1 Inleiding: plaats van verbintenissenrecht

Transcriptie

1 1 Inleiding: plaats van verbintenissenrecht 1.1 De opzet en doel van het boek In het dagelijks leven gaan we tal van verplichtingen aan of worden ons juist door het recht verplichtingen opgelegd. We sluiten overeenkomsten, waardoor we ons verbinden tot het verrichten of ontvangen van een bepaalde prestatie. Veroorzaken we per ongeluk schade aan iemands anders eigendom, dan worden we verplicht om de schade te vergoeden. In al die situaties ontstaan er in juridische zin verbintenissen. Dit boek heeft tot doel om inzicht en vooral ook overzicht te verschaffen in het Nederlandse verbintenissenrecht. Waar mogelijk worden de verschillende onderwerpen ondersteund met een schematische weergave van het betreffende onderwerp. In kernzaken verbintenissenrecht ligt de nadruk op de structuur en hoofdlijnen van het verbintenissenrecht. Bronnen van verbintenissen, wijze van ontstaan en tenietgaan staan centraal. De juridische posities van schuldeiser en schuldenaar van verbintenissen die voortvloeien uit onrechtmatige daad of het niet-nakomen van een overeenkomst als belangrijkste bronnen van verbintenissen worden schematisch en in kort bestek besproken. Wat met betrekking tot verbintenissen is geschreven in relatie tot overeenkomsten in het algemeen geldt ook voor de bijzondere overeenkomsten. De wetgever heeft een voor een aantal overeenkomsten een eigen regeling in de wet opgenomen. Deze overeenkomsten worden ook wel aangeduid als benoemde overeenkomsten. De reden voor het in de wet op- 1

2 nemen van een aantal benoemde overeenkomsten is met name gelegen in de bescherming die de wetgever nodig achtte voor de zwakkere partij in de betreffende rechtsverhouding. Die bijzondere bepalingen regelen bijvoorbeeld de relatie tussen de werkgever en de werknemer (arbeidsovereenkomst), verhuurder en huurder (huurovereenkomst), professionele verkoper en consument (koopovereenkomst en consumentenkoop). Daar waar de bijzondere bepalingen afwijken van de algemene bepalingen (van met name boek 6 en boek 3 van het Burgerlijk wetboek) gaan de bijzondere bepalingen voor. Op de inhoud van die beschermende bepalingen en de kenmerken van die bijzondere overeenkomsten gaat dit boek verder niet in. De bijzondere overeenkomsten van boek 7, 7A en 8 BW worden in dit bestek niet expliciet behandeld. De kernzaken van het verbintenissenrecht waar dit boek over gaat gelden evenzeer voor de benoemde overeenkomsten. In hoofdstuk 1 wordt de plaats van het verbintenissenrecht in het vermogensrecht geschetst. In het kort worden de bronnen, het ontstaan en tenietgaan van verbintenissen weergegeven. Schematisch wordt aangegeven welke feiten voor het recht relevant zijn. Met name de overeenkomst als rechtshandeling en de rechtmatige en onrechtmatige daad als feitelijke handelingen vormen belangrijke bronnen voor verbintenissen. In hoofdstuk 2 worden de randvoorwaarden voor het ontstaan van rechtshandelingen en overeenkomsten behandeld. Wanneer is er sprake van een geldige, nietige of vernietigbare rechtshandeling? Welke eisen worden gesteld aan de personen die een rechtshandeling verrichten? Wanneer is er sprake van wilsovereenstemming? In hoofdstuk 3 worden de voorwaarden die aan de vorm en inhoud van de overeenkomst worden gesteld behandeld. Waar liggen de grenzen van de contractsvrijheid? Hoe moet de inhoud van een overeenkomst worden uitge- 2

3 legd? Hoofdstuk 4 behandelt de wijzen waarop overeenkomsten teniet kunnen gaan en hoofdstuk 5 geeft de juridische positie van partijen weer als de verbintenis niet wordt nagekomen. Tot slot behandeld hoofdstuk 6 de verbintenissen uit de wet (onrechtmatige daad, zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking), waarbij de nadruk ligt op de verbintenissen die ontstaan door het plegen van een onrechtmatige daad. Het recht kent veel uitzonderingen op de hoofdregel en het komt regelmatig voor dat de uitzonderingen vaker voorkomen dan de hoofdregel. Om het overzicht van het betreffende onderwerp te bewaren wordt regelmatig verwezen naar de schema s die betrekking hebben op dat onderwerp. Bij de bestudering van het verbintenissenrecht is het aan te bevelen om steeds de betreffende schema s daarbij te raadplegen. Om aan te geven dat er uitzonderingen zijn op de regel worden in de tekst (en in juridische teksten in het algemeen) stelselmatig de woorden in beginsel gebruikt. Op een concrete vraag aan een jurist moet je vaak ook geen concreet antwoord verwachten. Meestal formuleert hij zijn antwoord met dat hangt van de concrete omstandigheden van het geval af. De kern van het verbintenissenrecht is neergelegd in het Burgerlijk Wetboek dat in dit boek steeds afgekort zal worden als BW. Het schema rechtsfeiten geeft een totaal overzicht van de onderwerpen die in dit boek aan de orde zullen komen (schema 1.1: rechtsfeiten). 3

4 Schema 1.1 4

5 1.2 Feit, rechtsfeit, rechtshandeling We beginnen met een korte uitleg over de systematiek van het vermogensrecht in het algemeen en de daarbij gehanteerde begrippen (zie schema 1.1: Rechtsfeiten). Niet alle feiten zijn juridisch relevant. Feiten worden onderscheiden in rechtsfeiten en andere feiten. Onder de andere feiten vallen bijvoorbeeld gedragingen waaraan het recht in beginsel geen rechtsgevolgen verbindt, zoals lopen fietsen enzovoort. Ook Sonja Bakkeren en daardoor afvallen is zo n feit dat niet direct rechtsgevolgen in het leven roept. Feiten waaraan het recht wel rechtsgevolgen verbindt worden rechtsfeiten genoemd. Rechtsfeiten worden onderscheiden in rechtshandelingen en blote rechtsfeiten. Blote rechtsfeiten zijn feiten waaraan het recht wel rechtsgevolgen verbindt, maar waarvoor geen handelen vereist is. Het rechtsgevolg treedt dus in zonder dat daarvoor het handelen van betrokkene zelf nodig is. Geboorte, meerderjarig worden en overlijden zijn voorbeelden daarvan. Rechtshandelingen vragen wel om een actief optreden. Handelingen kunnen worden onderverdeeld in feitelijke handelingen en rechtshandelingen. Bij feitelijke handelingen treedt het rechtsgevolg in onafhankelijk van de wil van degene die handelde. Of deze het rechtsgevolg wèl of niet heeft beoogd is niet relevant voor het intreden van dat rechtsgevolg. Rij je door rood licht en wordt je geflitst dan is de boete jouw deel. Als ik een wandeling maak met mijn hond verbindt het recht daaraan niet meteen rechtsgevolgen. Dat wordt wel meteen anders als door een onverwachte beweging van mijn hond een fietser komt te vallen en zijn arm breekt. Dan kan ik meteen mijn WA-verzekering aanspreken. Als je het schema volgt zie je dat er dan sprake is van een feitelijk handelen dat gekwalificeerd kan worden als een onrechtmatige daad waarvoor een risicoaansprakelijkheid geldt (zie art. 6:179 jo. 6:162 BW). Feitelijke handelingen worden op hun beurt onder- 5

6 verdeeld in rechtmatige en onrechtmatige daden. Als rechtmatige daden worden in het schema genoemd: zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking. De wetgever heeft het noodzakelijk gevonden om de rechten van iemand te beschermen die op redelijke grond iemands belangen behartigt, zonder daartoe een opdracht te hebben gekregen (zaakwaarneming). Heeft iemand zonder rechtsgrond een prestatie verricht dan heeft hij recht op teruggave daarvan (onverschuldigde betaling) en is iemand ten koste van een ander verrijkt dan zal degene die is verrijkt, voor zover dat redelijk is, de schade aan die ander moeten vergoeden tot het bedrag van zijn verrijking. De wetgever duidt deze verbintenissen aan als verbintenissen uit andere bron dan onrechtmatige daad of overeenkomst. Bij rechtshandelingen wil juist degene die handelt of willen degenen die handelen bewust een bepaald rechtsgevolg realiseren. Zij hebben met hun handelen een concreet doel voor ogen. De wet geeft geen dogmatische definitie van het begrip rechtshandeling, maar geeft alleen de vereisten weer waaraan een rechtshandeling moet voldoen. Deze zijn: 1. een op een rechtsgevolg gerichte wil 2. die zich door een verklaring heeft geopenbaard Een verklaring kan zowel verbaal als non-verbaal worden geuit. Ook uit een gedraging kan men opmaken of er sprake is van een wil. Door in een trein te stappen (ook al is dat zonder kaartje) sluit ik een vervoersovereenkomst met de NS. Bij een gerichte eenzijdige rechtshandeling is de wilsverklaring van één persoon voldoende om het beoogde rechtsgevolg te doen intreden. Voorwaarde voor geldigheid van die rechtshandeling is wel dat die wilsverklaring ter kennis moet zijn gebracht aan de degene tot wie die rechtshande- 6

7 ling is gericht. Dat doet zich bijvoorbeeld voor wanneer een verhuurder zijn niet regelmatig betalende huurder de huur opzegt. De opzegging is een eenzijdige rechtshandeling van de verhuurder. Het bericht van de huuropzegging moet de huurder wel hebben bereikt (zie art. 3:37 BW en 2.5 voor wat juridisch wordt verstaan onder hebben bereikt ). Het opstellen van een testament is een voorbeeld van een ongerichte eenzijdige rechtshandeling. Ongericht omdat je vaak op het moment van het opmaken van het testament niet weet wie op het moment van overlijden je erfgenamen zullen zijn. Voor de geldigheid van de uiterste wilsverklaring (testament), die je ten overstaan van een notaris in een notariële akte vastlegt, is het niet vereist dat de toekomstige erfgenamen op de hoogte worden gebracht van de inhoud van dat testament. Wanneer de wilsverklaringen van twee of meer personen nodig zijn om het beoogde rechtsgevolg of de beoogde rechtsgevolgen te doen intreden, spreken we van een meerzijdige rechtshandeling. Het voorbeeld bij uitstek van een meerzijdige rechtshandeling is het sluiten van een overeenkomst. De meerzijdigheid wordt dus bepaald door het feit dat er meerdere wilsverklaringen nodig zijn. De wilsverklaringen worden bij de gewone wijze van de totstandkoming van een overeenkomst geuit door aanbod van de ene partij en aanvaarding (mondeling, schriftelijk of stilzwijgend) door de andere partij (art. 6:217 lid 1 BW). Een overeenkomst is altijd gericht op het ontstaan, wijzigen of tenietgaan van een onderlinge rechtsverhouding. De meeste overeenkomsten zijn verbintenisscheppend en worden ook wel obligatoire overeenkomsten genoemd en hebben dus betrekking op het verbintenissenrecht. Bij de bevrijdende ofwel liberatoire overeenkomst worden juist partijen van een ver- 7

8 plichting bevrijd en is dus logischerwijs niet verbintenisscheppend. Overeenkomsten kunnen ook worden onderscheiden naar de aard van het recht waarop ze betrekking hebben. Naast de obligatoire overeenkomsten zijn er ook overeenkomsten op het terrein van het goederenrecht, familierecht (huwelijk), procesrecht (bewijsovereenkomst) en het publiekrecht. Zo is het huwelijk geen obligatoire overeenkomst maar een contract van eigen aard (contractus sui generis). De bepalingen van boeken 3 en 6 van het Burgerlijk Wetboek zijn niet op het huwelijkscontract van toepassing vanwege de aard van de bepalingen, maar ook omdat boek 1 dit contract al uitvoerig regelt. De plicht van echtgenoten tot wederkerige getrouwheid, rekent men niet tot het verbintenissenrecht. De regels van boek 6 zijn daarop niet van toepassing. Huwelijksvoorwaarden worden daarentegen niet gezien als een familierechtelijke overeenkomst, omdat zij juist tot doel hebben de vermogensrechtelijke betrekkingen tussen echtgenoten te regelen. Afdelingen 2, 3 en 4 van boek 6 BW worden door de schakelbepaling 6:216 BW wèl van toepassing verklaard op de overeenkomst van huwelijksvoorwaarden. Men spreekt van een goederenrechtelijke overeenkomst als een recht op een goed krachtens wilsovereenstemming wordt gevestigd of overgaat. Deze overeenkomst is nauw verbonden met de verbintenisscheppende overeenkomst, maar doet meer dan alleen het ontstaan van verbintenissen. Zij heeft ook tot doel een zakelijk recht of een ander recht op een goed te vestigen en wordt daarom als zakelijke overeenkomst gekwalificeerd. De rechtsgevolgen van overeenkomsten zijn dus niet alleen beperkt tot het in het leven roepen van verbintenissen. 8

9 De procesrechtelijke overeenkomst (bewijsovereenkomst) heeft als doel de wettelijke bewijsmiddelen te beperken of tegenbewijs uit te sluiten. Deze regelingen zijn vaak opgenomen in algemene voorwaarden. Voor de volledigheid is er ook nog de erkenning van het bestaan van de publiekrechtelijke overeenkomst die naast het zijn van obligatoire overeenkomst nadrukkelijk publiekrechtelijk van aard is en zich daardoor van de andere overeenkomsten onderscheidt. In dit privaatrechtelijke schema 1.1 is deze variant niet opgenomen. Zoals ook rechtshandelingen kunnen worden onderverdeeld in eenzijdige en meerzijdige, zo kunnen ook overeenkomsten worden onderscheiden in eenzijdige en meerzijdige overeenkomsten. Bij rechtshandelingen wordt de eenzijdigheid of meerzijdigheid bepaald door het feit of er voor de rechtshandeling één of meer wilsverklaringen vereist zijn. De eenzijdigheid of meerzijdigheid van de overeenkomst ziet op het ontstaan van één of meer verbintenissen. Voor de totstandkoming van de overeenkomst is altijd de wederzijdse toestemming vereist (wilsverklaringen over en weer). Het begrip rechtshandeling (art. 3:33 BW) is ruimer dan het begrip overeenkomst. Iedere overeenkomst is een meerzijdige rechtshandeling, maar niet iedere meerzijdige rechtshandeling is een overeenkomst. Zo is het oprichten van een naamloze vennootschap wel een eenzijdige rechtshandeling maar geen overeenkomst. De oprichting is in eerste instantie niet gericht op het ontstaan wijzigen of teniet doen gaan van een onderlinge rechtsverhouding. 9

10 1.3 Vermogensrecht Doel van recht is het reguleren van de samenleving op de meest efficiënte wijze (red.). De samenleving is complex. In kernzaken van het verbintenissenrecht staat het Nederlandse verbintenissenrecht centraal. Het verbintenissenrecht maakt deel uit van het objectieve vermogensrecht. Onder vermogen wordt verstaan: het geheel van iemands op geld waardeerbare rechten en verplichtingen. Het Burgerlijk Wetboek (BW) geeft aan wie dragers van rechten en plichten (rechtssubjecten) kunnen zijn (zie bijv. boeken 1 en 2 BW) en welke vermogensrechtelijke rechten en verplichtingen deze rechtssubjecten kunnen hebben (boeken 3, 5 en 6 BW). Het BW is opgebouwd van algemene bepalingen naar bijzondere bepalingen. Dit geeft het BW een gelaagde structuur. Zo regelen boek 7, 7A en 8 van het BW enkele bijzondere overeenkomsten zoals: koop, huur, opdracht, bewaarneming, arbeidsovereenkomst, borgtocht en de vervoersovereenkomst. Uit deze overeenkomsten vloeien verbintenissen (verplichtingen) voort waarvan de algemene regeling staat vermeld in boek 6 BW (Algemeen gedeelte van het verbintenissenrecht). Overeenkomsten zijn tevens rechtshandelingen (handelingen waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt) en dus zijn die bepalingen ook van toepassing op de rechtsverhouding. Afhankelijk van de soort overeenkomst dient men dus zowel de boeken 3, 5 en 6 als eventueel boek 7, 7A of 8 te raadplegen. Ook het vertrouwensbeginsel en de bepalingen over nietigheid en vernietigbaarheid zijn daarop van toepassing (strijd met goede zeden, openbare orde, bedreiging bedrog of misbruik van omstandigheden). 10

11 Voorbeeld gelaagde structuur: vermogensrechsenrechstenrechkomsten verbintenis- overeenkom- bijz. overeen- (bk 3) (bk 6) (bk 6) (bk 7, 7A, 8) Vervolgens koppelen schakelbepalingen bepaalde regelingen aan elkaar of bepalen zij dat een bepaalde regeling van overeenkomstige toepassing is. Deze manier van verwijzen of van toepassing verklaren op andere onderwerpen voorkomt veel dubbelingen in diverse wetteksten, maar vraagt wel om inzicht in de systematiek van de wet. De rechtshandeling en de volmacht spelen bijvoorbeeld ook een rol in bestuursrechtelijke of familierechtelijke rechtsverhoudingen (zie bijv. art. 3:15, 3:59, 3:79 en 6:216 BW). Art. 3:98 BW verklaart al hetgeen in afdeling 2 van titel 4 boek 3 BW over de overdracht van een goed is bepaald ook van toepassing op de vestiging, de overdracht en de afstand van een beperkt recht op een zodanig goed. Het vestigen van een beperkt recht op een goed gaat dus op dezelfde wijze als de manier waarop het goed zèlf wordt overgedragen. Het vermogensrecht wordt onderscheiden in goederenrecht en verbintenissenrecht. Het goederenrecht regelt de rechtsverhouding tussen een persoon en een goed, terwijl het verbintenissenrecht betrekking heeft op de rechtsverhouding tussen één of meerdere personen. Dit onderscheid bepaalt ook het karakter van de betreffende regelingen. Rechten op goederen geven de rechthebbende in beginsel tegenover anderen een absoluut recht, een recht dat je tegenover een ieder kan inroepen/handhaven. Men spreekt dan van derdenwerking. Niemand mag in beginsel een inbreuk maken op dat exclusieve recht. Zo is het eigendomsrecht het meest omvattende recht dat je op een zaak kan hebben (art. 5:1 BW). Meest omvattend geeft ook aan dat de uitoefening 11

12 van het eigendomsrecht zijn grenzen kent. Met name daar waar andermans recht door die wijze van het gebruik van het eigendomsrecht onrechtmatig wordt gehinderd of beperkt. De problemen die de rijdende rechter behandelt gaan vaak over die grenzen die meestal op het terrein van het burenrecht liggen. Als er gesproken wordt over objectief recht dan wordt daarmee het complex van regels bedoeld, dat het betreffende rechtsgebied beheerst (het recht in het algemeen). Een subjectief recht gaat daarentegen uit van het subject (de rechthebbende). Dan gaat het om een aan een bepaald (rechts-)persoon toekomend recht. Bij het verbintenissenrecht spreken we van een relatief recht omdat de werking van het verbintenissenrecht zich in beginsel beperkt tot de persoon of personen tot wie men in een verbintenissenrechtelijke verhouding staat. Dit verschil uit zich ook in de systematiek van de wet. De wet kent een gesloten systeem van absolute rechten. Er zijn niet meer absolute rechten dan die in de wet genoemd staan, omdat deze rechten grenzen aangeven aan de rechten van anderen. Anders gezegd: absolute rechten raken rechtstreeks de positie van derden. De daarbij behorende wettelijke bepalingen zijn dan ook meer dwingendrechtelijk van aard. Het goederenrecht gaat zowel over rechtsverhoudingen ten opzichte van goederen (verkrijging, verlies, eigendom, bezit, houderschap) als over verhaalsmogelijkheden en zekerheidsrechten. Raak je in financiële problemen dan komt men het eerst aan je (waardevolle) goederen. Het verbintenissenrecht kent een open systeem van verbintenissen. De juridische kaders waarbinnen men verbintenissen in het leven kan roepen zijn veel ruimer. Het verbintenissenrecht bevat daarom ook veel regelend of aanvullend recht. Partijen zijn in beginsel vrij om van de wettelijke 12

13 bepalingen af te wijken. Alleen daar waar de rechtsverhoudingen uit evenwicht dreigen te raken of de openbare orde, goede zeden of de maatschappelijke zorgvuldigheid in het geding zijn grijpt de wet in. Het onderscheid tussen beide rechtsgebieden is zeker relevant, maar ze zijn om twee redenen ook weer onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de eerste plaats om dat ze beiden gaan over vermogensrechtelijke belangen en in de tweede plaats omdat goederen (art. 3:1 BW) vaak het object vormen van de verbintenis. Vervolgens kent het recht allerlei tussenvormen, waardoor het soms moeilijk wordt te beslissen, of we met een persoonlijk recht of met een recht op een goed te maken hebben. Er zijn zakelijke rechten met een persoonlijke inslag en persoonlijke rechten met zakelijke elementen. Het recht van de huurder is een voorbeeld van een persoonlijk recht met een absoluut karakter. Als een huurwoning wordt verkocht moet de nieuwe eigenaar van het pand de huurovereenkomst met de huurder voortzetten (goederenrechtelijke aspecten zoals de kenmerken van absolute rechten worden hier verder niet behandeld). Het begrip vermogensrecht in art. 3:1 BW lijkt in het licht van het hiervoor geschrevene verwarrend. De wet definieert niet het begrip vermogen maar zegt daarover: Art. 3:1 BW Goederen zijn alle zaken en alle vermogensrechten. (BW 3:2, 6; 8:7) In dit artikel wordt alleen het onderscheid bedoeld tussen zaken en (vermogens-)rechten die geen zaak zijn. Het juridische begrip zaak is alleen voorbehouden voor tastbare objecten, of zoals het begrip zaak meestal wordt omschreven; de voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objec- 13

14 Schema

15 ten. Zowel zaken als de andere vermogensrechten (die geen zaak zijn) vallen onder het begrip objectieve vermogensrecht in de betekenis van complex rechtsregels die betrekking hebben op het vermogensrecht in het algemeen. 1.4 Verbintenissenrecht In schema 2 is een overzicht gegeven van het in het Burgerlijk Wetboek verwerkte objectieve vermogensrecht. Het verbintenissenrecht maakt deel uit van het objectieve vermogensrecht en in dit boek beperken wij ons met name tot boek 6: Algemeen gedeelte van het verbintenissenrecht. Boek 3: Algemene bepalingen (titel 1), Rechtshandelingen (titel 2), Volmacht (titel 3), Rechtsvorderingen (titel 10) en tot slot boek 7: koop (en ruil) titel 1. Het begrip verbintenis heeft twee betekenissen in het vermogensrecht: 1. rechtsbetrekking (verbintenis in ruime zin) 2. rechtsplicht van schuldenaar (verbintenis in enge zin) De in de juridische literatuur gehanteerde definitie van het begrip verbintenis luidt meestal als volgt: een verbintenis is een vermogensrechtelijke rechtsbetrekking tussen twee of meer bepaalde personen, waarvan de ene persoon jegens een of meer anderen recht heeft op een prestatie, waartoe de ander zich heeft verplicht. Dit vorderingsrecht is in het algemeen overdraagbaar en executabel. Als A van zijn overbuurman B een tweedehands auto koopt is er door het sluiten van de koopovereenkomst een vermogensrechtelijke betrekking ontstaan tussen A en B, waar twee verbintenissen uit voortvloeien. Namelijk een verbintenis tot levering en een verbintenis tot betaling. 15

16 De prestatie of gedraging waartoe iemand zich heeft verplicht kan zowel bestaan uit een doen als uit een niet doen. De ander heeft een recht in de zin van bevoegdheid. Tegenover de bevoegdheid van de één staat dan steeds een verplichting van de ander. Verbintenissen in de zin van boek 6 BW zijn alleen die rechtsplichten die overeenkomen met een subjectief vermogensrecht van hem jegens wie de rechtsplicht bestaat. Een verbintenis in vermogensrechtelijke zin is dus een recht op een prestatie van de één waartoe de ander verplicht is. Niet alleen het sluiten van een overeenkomst roept verbintenissen in het leven (bijvoorbeeld plicht tot leveren en plicht tot betalen). Ook het plegen van een onrechtmatige daad (verbintenis tot vergoeden van de schade) of wettelijke aansprakelijkheidsstellingen voor bijvoorbeeld personen, zaken en stoffen, producten, motorrijtuigen zijn bronnen waaruit verbintenissen kunnen ontstaan. Juist omdat het vaak om vermogensrechtelijke belangen gaat is het belangrijk terug te kunnen vallen op regels die duidelijkheid verschaffen over de rechtsverhoudingen, de rechten, de plichten en de mogelijke rechtsgevolgen. Als koper wil je krijgen waar je recht op hebt en moet datgene wat je koopt ook beantwoorden aan de gewekte verwachtingen. In één zin is hier een complex van juridische aspecten (en problemen) weergegeven die onder meer in dit boek aan de orde zullen komen. Een verbintenis heeft de volgende eigenschappen/kenmerken: 1. er is sprake van een rechtsbetrekking tussen bepaalde of bepaalbare personen (schuldeiser en schuldenaar) 2. het gaat om een vermogensrechtelijke verhouding 3. is een subjectief recht 4. is (in beginsel) overdraagbaar. 16