SUB Hamburg A/ Civil society. Tussen oud en nieuw. Redactie: GOVERT BUIJS PAUL DEKKER MARC HOOGHE. aksant Amsterdam

Transcriptie

1 SUB Hamburg A/ Civil society Tussen oud en nieuw Redactie: GOVERT BUIJS PAUL DEKKER MARC HOOGHE aksant Amsterdam 2009

2 Inhoud Inleiding 9 GOVERT BUIJS, PAUL DEKKER EN MARC HOOGHE HISTORISCH-FILOSOFISCHE ACHTERGRONDEN Civil society De herontdekking van de vrije associaties 21 GOVERT BUIJS Het probleem: drie maal 'civil society' ~ 22 Vrije associaties: een oud fenomeen 24 De Althusius-Tocqueville-these 27 Niet al goud wat blinkt: het functioneren van de civil society 30 Nederland associatieland? 33 De Nederlandse ordeningsdiscussie (a): soevereiniteit in eigen kring 35 De Nederlandse (?) ordeningsdiscussie (b): subsidiariteit 37 De Nederlandse ordeningsdiscussie (c): functionele decentralisatie 40 De Nederlandse ordeningsdiscussie (d): de PBO 41 Conclusie: de belofte van civil society 42 Naar een Europese civil society 44 JÜRGEN KOCKA 'Begriffsgeschichte' (geschiedenis van het begrip) 44 Definitie 47 Civil society, kapitalisme en de staat 49 Civil society: actoren en middelen 51 Civil society en het gezin - 53 Naar een Europese civil society? 54 Alexis de Tocqueville Amerika als het land van vrije associaties 57 ANDREAS KINNEGING Voorbij de dichotomie van staat en markt 57 Democratie 58 Een nieuw soort despotisme 59 Individualisme 61 Corporatisme 61 Cliëntelisme 62 Materialisme 63

3 Welbegrepen eigenbelang 65 Christendom 67 Slot 68 EMPIRISCHE VERKENNINGEN De civil society vergeleken 73 PAUL DEKKER Tweeërlei civil society 73 Een vaag begrensde maatschappelijke sfeer 75 Landenvergelijkingen 78 Ontwikkelingen in Nederland 83 Capita selecta van de huidige Nederlandse civil society 87 De bijdragen aan politieke democratie en sociaal kapitaal 90 Naar een moderne civil society 92 ff De socialiserende invloed van verenigingen Tussen De Tocqueville en de sociale psychologie 94 MARC HOOGHE Het verband tussen participatie en normen en waarden 98 Van De Tocqueville naar Putnam 101 Zelfselectie 104 Sociale psychologie 105 Een empirische test: verenigingen en etnocentrisme 107 Besluit 111 Civil society voor economen Sociaal kapitaal 113 IRENE VAN STAVEREN Sociaal kapitaal in de mainstream economische literatuur 114 Problemen van de mainstream benadering 117 Sociaal kapitaal vanuit een heterodoxe economische benadering 121 Conclusies 126 De destructieve vrijwilliger Vrijwilligerswerk in hybride organisaties 128 NINA ELIASOPH Waarom moeten we interactie in het echte leven onderzoeken? 130 Case studies 131 Het vervagende ideaal van vrijwillige verbanden van burgers 134 Klassieke vrijwilligersgroepen 135 Geklutste organisaties 136 Het 'busje voor achtergestelde jongeren' 137

4 Drie aspecten van de vrijwilliger in hybride organisatie 139 Jeugdige vrijwilligers 140 Het plannen van spontane participatie 142 De nutteloze interim-vrijwilliger 144 Ik hou van de kinderen maar... we hebben te weinig medewerkers 146 Voorlopig besluit: de hybride organisatie 147 Speculatief besluit: de hybride organisatie als voorbeeld? 148 LEVENSBESCHOUWELIJKE ASPECTEN Religie en civil society: vijf keer anders 153 ANTON VAN HARSKAMP Eerste terreinverkenning 153 Civil society als een a-religieus concept 154 Civil society en civil religion 158 Religie als bron van sociaal kapitaal in de civil society 161 Civil society als deel van een religieus gefundeerde dan wel religieus gelegitimeerde sociale ordening 165 Civil society alleen mogelijk op basis van spiritualiteit 168 Conclusies 170 Had De Tocqueville gelijk? Religieuze verenigingen in Amerika 173 PAUL LICHTERMAN Wat betekent civiel of burgerlijk? 175 De verdiensten van het civiele of burgerleven heroverwogen 177 Hoe bestuderen we religieuze groepen? 183 Achter religieuze overtuigingen komen: luisteren naar religieuze identiteit 184 Achter sociaal kapitaal komen: de betekenis van sociale verbanden bestuderen 187 Besluit 188 TOEKOMSTPERSPECTIEVEN De globalisering van de civil society 193 MARLIES GLASIUS Een alternatieve verklaring voor globalisering 193 Waarom global civil society? 195 Kritieken 198 Global civil society en de democratisering van internationale besluitvormingsprocessen 201 Global civil society, internationale betrekkingen en ethiek 207

5 De individualisering van het vrijwillig engagement 211 LESLEY HUSTINX Geïndividualiseerd engagement: een paradox? 212 Individualisering: vrijheid, blijheid? 214 Een biografische match 216 Niet minder, maar anders 218 Naar een pluralisering van het vrijwillig engagement? 222 Literatuur 225 Over de auteurs 243