Restorative justice in drie landen: anders, hetzelfde, anders

Transcriptie

1 Restorative justice in drie landen: anders, hetzelfde, anders Antony Pemberton Europese Dag van het Slachtoffer 2013

2 Victims and Restorative Justice EU-project, geleid door het Europees Forum voor Herstelrecht (Leuven) Meer inzicht in de verhouding tussen slachtoffers van een misdrijf en herstelrecht > Macro-niveau: achtergronden ontwikkeling herstelrechtelijk beleid > Micro-niveau: ervaringen slachtoffers met herstelrecht in Finland, Oostenrijk en Nederland Nederlandse deel: INTERVICT (Kim Lens, Malini Laxminarayan en AP) met medewerking van Slachtoffer in Beeld 12 maart

3 De drie landen: verschillen (1) Oostenrijk Finland Nederland Tatausgleich Rikosten ja riita-asioiden sovittelu (Bemiddeling in strafrechtelijke en civiele zaken) Slachtoffer-dader gesprekken Dadergericht Neutraal Slachtoffergericht Reclassering Maatschappelijke ondersteuning Slachtoffer in Beeld (gelieerd aan SHN) OM Met name politie, maar ook OM Zelf/ SHN/ Reclassering/ RvKB 12 maart

4 De drie landen: verschillen Oostenrijk Finland Nederland zaken per jaar Al jaren constant Impact op strafproces Lichtere zaken, met een maximum, maar ook huiselijk geweld Slachtofferhulp relatief klein zaken in 2011 Sterke toename sinds 2006 Impact op strafproces Vooral lichtere zaken, zonder maximum, ook huiselijk geweld Slachtofferhulp relatief klein zaken in 2011 (in principe) geen impact op strafproces Grotere spreiding in zwaarte zaken, geen chronisch geweld Grote slachtofferhulporganisatie, goed ontwikkelde praktijk slachtofferzorg 12 maart

5 De context van herstelrecht Inbedding in een maatschappelijke ecologie : > Ontwikkelingen van herstelrecht: verbonden met bredere ontwikkelingen in en om het strafrecht en de maatschappij > Geldt ook voor verhouding tussen herstelrecht en het slachtofferbeleid Wat is het frame voor herstelrecht? 12 maart

6 De maatschappelijke ecologie Finland > Afzetten tegen Sovjet-Unie/ Rusland, aansluiting zoeken bij Scandinavië: > Grote daling gevangenispopulatie, nadruk op welzijnsoriëntatie strafrecht > Pragmatische benadering criminaliteit > Nadruk op kleinschaligheid, inbedding in locale gemeenschappen > Sterke impuls sinds nieuwe wetgeving in 2006: achterliggende oorzaak mede drukte bij Fins OM Herstelrecht als een beschaafde, Finse, manier om met criminaliteit om te gaan 12 maart

7 De maatschappelijke ecologie Oostenrijk: > In jaren 80 zoektocht naar alternatieven afdoeningen > Zie in NL HALT > Strafrechtelijk klimaat constant > Ontwikkeling dader-slachtoffer bemiddeling komt in de tijd voor slachtofferhulp > Vangt een deel van de behoefte om de positie van slachtoffers te verbeteren af Herstelrecht als een effectieve en efficiënte manier om met plegers van minder ernstige - delicten om te gaan, die ook ten bate komt van slachtoffers 12 maart

8 De maatschappelijke ecologie Nederland > Brug naar Angelsaksische wereld, sterk David Garland-achtige ontwikkeling strafrecht > Verharding strafklimaat, toename gevangenispopulatie > Vroeg en sterk ontwikkelde slachtofferhulp organisaties en meer algemene toename belang slachtoffers Slachtoffer-dader gesprekken als onderdeel van een slachtofferbeleid Zeer recent: kentering, herstelrecht 2.0? 12 maart

9 Survey-onderzoek onder slachtoffers Nederland (n=82), Oostenrijk (n=67), Finland (n=48) Deelnemende slachtoffers, maar ook slachtoffers die enkel contact hebben gehad met de bemiddelingsorganisatie over de mogelijkheid tot deelname Uitgebreide vragenlijst Resultaten in hoofdlijnen overeen met eerder onderzoek naar slachtoffers 12 maart

10 Hetzelfde: Oordeel over bemiddeling/ gesprek (Grote) Meerderheid positief in alle onderzochte landen: > Ong. 85% zou het weer doen > Ong. 90 % tevreden met de bemiddelaar/ gespreksleider > Ong. 85% goed voorbereid: > Ong. 90% met begrip en respect behandeld > Ong. 70% ervaart gesprek als erkenning van het slachtofferschap > Ong. 60% vindt dat het bijdraagt aan herstel 12 maart

11 Hetzelfde: kenmerken deelnemers Grote meerderheid geweld > In NL ook zwaardere zaken (nabestaanden van moord/ doodslag/ verkeersongeluk), in Finland/ Oostenrijk 20-25% huiselijk geweld Reden deelname: 60% krijgen spijtbetuiging, 60% ervaringen aan de dader laten weten, 50-60% verkrijgen antwoord op de vragen Ongeveer twee derde vond het delict aanvankelijk redelijk tot zeer serieus Maar vertoonden gemiddeld een normale, gezonde coping-stijl > Gemiddelde score op de TSQ= 2,1 (max=10) > Bij spreekrechtdeelnemers gemiddelde =6,3 (niet-deelnemers = 2,6) 12 maart

12 Hetzelfde: resultaten/ gevolgen Hoog aantal spijtbetuigingen (80%), waarvan ongeveer 80% als oprecht beschouwd Ongeveer 60% denkt dat dader meer begrip heeft gekregen voor het gegeven dat hij/ zij een norm heeft overtreden Ongeveer 45% denkt dat de dader geen recidive zal plegen Zeer beperkt aantal respondenten voelt zich slechter (15% in Finland, 10% in Oostenrijk, 1% in NL) 12 maart

13 Anders (1) Ondersteuning door slachtofferhulp: 85% in NL, 27% in Finland, 16% in Oostenrijk 80% van de zaken in Finland/Oostenrijk leidt tot een juridische overeenkomst, in de helft van de gevallen tot financiële compensatie Nadruk op communicatie eigen ervaringen bij Nederlandse deelnemers, meer nadruk op boodschap aan de dader/ recidivevermindering bij Finse en Oostenrijkse deelnemers Risico s bij Finse huiselijk geweld-zaken 12 maart

14 Anders (2) Strafbehoefte Nederlandse deelnemers > Waarom aangifte? Straf dader bij 80% van de Nederlandse deelnemers, tegen 35% bij Finse/ Oostenrijkse deelnemers > Andere redenen even veel genoemd In Oostenrijk/ Finland 90% van de deelnemers voor herstel als vervanger van deel van het strafrecht: in NL nog geen 20% In NL ruim 70% voorstander van gesprek naast het strafrecht: in Oostenrijk kon men zich dat niet voorstellen! 12 maart

15 Conclusies Verschillen in opzet en framing herstelrecht, link naar maatschappelijke ecologie > Waaronder inbedding in het strafrecht Maar sterke overeenkomsten in ervaringen/ resultaten/ kenmerken deelnemende slachtoffers > Tevreden slachtoffers, > Delicten met voldoende impact, maar niet te veel Verschil in juridische uitkomst Verschil in positionering versus het strafrecht: voorkeur voor eigen systeem. 12 maart

16 Discussie Restorative Justice in Nederland Moet het anders? 12 maart

17 Dank voor uw aandacht Kamer maart