Empirische gegevens over de naleving van civiele rechtspraak Het verbeteren van naleving via de inrichting van de procedure Discussie Wat is de betekenis van rechtspraak in de multiculturele samenleving? Wibo van Rossum 1. Inleiding Officiële rechtspraak in de multiculturele samenleving Verschijningsvormen van niet-officiële rechtspraak in de Nederlandse samenleving Conclusie Is 'mediation' een alternatief voor rechtspraak bij het beslechten van conflicten? 225 Joris Koeken 1. Inleiding ADR, een korte begripsbepaling Korte schets van de opkomst van mediation en bemiddeling Hoe succesvol is mediation als alternatieve manier van conflictbeslechting? Institutionalisering van mediation De morele en praktische waarde van ADR: het voortgaand debat Ten slofte: vragen en kwesties Staat de autonomie van juridische beroepen op de tocht? 253 Leny de Groot-van Leeuwen 1. Inleiding Professies en professionalisering Juristen Toename van het aantal rechtshulpverleners Socialisatie en opleiding Leken Zelfcontrole: beroepsethiek en klachten Werkzaamheden en stijlen van beroepsuitoefening Specialisatie en internationalisering Besluit Wie klaagt bij de ombudsman en wat zijn de effecten van zijn werk? Bernard Hubeau 1. Introductie van de ombudsman De geschiedenis van de ombudsman: een geschenk uit het Noorden? Het profiel van de klager bij de ombudsman Effecten van het ombudswerk Tot slot: de meerwaarde van de ombudsman voor de democratie 283

5 RECHT IN DE OGEN VAN DE BURGER 16. Wat weten en vinden burgers van het recht? 287 Mare Hertogh 1. Inleiding: van naleving naar beleving van recht Knowledge and Opinion about Law (KOL) Rechtsgevoel en rechtsbewustzijn Een Amerikaanse en een Europese benadering van legal consciousness Rechtsvervreemding Legitimiteit in rechtssociologisch onderzoek Slot: van beleving naar naleving van recht Heeft de burger vertrouwen in de rechter? 301 Marnix Croes 1. Inleiding Vertrouwen in enquêtes Waar komt vertrouwen vandaan? Criminaliteit en het vertrouwen in de rechtspraak Onveiligheidsgevoelens en het vertrouwen in de rechtspraak De rechter en de rekening Conclusie 323 RECHTSGEBIEDEN VAN ONDEROP 18. Wat zijn de maatschappelijke gevolgen van een instrumenteel aansprakelijkheidsrecht? 327 Rob Schwitters 1. Aansprakelijkheidsrecht in opspraak De sociale genese van recht De sociale werking van het aansprakelijkheidsrecht Terug naar de klassieke rechtvaardiging? Slot Draagt wetgeving bij aan gelijkheid? 349 Ashley Terlouw 1. Introductie, context, achtergronden Procedurele gelijke behandeling; mobilisatie, toepassing en uitvoering van het recht op gelijke behandeling Materiële gelijke behandeling Slot Wat komt er terecht van flexibilisering en zekerheid in het arbeidsrecht?..371 Robert Knegt & Frank Tros 1. Het veld Waarom regulering? Collectivering, overheid en zelfregulering Rechtssociologische vragen Beëindiging van arbeidsverhoudingen 375

6 6. Re-integratiebeleid en arbeidsrecht Flexibiliteit en Zekerheid Arbeidstijden Totslot Verandert het gedrag van artsen door wetgeving? 387 Heleen Weyers 1. Inleiding Globaal juridisch kader De wording van wetgeving over het medisch handelen aan het einde van het leven Effectiviteit van wettelijke regels over behandelweigeringen en euthanasie Verandert het gedrag van artsen door wetgeving? Wat zijn de bedoelde en onbedoelde effecten van het migratierecht? Anita Boeker & Betty de Hart 1. Inleiding Afnemende controle over migratie? Vertogen over gewenste en ongewenste migranten Het migratierecht van onderop Conclusie Wat is de maatschappelijke betekenis van het recht in tijden van 'transitional justice'? 427 Derk Venema 1. Inleiding Implementatie van transitie-instrumenten in het rechtssysteem Slot: verzoening en democratie door recht? Conclusie 444 Literatuurlijst 447 De auteurs 499 Index 501