TWEEHONDERD JAREN CODIFICATIE VAN HET PRIVAATRECHT IN NEDERLAND

Transcriptie

1 TWEEHONDERD JAREN CODIFICATIE VAN HET PRIVAATRECHT IN NEDERLAND OPSTELLEN OVER (DE GESCHIEDENIS VAN) HET PRIVAATRECHT NAAR AANLEIDING VAN HET TWEEDE EEUWFEEST VAN HET WETBOEK NAPOLEON INGERIGT VOOR HET KONINGRIJK HOLLAND Onder redactie van J.H.A. Lokin, J.M. Milo, C.H. van Rhee Een uitgave van de 'Stichting Het Groningsch Rechtshistorisch Fonds'

2 J.H.A. Lokin Voorwoord iii J.M. Milo Tweehonderd jaren privaatrechtelijke codificatie: Het Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland. Perspectieven voor verleden en heden 1 1 Inleiding 1 2 De samenleving 3 3 De wording van het WNH 6 4 Constitutie 8 5 Privaatrecht: exclusiviteit en rechtsvorming 10 6 Het oude 14 7 Het vreemde 16 8 Conclusies 18 F.W. Grosheide Het Wetboek Napoleon en de Geest der Eeuw 21 1 Encadrerende opmerkingen Bataafse Republiek Geest der Eeuw 22 2 Leidende Rechtsbeschouwing Algemeen Nederland 27 3 Afrondende Opmerkingen Verandering en behoud Tenslotte 30 F. Brandsma Balsem uit nieuwe en wijze Wetten. Tweehonderd jaar Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland 33 A.F. Salomons De 'merkelijke modificatiën' van het WNH. Waarom moest het Wetboek Napoleon worden 'ingerigt voor het Koningrijk Holland"? 45 1 Inleiding 45 2 Lodewijks wetboek en de breuk met de keizer 46 3 Waarom wenste Lodewijk dat de Code Napoléon werd 'ingerigt voor het Koningrijk Holland'? 48

3 4 Waarom vonden Lodewijks juristen afwijking van de Code Napoléon gewenst? 50 5 De houding van Joannes van der Linden tegenover de Code Napoléon 53 6 De goederenrechtelijke afwijkingen van de Code Napoléon in het WNH 55 7 Balans: de goederenrechtelijke aanpassingen van de Code Napoléon in het WNH Slot: het gelijk van Napoleon en de actualiteit van het geschil met Lodewijk 58 L.M. Coenraad Echtscheiding ingerigt voor het Koningrijk Holland: geluid en tegengeluid 61 1 Inleiding 61 2 Drie schuldgerelateerde echtscheidingsgronden 62 3 De (veel) ruimere echtscheidingsregeling in de bronnen van het WNH 63 4 Een discussie tussen conservatieven en verlichten 67 5 Afronding 71 J.M. Milo Floating charge in civiele traditie. Het Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland als venster op verleden en heden van generale zakelijke zekerheidsrechten 73 1 Inleiding 73 2 Eigentijdse generale zekerheid: specialiteit, publiciteit en prioriteit 74 3 De floating charge 76 4 De generale zekerheid in het precodificatoire recht 77 5 De codificatie van de generale hypotheek en de ommekeer De laatste generale hypotheek De ommekeer Conclusie 88 6 De Hollandse traditie in Schotland, Zuid-Afrika en Ceylon Schotland Zuid-Afrika Ceylon 93 7 Conclusie 95 C.J.H. Jansen Het verbintenissenrecht in het Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland 97 1 Inleiding 97 2 De invloed van Pothier 98 3 Enkele verbintenisrechtelijke onderwerpen uit het WNH Algemeen Het delictenrecht kort nader beschouwd Koopovereenkomst Arbeidsovereenkomst 102

4 4 Besluit 103 C.B.P. Mahé De Code civil herzien. Contractenrecht tussen traditie en Europa Inleiding De overeenkomst, eeuwig centrale figuur van de Code civil De bronnen van verbintenissen De begrippen acte en fait juridique Voortzetting van de theorie générale des contrats Onvoorziene omstandigheden: rechterlijke ingreep steeds aan banden gelegd Catala en Chancellerie: Heronderhandelingen toegestaan naast een zeer beperkte rol voor de rechter Geen revolutie, maar evolutie De onderbouwing: het contract is een acte de prévision Gemengde gevoelens in de doctrine Terré: Verplichte heronderhandeling en een ruimere rol voor de rechter Slot 120 A.L.M. Keirse Golfbewegingen in het verbintenissenrecht Stelling 1 : Rechtsvorming wordt zelden uitsluitend ingegeven met het oog op een inhoudelijk beter recht Stelling 2: Het recht heeft veelal een externe stimulans nodig om bij de justitiabelen terecht te komen Stelling 3: Een (voorgestelde) regulering kent een eigen dynamiek en verandert de omgeving Stelling 4: Verandering roept weerstand op Vergeten lessen Voorwaarts met het aansprakelijkheidsrecht? Ter afronding 128 C.H. van Rhee Het civiele proces volgens het Wetboek op de Regterlijke Instellingen en Regtspleging in het Koningrijk Holland (1809) Inleiding Totstandkoming Inhoudstafel De procedure van het Wetboek op de Regterlijke Instellingen en Regtspleging (1809) vergeleken met de Manier van Procedeeren (1799) en het ontwerp-van der Linden (1807/1808) Conclusie 144

5 D. Heirbaut Inhoudsopgave Codificatie van het burgerlijk recht in België en Nederland: parallel lives? Het gewicht van de voorgeschiedenis: de juridische rijkdom van het Noorden tegenover de armoede van het Zuiden De revolutionaire en napoleontische periode: het lethargische België tegenover het actieve Nederland Het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden: geen Nederlandse professoren tegenover Belgische praktizijns De codificatie van België' en Nederland na de afscheuring van België: na-aperij v. zelfstandigheid? De kracht van het toeval: Laurent v. Meijers De recente evolutie: Belgische balkanisering tegenover Nederlandse unificatie Nederlandse branie tegenover Belgische bescheidenheid 159 J.M.J. Aansorgh Lierzang bij gelegenheid van de invoering van het Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland 161