Is echtscheiding werkelijk Win for life?

Transcriptie

1 Is echtscheiding werkelijk Win for life? Verslagboek van het interdisciplinair symposium over de sociologische en juridische gevolgen van het echtscheidingsrecht voor risicogroepen 6 en 7 december 2007 EDITORS: Daniël CUYPERS Dimitri MORTELMANS Nan TORFS AUTEURS: E. ALOFS T. BOELAERT M. JANSEN S. KOELET I. MARTENS D. MORTELMANS F. SWENNEN N. TORFS K. VANVOORDEN W. VERHEYEN 2008 die keure

2 INHOUDSTAFEL Woord vooraf V I. DE ECHTSCHEIDING EN HAAR GEVOLGEN: EEN VERVLOCHTEN EVOLUTIE VAN RECHT EN SAMENLEVING 1 D. MORTELMANS, F. SWENNEN en E. ALOFS Inleiding Een historische kijk op echtscheiding in België 5 1. Demografische ontwikkelingen in België 5 2. Evolutie van de echtscheidingswetgeving van het Ancien Régime tot Verklaring van de demografische en juridische ontwikkelingen 12 Gevolgen van echtscheiding in vogelvlucht Rechtstreekse gevolgen van de echtscheiding Vereffening en verdeling van het huwelijksvermogen Alimentatie tussen ex-echtgenoten Gevolgen voor de kinderen Onrechtstreekse gevolgen van echtscheiding Ziektekosten Arbeidsongeschiktheid Gezinsbijslag Werkloosheid Arbeidsongevallen en beroepsziekten Pensioen Sociale bijstand Onderzoek naar de sociaal economische gevolgen 28 Besluit 31 Bibliografie 33 IX

3 IL DE FINANCIËLE GEVOLGEN VAN RELATIEBREUKEN: TERUGVAL EN HERSTEL BIJ MANNEN EN VROUWEN 39 M. JANSEN Inleiding 41 Hoofdstuk.2. De financiële gevolgen: de genderkloof Copingstrategieën Herpartneren Uitbreiding van de arbeidsmarktparticipatie 47 Data en methode Data Methode 50 Empirische bevindingen Beschrijvende resultaten 5 2.Regressiemodel: de genderkloof en de positie van België De omvang van de economische gevolgen De invloed van de copingstrategieën Cross-nationale verschillen 59 Besluit: de economische winnaars en verliezers bij een relatiebreuk 61 Bibliografie 63 Hoofdstuk 7. Appendix 67 III. HOE GAAN VROUWEN OM MET DE FINANCIËLE GE- VOLGEN VAN EEN ECHTSCHEIDING. EEN KWALITATIE- VE KIJK OP COPINGSTRATEGIEËN 6 9 W. VERHEYEN en D. MORTELMANS X

4 Inleiding 71 Omgaan met financiële achteruitgang: coping Coping nader omschreven Dominante copingstrategieën voor (echt)gescheiden moeders: werken en herpartneren 74 Situering van het onderzoek 77 Gescheiden moeders aan het woord Het gamma aan ervaringen Perceptie 1: 'Er zijn ergere dingen in het leven' Perceptie 2: 'Ik voel me bevrijd' Perceptie 3: 'Een druk op mijn schouders' Perceptie 4: 'Stank voor dank' Omgaan met het verlies aan inkomsten na de breuk De invloed van de perceptie van de moeder op haar copingstijl Gematigde gevoelens - probleemgericht copen 86 A. Strategieën 87 B. Rolbeperkingen Extreme gevoelens en copen 89 A. Strategieën 89 B. Rolbevrediging en roltekort 91 Besluit 93 Bibliografie 95 IV. COPINGSTRATEGIEËN EN BELEVING VAN SOCIAAL- ECONOMISCHE GEVOLGEN BIJ GESCHEIDEN VADERS 99 D. MORTELMANS XI

5 Inleiding 101 Omgaan met echtscheiding Coping Mannen en de gevolgen van echtscheiding 105 Onderzoeksopzet De steekproef De respons 108 Resultaten Het einde van de relatie Redenen om te scheiden De initiator Verloop Economische gevolgen van de relatiebreuk voor de man De rechtstreekse economische gevolgen Omgaan met het verlies aan inkomsten na de breuk Besparen op basisuitgaven en luxeproducten Spaargeld opmaken Beroep doen op derden En herpartneren en werken? De heikele kwestie van het alimentatie- en onderhoudsgeld De betekenis van de gezinswoning De symbolische status van de woning De gezinswoning en de eerste tijdelijke situatie Eigenaarschap primeert 121 Mannelijke copingstijlen na echtscheiding 123 Besluit 129 XII

6 Hoofdstuk 7. Bibliografie 131 V. SCHEIDEN IS NIET VREEMD. DE GEVOLGEN VAN ECHTSCHEIDING BIJ PERSONEN VAN TURKSE EN MAROKKAANSE ORIGINE 135 S. KOELET Inleiding 137 De prevalentie van echtscheiding bij personen van Turkse en Marokkaanse origine 139 Contextspecifieke sociale gevolgen van echtscheiding Sociaal stigma Sociale controle en roddels Sociale netwerken Strategieën Contact met ex-partner 148 Contextspecifieke financiële gevolgen van echtscheiding Arbeidsmarktparticipatie Kinderen Schulden Alimentatie en goederenrecht 154 Contextspecifieke gevolgen voor de kinderen van echtscheiding 157 Een positieve noot 159 Hoofdstuk 7. Besluit 161 XIII

7 Hoofdstuk 8. Bibliografie 163 VI. ALIMENTATIE TUSSEN EX-ECHTGENOTEN NA ECHT- SCHEIDING OP GROND VAN ONHERSTELBARE ONT- WRICHTING VAN HET HUWELIJK 16 9 I. MARTENS Inleiding 171 Het recht op een onderhoudsuitkering na echtscheiding Principe Uitzonderingen Zware fout Partnergeweld Staat van behoefte als gevolg van een eenzijdige beslissing die niet was ingegeven door de noden van de familie 181 De begroting van de onderhoudsuitkering na echtscheiding De toepasselijke referentiestandaard Minstens het dekken van de staat van behoefte Meer in geval van een aanzienlijke terugval van de economische situatie van de uitkeringsgerechtigde Draagkracht van de onderhoudsschuldeiser en de onderhoudsschuldenaar De beperking van de uitkering tot één derde van de inkomsten van de schuldenaar 190 De duur van de onderhoudsuitkering na echtscheiding Beginsel Uitzonderlijke verlenging Overgangsregeling De duur van de uitkering werd niet bepaald in het vonnis of arrest De duur van de uitkering werd wel bepaald in het vonnis of arrest 199 XIV

8 De beëindiging van de uitkering bij nieuw huwelijk, wettelijke samenwoning en feitelijk samenleven van de onderhoudsgerechtigde 201 Besluit 205 VII. ALIMENTATIE: TUSSEN THEORIE EN PRAKTIJK. EN- KELE BESCHOUWINGEN OVER DE TEGEMOETKOMING VAN DE DIENST VOOR ALIMENTATIEVORDERINGEN 207 T. BOELAERT De dienstverlening van de Dienst voor alimentatievorderingen Levert de DAVO een "universele" dienstverlening? De bijzondere positie van de DAVO Geplaatst tussen de onderhoudsgerechtigde en de onderhoudsplichtige In een "concurrentiële omgeving" Plaats binnen de overheid 215 Worden de doelstellingen van de wetgever bereikt? Wordt de doelgroep bereikt? Wordt de onderhoudsgerechtigde geholpen? Door de hulp bij de invordering Door de uitbetaling van voorschotten 220 De balans Positieve punten Aandachtspunten 221 VIII. JURIDISCHE ASPECTEN VAN INTERNATIONALE HU- WELUKSONTBINDINGEN BIJ PERSONEN VAN TURKSE EN MAROKKAANSE ORIGINE 223 K.VANVOORDEN XV

9 Inleiding 225 Internationale bevoegdheid inzake echtscheiding Europese regels inzake de internationale bevoegdheid van de Belgische rechter Regels van het Wetboek IPR inzake de internationale bevoegdheid van de Belgische rechter Internationale bevoegdheid van de Turkse en Marokkaanse rechter 3.1. Marokko 3.2. Turkije Toepasselijk recht 1. Belgische regels inzake toepasselijk recht 2. Marokkaanse en Turkse regels inzake toepasselijk recht 2.1. Marokko 2.2. Turkije Erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse echtscheidingen Europese regels inzake de erkenning van buitenlandse huwelijksontbindingen Belgische regels inzake de erkenning van buitenlandse huwelijksontbindingen De erkenning van Turkse echtscheidingen De erkenning van Marokkaanse huwelijksontbindingen De erkenning van Belgische echtscheidingen in Marokko en Turkije Marokko Turkije 252 Besluit 255 IX. IMPACT VAN DE NIEUWE ECHTSCHEIDINGSWET OP DE PARTNERS VAN TURKSE OF MAROKKAANSE ORIGINE 257 N. TORFS XVI

10 Inleiding 259 De allochtone echtscheidingen voor 1 september Blijven bij een echtscheiding in België de goederen in Turkije en Marokko buiten beschouwing? Welk huwelijksvermogensstelsel is van toepassing op de goederen gelegen in Turkije en Marokko? 265 Het verschijnsel van de buitenlandse echtscheidingen 271 Zijn er redenen om in het buitenland te gaan scheiden? 273 Brengt de nieuwe Belgische echtscheidingswet nieuwe elementen aan? 279 Hoofdstuk 7. Besluit 286 XVII