Externe kwaliteitsevaluatie. Alcoholbepaling in bloed 2007/2. Oktober

Transcriptie

1 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Afdeling Klinische Biologie Externe kwaliteitsevaluatie Alcoholbepaling in bloed 2007/2 Oktober Dit rapport mag uitsluitend worden gereproduceerd, gepubliceerd of gedistribueerd met toestemming van het WIV. 31/01/08 1/35

2 EXPERTENCOMITE ALCOHOLBEPALING IN BLOED WIV (secretariaat) tel: 02/ ; fax: 02/ ; Enquête coördinator: Dr N. Hamers: Tel: 02/ ; Statisticus: W. Coucke: tel:02/ ; C. Charlier tel: 04/ ; fax: 04/ ; c.charlier@chu.ulg.ac.be W. Lambert tel : 09/ ; fax: 09/ ; willy.lambert@ugent.be F. Martens tel: 056/ ; fax: 056/ ; frank.martens@azgroeninge.be H. Neels tel: 03/ ; fax: 03/ ; hugo.neels@zna.be E. Noël tel: 065/ ; fax: 065/ ; J. Tytgat tel: 016/ ; Jan.Tytgat@pharm.kuleuven.be V. Maes tel: 02/ ; fax: 02/ ; viviane.maes@uzbrussel.be M. Van Damme tel: 02/ ; fax: 02/ ; mvandamm@ulb.ac.be A. Verstraete tel: 09/ ; fax: 09/ ; alain.verstraete@ugent.be P. Wallemacq tel: 02/ ; fax: 02/ ; Wallemacq@lbcm.ucl.ac.be 31/01/08 2/35

3 INHOUDSTABEL 1. INLEIDING RESULTATEN... 5 Interne standaarden gebruikt voor de chromatografische methoden STATISTISCHE VERWERKING Evaluatie van de klassieke spreidingsparameters Aanvullende studie met betrekking tot de lineariteit ANALYSE VAN DE RESULTATEN A. Lineariteitsstudie op de gegevens A.1. Outliers A.2. Lack of fit A.3. Gewogen regressie en betrouwbaarheidsinterval A.3.1. Gewogen regressie op alle resultaten A.3.2. Bespreking per methode B. Bias en reproduceerbaarheid B.1. Bias B.2. Reproduceerbaarheid (d) C. Analyse van de resultaten van de case reports C.1. Staal E/ Antwoorden voor staal E/ C.2. Staal E/ Antwoorden voor staal E/ C.3. Staal E/ Antwoorden voor staal E/ C.4. Staal E/ Antwoorden voor staal E/ C.5. Staal E/ Antwoorden voor staal E/ C.6. Staal E/ C.7. Staal E/ Antwoorden voor staal E/ ALGEMEEN COMMENTAAR LIJST VAN DE ERKENDE JURIDISCHE EXPERTEN DIE DEELNEMEN AAN DE EXTERNE EVALUATIES /01/08 3/35

4 1. Inleiding Acht monsters werden bereid uitgaande van een plasmapool van humane oorsprong (met 25% fysiologisch water). De volgende ethanol concentraties werden aan deze stalen toegevoegd: Staal Nr Ethanol (g/l) Ethyleenglycol (g/l) E/7919 ± 3.0 E/7920 ± 4.0 E/7921 ± 2.0 E/7922 ± 1.0 E/7923 ± 0.5 ± 1.0 E/7924 geen ± 1.0 E/7925 ± 0.5 De stalen werden bereid op een wijze die ons de gelegenheid gaf om de lineariteit van alle methoden in een hoger concentratiegebied te evalueren dan tijdens de vorige enquêtes. De stalen 7923 en 7925 bevatten dezelfde ethanol concentratie om de juistheid (bias en reproduceerbaarheid) te testen. De stalen 7923 en 7924 bevatten ethyleenglycol om een mogelijk interferentie te checken. Vanaf de toepassing van het nieuwe KB van juni 2007 is de deelname aan de EKE verplicht voor alle juridische experten. Ter gelegenheid van deze enquête hebben wij voor elk staal een herberekening gevraagd aan de experten op basis van het analytisch resultaat en het eraan gekoppelde commentaar. 31/01/08 4/35

5 2. Resultaten Ethyl-alcohol (01880) g/l E/7919 METHOD Median SD CV No.labs 002 Direct Gas Chromatography - (capillary-column) % Direct Gas chromatography (packed-column) % Headspace chromatography (capillary-column ) % ADH- Abbott AxSym % ADH- Abbott TDx/ADx % ADH- Siemens- Advia ADH- Beckman % ADH- Dade (Emit) % ADH- Roche % ADH- Vitros % ADH - Dade Dimension % 11 Global results (all methods and all measuring systems) % 197 Ethyl-alcohol (01880) g/l E/7920 METHOD Median SD CV No.labs 002 Direct Gas Chromatography - (capillary-column) % Direct Gas chromatography (packed-column) % Headspace chromatography (capillary-column ) % ADH- Abbott AxSym % ADH- Abbott TDx/ADx % ADH- Siemens- Advia ADH- Beckman % ADH- Dade (Emit) % ADH- Roche % ADH- Vitros * 3.58* % ADH - Dade Dimension % 11 Global results (all methods and all measuring systems) % 198 *Voor de Vitros gebruikers die een verdunning ½ hebben uitgevoerd is de bekomen mediaanwaarde 3.73g/L (n=15, CV(6%) - diluent BSA(7%) en één labo: blanco plasma). Zonder verdunning is de bekomen mediaanwaarde 3.2g/L (n=6, CV(7%)). 4 laboratoria hebben geen antwoord doorgegeven. 31/01/08 5/35

6 Ethyl-alcohol (01880) g/l E/7921 METHOD Median SD CV No.labs 002 Direct Gas Chromatography - (capillary-column) % Direct Gas chromatography (packed-column) % Headspace chromatography (capillary-column ) % ADH- Abbott AxSym % ADH- Abbott TDx/ADx % ADH- Siemens- Advia ADH- Beckman % ADH- Dade (Emit) % ADH- Roche % ADH- Vitros % ADH - Dade Dimension % 11 Global results (all methods and all measuring systems) % 196 Ethyl-alcohol (01880) g/l E/7922 METHOD Median SD CV No.labs 002 Direct Gas Chromatography - (capillary-column) Direct Gas chromatography (packed-column) % Headspace chromatography (capillary-column ) % ADH- Abbott AxSym % ADH- Abbott TDx/ADx % ADH- Siemens- Advia ADH- Beckman % ADH- Dade (Emit) % ADH- Roche % ADH- Vitros % ADH - Dade Dimension % 11 Global results (all methods and all measuring systems) % /01/08 6/35

7 Ethyl-alcohol (01880) g/l E/7923 METHOD Median SD CV No.labs 001 Casier Delaunois (methode foutief ingegeven door labo) Direct Gas Chromatography - (capillary-column) % Direct Gas chromatography (packed-column) % Headspace chromatography (capillary-column ) % ADH- Abbott AxSym % ADH- Abbott TDx/ADx % ADH- Siemens- Advia ADH- Beckman % ADH- Dade (Emit) % ADH- Roche % ADH- Vitros % ADH - Dade Dimension % 11 Global results (all methods and all measuring systems) % 197 Het staal 7923 bevatte ook 1g/l ethyleenglycol. Ethyl-alcohol (01880) g/l E/7924 Het staal bevatte geen ethanol maar 1g/l ethyleenglycol. 31/01/08 7/35

8 Ethyl-alcohol (01880) g/l E/7925 METHOD Median SD CV No.labs 002 Direct Gas Chromatography - (capillary-column) % Direct Gas chromatography (packed-column) % Headspace chromatography (capillary-column ) % ADH- Abbott AxSym % ADH- Abbott TDx/ADx % ADH- Siemens- Advia ADH- Beckman % ADH- Dade (Emit) % ADH- Roche % ADH- Vitros % ADH - Dade Dimension % 11 Global results (all methods and all measuring systems) % /01/08 8/35

9 Interne standaarden gebruikt voor de chromatografische methoden Interne standaard N n-propanol(1-propanol, 1-hydroxypropaan, ethylcarbinol) 11 t-butanol (2-methyl-2-propanol, t-butylalcohol) 8 Isopropanol(2-propanol, 2-hydroxypropaan, dimethylcarbinol 5 acetonitrile 4 n-butanol(1-butanol, 1-hydroxybutaan, propylcarbinol) 3 2-butanon (ethyl methyl keton) 2 THF, tetrahydrofuraan, 1,4-epoxybutaan, tetramethyleen oxyde 1 31/01/08 9/35

10 3. Statistische verwerking Evaluatie van de klassieke spreidingsparameters De vergelijking van de resultaten gebeurde volgens een niet-parametrische methode, de methode van Tukey (J.W. Exploratory data analysis. Reading, M.A. : Addison- Wesley, 1977). Deze methode is beschreven in de brochure van Professor Albert en is beschikbaar op onze website via volgende link: (kies «brochures») In het globaal rapport wordt een reeks parameters, berekend volgens deze nietparametrische methode, opgenomen: de mediaan, de standaarddeviatie (SD) en de variatiecoëfficiënt (CV). Deze worden gegeven voor elke groep apart enerzijds en voor het geheel van de resultaten voor alle methoden (global results) anderzijds. Het individueel rapport bevat de volgende informatie: de mediaan, de standaarddeviatie (SD) en de variatiecoëfficiënt (CV) van uw methode met de afwijkingsindex (z) van uw resultaten in vergelijking met de mediaan van deze methode, evenals de grafische voorstelling van de positie van uw resultaat. de mediaan, de standaarddeviatie (SD) en de globale variatiecoëfficiënt (CV) met de afwijkingsindex (z) van uw resultaten in vergelijking met de mediaan van de globale resultaten, evenals de grafische voorstelling van de positie van uw resultaat. Berekening van z z = (R-M)/SD R : resultaat M : mediaan van de gebruikte methode SD : standaarddeviatie van de gebruikte methode Grafische voorstelling R (uw resultaat) O I M I O slecht twijfelachtig goed twijfelachtig slecht Aanvullende studie met betrekking tot de lineariteit Globaal rapport : een «lack of fit» test werd gemaakt alsook een gewogen lineaire regressie (zie hoofdstuk 4). Individueel rapport : voor elk laboratorium werd een regressierechte opgesteld. 31/01/08 10/35

11 4. Analyse van de resultaten A. Lineariteitsstudie op de gegevens De resultaten bekomen door de deelnemers werden vergeleken met de targetwaarden. De mediaan bekomen met alle resultaten van de chromatografische methoden tijdens deze enquête werd als targetwaarde gebruikt, respectievelijk per dalende orde: E/7920: 3.955g/L, E/7919: g/l, E/7921:1.96g/L, E/7922: 0.99g/L, E/7923: 0.49 g/l en E/7925: 0.49g/L. A.1. Outliers Het is belangrijk om de outliers op te sporen alvorens de evaluatie te maken. Er blijkt één gegeven af te wijken; de oorzaak bleek een staalverwisseling te zijn (labo151, stalen 7923 en 7924), om de analyse te kunnen uitvoeren werd dit verbeterd. Twee gecensureerde waarden (staal met de hoogste concentratie >3g/L) werden weggelaten. Gerapporteerde waarde Target waarde 31/01/08 11/35

12 A.2. Lack of fit Voor iedere methode werd een lack of fit test uitgevoerd. Deze test gaat na of de punten kunnen beschouwd worden als liggende op één lijn of niet. De P-waarden werden in de onderstaande tabel opgenomen, een significante P-waarde duidt erop dat de punten niet kunnen worden beschouwd als liggende op één lijn. P-waarde methode lack of fit 046 ADH- Roche Na verwijdering van het staal met g/l Headspace chromatography (capillary-column ) ADH - Dade Dimension Na verwijdering van het staal met g/l ADH- Vitros ADH- Abbott TDx/ADx ADH- Abbott AxSym Na verwijdering van het staal met g/l ADH- Dade (Emit) Direct Gas chromatography (packed-column) Direct Gas Chromatography - (capillarycolumn) ADH- Beckman Er blijken drie enzymatische methodes te zijn waarvoor de lineariteit niet is gegarandeerd: ADH-Roche(zoals tijdens de twee vorige enquêtes), ADH-Dade Dimension en ADH-Abbott Axsym. Het staal met de grootste concentratie (3.955 g/l) blijkt telkens te zorgen voor de afwijking van lineariteit. Bij het weglaten van het staal met de hoogste concentratie is de lack of fit echter niet meer significant voor de methoden Dimension en AxSym. Voor de Roche groep blijft de lack of fit significant, de power van de test is hoger dan voor de andere groepen want er zijn meer resultaten. 31/01/08 12/35

13 Indien de regressierechte wordt vergeleken met de rechte die de gemiddeldes per concentratie verbindt krijgen we de volgende grafiek voor Roche, Dimension en AxSym: De volle lijn geeft de regressierechte weer en de stippellijn verbindt de gemiddelden. We kunnen zien dat de afwijking van lineariteit zich vooral in één staal voordoet en niet voor alle laboratoria. Zoals duidelijk is op de grafieken, is de afwijking van lineariteit minimaal en analytisch van geen belang voor Roche (te relateren aan het grote aantal resultaten) en Dimension. De grotere afwijking voor de methode AxSym is waarschijnlijk gebonden aan het kleine aantal resultaten (n=5-2 laboratoria hebben een gecensureerde waarde doorgegeven (>3g/L), deze werd niet in rekening gebracht). ADH- Roche ADH - Dade Dimension Gerapporteerde waarde Gerapporteerde waarde Target waarde Target waarde 31/01/08 13/35

14 ADH- Abbott AxSym Gerapporteerde waarde Target waarde 31/01/08 14/35

15 A.3. Gewogen regressie en betrouwbaarheidsinterval Eerst wordt voor elk labo een gewogen lineaire regressierechte berekend, op basis van de stalen die ethanol bevatten. Met het negatieve staal werd geen rekening gehouden omwille van de aanwezigheid van gecensureerde waarden. Een regressierechte wordt door een intercept en helling gekarakteriseerd. De y as is wat in statistiek de afhankelijke variabele genoemd wordt (ttz de resultaten van de labo s) en de x as is de onafhankelijke variabele (ttz de target waarden). Een intercept dient echter met de grootste omzichtigheid te worden geïnterpreteerd als de gegevens van de onafhankelijke variabele geen 0-waarden bevatten. Het is in het algemeen zeer gevaarlijk om bij lineaire regressie uitspraken te doen over het gedrag van de afhankelijke variabele (=gerapporteerde waarde) voor een waarde van de onafhankelijke variabele (=consensus waarde) die buiten de range valt van de concentraties van stalen die zijn rondgestuurd. De stalen die in de analyse werden opgenomen varieren van 0.49 tot 4g/l. Om de intercept te kunnen interpreteren, hebben wij dezelfde oplossing gebruikt als tijdens de vorige enquête. Dit is gebeurd door van ieder punt 0.49 (de concentratie van het eerste evalueerbare punt) af te trekken. In deze studie dient de intercept geïnterpreteerd te worden als de verwachte gerapporteerde waarde bij het staal met de laagste concentratie, 0.49g/l. Bijgevolg wordt de 45 -lijn gekenmerkt door een lijn met intercept 0.49g/L en helling 1. 31/01/08 15/35

16 A.3.1. Gewogen regressie op alle resultaten De intercepten worden tegenover de hellingen in grafiek gezet en hun uiterste betrouwbaarheidsinterval (99.9 %) wordt berekend onder de vorm van een ellips voor alle resultaten en alle methoden. Dit gebeurt om de homogeniteit van de groep na te gaan en om de grootste outliers te identificeren. Hoe breder de spreiding van de resultaten, hoe breder de ellips. Hoe groter de intercept met de y as, hoe verder de ellips zich van de verticale as bevindt. Hoe hoger de helling, hoe verder het centrum van de ellips ten opzichte van de x as verschoven is. In de onderstaande grafiek blijken er zes punten te zijn die buiten de ellips en dus buiten de uiterste betrouwbaardeidslimieten vallen (99.9%). Er zijn zes laboratoria die voor ofwel de intercept ofwel de slope ofwel beide een extreme waarde hebben. slope Intercept Labo Methode 72 ADH- Abbott AxSym 96 Headspace chromatography (capillary-column ) 102 ADH- Roche 131 ADH- Roche 163 ADH- Abbott TDx/ADx 164 ADH- Roche 31/01/08 16/35

17 A.3.2. Bespreking per methode Voor elke methode hebben wij 2 verschillende grafieken opgesteld, enerzijds de gewone regressielijn (rechter grafiek) en anderzijds het betrouwbaarheidsinterval rond de helling en intercept (linker grafiek). Rechts staat een grafiek met alle gewogen regressielijnen voor elke methode. De zwarte lijn is de 45 -lijn. De donkerblauwe lijnen zijn de lijnen van alle laboratoria. Lichtblauwe lijnen zijn de lijnen van de labo's die als mogelijke outlier waren aangeduid (zie bij Abbott(TDx) met 1 outlier. Links worden de hellingen tegenover de intercepts voor ieder methode uitgeplot Zoals bij de globale resultaten, geldt bij de voorstelling van het betrouwbaarheidsinterval door middel van een ellips: - Hoe breder de spreiding van de resultaten, hoe breder de ellips. - Hoe groter het snijpunt met de y as (intercept) in de gewone grafiek (rechter grafiek) hoe meer het centrum van de ellips van zijn verticale as verschoven is. - Hoe groter de helling in de gewone grafiek (rechter grafiek), hoe meer het centrum van de ellips in de linkergrafiek ten opzichte van de x as verschoven is. - Hoe meer gegevens, hoe smaller de ellips voor een bepaalde dispersie Drie ellipsen werden per grafiek getekend: - zwarte ellips (met als centrum het punt 0.49,1): 95%-confidentie-ellips rond de theoretische 45 lijn. Elk punt dat buiten deze ellips valt verschilt significant van de 45 -lijn (P<0.05). Zestien gebruikers van Roche, 4 gebruikers van Vitros, één gebruiker van TDx, één gebruiker van Dade (Dimension) en één gebruiker van Headspace liggen buiten het betrouwbaarheidsinterval van de target waarden. - grote blauwe ellips: 95%-confidentie-ellips van de resultaten bekomen met één methode. Elk punt dat buiten deze ellips valt is een outlier tegenover zijn eigen groep (P<0.05). Zeven gebruikers van Roche, één gebruiker van Vitros, één gebruiker van TDx en één gebruiker van Headspace liggen buiten het betrouwbaarheidsinterval van hun groep. 31/01/08 17/35

18 Ideaal zouden, voor een bepaald aantal gegevens, deze twee ellipsen zo smal mogelijk moeten zijn (in dit geval is de methode precies) en samenvallen, wat betekent dat de methode nauwkeurig is. - de grijze bolletjes zijn de intercepten en hellingen voor ieder laboratorium. - het rode bolletje is de gemiddelde intercept en helling voor elke methode; - de lichtblauwe bolletjes zijn de intercepten en hellingen van de labo's die hierboven als mogelijke outlier werden aangeduid. - het zwarte kruis is het theoretisch punt van helling 1.0 en intercept 0.49g/L (45 lijn). - de kleine blauwe ellips (stippellijn): confidentie-ellips rond de gemiddelde intercept en helling (rode bolletje). Indien het punt (intercept 0.49; helling1) buiten deze ellips valt verschilt de gemiddelde regressierechte (rood bolletje) significant van de 45 -lijn (zwart kruisje). In dit geval zijn alle punten voor een bepaalde methode gebiased (manier om de nauwkeurigheid weer te geven). 31/01/08 18/35

19 De volgende resultaten worden vastgesteld : Voor elke methode wordt het aantal laboratoria (n) dat voorgesteld wordt in de grafieken weergegeven. Twee laboratoria hebben 2 reeksen resultaten doorgestuurd voor éénzelfde methode. Alleen de eerste reeks werd in rekening gebracht voor de analyse. Direct Gas Chromatography - (capillary-column) Slope Reported value Intercept Target value Voor directe capillaire gaschromatografie (n=7) valt het op hoe klein de confidentie-ellips is; dit is te verklaren door de zeer lage variatie tussen de verschillende regressierechtes. De punten liggen allemaal binnen de limieten van de eigen groep en er is geen significante bias. Let erop dat er één laboratorium is dat toch een vrij grote afwijking heeft op voor de twee stalen met de hoogste concentraties (labo164). Direct Gas chromatography (packed-column) Slope Reported value Intercept Target value Voor directe compacte gaschromatografie (n=11) blijkt er geen bias waar te nemen te zijn en alle punten liggen mooi binnen de limieten van hun eigen groep. Let erop dat er toch twee laboratoria (28 en 128) zijn waar voor de slope vrij groot is in vergelijking met de andere gebruikers. 31/01/08 19/35

20 Headspace chromatography (capillary-column ) Slope Reported value Intercept Target value Voor headspace gaschromatografie (n=17), is er geen bias tussen het gemiddelde en de 45 -lijn. Er ligt één punt (labo 96) buiten de beide ellipsen. Het is voornamelijk de lage intercept die ervoor zorgt dat dit punt een outlier is. ADH- Abbott AxSym Slope Reported value Intercept Target value Voor de gebruikers van Abbott Axsym (n=7) is er één punt (labo 72) dat buiten de limieten valt van zowel de totale groep als zijn eigen groep. Alle andere punten liggen netjes binnen de limieten en er is geen significante bias. 31/01/08 20/35

21 ADH- Abbott TDx/ADx Slope Reported value Intercept Target value De groep van de gebruikers van Abbott TDx/ADx (n=9) is minder homogeen. Er is één punt (labo 163) waar de slope en intercept lager vallen dan wat zou mogen (p=0.042). ADH- Beckman Slope Reported value Intercept Target value Voor Beckman (n=4) zijn de confidentie-ellipsen voor de populatie vrij breed o.a. door het vrij gering aantal gegevens, en kan er geen evidentie worden gevonden voor een eventueel significante bias ondanks het vrij grote verschil tussen het rode punt (gemiddelde van de intercepten en slopes) en het zwarte kruis (helling 1.0 en intercept 0.49). 31/01/08 21/35

22 ADH- Dade (Emit) Slope Reported value Intercept Target value Voor de gebruikers van Dade (Emit) (n=13), is er een grote variatie, maar de gemiddelde regressielijn ligt zeer dicht bij de 45 -lijn. Er is hier hoegenaamd geen sprake van bias. ADH- Roche Slope Reported value Intercept Target value Voor Roche (n=88), blijken er twee punten te zijn met een extreem lage en één met een extreem hoge intercept Verder liggen er een vijftal punten buiten de 95 -ellips; dit is echter niet dramatisch bij dit aantal gegevens. Er blijkt een significante bias te zijn, die zich vooral in de intercept laat gelden (P<0.0001). 31/01/08 22/35

23 ADH- Vitros Slope Reported value Intercept Target value Voor Vitros (n=25) is er een significante bias, waarbij zowel de slope als de intercept lager zijn dan bij de 45 -lijn (P<0.0001). Dit wijst op een significante neerwaartse bias. Er is één punt dat buiten de 95%-limieten valt van zijn eigen groep. We kunnen dit punt echter niet aanduiden als problematisch want het punt is niet significant verschillend van de 45 -lijn. Het verdelen van de gebruikers volgens het feit dat ze een verdunning hebben gemaakt of niet (n=21) levert mediaanwaarden van 3.73 g/l (diluent BSA7% - n=15) en van 3.20 g/l (geen verdunning n=6), de CV is respectievelijk 6% en 7% in de 2 subgroepen. ADH - Dade Dimension Slope Reported value Intercept Target value Voor Dade (Dimension) (n=11) is er geen significante bias. De variatie tussen de intercepten blijkt belangrijker te zijn dan de variatie tussen de slopes. 31/01/08 23/35

24 (Bl.24 verbeterd: globaal rapport alcohol 2007/2) B. Bias en reproduceerbaarheid De twee stalen met éénzelfde ethanol gehalte, verstuurd tijdens deze enquête, geven ons de gelegenheid om de bias en het verschil tussen twee resultaten zoals vermeld in het KB te evalueren voor de chromatografische methoden. Een analyse van de totale fout zal, zoals in 2006, voor alle methoden gebeuren in het jaarrapport. B.1. Bias De bias werd berekend met het gemiddelde van de resultaten doorgegeven voor de stalen E/7923 en E/7925 (targetwaarde 0.49 g/l). De bias is in percentage berekend en opgenomen in de onderstaande tabel. r= ( R 1 + r 2 ) / 2 (100 x r / target) = bias% 23% van de laboratoria hebben een te hoge bias volgens de eis van het KB. Acht laboratoria hebben een bias hoger dan 5% (nr 19, 40, 56, 96, 108, 114, 128 en 139). B.2. Reproduceerbaarheid (d) Voor de reproduceerbaarheid werd het aanvaardbaarheidscriterium van het KB betreffende het verschil tussen twee metingen opgenomen (8%). In de context van deze enquête, gegeven de aanwezigheid van ethyleenglycol en het feit dat de resultaten op twee verschillende stalen werden bekomen, kunnen wij besluiten dat een laboratorium, die aan de eisen van het KB voldoet, zeker ook zal voldoen in routine omstandigheden. De volgende berekening werd gemaakt: ((R 1 r 2 ) / r 2 ) X 100 = d R 1 = hoogste resultaat r 2 = laagste resultaat d = verschil in % tussen de twee metingen Zoals opgenomen in de onderstaande tabel, voldoen drie laboratoria niet aan het criterium van het KB, het betreft de laboratoria 14, 108 en 128 (de twee laatste hebben ook een te hoge bias). 31/01/08 24/35

25 TABEL MET BIAS EN VERSCHIL TUSSEN TWEE RESULTATEN VOOR DE CHROMATOGRAFISCHE METHODEN Labo nummer R 1 r 2 Bias(%) KB <5% d (%) KB <8% Directe capillaire 39 0,51 0,51 4,1 0,0 43 0,49 0,49 0,0 0,0 62 0,49 0,48-1,0 2, ,49 0,49 0,0 0, ,53 0,51 6,1 3, ,5 0,5 2,0 0, ,49 0,47-2,0 4,3 Directe compacte 24 0,51 0,5 3,1 2,0 28 0,49 0,46-3,1 6,5 38 0,48 0,48-2,0 0,0 40 0,53 0,5 5,1 6,0 42 0,51 0,5 3,1 2,0 73 0,49 0,47-2,0 4,3 77 0,51 0,48 1,0 6,3 97 0,49 0,49 0,0 0,0 98 0,47 0,47-4,1 0, ,51 0,48 1,0 6, ,59 0,51 12,2 15,7 Headspace 1 0,48 0,47-3,1 2,1 8 0,48 0,48-2,0 0,0 14 0,51 0,47 0,0 8,5 19 0,44 0,44-10,2 0,0 36 0,49 0,48-1,0 2,1 41 0,49 0,47-2,0 4,3 44 0,48 0,48-2,0 0,0 56 0,56 0,54 12,2 3,7 76 0,5 0,49 1,0 2,0 82 0,47 0,47-4,1 0,0 87 0,47 0,47-4,1 0,0 96 0,4 0,39-19,4 2, ,55 0,5 7,1 10, ,48 0,48-2,0 0, ,44 0,44-10,2 0, ,48 0,48-2,0 0, ,49 0,49 0,0 0,0 31/01/08 25/35

26 C. Analyse van de resultaten van de case reports C.1. Staal E/7919 Een ongeval gebeurt om 14u. Een bloedafname werd uitgevoerd om 16u. De bestuurder (man,80kg) verklaart om te bekomen van de emoties 3 Duvel te hebben gedronken rond 15u Rekening houdend met het analytische resultaat wordt aan de expert gevraagd om het alcoholgehalte te berekenen op het ogenblik van de feiten: 1) Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder 2) Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder Dit staal bevatte een mediane concentratie op het ogenblik van de analyse van 2.94 g/l. Voor de chromatografische methoden zijn de extreme warden : 2.22 en 3.52 g/l. Antwoorden voor staal E/7919 Advies van de experten Mediaan CV N Numerisch resultaat (g/l) (1) % 31 Numerisch resultaat (g/l) (2) % 31 Indien rekening wordt gehouden met een distributievolume van 0,7L/Kg. 1. Tijdscorrectie: 0.15x2= 0.30g/L. 2. Alcohol in 3 glazen Duvel: 3x330ml aan 8.5% ofwel 84.15x0.789=66.4g alcohol. 3. Alcoholconcentratie: 66.4/ (80x0.7)= 1.18g/L. Alcoholconcentratie op het ogenblik van de feiten: 1. Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder: = 1.96g/L (de resultaten gaan van 1.23 tot 3.2g/L) 2. Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder: = 3.14g/L (de resultaten gaan van 2.42 tot 3.34g/L) Commentaar De analytische extreme waarden 2.22 et 3.52 g/l werden door twee gebruikers van de Headspace methode bekomen. 31/01/08 26/35

27 C.2. Staal E/7920 Een ongeval gebeurt om 10u. Een bloedafname werd uitgevoerd om 10u30. Rekening houdend met het analytische resultaat wordt aan de expert gevraagd om het alcoholgehalte te berekenen op het ogenblik van de feiten: Dit staal bevatte een mediane concentratie op het ogenblik van de analyse van 3.90 g/l. Voor de chromatografische methoden zijn de extreme waarden 3.56 en 4.49g/L. Antwoorden voor staal E/7920 Advies van de experten Mediaan CV N Numerisch resultaat (g/l) % 31 Tijdscorrectie:0.15x30/60= 0.075g/L. Alcoholconcentratie op het ogenblik van de feiten: = 3.87g/L (de resultaten gaan van 3.54 tot 4.28g/L) Commentaar De analytische extreme waarden werden door gebruikers van de Vitros methode bekomen, respectievelijk 2.9g/L door een laboratorium dat geen verdunning maakt en dat dus een resultaat buiten het lineariteitsdomein doorgeeft en 4.58 g/l door een laboratorium dat een verdunning maakt met BSA 7% (dilutie fout?). Voor de chromatografische methoden, werden de extreme waarden bekomen met de Headspace, zelfde labo (56) als voor het vorige staal met het hoogste resultaat. 31/01/08 27/35

28 C.3. Staal E/7921 Een ongeval gebeurt om 14u. Een bloedafname werd uitgevoerd om 16u. De bestuurder (man,80kg) verklaart om te bekomen van de emoties 3 Duvel te hebben gedronken rond 14u30. Rekening houdend met het analytische resultaat wordt aan de expert gevraagd om het alcoholgehalte te berekenen op het ogenblik van de feiten: 1) Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder 2) Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder Dit staal bevatte een mediane concentratie op het ogenblik van de analyse van 1.98 g/l. Voor de chromatografische methoden zijn de extreme waarden: 1.79 en 2.18g/L. Antwoorden voor staal E/7921 Advies van de experten Mediaan CV N Numerisch resultaat (g/l) (1) % 31 Numerisch resultaat (g/l) (2) % 31 Indien rekening wordt gehouden met een distributievolume van 0,7L/Kg. 1. Tijdscorrectie: 0.15x2= 0.30g/L. 2. Alcohol in 3 glazen Duvel: 3x330ml aan 8.5% ofwel 84.15x0.789=66.4g alcohol. 3. Alcoholconcentratie: 66.4/ (80x0.7)= 1.18g/L. Alcoholconcentratie op het ogenblik van de feiten: 1. Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder: = 1.0g/L (de resultaten gaan van 0.83 tot 1.89g/L) 2. Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder: = 2.18g/L (de resultaten gaan van 1.48 tot 2.30/L) Commentaar De analytische extreme waarden werden door één gebruiker van de TDx methode (1.61g/L) en één gebruiker van Emit (2.27.g/L) bekomen. Voor de chromatografische methoden, werden de extreme waarden (1.79 en 2.18g/L) bekomen met de Headspace methode, het labo (56) vindt als voor de twee vorige stalen het hoogst resultaat. 31/01/08 28/35

29 C.4. Staal E/7922 Een ongeval gebeurt om 14u. Een bloedafname werd uitgevoerd om 14u30. De bestuuster (60Kg) verklaart 2 Jupiler te hebben gedronken 15 min. voor het ongeval. Rekening houdend met het analytische resultaat wordt aan de expert gevraagd om het alcoholgehalte te berekenen op het ogenblik van de feiten: 1) Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder 2) Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder Dit staal bevatte een mediane concentratie op het ogenblik van de analyse van 1.00 g/l. Voor de chromatografische methoden zijn de extreme waarden: 0.86 en 1.12g /L. Antwoorden voor staal E/7922 Advies van de experten Mediaan CV N Numerisch resultaat (g/l) (1) % 31 Numerisch resultaat (g/l) (2) % 31 Indien rekening wordt gehouden met een distributievolume van 0,6L/Kg. 1. Tijdscorrectie: 0.15x30/60= 0.075g/L. 2. Alcohol in 2 glazen de Jupiler: 2x250ml aan 5% ofwel 25x0.789=19.72g alcohol. 3. Alcoholconcentratie: 19.72/ (60x0.6)= 0.55g/L. 4. Alcoholemie op het ogenblik van de bloedafname : 0.55x45/60=0.41g/L 5. Alcoholemie op het ogenblik van de feiten: 0.55x15/60=0.14g/L Alcoholconcentratie op het ogenblik van de feiten: 1. Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder: = 0.705g/L (de resultaten gaan van 0.36 tot 0.98g/L) 2. Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder: = 0.975g/L (de resultaten gaan van 0.88 tot 1.08/L) Commentaar De analytische extreme waarden werden door één gebruiker van de Vitros methode (0.8g/L) en één gebruiker van de Headspace methode (1.12 g/l) bekomen. Voor de chromatografische methoden, werden de extreme waarden (0.86 en 1.12g/L) bekomen met de Headspace methode, het labo (56) net als voor de 3 vorige stalen het hoogst resultaat. 31/01/08 29/35

30 C.5. Staal E/7923 Een ongeval gebeurt om 14u. Een bloedafname werd uitgevoerd om 14u30. De bestuurster (60Kg) verklaart 1 Jupiler te hebben gedronken op het moment van het middagmaal (12u). Rekening houdend met het analytische resultaat wordt aan de expert gevraagd om het alcoholgehalte te berekenen op het ogenblik van de feiten: 3) Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder 4) Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder Dit staal bevatte een mediane concentratie op het ogenblik van de analyse van 0.50 g/l. Voor de chromatografische methoden zijn de extreme waarden: 0.39 en 0.59g /L. Antwoorden voor staal E/7923 Advies van de experten Mediaan CV N Numerisch resultaat (g/l) (1) % 31 Numerisch resultaat (g/l) (2) % 31 Indien rekening wordt gehouden met een distributievolume van 0,6L/Kg. 1. Tijdscorrectie: 0.15x1.5= 0.225g/L. 2. Alcohol in 1 glas Jupiler: 250ml aan 5% x0.789=9.86g alcohol. 3. Alcoholemie: 9.86/ (60x0.6)= 0.27g/L. 4. Alcoholemie op het ogenblik van de bloedafname : 0.27x30/60=0.135g/L Alcoholconcentratie op het ogenblik van de feiten: 1. Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder: = 0.490g/L (de resultaten gaan van 0.19 tot 0.58g/L) 2. Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder: = 0.625g/L (de resultaten gaan van 0.56 tot 0.72/L) Commentaar De analytische extreme waarden werden door gebruikers van Dade bekomen. Voor de chromatografische methoden, werd het resultaat 0.39g/L met een Headspace methode bekomen en het resultaat 0.59g/L met een direct compact methode. Voor de eerste optie van de casus, trekt een laboratorium van zijn analytisch resultaat (0.39g/L) de hoeveelheid alcohol gebonden aan de gedronken Jupiler 0.2g/L af, het finaal resultaat is 0.19g/L (<0.2g/L) dus beslist de expert geen herberekening te maken. Volgens het KB moet men 0.1g/L van het analytische resultaat aftrekken (schatting van de maximale onzekerheid) vooraleer een herberekening te maken. Zonder rekening te houden met het antwoord van dit laboratorium zijn de extreme resultaten 0.29 en 0.58g/L. 31/01/08 30/35

31 C.6. Staal E/7924 Een ongeval gebeurt om 11u. Een bloedafname werd uitgevoerd om 16u. Rekening houdend met het analytische resultaat wordt aan de expert gevraagd om het alcoholgehalte te berekenen op het ogenblik van de feiten: 1) Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder 2) Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder Dit staal bevatte geen ethanol (extreme waarden 0 en <0.2 g/l). Commentaar Geen herberekening gegeven dat de resultaten lager dan 0.2g/L liggen. Er is een consensus tussen alle experten. 31/01/08 31/35

32 C.7. Staal E/7925 Een ongeval gebeurt om 11u. Een bloedafname werd uitgevoerd om 12u30. De bestuurster (60Kg) verklaart 1 Jupiler te hebben gedronken op het moment van het middagmaal (12u). Rekening houdend met het analytische resultaat wordt aan de expert gevraagd om het alcoholgehalte te berekenen op het ogenblik van de feiten: 1) Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder 2) Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder Dit staal bevatte een mediane concentratie op het ogenblik van de analyse van 0.50 g/l. Voor de chromatografische methoden zijn de extreme waarden: 0.40 en 0.55g /L. Antwoorden voor staal E/7925 Advies van de experten Mediaan CV N Numerisch resultaat (g/l) (1) % 30 Numerisch resultaat (g/l) (2) % 31 Indien rekening wordt gehouden met een distributievolume van 0,6L/Kg. 1. Tijdscorrectie: 0.15x1.5= 0.225g/L. 2. Alcohol in 1 glas Jupiler: 250ml aan 5% x0.789=9.86g alcohol. 3. Alcoholemie: 9.86/ (60x0.6)= 0.27g/L. 4. Alcoholemie op het ogenblik van de bloedafname : 0.27x30/60=0.135g/L Alcoholconcentratie op het ogenblik van de feiten: 1. Rekening houdend met de verklaring van de bestuurder: = 0.490g/L (de resultaten gaan van 0.16 tot 0.58g/L) 2. Zonder rekening te houden met de verklaring van de bestuurder: = 0.625g/L (de resultaten gaan van 0.58 tot 0.73/L) Commentaar De analytische extreme waarden werden door gebruikers van Roche bekomen. Voor de chromatografische methoden, werden de extreme resultaten bekomen met een Headspace methode bekomen. Voor de eerste optie van de casus 7925 is de commentaar identiek als voor casus 7923, een laboratorium trekt van zijn analytisch resultaat (0.36g/L) de hoevelheid alcohol gebonden aan de gedronken Jupiler 0.2g/L af, het finaal resultaat is 0.16g/L (<0.2g/L) dus beslist de expert geen herberekening te maken. Volgens het KB moet men 0.1g/L van het analytische resultaat aftrekken (schatting van de maximale onzekerheid) vooraleer een herberekening te maken. Zonder rekening te houden met het antwoord van dit laboratorium zijn de extreme resultaten 0.29 en 0.58g/L. 31/01/08 32/35

33 Algemeen commentaar De lineariteit van de resultaten is in het algemeen goed. Eén methode heeft een negatieve bias, voor de stalen met de hoogste waarden bekomen de Vitros gebruikers een bias van - 10%. Deze bias is tweemaal lager voor de gebruikers die een verdunning maken en tweemaal hoger voor de groep die de verdunning niet maken (+/-20%). Een positieve bias is statistisch significant voor de gebruikers van Roche maar de afwijking tegenover de targetwaarde is zeer laag ( 2%). Deze bias valt op gezien het grote aantal resultaten voor deze groep maar heeft weinig analytisch belang des te meer daar de target waarde berekend werd met de resultaten van de chromatografische methoden. Bias en reproduceerbaarheid Tijdens deze enquête, hebben wij gecontroleerd of de laboratoria voldoen aan de eisen van het KB voor het staal met 0.49 g/l. Analytisch gemiddelde* Maximale bias** (g/l) 0,41-0,69 5% (targetwaarde 0,50 g/l) Gemiddelde*: gemiddelde van de twee resultaten in g/l Max bias**: maximum toegelaten bias van de methode Elk staal wordt in duplo geanalyseerd. Het verschil tussen de twee bepalingen moet beantwoorden aan de criteria vastgesteld in onderstaande tabel. Analytisch gemiddelde* Maximaal verschil** (g/l) 0,41 en hoger 8% Gemiddelde*: gemiddelde van de twee resultaten in g/l Max verschil**: maximum toegelaten verschil tussen de twee metingen Rekening: (max-min/min)*100 23% laboratoria hebben een te grote bias (>5%), twee deelnemers hebben problemen zowel voor de bias als de reproduceerbaarheid (108 en 128) voor het staal dichtbij de wettelijke grens van 0.5g/L. Met ethyleenglycol (1g/L) werd er geen interferentie opgemerkt tijdens deze enquêtes. Enkel 3 laboratoria hebben de aanwezigheid van ethyleenglycol gedetecteerd (+/- 1g/L) in de twee stalen 7923 en Een laboratorium vindt +/- 0.24g/L ethyleenglycol in een staal zonder interferende stof. Tenslotte vindt één laboratorium acetonsporen in twee stalen zonder interferende stof. Voor de case reports, is de hogere heterogeniteit tussen de antwoorden rekening houdend met de verklaring van de bestuurder gebonden aan rekenfouten (bvb. volume van 1 glas ipv 3) of gebonden aan de alcohol inhoud van een glas Duvel van 6 tot 9% en van een glas Jupiler van 5 tot 5.2%. Tot slot geeft één expert eenzelfde antwoord voor de twee opties (3.2 g/l) voor staal 7919 (labo 110). 31/01/08 33/35

34 5. LIJST VAN DE ERKENDE JURIDISCHE EXPERTEN DIE DEELNEMEN AAN DE EXTERNE EVALUATIES Zoals eerder vermeld zullen wij de lijst van de laboratoria met erkende experten naar de Parketten en de Procureurs Generaal doorsturen. Als u een erkend expert ben, en als u aan de EKE deelneemt en uw naam niet opgenomen werd in de onderstaande tabel, gelieve ons dringend te contacteren. n Laboratorium Adres Experten ALGEMEEN STEDELIJK ZIEKENHUIS LABO KLINISCHE BIOLOGIE MERESTRAAT AALST Crombé,J. ZNA KLINISCH LABO CAMPUS MIDDELHEIM LINDENDREEF ANTWERPEN Demedts,P. CH REGIONAL - SITE DE BOUSSU LABORATOIRE BIOLOGIE CLINIQUE RUE DES CHAUFOURS BOUSSU Banse,V. 4 Labo Chemiphar LIEVEN BAUWENSSTRAAT BRUGGE ST- ANDRIES Cordonnier, J. UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS BRUSSEL LABO VOOR KLINISCHE BIOLOGIE LAARBEEKLAAN BRUSSEL Maes, V. CLINIQUES UNIVERSITAIRES SAINT- LUC LABO BIOLOGIE CLINIQUE / RIA AVENUE HIPPOCRATE 10 / BRUXELLES 7 MEDISCH LABO MEDINA BVBA HOOGVELD DENDERMONDE Wallemacq, P. Vanbinst,R. Bellemans, L. Verheyden, F. LABORATORIUM VOOR MEDISCHE BIOLOGIE SCHOUTEERPARK DESTELBERGEN Iliano, L. Hoedt,R. LABORATOIRE D ANALYSES MEDICALES JEAN JACQUES RISSELIN PLACE DE L HOTEL DE VILLE, LABO VOOR TOXICOLOGIE PROF. DR. W. LAMBERT HARELBEKESTRAAT GENT UZ GENT LABORATORIUM FRASNES LEZ BUISSENAL ANVAING? Risselin, J.J. Roggeman, J Lambert, W. Van Peteghem KLINISCHE BIOLOGIE DE PINTELAAN GENT Verstraete, A. Hôpitaux Saint Joseph, Sainte Thérèse et IMRT- LABORATOIRE 14 CABINET D'EXPERTISE JUDICIAIRES RUE PHOCAS LEJEUNE ISNES TOXICOLOGIE Rue de la Duchère GILLY Feront, J. CENTRUM VOOR MEDISCHE Engelen, F. ANALYSE OUD-STRIJDERSLAAN HERENTALS Robrechts, J Vanescote, A Gillet R. AZ GROENINGE - CAMPUS O.L.V. Martens, F LABORATORIUM REEPKAAI KORTRIJK Croes,K. MEDISCH LABO BRUYLAND Bruyland,J. MEDITEST MEIWEG 1A 8500 KORTRIJK Bruyland,K. 31/01/08 34/35

35 17 KU LEUVEN - LABO TOXICOLOGIE PROF. DR. J. TYTGAT CAMPUS GASTHUISBERG - O&N 2 - PB HERESTRAAT LEUVEN Tytgat,J. Goovaerts, J. 18? Avenue des Héros Leuzois LEUZE-en- HAINAUT Willame, Ch. CENTRE HOSPITALIER DE L ARDENNE LABORATOIRE DE BIOLOGIE CLINIQUE ET DE MEDECINE NUCLEAIRE AVENUE DE HOUFFALIZE 6000 LIBRAMONT Pairet, JV HOPITAL UNIVERSITAIRE DU SART TILMAN LABO BIOLOGIE CLINIQUE - TOUR II LOCAL 54 CAMPUS UNIVERSITAIRE B LIEGE 1 Charlier, C. **Boxho, Ph Quiriny, J. **INSTITUT MEDICO LEGAL DR. JACQUELINE RAVACHE QUIRINY RUE DOS FANCHON LIEGE 2 H. HARTZIEKENHUIS VZW LABORATORIUM KLINISCHE BIOLOGIE MECHELSESTRAAT LIER De Baets, G. 23 ALGEMEEN KLINISCH LABO BVBA LISPERSTEENWEG LIER Robyns, P. Beauthier, JP Renaux, I. 24 LABORATOIRE RENAUX Dr BEAUTHIER J-P & PHARM. RENAUX I. RUE DES FORGERONS, MARCINELLE 25 LABORATOIRE J. WOESTYN RUE DE LA STATION MOUSCRON Woestijn, J. 26 D. VAN WAES MEDISCH LABORATORIUM HOGE EXPRESS LEGEWEG SINT-ANDRIES BRUGGE Van Waes, D LABORATOIRE LUC OLIVIER SPRL ANALYSES MEDICALES RUE LE MARAIS VILLERS-LE- BOUILLET Olivier, L. U.I.A. LABORATORIUM KLINISCHE BIOLOGIE UNIVERSITEITSPLEIN WILRIJK Neels, H. 29 ALGEMEEN MEDISCH LABORATORIUM HOF TER BEKE TERBEKE HOFDREEF WILRIJK (ANTWERPEN) Uytterhoeven,M. ** Dit laboratorium beschikt voor het ogenblik niet over een chromatogram en is niet ingeschreven voor de EKE (voert momenteel geen expertisen uit ) This report may not be reproduced, published nor distributed without prior consent from the WIV-ISP END 31/01/08 35/35