Basiskennis van het bedrijfsbeheer

Transcriptie

1 Responsible Young Starters JACARANDA ESF: bijdragen tot de ontwikkeling van de werkgelegenheid door het bevorderen van inzetbaarheid, ondernemerschap, aanpasbaarheid en gelijke kansen en door het investeren in menselijke hulpbronnen Basiskennis van het bedrijfsbeheer Module Dubbele boekhouding als beleidsinstrument Naam:

2 WOORD VOORAF De cursus Basiskennis van het bedrijfsbeheer bestaat uit 3 modules: Administratie en vereenvoudigde boekhouding in de zeer kleine onderneming; Dubbel boekhouden als beleidsinstrument; Ondernemersbeleid. De inhoud van deze cursus is gebaseerd op de omzendbrief SO 44 Leerstof bedrijfsbeheer in het secundair onderwijs. Doorheen de cursus wordt er gewerkt met spilbedrijfjes om de werking van een zeer kleine onderneming zo realistisch mogelijk voor te stellen. Er kan gekozen worden uit volgende spilbedrijfjes: De Schoofzak: broodjeszaak Tamusement: taverne GMB: plaatsen van wanden en plafonds Alltigla: plaatsen van vloer- en wandtegels Carmo: carrosseriewerken Elektrobob : plaatsen van elektrische installaties, domotica en beveiliging Kate s Line: kapsalon Jacaranda: bloemen en planten Fono Harmoniek: cd-shop Het cursusmateriaal is samengesteld uit een algemeen gedeelte en een specifiek gedeelte, afhankelijk van het gekozen spilbedrijf. Het leent zich uitstekend tot gedifferentieerd lesgeven aan een groep deelnemers uit verschillende studiegebieden. In het kader van deze cursus werden ook volgende ICT-toepassingen ontwikkeld: ondernemerstest; facturatieprogramma; pakket voor vereenvoudigde boekhouding; website Dit cursusmateriaal kwam tot stand met medewerking van: DBO-medewerkers; leerkrachten: Marleen Baeten, Michel Evers, Joris Tettelin, Lida Craeninckx, Maria Van den Bergh, Margriet Lamoen, Peter Rademakers en Martine Rulens. Kopieerrecht: dit cursusmateriaal mag enkel vrij gekopieerd worden voor educatieve doeleinden. Het gebruik voor commerciële doeleinden is expliciet verboden. Al het lesmateriaal ontwikkeld in het kader van het RYS-project blijft eigendom van de Dienst Beroepsopleiding departement Onderwijs. Eindversie september

3 PICTOGRAMMEN De volgende pictogrammen maken je wegwijs doorheen de cursus. Doe-opdracht algemeen. In deze cursus zal je een flinke portie zelfstandig werk moeten verrichten. Dit figuurtje leidt een algemene oefening, taak of opdracht in. Er is niet onmiddellijk een link met het spilbedrijf. Doe-opdracht specifiek voor het spilbedrijf. Deze tekening verwijst naar een oefening, taak of opdracht die rechtstreeks verband houdt met het spilbedrijf. Het is dus best mogelijk dat andere leerlingen/cursisten in je groep een andere opgave voorgeschoteld krijgen. Te onthouden. Bij dit pictogram worden formules, regels, werkwijzen vermeld die heel belangrijk zijn. Tracht ze dan ook goed te onthouden. Bezoek de website. Hier wordt een website vermeld die zeker een bezoekje waard is. Ook kan je gevraagd worden een opdracht uit te voeren met behulp van de vermelde website. ICT-toepassing. Hier wordt verwezen naar een bepaalde informaticatoepassing die kan gebruikt worden. Dit moet je kennen. Bij deze tekening vind je een samenvatting van het hoofdstuk. Dit is de minimumleerstof die je zeker moet kennen. Herhalingsvragen. Deze herhalingsvragen kunnen je zeker helpen bij het verwerken van de leerstof. Voor wie wat meer wil. Als jij je wat meer wil verdiepen, specialiseren vind je hier extra oefeningen en doe-opdrachten. 2

4 1 Inleiding tot de dubbele boekhouding A Het vermogen Wanneer we het hebben over het vermogen van een onderneming, dan gaat het om de bezittingen en schulden van die onderneming (uitgedrukt in EUR). We spreken ook over de middelen van een onderneming. 1 Vermogen van de ondernemer Dit is het privé-vermogen van de ondernemer. De ondernemer heeft een deel van zijn privévermogen permanent in de onderneming ingebracht. Het overige deel noemen we het niet ingebracht kapitaal. Vermogen van de ondernemer = deel van zijn privévermogen dat permanent ingebracht wordt + niet ingebracht kapitaal 2 Vermogen van de onderneming Middelen uit het privé-vermogen van de ondernemer die permanent in de onderneming ingebracht werden, vormen het eigen vermogen (kapitaal) van de onderneming. Middelen afkomstig van derden (leningen, onbetaalde leveranciers) vormen de schulden van de onderneming. Samen vormen deze twee middelen het vermogen van de onderneming. Vermogen van de onderneming = eigen vermogen (kapitaal) + schulden 3

5 Anissa Amri wil een Marokkaans restaurantje openen. Ze beschikt over ,00 EUR. Hiervan wil ze een deel investeren in haar zaak. Om van start te kunnen gaan, kocht ze reeds het volgende: allerlei zaken voor de inrichting van haar restaurant voor ,00 EUR; een voorraad voedingsmiddelen, kruiden, wijn, dranken voor 8 750,00 EUR. Ze heeft een zichtrekening geopend met daarop 4 750,00 EUR. In de kassa ligt voor 135,00 EUR aan wisselgeld. De factuur van de wijnaankoop (3 360,00 EUR) werd nog niet betaald. Voor de inrichting van haar zaak ging Anissa een lening aan van ,00 EUR. Vul deze gegevens in op onderstaand schema en bereken het niet ingebrachte kapitaal. 4

6 Vul onderstaande tabel verder aan. Vermogen van de onderneming Eigen vermogen Schulden Vermogen van de ondernemer Niet ingebracht geld ,00 EUR ,00 EUR ,00 EUR ,00 EUR ,00 EUR 9 000,00 EUR ,00 EUR ,00 EUR ,00 EUR ,00 EUR ,00 EUR 5 200,00 EUR ,00 EUR ,00 EUR 6 100,00 EUR 5

7 B Wat is dubbel boekhouden? Bij dubbel boekhouden wordt het vermogen van de onderneming vanuit een dubbel standpunt bekeken: oorsprong van de middelen (eigen vermogen, schulden ); aanwending van de middelen (uitrusting, meubilair, handelsgoederen ). 6

8 C Het verschil tussen de vereenvoudigde boekhouding en de dubbele boekhouding Bij de vereenvoudigde boekhouding beperkt men zich tot het bijhouden van: een inkoopdagboek; een verkoopdagboek; een financieel dagboek; een inventarisboek. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen het privé-vermogen van de ondernemer en het vermogen van de onderneming. Bij de dubbele boekhouding is er sprake van een volledige boekhouding waarbij alle verrichtingen op een efficiënte manier worden geregistreerd met ingebouwde controlesystemen en volgens de regels van het dubbel boekhouden. Er wordt gebruik gemaakt van een aangepast rekeningstelsel. Er moet een jaarrekening worden opgesteld volgens een wettelijk model en bestaande uit: een balans; een resultatenrekening; een toelichting; een sociale balans. Er is een duidelijke scheiding tussen het privé-vermogen van de ondernemers en het vermogen van de onderneming. Dat heeft uiteraard alles te maken met de beperkte aansprakelijkheid van de ondernemers. Leg uit waarom het privé-vermogen van de ondernemers en het vermogen van de onderneming gescheiden moeten blijven

9 D Het nut van een dubbele boekhouding De ondernemer krijgt meer en gedetailleerde informatie over o.a.: openstaande vorderingen en schulden; kosten en opbrengsten; het resultaat. Op elk moment is een duidelijk overzicht van alle bezittingen en schulden beschikbaar. Het bepalen van het resultaat is gemakkelijk doordat kosten en opbrengsten afzonderlijk worden bijgehouden. Alle gegevens nodig voor het invullen van de BTW-aangifte zijn gemakkelijk terug te vinden. Door de ingebouwde controlesystemen worden foute boekingen zoveel mogelijk vermeden. E Wie moet een dubbele boekhouding voeren? Kleine, middelgrote en grote ondernemingen, maar ook alle vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid, zijn verplicht een dubbele boekhouding bij te houden. Ga naar Bedrijvengids vademecum van de onderneming. Via formaliteiten boekhouding en jaarrekening van de ondernemingen categorieën van ondernemingen en toepasselijke voorschriften verplichtingen der kleine en grote ondernemingen kan je een overzichtelijke tabel raadplegen i.v.m. de boekhoudkundige verplichtingen (Boekhouding en jaarrekening van de ondernemingen) 8

10 Zoek via de website van het Ministerie van Economische Zaken in de bedrijvengids (tabel met boekhoudkundige verplichtingen) volgende gegevens op: Welke wet op de volledige boekhouding is van toepassing?... Welke Koninklijke besluiten (KB) i.v.m. de boekhouding en vennootschappen zijn van toepassing?... 9

11 Dit moet je kennen. Het vermogen Vermogen van de ondernemer: deel van het privé-vermogen dat permanent werd ingebracht in de onderneming; niet ingebrachte geld. Vermogen van de onderneming: eigen vermogen (kapitaal): deel van het privé-vermogen dat door de ondernemers permanent werd ingebracht in de onderneming; schulden: leningen + leveranciers (nog niet betaalde aankopen). Dubbel boekhouden Bij dubbel boekhouden wordt het vermogen van de onderneming vanuit een dubbel standpunt bekeken: oorsprong van de middelen; aanwending van de middelen. Een dubbele boekhouding is een volledige boekhouding, gevoerd volgens wettelijk voorgeschreven regels. Een dubbele boekhouding bestaat uit: een inventaris; een jaarrekening (balans, resultatenrekening, toelichting, sociale balans); een aangepast rekeningstelsel. Bij dubbel boekhouden is er een duidelijke scheiding tussen het privé-vermogen en het vermogen van de onderneming. Nut van de dubbele boekhouding: meer informatie; ingebouwde controle; steeds een duidelijk overzicht tussen bezit en schulden; gemakkelijke resultatenrekening; gemakkelijker invullen van de BTW-aangifte. Wie moet een dubbele boekhouding voeren? Kleine, middelgrote en grote ondernemingen, maar ook alle vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid. (info via: Bedrijvengids vademecum) 10

12 1 Waaruit bestaat het vermogen van de ondernemer? 2 Waaruit bestaat het vermogen van de onderneming? 3 Verklaar het begrip dubbel boekhouden. 4 Waaruit bestaat een dubbele boekhouding? 5 Wat is het nut van een dubbele boekhouding? 6 Waarom is er een duidelijke scheiding tussen het privé-vermogen en het vermogen van de onderneming? 7 Wie moet een dubbele boekhouding voeren? Waar kan ik hierover meer info vinden? 11

13 2 De inventaris Iedere handelaar moet éénmaal per jaar een gedetailleerde lijst opmaken van alle bezittingen en schulden van de onderneming met hun waarde. De inventaris: geeft een duidelijk beeld van de samenstelling van het vermogen van de onderneming; laat toe de gegevens in de boekhouding in overeenstemming te brengen met de werkelijkheid. Hoe je een inventaris moet opstellen, zag je reeds in de module Basiskennis van het bedrijfsbeheer. We hernemen hieronder de oefeningen op de inventaris, als opfrisser. Stel aan de hand van de volgende gegevens de inventaris op (datum van vandaag). Maak hierbij gebruik van onderstaand schema. Teakterras, een kleinhandel in terrasmeubilair in teak, is gevestigd in de zonstraat 37 te 8870 Izegem in een handelspand ter waarde van ,00 EUR. De eigenaar ging een hypothecaire lening aan bij Dexia. Hiervan moet nog ,00 EUR afbetaald worden. De zaakvoerder stelde van zijn privé-vermogen ,00 EUR ter beschikking van zijn zaak. Er zijn nog voor 1 750,00 EUR onbetaalde aankoopfacturen. In het magazijn en de winkelruimte staan volgende handelsgoederen gestockeerd: 8 banken Olga à 215,00 EUR per stuk; 4 tafels Berta à 179,00 EUR per stuk; 12 ligbedden Gerda à 155,00 EUR per stuk; 10 vouwstoelen Lana à 49,00 EUR per stuk. De kantoor- en winkelruimte werden uitgerust met volgend meubilair: 1 bureau à 239,00 EUR; 4 stoelen à 35,00 EUR per stuk; 1 toonbank à 144,00 EUR; 2 kasten à 199,00 EUR per stuk. Verder beschikt men over een computer à 1 521,00 EUR en een kassa ter waarde van 320,00 EUR. Teakterras bezit een kleine bestelwagen Mazda ter waarde van ,00 EUR. Er zijn nog voor 1 035,00 EUR onbetaalde verkoopfacturen. Op de zichtrekening bij ING staat een tegoed van ,00 EUR. In de kassa ligt voor 442,00 EUR aan wisselgeld. 12

14 INVENTARIS van op I BEZITTINGEN 1 Gebouwen 2 Uitrusting 3 Meubilair 4 Rollend Materieel 5 Handelsgoederen 6 Handelsdebiteuren 7 Bank 8 Kas II SCHULDEN 9 Lening 10 Leveranciers TOTAAL BEZITTINGEN: III EIGEN VERMOGEN 11 Kapitaal (totaal bezittingen totaal schulden) TOTAAL SCHULDEN: 13

15 Stel de inventaris op van bloemenzaak JACARANDA, op datum van vandaag. De bloemenzaak Jacaranda oefent haar activiteiten uit in een gebouw ter waarde van ,00 EUR. De eigenares, Jacoba, heeft hiervoor een hypothecaire lening aangegaan bij de KBC. Er moet hierop nog ,00 EUR worden afbetaald. In het magazijn, in de toonzaal en de serre liggen voor ,00 EUR aan goederen waarvan nog 1 250,00 EUR niet betaald zijn. In de showroom bevinden zich een toonbank met een waarde van 1 050,00 EUR, 6 houten rekken van elk 150,00 EUR en 5 kasten voor een waarde van 559,00 EUR elk. De inrichting van de koelruimte voor de verse snijbloemen heeft een totale waarde van 8 750,00 EUR. Voor de boekhouding beschikt de eigenares over een computer met software ter waarde van 1 950,00 EUR. De totale waarde van de voorraad kamerplanten en snijbloemen bedraagt 1 250,00 EUR. Verder zijn er nog voor 1 995,50 EUR aan vorderingen op klanten en in onze kassa steekt voor 225,00 EUR aan wisselgeld. Onze zichtrekening bij de KBC vertoont een tegoed van 2 125,00 EUR. Onze bestelwagen heeft een waarde van ,22 EUR, waarvan de autofinanciering nog een openstaand saldo vertoont van 2 945,00 EUR. Mevrouw Jacoba stelde van haar privé-vermogen een kapitaal van ,72 EUR ter beschikking van haar zaak. 14

16 INVENTARIS van op

17 Dit moet je kennen. De inventaris Wat? Een inventaris is een gedetailleerde lijst van alle bezittingen en schulden van een onderneming met hun waarde, die minstens één maal per jaar moet opgemaakt worden. Nut De inventaris: geeft informatie over de samenstelling van het vermogen van de onderneming; laat toe boekhoudgegevens in overeenstemming te brengen met de werkelijkheid. Elementen De inventaris bestaat uit 3 delen: de bezittingen; de schulden; het eigen vermogen. 1 Wat is een inventaris? 2 Wat is het nut van een inventaris? 3 Uit welke elementen bestaat een inventaris? 16

18 3 De balans Bij dubbel boekhouden wordt het vermogen van de onderneming vanuit een dubbel standpunt bekeken. (Weet je nog welk?) Je kan deze 2 standpunten weergeven in een schema: LINKS maak je een opsomming van al de bezittingen van de onderneming. We spreken ook van de werkmiddelen van de onderneming (wat heeft de onderneming met haar vermogen gedaan?) We noemen dit het actief van de onderneming. maak je een opsomming van het eigen vermogen en de schulden van de onderneming. We spreken ook van de financieringsmiddelen van de onderneming (waar haalde de onderneming haar vermogen?) RECHTS We noemen dit het passief van de onderneming. Vermits het op beide zijden van je schema over één en hetzelfde vermogen gaat moet de linkerzijde ALTIJD gelijk zijn aan de rechterzijde. Beide zijden zijn dus met andere woorden in evenwicht. Daarom noemen we dit schema een balans. Actief = Passief 17

19 De inventaris vormt de basis voor het opmaken van de balans. Elk deeltje van de opsomming in het schema noemen we een balanspost. Zowel de benaming als de volgorde van weergave van deze balansposten ligt vast. Actiefposten staan langs de linkerzijde van de balans (actiefzijde); passiefposten staan langs de rechterzijde van de balans (passiefzijde). Aan de actiefzijde vinden we o.a.: Gebouwen Uitrusting Meubilair Rollend materieel Handelsgoederen Handelsdebiteuren Bank Kas Kapitaal Leningen Leveranciers Aan de passiefzijde vinden we o.a.: De balans geeft de toestand weer op één bepaald ogenblik; het is een momentopname. De datum waarop de balans werd opgesteld, wordt in het midden vermeld. 18

20 Stel aan de hand van de gegevens uit de inventaris van Teakterras, op blz. 12 en 13 de balans op (datum van vandaag). Gebruik hiervoor onderstaand schema. Actief Balans op - - Passief Stel aan de hand van de gegevens uit de inventaris van je spilbedrijf op blz. 14 en 15 de balans op (datum van vandaag). Gebruik hiervoor onderstaand schema. Actief Balans op - - Passief 19

21 Dit moet je kennen. De balans Wat? De balans is een schema waarin het vermogen van een onderneming vanuit twee standpunten weergegeven wordt. Links (actiefzijde) worden de werkmiddelen weergegeven; rechts (passiefzijde) worden de financieringsmiddelen weergegeven. De balans geeft de toestand weer op één bepaald moment. Principe Een balans moet altijd in evenwicht zijn vermits het op beide zijden over één en hetzelfde vermogen gaat. Elementen Elk element op de balans noemt men een balanspost. Actiefposten zijn o.a.: gebouwen, uitrusting, meubilair, rollend materieel, handelsgoederen, handelsdebiteuren, bank, kas. Passiefposten zijn o.a.: kapitaal, leningen, leveranciers. De inventaris vormt de basis voor het opmaken van de balans. 1 Wat is een balans? 2 Welk principe geldt steeds bij een balans? Waarom? 3 Hoe noemt men de elementen die op een balans voorkomen? 4 Welke 2 soorten balansposten tref je aan op een balans? Geef van elk 3 voorbeelden. 20

22 4 De rubrieken van de balans De wet schrijft voor hoe de verschillende actiefposten en passiefposten op een balans moeten ingedeeld worden in rubrieken. Deze indeling maakt de balans overzichtelijker en vergemakkelijkt de leesbaarheid en de interpretatie. Elke rubriek wordt aangeduid met een Romeins cijfer Aan beide zijden zijn er 10 rubrieken. (In deze cursus zullen niet alle rubrieken aan bod komen; daarom zullen de Romeinse cijfers niet mooi op elkaar volgen). A De actiefzijde Op de actiefzijde treffen we twee groepen aan. Vaste activa: hier worden de investeringsgoederen genoteerd: werkmiddelen die voor lange tijd (vast) aanwezig zullen blijven in de onderneming. De meest voorkomende rubriek is hier: III Materiële vaste activa Dit zijn tastbare investeringsgoederen zoals: gebouwen, uitrusting, meubilair, rollend materieel. Vlottende activa: hier worden de werkmiddelen die voortdurend wijzigen (vlotten) genoteerd. Bij deze groep treffen we o.a. volgende rubrieken aan: VI Voorraden Hier worden de voorraden van o.a. grondstoffen en handelsgoederen genoteerd. VII Vorderingen op ten hoogste één jaar Hier treffen we de vorderingen aan die binnen het jaar zullen geïnd worden zoals handelsdebiteuren. IX Liquide middelen Dit zijn financiële middelen die onmiddellijk beschikbaar (liquide) zijn: tegoeden in kas, op bank- en/of postrekeningen. B De passiefzijde Op de passiefzijde treffen we twee groepen aan. Eigen vermogen: deel van het privé-vermogen van de ondernemer(s) ingebracht in de onderneming. Hieronder wordt de eerste rubriek genoteerd: I Kapitaal: het ingebrachte/geplaatste kapitaal. Schulden: de schulden van de onderneming. Hieronder vinden we volgende rubrieken: 21

23 VIII Schulden op meer dan één jaar Hier treffen we de schulden aan die niet binnen het jaar volledig moeten vereffend worden zoals leningen. IX Schulden op ten hoogste één jaar Hier worden de schulden genoteerd die binnen het jaar vervallen zoals leveranciers. C Schematische voorstelling Balans op - - Actief Passief VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN III Materiële vaste activa I Kapitaal Gebouwen Geplaatst kapitaal Uitrusting SCHULDEN Meubilair VIII Schulden op meer dan één jaar Rollend Materieel Leningen VLOTTENDE ACTIVA IX Schulden op ten hoogste één jaar VI Voorraden Leveranciers Handelsgoederen VII Vorderingen op ten hoogste één jaar Handelsdebiteuren IX Liquide middelen Bank Post Kas 22

24 Stel aan de hand van onderstaande gegevens de balans op in rubrieken, op datum van vandaag. (Let op de juiste volgorde van de balansposten!) Reisbureau De Valieze is gevestigd in een winkelpand dat haar eigendom is: waarde ,57 EUR. De meubelen hebben een waarde van ,27 EUR. Er zijn nog voor 3 277,35 EUR aan onbetaalde aankoopfacturen. Op de zichtrekening bij ING staat ,07 EUR. Het busje dat voor het luchthavenvervoer wordt gebruikt, heeft een waarde van 6 906,50 EUR. De computers, printers en een fotokopiemachine zijn 5 125,30 EUR waard. Er zijn nog voor 4 126,29 EUR aan onbetaalde verkoopfacturen. Het reisbureau biedt ook allerlei reisgidsen te koop aan; de waarde van deze voorraad is 1 894,42 EUR. Er loopt een lening voor ,50 EUR over 15 jaar. In de kassa ligt 281,25 EUR aan wisselgeld. Het eigen vermogen kan je zelf berekenen. Actief Balans op - - Passief 23

25 Deel de balans van je spilbedrijf uit de oefening op blz.19 in in rubrieken. Actief Balans op - - Passief 24

26 Dit moet je kennen. De rubrieken van de balans Nut De balans wordt ingedeeld in rubrieken omdat: de wet het voorschrijft; de balans overzichtelijker wordt; dit de leesbaarheid van de balans bevordert; dit de interpretatie van de gegevens vergemakkelijkt. Groepen Op de actiefzijde treffen we 2 grote groepen aan: vaste activa: werkmiddelen die voor lange tijd aanwezig blijven in de onderneming (investeringsgoederen); vlottende activa: werkmiddelen die voortdurend wijzigen. Op de passiefzijde treffen we 2 grote groepen aan: eigen vermogen: deel van het privé-vermogen van de ondernemer(s) ingebracht in de onderneming; schulden: alle schulden van de onderneming. Rubrieken Op elke zijde van de balans komen 10 rubrieken voor, genummerd met een Romeins cijfer. De belangrijkste zijn: op de actiefzijde: III Materiële vaste activa: tastbare investeringsgoederen; VI Voorraden: wat de onderneming in voorraad heeft; VII Vorderingen op ten hoogste één jaar: vorderingen die binnen het jaar geïnd zullen worden; IX Liquide middelen: geldmiddelen die onmiddellijk beschikbaar zijn; op de passiefzijde: I Kapitaal: het ingebrachte/geplaatste kapitaal; VIII Schulden op meer dan één jaar: schulden die dit jaar nog niet vervallen; IX Schulden op ten hoogste één jaar: schulden die binnen het jaar vervallen. 25

27 1 Waarom wordt de balans ingedeeld in rubrieken? 2 Wat zijn de 2 grote groepen op de actiefzijde? Verklaar. 3 Wat zijn de 2 grote groepen op de passiefzijde? Verklaar. 4 Geef een schematische voorstelling van een ingedeelde balans; noteer de belangrijkste rubrieken. 26

28 5 Wijzigingen in actief en passief De balans geeft de toestand van de onderneming weer op één bepaald moment. Voortdurend veranderen de gegevens doordat men niet stil zit: schulden worden betaald, vorderingen worden geïnd, er wordt aan- en verkocht Al deze verrichtingen worden in de boekhouding geregistreerd aan de hand van verantwoordingsstukken (facturen, rekeninguittreksels, kassatickets ). Na elke verrichting zou de balans moeten gewijzigd worden. Aan de hand van enkele verrichtingen onderzoeken we welke wijzigingen in actief en/of passief mogelijk zijn. (Opgelet: bij aan- en verkopen dient BTW betaald te worden; de registratie hiervan laten we voorlopig buiten beschouwing). Stel telkens na elke verrichting de gewijzigde balans op. We gaan uit van volgende beginbalans van Cadoosje, kleinhandel in geschenkartikelen. Balans op Actief Passief VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN III Materiële vaste activa I Kapitaal Gebouwen ,00 Geplaatst kapitaal ,75 Uitrusting 2 105,00 SCHULDEN Meubilair 3 009,00 VIII Schulden op meer dan één jaar Rollend Materieel ,00 Leningen ,00 VLOTTENDE ACTIVA IX Schulden op ten hoogste één jaar VI Voorraden Leveranciers 681,50 Handelsgoederen ,00 VII Vorderingen op ten hoogste één jaar Handelsdebiteuren 875,00 IX Liquide middelen Bank 5 384,00 Kas 529, , ,25 27

29 Verrichting : een leverancier wordt betaald met een bankoverschrijving (AF 23, RU 56): 94,95 EUR. Balans op.- - Actief Passief VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN III Materiële vaste activa I Kapitaal Gebouwen Geplaatst kapitaal Uitrusting SCHULDEN Meubilair VIII Schulden op meer dan één jaar Rollend Materieel Leningen VLOTTENDE ACTIVA IX Schulden op ten hoogste één jaar VI Voorraden Leveranciers Handelsgoederen VII Vorderingen op ten hoogste één jaar Handelsdebiteuren IX Liquide middelen Bank Kas Verrichting : er worden 2 bureaustoelen aangekocht (AF 24), te betalen op het einde van de maand: 357,50 EUR. Balans op.- - Actief Passief VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN III Materiële vaste activa I Kapitaal Gebouwen Geplaatst kapitaal Uitrusting SCHULDEN Meubilair VIII Schulden op meer dan één jaar Rollend Materieel Leningen VLOTTENDE ACTIVA IX Schulden op ten hoogste één jaar VI Voorraden Leveranciers Handelsgoederen VII Vorderingen op ten hoogste één jaar Handelsdebiteuren IX Liquide middelen Bank Kas 28

30 Verrichting : een klant betaalt zijn nog openstaande factuur cash (VF 17, kasdoc. 92): 322,60 EUR. Balans op.- - Actief Passief VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN III Materiële vaste activa I Kapitaal Gebouwen Geplaatst kapitaal Uitrusting SCHULDEN Meubilair VIII Schulden op meer dan één jaar Rollend Materieel Leningen VLOTTENDE ACTIVA IX Schulden op ten hoogste één jaar VI Voorraden Leveranciers Handelsgoederen VII Vorderingen op ten hoogste één jaar Handelsdebiteuren IX Liquide middelen Bank Kas Verrichting : er ligt teveel geld in kas; 400,00 EUR wordt op de bankrekening gezet (RU 57, kasdoc. 93). Balans op.- - Actief Passief VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN III Materiële vaste activa I Kapitaal Gebouwen Geplaatst kapitaal Uitrusting SCHULDEN Meubilair VIII Schulden op meer dan één jaar Rollend Materieel Leningen VLOTTENDE ACTIVA IX Schulden op ten hoogste één jaar VI Voorraden Leveranciers Handelsgoederen VII Vorderingen op ten hoogste één jaar Handelsdebiteuren IX Liquide middelen Bank Kas 29

31 Verrichting : de aankoopfactuur van de bureaustoelen wordt betaald met een bankoverschrijving (AF 24, RU 58). Balans op.- - Actief Passief VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN III Materiële vaste activa I Kapitaal Gebouwen Geplaatst kapitaal Uitrusting SCHULDEN Meubilair VIII Schulden op meer dan één jaar Rollend Materieel Leningen VLOTTENDE ACTIVA IX Schulden op ten hoogste één jaar VI Voorraden Leveranciers Handelsgoederen VII Vorderingen op ten hoogste één jaar Handelsdebiteuren IX Liquide middelen Bank Kas Zoals je zelf zult gemerkt hebben, verandert de samenstelling van de balans na iedere verrichting.toch blijft actief altijd gelijk aan passsief! Volgende verschillende mogelijkheden van balanswijzigingen kwamen in de verrichtingen aan bod: Er zijn echter nog andere mogelijkheden. Actief - en Passief - Actief + en Passief + Actief + en Actief - 30

32 Dit moet je kennen. Wijzigingen in actief en passief Alle activiteiten binnen de onderneming zorgen voor een wijziging in de samenstelling van het vermogen. De balans zou dus na elke verrichting moeten gewijzigd worden. Volgende balanswijzigingen kunnen zich voordoen: Actief Passief + + Actief Passief - - Actief Passief + - Actief Passief + - Opgelet: actief blijft altijd gelijk aan passief! Het registreren van een verrichting gebeurt altijd aan de hand van een verantwoordingsdocument: een factuur, een rekeninguittreksel, een kasdocument 1 Waarom kan een balans wijzigen? Verklaar. 2 Welke mogelijke balanswijzigingen kunnen zich voordoen? 3 Waarop steunt de registratie van een verrichting? Geef 3 voorbeelden. 31

33 6 Van balans naar rekeningen A Rekeningen Zoals je zelf gemerkt hebt, is het opstellen van een nieuwe balans telkens na elke verrichting onbegonnen werk. Er zullen immers dagelijks tientallen verrichtingen moeten geregistreerd worden. Het registreren kan echter sneller en eenvoudiger: wijzig enkel de elementen die betrokken zijn bij een verrichting en laat alle andere elementen ongemoeid. Na elke verrichting telkens een nieuwe balans opstellen is overbodig. Een voorbeeld: : een leverancier wordt betaald met een bankoverschrijving (AF 23, RU 56): 94,95 EUR. Leveranciers Bank 681,50 EUR 5 384,00 EUR - 94,95 EUR - 94,95 EUR 586,55 EUR 5 289,05 EUR Om praktisch tewerk te gaan wordt voor elk element van de balans een apart balansje of rekening gemaakt. Het geheel van al deze rekeningen vormt het grootboek. Een rekening heeft, net zoals een balans, de vorm van een T. De linkerzijde noemt men debetzijde (D); de rechterzijde noemt men creditzijde (C). Bovenaan vermeldt men op welk element de gegevens slaan = naam van de rekening. D Leveranciers C linkerzijde = debetzijde rechterzijde = creditzijde Voor elk element op de balans wordt dus een rekening geopend. 32

34 A Balans op - - P Debet (= D) Credit (= C) D C D C D C D C D C D C D C D C D C D C D C D C D C 33

35 Elementen op de actiefzijde van de balans worden op actiefrekeningen geplaatst. Elementen op de passiefzijde van de balans worden op passiefrekeningen geplaatst. Balans op - - Actief Passief actiefrekeningen passiefrekeningen D C D C A BALANS P Moeder balans met haar baby-rekeningen 34

36 B Boekingsregels Actiefrekeningen worden geopend door het balansbedrag in te schrijven langs de debetkant. We spreken van beginwaarde of beginsaldo (BS). Passiefrekeningen worden geopend door het balansbedrag in te schrijven langs de creditkant. (Beginwaarde of beginsaldo) Vermeerderingen worden genoteerd op dezelfde zijde als het beginsaldo. Voor actiefrekeningen is dat dus de debetkant. Voor passiefrekeningen is dat dus de creditkant. Verminderingen worden genoteerd op de tegenovergestelde zijde van het beginsaldo. Voor actiefrekeningen is dat dus de creditkant. Voor passiefrekeningen is dat dus de debetkant. Boeken wil zeggen een bedrag inschrijven op de rekening. Debiteren wil zeggen een bedrag inschrijven langs de debetkant van de rekening. Crediteren wil zeggen een bedrag inschrijven langs de creditkant van de rekening. actiefrekeningen passiefrekeningen D C D C Beginsaldo (BS) Beginsaldo (BS) Vermeerderen Verminderen Verminderen Vermeerderen

37 Bekijk opnieuw de gegevens van de beginbalans van Cadoosje op blz. 27. Breng deze gegevens nu over op rekeningen. D C D C _ D C D C _ D C D C _ D C D C _ D C _ D C _ D C _ 36

38 C Een rekening afsluiten 1 Het saldo van de rekening bepalen Om de exacte waarde te kennen die op een bepaald ogenblik op een rekening staat, moet je het saldo van de rekening maken. Dit is het verschil tussen het totaal van de debetkant en het totaal van de creditkant. De rekening Kas in een onderneming ziet er op een bepaald ogenblik als volgt uit: Kas D C BS 1 500,00 233,57 193,05 502,25 36,50 Wanneer we nu willen weten hoeveel geld er nog in kas is, moeten we het saldo berekenen. We gaan als volgt te werk: Totaal van de debetkant: 1 693,05 Totaal van de creditkant: 772,32 We trekken van het grootste totaal het kleinste af: 1 693,05-772,32 = 920,73 Dit is het saldo van de rekening; vermits de debetkant het grootst is, spreken we van een debetsaldo (DS). Op dit ogenblik is er dus 920,73 EUR in kas. Het saldo wordt langs de zijde met het kleinste totaal geschreven. In dit geval is dat de creditzijde. We schrijven er de letters DS (debetsaldo) voor. Schrijf hierboven het saldo op de rekening Kas. De rekening Leveranciers in een onderneming ziet er op een bepaald ogenblik als volgt uit: D Leveranciers C 15,09 BS 922,45 74,50 37