Etnisch Profileren in Den Haag? Een verkennend onderzoek naar beslissingen en opvattingen op straat

Transcriptie

1 Etnisch Profileren in Den Haag? Een verkennend onderzoek naar beslissingen en opvattingen op straat Joanne van der Leun, Maartje van der Woude Rogier Vijverberg, Robin Vrijhoef en Avalon Leupen 4 juni 2014

2 Etnisch profileren Waarom belangrijk thema? Belangrijke invloed op de legitimiteit van de politie en overheid meer algemeen Politie heeft burgers nodig voor haar werk Als mensen de politie niet als eerlijk en respectvol beschouwen zijn ze minder bereid mee te werken

3 Etnisch profileren en selectiviteit Onderzoek in Nederland lange tijd zeer beperkt Consensus dat het wel meeviel : - Anti-discriminatie beleid - Goede verhoudingen politie en burgers - Weinig specifieke problemen Recent toename van aandacht (rechters, politie), o.a. etnisch profileren

4 Etnisch profileren en selectiviteit Onderzoek concentreerde zich sterk op criminele oververtegenwoordiging van bepaalde groepen in de criminaliteit Studies naar etnisch profileren beperkt en gemengd in uitkomsten

5 Wat is etnisch profileren? Het disproportioneel vaak staande houden van burgers op grond van hun zichtbare etnische achtergrond en/of huidskleur, zonder dat daar een objectieve en redelijke rechtvaardiging voor bestaat Context doet ertoe Politiewerk kan niet zonder categoriseren Grijs gebied: etniciteit meewegen = selectief zijn

6 Etnisch profileren De etnische achtergrond of huidskleur van burgers mag bij de beslissing tot staande houden een rol spelen als hiervoor een objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaat Dit is bijvoorbeeld het geval als iemand voldoet aan een signalement waarin de huidskleur of etnische achtergrond een prominente rol speelt

7 Rechtvaardiging Draait om de waarom-vraag. In onderzoek moet gekeken worden naar hoe en waarom agenten beslissingen nemen op grond van iemands etnische achtergrond (Engel, Calnon & Bernard, 2002). Dit vraagt om in de context ingebed kwalitatief onderzoek

8

9 Haags Onderzoek (2012) Diensten meedraaien en straatinterviews in 3 wijken 1) 17 politiediensten (totaal ongeveer 153 uur): visie van agenten & gebeurtenissen en interacties uit de dagelijkse praktijk 2) Straatinterviews met 205 jongvolwassenen geïnterviewd (152 mannen en 53 vrouwen), met een gemiddelde leeftijd van 20 jaar

10 Haags Onderzoek (2012) Gekozen om (a) het concrete handelen van de politie te observeren, (b) politiefunctionarissen te interviewen en (c) jongvolwassenen op straat te interviewen Brengt drie perspectieven samen namelijk de perspectieven van de politie, jongvolwassenen en onderzoekers in verband met de rechtvaardiging/ het waarom

11 Analyse en uitkomsten In totaal 60 situaties geanalyseerd die tot stand kwamen op basis van de discretionaire beslissingsruimte en waarin agenten concreet handelden Het politieoptreden is in veruit de grote meerderheid van de situaties goed te rechtvaardigen op grond van concrete gedragingen, informatie of situationele omstandigheden

12 Analyse en uitkomsten Gehandeld op basis van een waargenomen strafbaar feit, een vermoedelijk strafbaar feit of opvallende factoren die niet direct op een strafbaar feit wijzen. Op 3 gevallen na geven de observaties en gesprekken geen redenen om aan te nemen dat de etnische achtergrond of huidskleur van burgers een rol speelde (vgl. Svensson, Sollie en Saharso 2011)

13 Analyse en uitkomsten De meeste jongvolwassenen menen dat etnisch profileren voorkomt en zelfs vaak voorkomt. Migrantenachtergrond > negatiever mening Deel meent dat de politie weinig uitleg geeft bij staandehoudingen en onbeleefd en oneerlijk is > ID-controles geven frustraties Beoordelingscijfer rond de 6

14 Analyse en uitkomsten Ook gekeken naar visie van agenten Een deel herkent de opvattingen, een deel meent ook dat etnisch profileren voorkomt Vaak verwijzen ze naar crimineel profileren en naar hoge criminaliteitscijfers van migrantengroepen. Begrip geeft verwarring.

15 Conclusies De hoofdconclusie is bij het observeren in de drie Haagse wijken geen aanwijzingen zijn gevonden voor structureel etnisch profileren, maar in de interviews wel voor problemen in de percepties over en weer (discrepantie!). Die opvattingen zeggen dus waarschijnlijk niet zoveel over wat er in concrete situaties gebeurt

16 Discussie De percepties van etnisch profileren lijken eerder voort te komen uit het maatschappelijk klimaat waarbinnen de politie haar werk doet. Deze omgeving beïnvloedt ook weer het politiewerk (vgl. Mutsaers, 2014). De politie let in haar werk extra op die typen criminaliteit en overlast waarin personen met een migrantenachtergrond oververtegenwoordigd zijn.

17 Discussie Deels vicieuze cirkel waarbij hoge criminaliteitscijfers van bepaalde groepen weer extra aandacht met zich meebrengen en vervolgens nog hogere criminaliteitscijfers Bovendien is de inzet in deel van de wijken hoog en gaat het er over en weer niet altijd zachtzinnig aan toe (vgl Kleijer-Kool, 2013). Nadruk op proactief repressief politieoptreden.

18 En nu achteroverleunen? Nee. Zelfs al is het zo dat de politie op grond van ervaringskennis of criminaliteitspatronen vaker terecht iemand staande houdt, het aantal onterecht staande gehouden personen met dezelfde kenmerken wordt daarmee ook heel erg hoog. Dit is van belang voor politieopleiding en professionalisering

19 En nu achteroverleunen? Nee. Percepties zijn van groot belang, verbinding met de bevolking ook. Juist in tijden van crime fighting, hotspot policing en persoons- en groepsgerichte aanpak van criminaliteitsproblemen verdienen die goede verbindingen met de sociale omgeving continu aandacht en onderhoud (niet alleen van wijkagenten)

20 Quick wins Beter uitleggen en inzicht geven ID checks kritisch bezien Goede klachtenprocedure en transparantie