FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE JAARRAPPORT

Transcriptie

1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE DIENST VOOR LABORATORIA VAN KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN DESKUNDIGEN JAARRAPPORT EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE ALCOHOLBEPALING IN BLOED Commentaren 2009 WIV-2009/ALCOHOL/05 Dienst Klinische Biologie J. Wytsmanstraat, Brussel België

2 ISSN: COMITE VAN EXPERTEN ALCOHOLBEPALING IN BLOED WIV (secretariaat) TEL: 02/ FAX: 02/ Coördinators: Philippe Van de Walle TEL: 02/ Wim Coucke TEL: 02/ Experten: C. Charlier TEL: 04/ FAX: 04/ W. Lambert TEL: 09/ FAX: 09/ F. Martens TEL: 056/ FAX: 056/ H. Neels TEL: 03/ FAX: 03/ J. Tytgat TEL: 016/ FAX: / Jan.Tytgat@pharm.kuleuven.be V. Maes TEL: 02/ FAX: 02/ viviane.maes@uzbrussel.be A. Vanescote TEL: 081/ FAX: 081/ a.vanescote@gammamedic.be A. Verstraete TEL: 09/ FAX: 09/ alain.verstraete@ugent.be P. Wallemacq TEL: 02/ FAX: 02/ pierre.wallemacq@lbcm.ucl.ac.be Alle rapporten zijn tevens te raadplegen op onze website: Institut Scientifique de Santé Publique Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel Dit rapport mag niet gereproduceerd, gepubliceerd of verdeeld worden zonder akkoord van het WIV-ISP. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

3 INHOUDSTABEL INLEIDING...4 Aantal ingeschreven laboratoria:... 4 Aantal geteste monsters:... 4 Gebruikte methoden EVALUATIEMETHODEN ROBUUSTHEID VAN DE METHODEN LINEARITEITSSTUDIE VAN DE RESULTATEN CONVENTIONELE Pz Pu STUDIE COMMENTAREN Robustheid van de methoden LINEARITEITSSTUDIE VAN DE RESULTATEN Pz Pu STUDIE Distributie van P z en P u Totaal aantal citaties P z en P u per methode Analyse van het citatie risico in functie van de methoden Analyse van de CV's van de verschillende methoden tijdens de cyclus Experten adviezen RAPPORTEN Recapitulatief individueel rapport met z-scores beschikbaar in de toolkit Recapitulatief individueel rapport met u-scores (WIV limieten) beschikbaar in de toolkit Recapitulatief individueel rapport met u-scores (KB limieten) gestuurd via de post LIJST VAN DE ERKENDE DESKUNDIGEN, IN HET KADER VAN DE VERKEERSVEILIGHEID, DIE HEBBEN DEELGENOMEN AAN DE EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE EN BESCHIKKEN OVER EEN VALIDATIE DOSSIER VOOR HUN METHODE...24 Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

4 INLEIDING Aantal ingeschreven laboratoria: Enquête 2009/1 en 2009/2 : 182 waarbij twaalf Luxemburgers. Aantal geteste monsters: In de loop van de cyclus 2009 werden twee enquêtes georganiseerd. Enquête 2009/1 Voor deze eerste enquête ontvingen de deelnemers 6 verschillende plasma stalen, met ethanol gaande van 0.6 tot 1.8g/L. Twee casussen werden aan de wettelijke experten voorgesteld. Enquête 2009/2 Gedurende de tweede enquête ontvingen de deelnemers 6 verschillende plasma stalen, met ethanol gaande van 0.4 tot 1.2g/L. Een lineariteitsstudie werd uitgevoerd. Twee casussen werden aan de wettelijke experten voorgesteld. Voor de cyclus 2009, kon een laboratorium minimum 12 verschillende evalueerbare analytische resultaten, en maximum 24 evalueerbare resultaten afleveren indien hij integraal aan elke enquête had deelgenomen en twee methoden gebruikt had. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

5 Gebruikte methoden De meest gebruikte methode in 2009 is zoals in 2008 die van Roche met ~48% van de resultaten, vervolgens de Vitros methode met ~13 % van de resultaten en de headspace chromatografie met ~8% resultaten. Alle andere methoden tellen minder dan 5% van de resultaten. In het kader van de verkeersveiligheid, zijn de experten wettelijk verplicht sinds 2007 een chromatografische methode te gebruiken. Eén enkel Casier resultaat werd foutief (door een encodage fout) doorgegeven. % 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 ADH- Microgenics 0,5 ADH- Siemens- Advia 1,2 ADH- Abbott TDx/ADx 2,5 ADH- Beckman 2,8 ADH- Abbott AxSym 3,1 Direct Gas Chromatography - (capillary-column) 4,1 ADH- Dade (Emit) 4,1 ADH - Abbott (Aeroset/ Architect) ADH - Dade Dimension DF18/DF22 Direct Gas chromatography (pack ed-column) Headspace chromatography (capillary-column ) 4,3 4,3 4,8 8,4 ADH- Vitros 12,9 ADH- Roche 47,6 1 Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

6 2. EVALUATIEMETHODEN 2.1. ROBUUSTHEID VAN DE METHODEN De robuustheid van de methoden wordt tijdens enquête 2009/1 getest met drie interne standaarden, gebruikt in de gaschromatografie, als mogelijk interfererende producten: isopropanol (± 1g/L), n-propanol (± 1g/L) en t-butanol (± 1g/L) LINEARITEITSSTUDIE VAN DE RESULTATEN Een lineariteitsstudie werd uitgevoerd ter gelegenheid van enquête 2009/2 met concentraties gaande van 0.4 tot 1.2 g/l CONVENTIONELE Pz Pu STUDIE Een P z P u studie werd op het geheel van de verwerkte gegevens van alle methodes uitgevoerd. Gezien het beperkt aantal resultaten voor dit programma, is de impact van een analysefout op deze P z P u waarden veel belangrijker dan in de andere domeinen. De z-score berekening werd gemaakt op basis van de groepsmediaan terwijl voor de u-score berekening, een targetwaarde op basis van alle chromatografische resultaten werd gebruikt, wat specifiek is voor de EKE alkoholemie Resultaten met z-scores De voorgestelde methode bestaat er in om voor elk resultaat x, bekomen met een bepaalde methode, een z-score te berekenen: x M = SD z (Eq.1) Hierbij staan M en SD voor respectievelijk de mediaan en de standaardafwijking van de resultaten, aangeleverd door die laboratoria die gebruik maken van éénzelfde doseringsmethode. Het individueel resultaat x is de waarde bekomen met deze methode. Als N het aantal resultaten aangeeft door een laboratorium geproduceerd tijdens de ganse cyclus 2009, dan bekomt men N waarden voor z. Daar deze z-scores geen eenheid hebben kunnen ze met elkaar vergeleken worden. Onder deze voorwaarden kan een bepaald aspect van de kwaliteit van de analytische performantie weergegeven worden als het percentage resultaten buiten de limiet (> ± 3SD) met name Pz. Pz wordt berekend, zoals hieronder getoond, uit het totaal aantal geproduceerde z-scores (N) en het aantal resultaten waarbij z >3 (Nz). Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

7 P N N Z Z 100 (%) = (Eq.2) Een laboratorium met een Pz = 0% heeft gedurende het ganse jaar geen enkel resultaat afgeleverd dat buiten de 3SD-grenzen lag of met z >3; m.a.w. Nz = 0, de resultaten, gerelateerd naar de methode zijn zeer goed. Omgekeerd, indien Nz = N, of m.a.w. alle resultaten liggen op meer dan 3SD van de groepsmediaan, dan is Pz = 100% (extreem geval). Dus hoe kleiner de Pz, hoe beter de performantie van een laboratorium. Hoe hoger de Pz, des te verontrustender het kwaliteitsniveau. Op deze wijze kunnen we alle laboratoriumresultaten van een bepaald laboratorium samenvatten in één enkele parameter nl. Pz. Deze is een maat voor de kwaliteit van de analytische performantie van het laboratorium gedurende de voorbije cyclus. Het bestuderen van de distributie van deze Pz-waarden van alle deelnemende laboratoria, laat toe om bijvoorbeeld de Pz-waarde te bepalen, die slechts door 10% van de laboratoria wordt overschreden (90 ste percentiel of P(90) ). Elk ander percentiel van de Pz-distributie kan uiteraard zo berekend worden. Zo is de P(50) de mediaan van de Pz-waarden en is de Pz (75) het derde kwartiel dat door 25% van de laboratoria wordt overschreden. Een globale evaluatie van het aantal overschrijdingen voor de Pz werd eveneens per methode uitgevoerd (hoofdstuk ) Methode met vaste limieten Een gelijkaardige benadering als deze van de z-scores kan gebruikt worden door de aanvaardbaarheidscriteria te definiëren als zijnde vaste limietwaarden. Naar analogie met de berekening van de z-scores worden alle bekomen resultaten omgezet in u-scores volgens de vergelijking: x t u = 100 (%) (Eq.3) t Hierbij is t de targetwaarde en x de eigen bekomen waarde voor deze parameter. De grootheid u drukt de afwijking uit (in %), van een individueel resultaat x ten opzichte van de targetwaarde (er wordt dus geen rekening meer gehouden met de standaarddeviatie SD!). Voor het alcohol EKE programma 2009 hebben we de twee verschillende analyses gemaakt. - Vooreerst hebben wij een analyse uitgevoerd voor de wettelijke experten door ons te baseren op de aanvaardbaarheidscriteria vermeld in het Koninklijk Besluit. Door middel Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

8 van deze theoretische criteria wordt een absolute fout gegarandeerd van minder dan 0.1g/L op het eindresultaat en dit met een kans op een overblijvende fout (p<0.001) van 1 op De totale toelaatbare fout verschilt in functie van de concentraties, tot 0.40g/L bedraagt zij 21.6%, van 0.41g/L tot 0.69g/L, bedraagt zij 9.5% en boven 0.70g/L is de aanvaardbare fout 6.5%. - Een tweede analyse voor alle deelnemers is op minder strikte vaste limieten gebaseerd. Tot 0.40g/L bedraagt de aanvaardbare fout 25% (=absolute waarde van maximum 0.1g/L voor een concentratie van 0.40g/L), met hogere concentraties dan 0.40g/L bedraagt de aanvaardbare fout 15% (=absolute waarde van maximum 0.075g/L voor een concentratie van 0.50g/L). Indien N het totaal van de resultaten aangeleverd door het laboratorium aanduidt, kan men de globale kwaliteit van het laboratorium beoordelen door het aantal N U van de waarden u "buiten grenswaarden" te berekenen en zo het percentage te berekenen P N U = 100 (%) (Eq.4) N U De studie van de distributie van de Pu-waarden op het geheel van alle laboratoria, leidt tot het definiëren van de aanvaardbare kwaliteitsdrempels, bijvoorbeeld Pu (90), die slechts door 10% van de laboratoria wordt overschreden. Zoals Pz is ook Pu een algemene indicator van de kwaliteit van de methode gebruikt door een laboratorium. Hoe kleiner Pu, hoe beter de performantie van de methode. Omgekeerd, een hoge Pu-waarde moet de aandacht trekken van de laboratoriumverantwoordelijke, zeker als deze boven de Pu (90) ligt. In dit geval moeten corrigerende maatregelen genomen worden. Een globale evaluatie van het aantal overschrijdingen voor de vaste WIV limieten werd eveneens per methode uitgevoerd (hoofdstuk ). Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

9 Niet te evalueren resultaten De berekening van de z-score is voor elk laboratorium niet altijd mogelijk. Bijvoorbeeld wanneer het laboratorium een methode gebruikt voor dewelke er geen 4 deelnemers zijn en waarvoor dus geen M en SD kan berekend worden. Dit is o.a. het geval voor de methode Advia van Siemens waar er bvb slechts 3 deelnemers waren tijdens de enquête 2009/1 en 2 deelnemers tijdens de enquête 2009/2. Daarentegen kon de berekening van de u-scores, gebaseerd op éénzelfde targetwaarde voor alle methoden, wel berekend worden (ook voor Advia Siemens n tot =21). Indien de standaardafwijking gelijk aan nul is kan bijgevolg de z-score niet berekend worden, dat wil niet zeggen dat alle resultaten dezelfde zijn. In feite zijn de percentielen 25 en 75 identiek. Het is het geval voor de gebruikers van Abbott (Aeroset/Architect) voor het staal E/9723, 0.60, 0.60, 0.63, 0.63, 0.63, 0.63, 0.63, 0.66 en 0.66g/L (P 75 =P 25 = 0.63g/L). De standaardafwijking is gelijk aan nul en de z-score kan niet berekend worden, de resultaten werden uit de berekening van de z-scores gehouden. Voor de u-score kon de berekening, gebaseerd op de doelwaarde, zonder probleem uitgevoerd worden. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

10 3. COMMENTAREN 3.1. Robustheid van de methoden Tijdens de enquête 2009/1 hebben de laboratoria 6 plasma stalen met ethanol gespiked gekregen. Drie stalen bevatten ook een interfererend product, respectievelijk n-propanol, t- butanol of isopropanol. De medianen bekomen met de chromatografische methoden worden niet door aanwezigheid van de interfererende producten beïnvloed. Vier experten hebben geen enkel citatie zelfs ten opzichte van de strengste limieten vastgelegd door het KB, ze hebben ook de drie interfererende reagentia geïdentificeerd. Het zijn de laboratoria 38, 42, 110 en 191. De resultaten bekomen voor de ethanol bepaling van drie laboratoria, waarvan 2 juridische experten, zijn echter gebiasd in aanwezigheid van n-propanol. De negatieve bias gaat van - 28 tot -54%. Het zijn de labo s 98, 125 en 164. Vier laboratoria waarvan 3 juridische experten bekomen ook gebiasde resultaten in aanwezigheid van t-butanol, deze bias gaat van -56% tot 82.5%. Het zijn de labo s 24, 40, 96 en 98. Drie experten hebben een licht positieve bias in aanwezigheid van t-butanol, het blijft echter minder dan 12% en zou dus geen impact hebben in het kader van een expertise (labo s 14, 62 en 125). In aanwezigheid van isopropanol heeft laboratorium 128 een negatieve bias van - 38%. De laboratoria met belangrijke afwijkende resultaten in aanwezigheid van interfererende stoffen hebben voor een meerderheid waarschijnlijk een standardisatie probleem met hun interne controle, het WIV zal contact opnemen om de correctieve maatregelen genomen na de enquête 2009/1 te controleren. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

11 De medianen bekomen door de enzymatische methoden zijn gebiasd in aanwezigheid van n- propanol. De grootste invloed werd opgemerkt met AxSym( + 50%), Dimension ( + 47%) en Vitros ( + 42%) (zie onderstaande figuur 1). g/l Figuur 1 Medianen (g/l) met en zonder aanwezigheid van n-propanol 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 Direct G C - (cap-column) Headspace chrom.(cap-column ) Direct G C (packed-column) ADH- Siemens- Advia ADH- Roche ADH- Dade (Emit) ADH - Abbott (Aeroset/ Architect) ADH- Microgenics ADH- Beckman E/9394 E/9395 ADH- Abbott AxSym ADH- Abbott TDx/ADx ADH- Vitros ADH - Dade Dimension Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

12 3.2. LINEARITEITSSTUDIE VAN DE RESULTATEN Zes stalen werd aan de laboratoria verstuurd tijdens de enquête 2009/2 met concentraties van 0.4g/L tot 1.2g/L. De lineariteitsanalyse wordt met een 3 stapsmethode uitgevoerd en is in het volgende artikel beschreven : Coucke W, Van Blerk M, Libeer JC, Van Campenhout C, Albert A. A new statistical method for evaluating long term analytical performance of laboratories, applied to an external quality assessment scheme for flow cytometry. Clinical Chemistry and Laboratory Medicine, 2010, accepted for publication. Alleen de methodes waarvoor minstens 4 laboratoria hebben deelgenomen, worden opgenomen in deze studie. Voor ieder laboratorium wordt een regressielijn berekend (tussen de target waarden en de gerapporteerde waarden). De methode werd geevalueerd ten opzichte van de targetwaarden. De resultaten van de laboratoria werden geevalueerd ten opzichte van hun eigen methode. De chromatografische methoden leveren homogene resultaten, de capillaire directe gas chromatografie was globaal het meest homogeen. De rechte bekomen door het laboratorium nr 28 heeft een licht negatieve bias ten opzichte van de andere gebruikers van de directe compact chromatografie. Dit laboratorium maakt deel uit de experten groep, hij zal gecontacteerd worden om zijn correctieve maatregelen na te gaan. Het laboratorium nr1 heeft een licht positieve bias ten opzichte van de andere gebruikers van de headspace chromatografie. Twee groepen zijn heterogener dan de andere, de groepen Beckman en AxSym ; er is geen gebruiker met een significant gebiasde rechte, het laboratorium 172 bekomt echter systematisch hogere resultaten dan de andere gebruikers van de AxSym groep. Drie groepen hebben een positieve bias, Roche, Abbott Aeroset en Beckman en één groep een negatieve bias: Vitros. Eén laboratorium (84) bekomt een gebiasde rechte met Abbott (Aeroset/Architect). Twee gebruikers van Dade Emit (87 en 177), 3 gebruikers van Roche (2, 161, 144) en één gebruiker van Vitros (50) hebben gebiasde rechten ten opzichte van hun methode. Twee gebruikers van Roche hebben een te grote variabiliteit (69 et 133), hun resultaten werden niet in rekening gebracht voor de berekening van de betrouwbaarheidsregio rond de rechte. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

13 3.3. Pz Pu STUDIE Tijdens deze P z P u studie werden voor de berekening van de z scores (Eq.1 paragraaf 2.3.1) de groepsmedianen gebruikt, en voor de berekening van de u scores werden de mediaanwaarden van alle resultaten bekomen met de chromatografische methoden als targetwaarden genomen ( targetwaarde «t» (Eq.3 paragraaf 2.3.2)). Deze targetwaarden zijn weergegeven in onderstaande tabel 2; deze waarden zijn dezelfde of liggen dichtbij de globale medianen bekomen tijdens de enquêtes. Tabel 1 Target waarden en globale medianen bekomen tijdens de enquête (g/l) Enquête Staal Target waarde g/l Globale mediaan g/l 2009/1 E/ E/ E/ /2 E/ E/ E/ E/ E/ E/ Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

14 Distributie van P z en P u De distributies bekomen tijdens de 4 laatste jaren voor P z en P ukb, (vaste limieten KB) en deze van 2008 en 2009 voor Pu WIV (vaste limieten WIV) worden weergegeven in de onderstaande tabel 2. Tabel 2 Kenmerken van de distributie van de P z P U -waarden voor de cyclussen 2006 tot 2009 : aantal laboratoria (n), gemiddelde (m) ± standaarddeviatie (SD), percentielen, minimum en maximum n m* ± SD P(25) P(50) P(75) P(90) P(95) P(99) Min-Max P z ± P z ± P z ± P z ± Pu KB ± Pu KB ± Pu KB ± Pu KB ± P uwiv ± Pu WIV ± * m: de gemiddelden zijn enkel ter indicatie om de performanties op te volgen in de tijd. Alvorens de resultaatverwerking te bespreken lijkt het ons nuttig u te wijzen op het relatief laag aantal resultaten bekomen per cyclus, wat de interpretatie van de bekomen informatie niet eenvoudig maakt. In 2006 was de analyse gebaseerd op de resultaten van 8 stalen; in 2007 op 13 stalen, in 2008 op 16 en in 2009 op 9. In 2006, varieerde het gebied van de geteste concentraties van 0.6 tot 2.0 g/l, in 2007 van 0.2 tot 3.95 g/l, in 2008 van 0.15 tot 1.81g/L en in 2009 van 0.4 tot 1.8g/L. In 2007 waren de prestaties sterk verbeterd (lagere Pu). Deze verbetering is waarschijnlijk voornamelijk te wijten aan de inspanning aangemoedigd door het WIV om de gebruikte methode te valideren in het kader van de gerechtelijke expertise, in 2008 en 2009 met een analyse gebaseerd op 9 stalen is ze echter minder uitgesproken. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

15 De grafiek van de distributie van deze resultaten is hieronder weergeven. Op basis van deze grafiek kan elk laboratorium voor zich afleiden hoeveel labo s er beter presteren. Figuur 2 Cumulatieve diagrammen Pz- Pu voor het geheel van de laboratoria tijdens de cyclus % 90% Cumulatief aandeel laboratoria (%) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Pz Pu KB Pu WIV 0% 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 Percentage z-scores en u-scores "buiten limietwaarden" Indien men de distributie van het percentage onaanvaardbare resultaten Pz op basis van de methode 3 SD bestudeert, ziet men dat de verdeling van de resultaten gelijk blijft tijdens de drie laatste cycli. De drempel van 90% van de distributie van de Pz is gelijk aan 11.1% voor het geheel van de deelnemers voor alle methodes in Dit wil zeggen dat voor 90% van de laboratoria het aantal onaanvaardbare resultaten <11.1% bedraagt en dat zij dus meer dan 88.9% aanvaardbare resultaten bekomen. Een citatie voor de z-score is een teken van een grotere spreiding van de resultaten tegenover de andere gebruikers van dezelfde methode. Voor de cyclus 2009 wordt deze Pz (90) door 15 laboratoria overschreden. Onder hen 6 Roche gebruikers (laboratoria 60, 63, 99, 144, 159 en 161), 3 TDx gebruikers (36, 138 en 163), 2 Architect/Aeroset gebruikers (32, 151),1 AxSym gebruiker (56), 1 Emit gebruiker (177), één Vitros (50) en één Dir Gas chrom.(cap-column) (139) maar geen juridische expert. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

16 Indien men de distributie van het percentage van de onaanvaardbare resultaten P u op basis van de 2 types vaste limieten (KB en WIV) bestudeert. Rekening houdend met de eisen van het KB voor de waarde van "d", verslechtert de beoordeling als gevolg van de strengere eisen. We merken op dat de performanties licht verslechteren in vergelijking met 2007 en Voor de drempel van 50% van de distributie van P ukb waren er in % citaties (en dus hadden 50% van de laboratoria 87.5% aanvaardbare resultaten). In 2009 voor dezelfde drempel van 50%, zijn er 11.1% citaties, 50% van de laboratoria bekwamen aldus 88.9% aanvaardbare resultaten. Tussen de 10% van de laboratoria met het grootste aantal citaties in 2009, volgens deze striktere criteria, bevinden zich, net als in 2008, geen gebruikers van chromatografische methoden. Tussen de 27 erkende experten, zijn er 14 zonder één enkele citatie voor de chromatografische methoden, 3 met één citatie ( de labo s 14, 128 en147 reeds in 2008 geciteerd), 4 hebben 2 citaties (de labo s 24, 28(reeds in 2008 geciteerd), 40 en 108). Met als vaste limieten de door het WIV vastgestelde limieten : d=25% toegepast op concentraties tot 0.4g/L en 15% op de hogere concentraties. Op de drempels van 50% (P(50)) en P(75) van de P uwiv2009 is er geen citatie en dus behaalden 75% van de laboratoria 100% aanvaardbare resultaten. Tussen de 10% geciteerde laboratoria die de Pz (90) overschreden voor de cyclus 2009, zijn er 4 Roche gebruikers (60, 63, 69 en 144), 2 AxSym gebruikers (56 en 65), 1 Vitros gebruiker (50), 1 Emit gebruiker (177), 1 Beckman gebruiker (127) en 1 Dimension gebruiker(31). Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

17 Totaal aantal citaties P z en P u per methode Een andere interessante analyse bestaat uit het definiëren van het totale aantal citaties voor elke methode voor beide analysen, enerzijds de z-score(3sd) en anderzijds de u-score gebaseerd op de sinds 2008 nieuwe vaste limieten van 25% met concentraties tot 0.40g/L en 15% voor de concentraties >0.40g/L. De onderstaande tabel 4 geeft het totaal aantal citaties weer, het totaal aantal evalueerbare resultaten en het percentage citaties voor de cyclus 2009 voor de z-scores en de u scores. Tabel 3 Totaal aantal citaties, percentage citaties en totaal aantal evalueerbare resultaten voor elke methode voor de EKE Pz Pu WIV2009 METHODE Cit z Totaal % Cit u Totaal % Direct Gas Chromatography - (capillary-column) , ,0 Direct Gas chromatography (packed-column) , ,0 Headspace chromatography (capillary-column ) , ,0 ADH - Abbott (Aeroset/ Architect) , ,3 ADH- Abbott AxSym , ,5 ADH- Abbott TDx/ADx , ,2 ADH- Siemens- Advia ,8 ADH- Beckman , ,8 ADH- Dade (Emit) , ,7 ADH- Roche , ,2 ADH- Vitros , ,0 ADH - Dade Dimension DF18/DF , ,1 ADH- Microgenics ,0 Totaal , ,9 Het globale percentage citaties voor de z-score is gelijkaardig in 2008 en 2009, in tegenstelling met de vaste WIV limieten dalen de citaties met de helft, ze dalen van 5.9% tot 2.9%. De citaties ten opzichte van de vaste limieten overschrijden de 2% niet voor alle chromatografische methoden, en de 4% niet voor de z-scores. Deze verbetering is waarschijnlijk veroorzaakt door de concentraties van de stalen, in 2009 was er geen enkel staal met zeer lage waarde. Zoals verleden jaar ten opzichte van de vaste limieten d WIV zijn de chromatografische methoden het minst geciteerd, onder hen is de Headspace methode het meest geciteerd, met 2% (3 citaties voor 153 antwoorden). Het is ook op te merken dat sinds 2006 de direct packed chromatografie het minst geciteerd is. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

18 Tussen de enzymatische methoden waren de Roche en Dimension het minst geciteerd in 2008, dit is nog het geval voor Roche in 2009 voor het aantal u citaties (2.2%). Voor Dimension blijven de z citaties laag (2.6%) maar dit is waarschijnlijk veroorzaakt door hoge CVs. Ten opzichte van de vaste limieten wordt systematisch de AxSym methode het meest geciteerd sinds De Beckman groep met 43 evalueerbare resultaten in 2008 had veel citaties (~ 30%) meestal veroorzaakt door omwisselingen van resultaten door één van de deelnemers, in 2009 dalen de citaties tot ~10% voor een totaal aantal resultaten van 51, dit blijft toch hoger dan voor de andere methoden. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

19 Analyse van het citatie risico in functie van de methoden De citatie risico wordt theoretisch berekend voor het staal E/9725 met een concentratie van 0.51g/L en een vastgestelde limiet d ISP van15%. Figuur 3 Figuur 4 Directe chromatografie (capillaire) M Beckman M σ 2σ σ σ 2σ 3σ σ: CV: 3.0% 3σ 2σ σ σ: 0.04 CV: 7.9 % 3σ Als men het staal E/9725 als voorbeeld neemt, heeft de directe capillaire chromatografische methode een mediaan van 0.50 g/l, met een standaardafwijking van 0.01g/L. De Beckman methode heeft een mediaan van 0.57g/L, met een standaardafwijking van 0.04g/L. Als men de aanvaardbaarheidscriteria voor deze twee methoden op basis van de targetwaarde van 0.51g/L en een totale fout van 15% (WIV) berekent, zijn de onder- en bovengrenzen respectievelijk 0.43g/L en 0.59 g/l. Alle resultaten die zich buiten deze grenzen bevinden worden als onaanvaardbaar beschouwd. Indien men voor de bekomen resultaten van beide methoden een normaalverdeling simuleert met bijhorende standaarddeviaties 1σ, 2 σ en 3 σ, stellen wij vast dat voor de directe capillaire chromatografie het citatierisico zich op ongeveer 3 standaarddeviaties positioneert, terwijl de gebruikers van de Beckman methode reeds een risico hebben vanaf minder dan 1 standaarddeviatie gezien de positieve bias tegenover de targetwaarde en de hogere standaarddeviatie. Dit wordt in de praktijk bevestigd en weergegeven in de tabel 3. De gebruikers van de directe capillaire chromatografische methode hebben geen enkele citatie voor de ganse cyclus 2009 terwijl de gebruikers van Beckman ongeveer 10% citaties hebben ten opzichte van de vaste limieten (d WIV ). Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

20 3.4. Analyse van de CV's van de verschillende methoden tijdens de cyclus 2009 In de onderstaande tabel zijn de CV s voor elke methode met minstens n=4 voor elke enquête weergegeven. Tabel 4 Aantal gebruikers, mediane CV met overeenkomstige mediane concentraties voor 2008 en 2009 voor elke methode gesorteerd per stijgende orde voor de CVs van Met N* M** 2008 CV med 2008 (%) M**200 9 CV med 2009 (%) Direct Gas Chromatography - (capillary-column) 8 0,46 6,6 1,21 2,8 ADH- Abbott Aeroset/Architect 9 1,03 2,9 ADH- Abbott TDx/ADx 5 1,19 9,5 1,02 2,9 ADH- Roche 95 1,15 4,9 0,83 3,6 Direct Gas chromatography (packed-column) 9 1,81 3,3 0,40 3,7 ADH- Vitros 26 1,06 6 0,56 4,0 ADH- Dade (Emit) 8 1,55 6,7 0,61 4,3 Headspace chromatography (capillary-column ) 17 1,21 4,3 0,61 4,9 ADH - Dade Dimension DF18/DF22 8 1,15 4,2 0,52 5 GLOBAL 202 0,51 5,6 0,61 5,7 ADH- Abbott AxSym 6 0,52 9,8 0,61 6,2 ADH-Beckman 5 0,68 6,6 N* : minimum aantal gebruikers per methode M** : concentratie overeenkomend met de mediane CV De performanties van de gebruikers van directe capillaire gaschromatografie verbeteren in 2009, de performanties van de twee andere chromatografische methoden blijven gelijk aan deze van Van alle methoden zijn er slechts twee die een CV>5% bekomen, AxSym en Beckman, ze hebben dus ook het hoogste theoretische risico op citaties wat bevestigd is in de praktijk met een Pu van 10.5% voor AxSym en van 9.8% voor Beckman. (zie ook tabel 3 bl.17). Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

21 3.5. Experten adviezen Tijdens de twee enquêtes 2009 werden twee casussen aan de wettelijke experten voorgesteld. De analyse van deze 4 casussen toont dat de heterogeniteit tussen experten blijft bestaan, ze is belangrijker in geval van herberekening. Deze heterogeniteit is vooral verbonden aan het ethanol gehalte van de geconsumeerde drank en het veronderstelde volume op basis van de verklaring van de bestuurder. Hieronder, vindt u een voorstel voor een minimale inhoud voor de rapporten (ook opgenomen in de twee EKE globale rapporten) met oa een expliciete manier om het aftrekken van 0.1g/L te melden. Logo Labo Adres Expertise rapport minimale inhoud: PRO JUSTITIA 1. Aanvaarden van de opdracht: (een formule zoals) Ondergetekende, titel Voornaam Naam, directeur (bioloog...) van het Laboratorium voor Toxicologie van, verklaart te zijn aangesteld door : Naam, Procureur des Konings te Stad datum :. P.V. /notitiën nummer : systeem nummer : teneinde het alcoholgehalte te bepalen bij Naam, Voornaam heeft zich als volgt van zijn opdracht gekweten. 2. Beschrijving van het monster : Aantal + nr afname buisjes : Datum en uur van de feiten : Datum en uur van de bloedafname : Tijd tussen de feiten en de bloedafname : 3. Bijkomende inlichtingen (indien van toepassing) : (verklaring van betrokkene, bewaringsvoorwaarden, volume ) Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

22 4. Alcoholbepaling : De analyse werd uitgevoerd conform de wettelijke voorschriften (K.B. van 27 april 2007 verschenen in het Belgisch Staatsblad op 04/06/2007). Het resultaat is het gemiddelde van 2 metingen, waarvan het verschil conform is aan de regels van het K.B., verminderd met 0,10 g/l (ter correctie van de meetonzekerheid) : xx g/l 5. Schatting bloedalcohol op het ogenblik van de feiten : Het bloed werd afgenomen x uur yy minuten na de feiten. De terugrekening (uit te voeren als de alcoholbepaling 0,2 g/l) van het alcoholgehalte naar het uur van de feiten, uitgevoerd volgens de regels van het K.B. : er wordt teruggerekend voor een periode van maximum 6 uur (gemiddelde afbraaksnelheid 0,15 g/l bloed en per uur gedurende de eerste 4 uren, 0,10 g/l per uur tijdens de 2 volgende uren) : yy g/l 6. Indien van toepassing, schatting bloedalcohol rekening houdend met nadronk : zz g/l 7. Afsluitingsformule : Ik zweer mijn opdracht in eer en geweten, nauwgezet en eerlijk vervuld te hebben Dit verslag bevat x bladzijde(n). Plaats, datum, handtekening Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

23 4. RAPPORTEN Om de kwaliteit van elk laboratorium op een individuele manier weer te geven, zijn twee samenvattende protocollen van het geheel van de evalueerbare resultaten voor de z-scores en de u-scores met de limieten vastgesteld vanaf 2008 beschikbaar in de toolkit. Daarnaast krijgen de wettelijke experten via post ook een derde rapport met de u-scores volgens het KB Recapitulatief individueel rapport met z-scores beschikbaar in de toolkit Dit protocol toont het individueel resultaat, de groepsmediaan, de methode en de z-score. Deze laatste wordt in het vet gedrukt indien deze zich buiten de toegelaten limieten bevindt (± 3 SD). Onderaan het rapport wordt de globale P Z van het laboratorium vermeld zoals hoger beschreven. Het aantal laboratoria met een betere P Z wordt niet vermeld, maar kan afgeleid worden uit de grafiek die zich in het globaal rapport bevindt (zie paragraaf ) Recapitulatief individueel rapport met u-scores (WIV limieten) beschikbaar in de toolkit Voor elke parameter en elk geanalyseerd staal worden het individueel resultaat, de groepsmediaan, de methode en de u-score (%) vermeld. Dit laatste wordt in het vet gedrukt indien deze zich buiten de toegelaten limieten bevindt. De u-score vermeld in het individueel rapport werd berekend met de limieten van 25% tot 0.4g/L en van 15% voor alle hogere concentraties. Onderaan het rapport, wordt de globale P U van het laboratorium gegeven zoals hoger beschreven. Het aantal laboratoria met een betere P U werd niet vermeld maar kan afgeleid worden uit de grafiek die zich in het globaal rapport bevindt (zie paragraaf 3.2.1) Recapitulatief individueel rapport met u-scores (KB limieten) gestuurd via de post Voor de wettelijke experten werd een tweede rapport (op geel papier) opgesteld op basis van de vaste KB limieten (21.6% tot 0.40g/L, 9.5% tussen 0.41g/L en 0.69g/L, en 6.5% boven 0.70g/L). De resultaten werden ook in het vet gedrukt indien ze zich buiten de toegelaten limieten bevinden. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

24 5. Lijst van de erkende deskundigen, in het kader van de verkeersveiligheid, die hebben deelgenomen aan de externe kwaliteitsevaluatie en beschikken over een validatie dossier voor hun methode De onderstaande lijst van de laboratoria met erkende deskundigen is ook beschikbaar op de website van onze dienst op het volgende adres: n_26_06_09.pdf Laboratorium Laboratoire Adres Adresse Erkende experten Experts reconnus 1 ALGEMEEN STEDELIJK ZIEKENHUIS LABO KLINISCHE BIOLOGIE MERESTRAAT AALST Crombé,G. Winnock, F 2 CH REGIONAL - SITE DE BOUSSU LABORATOIRE BIOLOGIE CLINIQUE RUE DES CHAUFOURS BOUSSU Banse,V. 3 Labo Chemiphar LIEVEN BAUWENSSTRAAT BRUGGE ST- ANDRIES Cordonnier, J. 4 UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS BRUSSEL LABO VOOR KLINISCHE BIOLOGIE LAARBEEKLAAN BRUSSEL Maes, V. 5 CLINIQUES UNIVERSITAIRES SAINT- LUC LABO BIOLOGIE CLINIQUE / RIA AVENUE HIPPOCRATE 10 / BRUXELLES 6 MEDISCH LABO MEDINA BVBA HOOGVELD DENDERMONDE Wallemacq, P. Vanbinst,R. Bellemans, L. Verheyden, F. 7 LABORATORIUM VOOR MEDISCHE BIOLOGIE SCHOUTEERPARK DESTELBERGEN Iliano, L. Hoedt,R. 8 LABORATOIRE D ANALYSES MEDICALES JEAN JACQUES RISSELIN PLACE DE L HOTEL DE VILLE, FRASNES LEZ BUISSENAL ANVAING? Risselin, J.J. Roggeman, J 9 LABO VOOR TOXICOLOGIE PROF. DR. W. LAMBERT HARELBEKESTRAAT GENT Lambert, W. Van Peteghem UZ GENT LABORATORIUM KLINISCHE BIOLOGIE DE PINTELAAN GENT Verstraete, A. Hôpitaux Saint Joseph, Sainte Thérèse et IMRT- LABORATOIRE TOXICOLOGIE Rue de la Duchère GILLY Feront, J. 12 CENTRUM VOOR MEDISCHE ANALYSE 13 CABINET D'EXPERTISE JUDICIAIRES OUD-STRIJDERSLAAN HERENTALS Engelen, F. RUE PHOCAS LEJEUNE Vanescote, A Gillet ISNES R. 14 AZ GROENINGE - CAMPUS O.L.V. LABORATORIUM REEPKAAI KORTRIJK Martens, F Croes,K MEDISCH LABO BRUYLAND MEDITEST MEIWEG 1A 8500 KORTRIJK KU LEUVEN - LABO TOXICOLOGIE PROF. DR. J. TYTGAT CAMPUS GASTHUISBERG - O&N 2 - PB HERESTRAAT LEUVEN Bruyland,J. Bruyland,K. Tytgat,J. Goovaerts, J. Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25

25 17 18 CENTRE HOSPITALIER DE L ARDENNE LABORATOIRE DE BIOLOGIE CLINIQUE ET DE MEDECINE NUCLEAIRE HOPITAL UNIVERSITAIRE DU SART TILMAN LABO BIOLOGIE CLINIQUE - TOUR II LOCAL 54 AVENUE DE HOUFFALIZE LIBRAMONT Pairet, JV CAMPUS UNIVERSITAIRE B LIEGE 1 Charlier, C. 19 H. HARTZIEKENHUIS VZW LABORATORIUM KLINISCHE BIOLOGIE MECHELSESTRAAT LIER De Baets, G. 20 ALGEMEEN KLINISCH LABO BVBA LISPERSTEENWEG LIER Robyns, P. 21 LABORATOIRE RENAUX Dr BEAUTHIER J-P & PHARM. RENAUX I. RUE DES FORGERONS, MARCINELLE Beauthier, JP Renaux, I. 22 LABORATOIRE J. WOESTYN RUE DE LA STATION MOUSCRON Woestijn, J. 23 D. VAN WAES MEDISCH LABORATORIUM HOGE EXPRESS LEGEWEG SINT-ANDRIES BRUGGE Van Waes, D. Baert E. 24 LABORATOIRE LUC OLIVIER SPRL ANALYSES MEDICALES RUE LE MARAIS VILLERS-LE- BOUILLET Olivier, L. 25 U.I.A. LABORATORIUM KLINISCHE BIOLOGIE UNIVERSITEITSPLEIN WILRIJK Neels, H. 26 ALGEMEEN MEDISCH LABORATORIUM HOF TER BEKE TERBEKE HOFDREEF WILRIJK (ANTWERPEN) Uytterhoeven,M. 27 Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie Afd. Drugs en toxicologie Vilvoordsesteenweg BRUSSEL De Boeck, Gert Samijn, Nele Wille, Sarah Alcohol, jaarrapport Printdatum: /25