INHOUDSOPGAVE XIII. Ten geleide. Inleiding 1

Transcriptie

1 INHOUDSOPGAVE Ten geleide XIII Inleiding 1 1 Rechtswetenschap en systematisering 1 2 Methodologie 4 3 Burgerlijk recht, Romeins recht en handelsrecht 7 4 Tijdvak en hoofdstukindeling 8 5 Forschungsstand 10 Hoofdstuk 1 De wetenschappelijke beoefening van het Romeinse en het burgerlijke recht aan het einde van de 18 e eeuw en in de eerste decennia van de 19 e eeuw De rechtsbronnenleer aan het einde van de 18 e eeuw De rechtsbronnen en de receptie van het Romeinse recht De uitleg van het inheemse recht Kritiek op het Romeinse recht vanuit de rechtspraktijk Kritiek op het Romeinse recht vanuit de universiteit De wetenschappelijke beoefening van het Romeinse recht aan het einde van de 18 e eeuw Mos gallicus versus mos italicus Groeiend historische bewustzijn Hugo en de beoefening van het Romeinse recht De wetenschappelijke beoefening van het Romeinse recht in de eerste decennia van de 19 e eeuw Codificaties en de afschaffing van het Romeinse recht De gevolgen van de afschaffing van het Romeinse recht voor zijn beoefening De Nederlandse juridische faculteiten aan het begin van de 19 e eeuw 32 VII

2 1.3.4 Romeins recht of natuurrecht Savigny en de Nederlandse juristen De praktische beoefening van het burgerlijke recht in de eerste decennia van de 19 e eeuw Het Wetboek Napoleon, ingerigt voor het Koningrijk Holland (WNH) De invloed van Pothier op het WNH Het WNH nader beschouwd Juridische tijdschriften De eerste generatie hoogleraren in het burgerlijk recht in de 19 e eeuw Conclusie 55 Hoofdstuk 2 De wetenschappelijke beoefening van het burgerlijke recht tussen 1838 en Het academische onderwijs en de nieuwe wetboeken Legisme tussen 1838 en Wet AB, trias politica en wetsuitleg Een omissie in de Wet AB? Kenmerken van het legisme Systematisering als kenmerk van het legisme? De positie van het gewoonterecht Rechtspraak als rechtsbron? De herziening van het wetboek als motor van de rechtsvorming Exegese van de wet Legistische beoefenaren van het burgerlijke recht tussen 1838 en Legistische hoogleraren Enkele vooraanstaande legistisch ingestelde praktijkjuristen De tegenstroom: antilegisme Antilegistische geluiden tussen 1838 en Drie beoefenaren van het handelsrecht Niet-legistische beoefenaren van het burgerlijke recht De visie van enkele hoogleraren Romeins recht op hun vak; antilegisme De juridische literatuur tussen 1838 en Wetsedities Juridische tijdschriften Franse inspiratoren van de Nederlandse legisten 115 VIII

3 2.6.1 L école romaniste L école exégèse Conclusie 119 Hoofdstuk 3 De wetenschappelijke beoefening van het burgerlijk recht tussen 1880 en De Wet op het Hooger Onderwijs van 1876 en het Academisch Statuut van De vrije rechtsvinding tussen 1880 en De nieuwe tijd en het moderne denken Empirisch positivisme en het recht Kenmerken van de vrije rechtsvinding De positie van het gewoonterecht Deductie of inductie en de positie van de rechtspraak Tot slot: drie Amsterdamse gezichten van de vrije rechtsvinding Het legisme tussen 1880 en De instelling van de Staatscommissie tot herziening van het Burgerlijk Wetboek De tweede generatie legisten Het handboek Veegens-Oppenheim De hoogleraren in het Romeinse recht tussen 1880 en Ontwikkelingen op het gebied van het burgerlijke recht: een nieuwe methode? Het recht en de sociale kwestie Staatssocialisme? Contractsvrijheid en de arbeidsovereenkomst De Wet op de arbeidsovereenkomst Een nieuwe methode? Een zelfstandig handelsrecht? De verwevenheid van handelsrecht en burgerlijk recht in de universitaire leeropdrachten Het handelsrecht ondergeschikt aan het burgerlijk recht? De Faillissementswet Juridische tijdschriften tussen 1880 en Rechtsgeleerd Magazijn ( ) Het Sociaal Weekblad ( ) en de Rechterlijke Beslissingen inzake de Wet op de Arbeidsovereenkomst (RBA) ( ) De invloed van het Duitse recht op de Nederlandse wetenschappelijke beoefening van het burgerlijke recht tussen 1880 en IX

4 3.8.1 Het Duitse voorbeeld aan het einde van de 19 e eeuw De invloed van het BGB op het Nederlandse burgerlijke recht in de jaren De pandektistiek Invloed van de pandektistiek in Nederland De Freirechtsbewegung en de vrije rechtsbeweging Conclusie 213 Hoofdstuk 4 De wetenschappelijke beoefening van het burgerlijke recht tussen 1910 en Het Academisch Statuut van Het legisme tussen 1910 en Grenzeloos optimisme: het burgerlijke recht als wereldrecht Meijers Suijling De vrije rechtsvinding tussen 1910 en Scholten Eggens Van der Heijden De vaste rechtspraak als rechtsbron De Hoge Raad als rechtsvormer: de fiduciaire eigendomsoverdracht Invloed en inbreuk van het publiekrecht op het burgerlijke recht De Eerste Wereldoorlog en de crisis in de jaren dertig Beperking van de contractsvrijheid Beperking van de contractsvrijheid door het publiekrecht Beperking van de eigendomsvrijheid door het publiekrecht De Wet op de Collectieve Arbeidsovereenkomst (WCAO) van Slotsom: invloed en inbreuk van het publiekrecht op het burgerlijke recht Twee juridische tijdschriften De oprichting en de eerste levensfase van de Nederlands(ch)e Jurisprudentie ( ) De oprichting van het Nederlandsch Juristenblad (NJB) in De invloed van vreemd recht op het Nederlandse burgerlijke recht tussen 1910 en X

5 4.6.1 Von Tuhr De invloed van het Duitse burgerlijk recht Engelse inspiratie Franse inspiratie Conclusie 306 Slotbeschouwingen De methode in het burgerlijke recht De wetenschappelijke beoefenaren van het burgerlijke recht De methode in het Romeinse recht Na de Tweede Wereldoorlog 325 Chronologisch overzicht van hoogleraren in het burgerlijke recht in Leiden, Groningen, Utrecht en Amsterdam na Geraadpleegde secundaire literatuur 331 Jurisprudentie 347 Personenregister 349 XI

6