Integraal huisvestingsplan (IHP) voor de onderwijshuisvesting. Doetinchem april 2009

Transcriptie

1 Integraal huisvestingsplan (IHP) voor de onderwijshuisvesting Doetinchem april 2009

2 Inhoudsopgave Integraal Huisvestingsplan Preambule Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (IHP) Inleiding Aanleiding Doelstelling Integraal Huisvestingsplan Status én reikwijdte Integraal Huisvestingsplan Uitgangspunten Integraal Huisvestingsplan Totstandkoming Integraal Huisvestingsplan Beleidskader onderwijshuisvesting Onderwijskundige vernieuwingen Passend onderwijs Brede schoolvorming Leegstandsbeleid Dislocatiebeleid Maximale omvang scholen Huisvestingsbeleid oude gebouwen Doordecentralisatie onderwijshuisvesting Optimalisering binnenklimaat Veiligheid Overige aspecten onderwijshuisvesting Duurzaamheid en architectuur Prognoses bevolking en leerlingen Inleiding Bevolkingsontwikkeling Achterhoek Bevolkingsontwikkeling Doetinchem Bevolkingsontwikkeling versus prognoses Pronexus Gebied Gebied (Voortgezet) Speciaal Onderwijs Stand van zaken huidige situatie Ontwikkelingen onderwijshuisvesting speciaal onderwijs Voortgezet Onderwijs Stand van zaken huidige situatie Ontwikkelingen onderwijshuisvesting voortgezet onderwijs Bewegingsonderwijs Prioritering Financiën Colofon Bijlage: Beschrijving en ruimtebehoefteontwikkeling per school (PO) 4. Basisonderwijs Stand van zaken huidige situatie Gebied Gebied Gebied

3 Preambule Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (IHP) Er is een aantal redenen voor een actief onderwijshuisvestingsbeleid van de Gemeente Doetinchem: Onderwijshuisvesting is een wettelijke taak die door de Rijksoverheid is neergelegd bij de lokale overheden. De gemeenten hebben een wettelijke zorgplicht te voorzien in adequate huisvesting voor het primair, (voortgezet) speciaal en voortgezet onderwijs. Onderwijshuisvesting is een belangrijk instrument om het primaire proces van de scholen inzake de kwalificatie van jongeren in de leerplichtige leeftijd kwalitatief én kwantitatief te ondersteunen én te stimuleren. Onderwijshuisvesting is een belangrijk beleidsinstrument voor de maatschappelijke opgaven van Doetinchem daar waar het gaat om het stimuleren van ontwikkelingskansen van haar jonge inwoners. Onderwijshuisvesting is een belangrijk middel voor het aanbieden van integrale arrangementen voor onderwijs, zorg, welzijn, opvang, vrije tijdsbesteding e.d. Onderwijshuisvesting is een katalysator voor vormen van maatschappelijke participatie en sociale cohesie (zeker in de context van brede (school) voorzieningen en multifunctionele accommodaties) en een leven lang leren. Onderwijshuisvesting is een instrument voor het stimuleren van samenwerking en synergie tussen functies en voorzieningen. Onderwijshuisvesting versterkt de stedelijke ontwikkeling van Doetinchem door te voorzien in kwalitatief goede voorzieningen in iedere wijk (brede basisvoorziening, stedelijke voorzieningen voor voortgezet onderwijs). 3 Onderwijshuisvesting is een belangrijk instrument om te sturen op efficiency en effectiviteit met betrekking tot het gebruik van accommodaties en daarmee op het zorgvuldig omgaan met gemeenschapsgelden. Vanuit deze redenen is de volgende ambitie te formuleren voor het onderwijshuisvestingsbeleid van de gemeente Doetinchem. Het onderwijshuisvestingsbeleid van de gemeente Doetinchem moet: Zorgdragen voor goede kwantitatieve (passende huisvesting qua omvang) en kwalitatieve (het primaire proces ondersteunend) onderwijshuisvesting voor het basisonderwijs, speciaal (voortgezet) onderwijs en voortgezet onderwijs. Huisvestingsknelpunten in het basisonderwijs, speciaal (voortgezet) onderwijs en voortgezet onderwijs oplossen. De vraag naar en het aanbod van onderwijsaccommodaties effectief en efficiënt afstemmen rekening houdend met toekomstige leerlingenontwikkelingen (optimaal inzetten van de bestaande accommodaties - actief leegstandbeleid). Het inhoudelijke beleid van de schoolbesturen en scholen ondersteunen én mogelijk stimuleren (de huisvesting is een katalysator voor ontwikkeling). Het inhoudelijke beleid van de gemeente Doetinchem (o.a. daar waar het gaat om schooluitval, het behalen van startkwalificaties) ondersteunen én stimuleren. Slimme combinaties stimuleren van functies bijvoorbeeld in het kader van de brede schoolontwikkeling, passend onderwijs e.d. zodat de beoogde/gewenste inhoudelijke en organisatorische samenwerking optimaal geaccommodeerd wordt.

4 Vanuit deze ambitie worden de huisvestingstaken door de gemeente zo veel mogelijk beleidsrijk uitgevoerd. Doetinchem ziet onderwijshuisvesting als een belangrijke factor voor de kwaliteit van het onderwijs. Passende huisvesting (op basis van de geldende normeringen in de verordening onderwijshuisvesting) voor de kinderen in de leerplichtige leeftijd vormt een belangrijke randvoorwaarde voor het primaire proces van de scholen en daarmee de onderwijskwalificatie van leerlingen. Onderwijs in een goede ondersteunende en toekomstgerichte leer- en werkomgeving is een belangrijk uitgangspunt. De leeromgeving doet er toe! Vanuit die invalshoek investeert de gemeente in onderwijshuisvesting en daarmee in de kinderen en jongeren van Doetinchem. 4

5 1. Inleiding 1.1 Aanleiding In de gemeente Doetinchem is de laatste jaren fors geïnvesteerd in de onderwijshuisvesting. Onder andere is nieuwbouw gerealiseerd voor het VMBO, de basisschool het Timpaan in Wehl en het speciaal onderwijs de Isselborgh. Het Rietveld Lyceum is aangepast. Er wordt nieuwbouw en/of renovatie gerealiseerd voor het praktijkonderwijs en speciaal basisonderwijs. En in de wijk Oosseld wordt een nieuwe brede school gebouwd waarin twee basisscholen worden gehuisvest. Deze investeringen komen voort uit de wettelijke zorgplicht die de gemeente heeft voor de onderwijshuisvesting op grond van de Wet op het primair onderwijs, Wet op het voortgezet onderwijs en de Wet op de expertisecentra. De gemeente moet op basis van deze wettelijke taken voorzien in adequate en passende huisvesting. Dit betekent in algemene zin dat de gemeente de zorgplicht heeft om de bestaande onderwijshuisvesting in stand te houden (en hiervoor de kapitaallasten, verzekeringen en belastingen wat betreft het eigenaarsdeel en het groot onderhoud te betalen) en daar waar sprake is van groei van het aantal leerlingen te voorzien in uitbreiding. In de gemeente Doetinchem betekent dit een verantwoordelijkheid voor 5 VO-scholen (inclusief Prakticon), 2 SO-scholen (Mariëndael en de Isselborgh), 1 school voor sbao (SAM) en 24 PO-scholen. Deze 32 scholen zijn echter gehuisvest over meerdere locaties, een aantal scholen heeft een dislocatie of dependance. Daarnaast bestaat de voorziening van sbao bijvoorbeeld uit 4 locaties. Door de centrumfunctie van de gemeente Doetinchem zijn er veel onderwijsvoorzieningen met een sterke regiofunctie. Dit geldt vooral voor het voortgezet en speciaal onderwijs. Geconcludeerd kan worden dat mede vanuit de centrumfunctie er sprake is van een forse huisvestingsopgave vanuit de wettelijke zorgplicht voor de gemeente Doetinchem. 5 Ondanks deze investeringen vraagt de onderwijshuisvesting dan ook de komende jaren de nodige aandacht. In algemene zin is sprake van een ouder wordend scholenbestand met meerdere scholen met een leeftijd ouder dan 30 jaar. De komende jaren zullen hiervoor diverse investeringen noodzakelijk zijn voor het eventueel in stand houden van deze voorzieningen. De leeftijd en daarmee de kwaliteit van de diverse onderwijsgebouwen vragen de komende jaren een duidelijke gemeentelijke en schoolbestuurlijke visie hoe hier mee om te gaan. Renovatie van de bestaande gebouwen of voorzien in nieuwe huisvesting zijn vraagstukken die de komende periode voor diverse scholen moet worden beantwoord. Dergelijke vraagstukken doen zich o.a. voor in Noord Doetinchem en Overstegen, maar ook in Gaanderen. Daarnaast vraagt de uitbreiding van Doetinchem in Wijnbergen ook de nodige aandacht. Naast woningen dient voorzien te worden in onderwijsvoorzieningen. De omvang hiervan en de wijze waarop deze tot stand moeten komen, moeten worden bepaald. Zo zijn er meerdere huisvestingsvraagstukken die de komende jaren de onderwijshuisvesting wederom op de politiek-bestuurlijke agenda zullen plaatsen. Het goed in beeld krijgen van deze vraagstukken en het ontwikkelen van scenario s voor de toekomst vormen een belangrijke opgave de komende periode. Aan de scenario s is een indicatieve planning gekoppeld inclusief een financiële vertaling. Hierdoor ontstaat voor de schoolbesturen een perspectief op ontwikkeling c.q. realisatie. Het is echter zo dat het altijd aan de Gemeenteraad is definitieve beslissingen te nemen over de ontwikkeling en uitvoering van deze scenario s. De voorliggende

6 planning kan echter rekenen op draagvlak bij de gezamenlijke schoolbesturen. Om de toekomstige huisvestingsvraagstukken goed in beeld te krijgen, heeft de gemeente Doetinchem in 2008 besloten een integraal huisvestingsplan (IHP) op te stellen. Dit IHP richt zich op die voorzieningen waarvoor de gemeente de wettelijke zorgplicht heeft: basis- en speciaal basisonderwijs, speciaal (voortgezet) onderwijs en voortgezet onderwijs. In dit IHP moeten ook beleidsmatige ontwikkelingen betrokken worden met betrekking tot onder andere brede schoolontwikkeling, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, voor- en vroegschoolse educatie (VVE), buitenschoolse opvang en het gemeentelijke integrale accommodatiebeleid. De gemeente wil de onderwijshuisvesting ook meer inzetten als beleidsinstrument in het kader van brede schoolontwikkeling en de verbinding van onderwijs met aanvullende kindfuncties zoals kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, buitenschoolse opvang, dan wel de totstandkoming van multifunctionele accommodaties met diverse maatschappelijke functies. Deze ambitie is o.a. belegd in het accommodatiebeleid van de gemeente Doetinchem. Dit IHP richt zich primair op de onderwijshuisvesting. Voor een aantal gebieden worden echter voorstellen gedaan waarin ook andere maatschappelijke functies betrokken zijn. In de financiële vertaling van deze voorstellen zijn echter alleen de kosten van de onderwijshuisvesting betrokken. 1.2 Doelstelling Integraal Huisvestingsplan De gemeente Doetinchem heeft de ambitie een Integraal (Meerjaren) Huisvestingsplan voor het primair, speciaal en voortgezet onderwijs op te stellen, waarmee zij samen met de 6 schoolbesturen een duidelijk en transparant huisvestingsbeleid kunnen voeren. Het IHP dient zich te richten op een drietal aspecten: de capaciteitsplanning en toekomstige huisvestingsbehoefte (onderwijsruimten); de financiële en ruimtelijke aspecten hiervan, en; de kwalitatieve aspecten van de onderwijshuisvesting. 1.3 Status én reikwijdte Integraal Huisvestingsplan Door de toekomstige huisvestingsbehoefte scherper in beeld te brengen op basis van bevolkingsontwikkelingen kan een beter aanbod van onderwijsvoorzieningen worden gerealiseerd. Dit dient beter bij de demografische ontwikkelingen vooral wat betreft de ontwikkeling van de basisgeneratie en leerlingenaantallen aan te sluiten. Dit perspectief op de huisvestingsbehoefte is een richtinggevend beleidskader voor huisvestingsbeslissingen. Het IHP vormt een sturend ruimtelijk én financieel kader voor de onderwijshuisvesting. De jaarlijkse aanvragen in het kader van de onderwijshuisvesting zijn gerelateerd aan de in dit IHP geschetste beleidsmatige en getalsmatige (wat betreft leerlingenaantallen) ontwikkelingen. De diverse capaciteitsvragen blijven lopen via de besluitvorming van de verordening onderwijshuisvesting, echter met inachtneming van het voorliggende IHP. Het IHP vormt daarvoor het kader. Wanneer de toekomst in dit IHP goed is voorspeld, is daarmee een stuk zekerheid ontstaan voor zowel de gemeente Doetinchem als schoolbesturen voor de toekomstige onderwijshuisvesting. Zowel de gemeente als de schoolbesturen weten in beginsel waar ze aan toe zijn de komende jaren. De gemeente weet waar welke voorzieningen moeten worden gerealiseerd, de scholen weten

7 wanneer ze in aanmerking komen voor welke voorzieningen. De verordening onderwijshuisvesting van de gemeente vormt dan meer een zogenaamd fall back scenario voor die situaties waarin het IHP niet voorziet vanwege onvoorziene omstandigheden. Voorgesteld wordt het voorliggende IHP in overleg met de scholen te hanteren als richtinggevend beleidskader voor huisvestingsbeslissingen voor de komende periode. Het verdient aanbeveling het IHP in een uitvoeringsprogramma uit te werken in de vorm van een agenda voor de toekomst. 1.4 Uitgangspunten Integraal Huisvestingsplan Het IHP Doetinchem 2009 is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: Leerlingenprognoses en ruimtebehoefte 2008, Pronexus; Het IHP omvat de huisvesting van basis-, speciaal en voortgezet onderwijs (zorgplicht voor voldoende en adequate onderwijshuisvesting); Kinderopvang en peuterspeelzaalwerk maken geen onderdeel uit van het IHP (dat geldt ook voor andere maatschappelijke voorzieningen); De verordeningen huisvesting onderwijsvoorzieningen Doetinchem daar waar het gaat om de normatieve vaststelling van de ruimtebehoefte van de scholen. De werkzaamheden zijn uitgevoerd door Krijno van Vugt en Erika Roelofs van M3V adviespartners in samenwerking met Theo Gudden en Jolanda Ortsen van de gemeente Doetinchem. Ook hebben enkele overleggen plaatsgevonden met een speciaal voor het IHP ingestelde projectgroep, die bestond uit de volgende personen: Theo Gudden, gemeente Doetinchem; Jolanda Ortsen, gemeente Doetinchem; Dinand Buursink, brede schoolnetwerk; Harma Scholtens, schoolbestuur Gelder Veste; Peter op t Veld, Rietveld Lyceum; Frank de Vries, schoolbestuur SOTOG; Tom Ikink, schoolbestuur IJsselgraaf. 1.5 Totstandkoming Integraal Huisvestingsplan Voor de opstelling van het IHP hebben informatieverzameling (door middel van vragenlijsten), deskresearch, werkbijeenkomsten met het onderwijsveld en bilaterale overleggen met scholen/schoolbesturen en de gemeente Doetinchem plaatsgevonden. Deze gesprekken zijn begin 2009 afgerond. Op basis van de informatieverzameling en de informatie uit de overleggen is het IHP opgesteld. 7

8 2. Beleidskader onderwijshuisvesting Naast het formele beleidskader voor de onderwijshuisvesting, dat wordt gevormd door de Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Doetinchem is in het kader van de opstelling van dit IHP met gemeentelijke vertegenwoordigers en het onderwijsveld ook gesproken over diverse beleidsmatige aspecten en uitgangspunten met betrekking tot het onderwijs en de onderwijshuisvesting. De opvattingen over diverse vraagstukken is gepeild en besproken en de samenvattende resultaten worden in deze paragraaf beschreven. Het geheel aan uitgangspunten is het gezamenlijke beleidskader voor de onderwijshuisvesting in de gemeente Doetinchem. Belangrijk uitgangspunt is dat de voorzieningenstructuur onderwijs niet alleen een ruimtelijk vraagstuk is, maar dat er een sterke koppeling wordt gelegd met diverse beleidsmatige ontwikkelingen. In dit verband zijn onder andere te noemen: a. de vorming van brede basisvoorzieningen per wijk waarbij gestreefd wordt naar integrale en multifunctionele voorzieningen voor 0 tot 12 jaar (combinatie van kindfuncties); b. de ontwikkeling van vormen van buitenschoolse opvang (BSO) die naast sport-, cultuur- en welzijnsvoorzieningen ook plaats moeten kunnen vinden binnen de onderwijsgebouwen; c. de invoering van op termijn van passend onderwijs waarbij het appèl op thuisnabij onderwijs voor kinderen met specifieke zorgbehoeften wellicht zal toenemen. De gemeente Doetinchem heeft de ambitie om de onderwijshuisvesting zowel in projecten van nieuwbouw, aanpassing en/of uitbreiding naast het voorzien in passende huisvesting ook meer in te zetten als middel om diverse beleidsmatige ontwikkelingen te stimuleren, waaronder de vorming van brede basisvoorzieningen (eventueel aangevuld met complementaire maatschappelijke en commerciële functies). De gemeente streeft ernaar de onderwijshuisvesting ook in te zetten als instrument dat bijdraagt aan de versterking van de sociaal maatschappelijke structuur van een wijk. Naast de primaire functie van het schoolgebouw zal ook nadrukkelijk betrokken worden de betekenis van de voorzieningen voor de wijk en haar bewoners. Het gaat hier om de maatschappelijke betekenis van onderwijsgebouwen. Toekomstige huisvestingsinvesteringen zullen zoveel als mogelijk in deze beleidsmatige context worden geplaatst. Van belang hierin is dat sprake is van flexibele onderwijsgebouwen om groei en krimp flexibel te kunnen opvangen. Dit geldt niet alleen voor de onderwijsfuncties maar ook voor de overige kindfuncties (KDO, PSZ). De nadrukkelijke koppeling tussen de huisvesting en het gemeentelijke en schoolbestuurlijk beleid heeft ook een relatie met het leegstandsbeleid. Wanneer in bepaalde wijken sprake is van structurele leegstand in de onderwijshuisvesting wordt onderzocht of deze leegstand ingezet kan worden voor aanvullende maatschappelijke voorzieningen voor 0 tot 12 jaar (KDO, PSZ, BSO, mogelijk vanuit één organisatorisch context). 8

9 Met in achtneming van bovenstaande uitgangspunten zal het beleid onderwijshuisvesting in de gemeente Doetinchem in de toekomst worden gekenmerkt door de volgende aspecten (de opsomming is geen prioritering): a. differentiatie van de leer- en werkomgeving als gevolg van onderwijskundige vernieuwingen en de realisatie hiervan in de context van ingrijpend onderhoud en renovatie of (vervangende) nieuwbouw; b. de vorming van brede scholen en/of multifunctionele accommodaties; iedere wijk een basisvoorziening voor 0 12 jaar; c. een actief leegstandsbeleid binnen de geografische logische voedingsgebieden in Doetinchem; d. geen beleid met betrekking tot maximering van het aantal dislocaties maar streven naar zo weinig mogelijke dislocaties, dit is echter geen bevoegdheid van de gemeente maar autonoom schoolbestuurlijk beleid; e. geen beleid met betrekking tot de maximale omvang van scholen; dit is autonoom schoolbestuurlijk beleid; f. uitbreiding van de voorzieningenstructuur voor het basisonderwijs in Wijnbergen (voor de bestaande wijken is geen sprake van witte vlekken; de spreiding van voorzieningen is goed; g. het (technisch en functioneel) schouwen van onderwijsgebouwen ouder dan 40 jaar ten behoeve van de afweging handhaven of vervangende nieuwbouw; h. het in samenwerking met de GGD volgen van het landelijk beleid betreffende het optimaliseren van het binnenklimaat van scholen; i. het in beeld brengen van de verkeersveiligheid en fysieke en sociale veiligheid van de diverse scholen t.b.v. de ontwikkeling 9 van infrastructurele en beleidsmatige maatregelen. Het project veilige school wordt voortgezet en uitgebreid.; j. in de context van landelijke ontwikkelingen verder overleg over en onderzoek naar doordecentralisatie. In onderstaande wordt hier verder op ingegaan. 2.1 Onderwijskundige vernieuwingen Het primair, speciaal en voortgezet onderwijs in Nederland is onderwijskundig in ontwikkeling. Steeds meer scholen streven naar een meer geïndividualiseerd onderwijssysteem waarin rekening wordt gehouden met ontwikkelingsniveaus en waarbij wordt uitgegaan van de individuele ontwikkelingsmogelijkheden en behoeften van leerlingen. Hoewel het overgrote deel van de basisscholen nog georganiseerd is op basis van een jaarklassensysteem (leerlingen van dezelfde leeftijdsklasse zijn bij elkaar gegroepeerd, behoudens de onderbouwen van meerdere scholen en enkele traditionele vernieuwingsscholen), streven ook de scholen in Doetinchem naar verdergaande differentiatie in het onderwijsconcept en de leer- en werkomgeving. Aanleidingen hiervoor zijn de toename van zelfstandig werken en het werken in kleinere groepen, de invoering van passend onderwijs en de zorg voor buitenschoolse opvang. In algemeen zijn onderwijsgebouwen niet optimaal ingericht voor het gedifferentieerder leren en werken 1. Het actuele gebouwenbestand biedt veelal geen tot weinig mogelijkheden om een omslag te maken naar een meer geïndividualiseerd 1 Daarmee wijkt Doetinchem overigens niet af van het algemene beeld in Nederland.

10 onderwijssysteem. Er is onvoldoende ruimte voor individueel werken en werken in kleine groepjes, waardoor deze activiteiten plaatsvinden in de groepsruimten en/of op de gangen. De activiteiten die een rustige en storingsarme omgeving vragen worden dan gesitueerd in een omgeving die ook gebruikt wordt voor diverse verkeersbewegingen. Wanneer al sprake is van meer geïndividualiseerd werken, gebeurt dit dan ook nog overwegend in de eigen groep. Naast onderwijskundige en organisatorische overwegingen komt dit mede voort uit de gebouwelijke situatie van de scholen, die voor het overgrote deel nog gebaseerd is op een klassikaal systeem met overwegend groepsruimten en gangen. Het huisvestingsbeleid ondersteunt de totstandkoming van gedifferentieerde(re) leer- en werkomgevingen Verzoeken hiervoor worden door de schoolbesturen/scholen onderwijskundig onderbouwd De onderwijskundige aanpassingen vinden plaats als onderdeel van groot onderhoud en/of renovatie of vervangende nieuwbouw 2.2 Passend onderwijs In het kader van de onderwijskundige ontwikkelingen is ook gesproken over de mogelijke gevolgen van passend onderwijs. Passend onderwijs betekent dat vanaf 2011 ieder schoolbestuur de verantwoordelijkheid heeft een passend onderwijszorgarrangement aan te bieden aan iedere leerling die zich bij een school van dat schoolbestuur aanmeldt of bij een school van dat bestuur is ingeschreven. Als een school een bepaald arrangement niet zelf in huis heeft, moet het bestuur van die school in samenwerking met besturen die het arrangement wel kunnen aanbieden, zorgen dat de leerling dit onderwijsarrangement aangeboden krijgt, met een gemotiveerde doorverwijzing. Vanuit de situatie dat er sprake is van 10 onderwijskundige, pedagogische en organisatorische verschillen tussen scholen en daarmee de mogelijkheden om voor iedere leerling die zich aanmeldt een passend aanbod aan te bieden, is samenwerking tussen scholen van groot belang. Dit is een grote verandering ten opzichte van de huidige situatie. Daar waar nu de ouders op zoek moeten gaan naar passend onderwijs, zullen in de toekomst de scholen moeten zorgen voor een passend aanbod. Bovenstaande verandering betekent dat de scholen in Doetinchem nieuwe concepten moeten ontwikkelen waarbij sprake is van thuisnabij onderwijs, variatie en flexibiliteit, één loket situaties (bijvoorbeeld voor geïntegreerd indicatiestelling voor onderwijs en zorg), opvullen van hiaten in de onderwijs- en zorgstructuur, verdergaande bundeling van kennis, personeel en middelen, doorlopende leerlijnen, afstemming met externen en versterking van de positie van ouders. Het verdient aanbeveling om naast de inhoudelijke en organisatorische aspecten van passend onderwijs ook de onderwijshuisvesting te betrekken. Passend onderwijs kan immers (ook) gezien worden als een onderwijskundige vernieuwing met ruimtelijke consequenties. De onderwijskundige aanpassingen voor passend onderwijs vinden plaats als onderdeel van groot onderhoud en/of renovatie of vervangende nieuwbouw 2.3 Brede schoolvorming De Doetinchemse schoolbesturen ondersteunen de totstandkoming van brede schoolconcepten en/of multifunctionele accommodaties. Samenwerking met andere maatschappelijke instellingen op het gebied van cultuur, sport, welzijn, kinderopvang, buitenschoolse opvang e.d. wordt als een positieve ontwikkeling gezien om te komen tot integraal aanbod aan activiteiten dat

11 aansluit bij de behoeften van de leerlingen en hun ouders en/of verzorgers. In het gemeentelijk accommodatiebeleid wordt in dit verband gesproken over de realisering van basisvoorzieningen per wijk. Hierin is sprake van samenwerking tussen basisonderwijs met kinderopvangorganisaties om op die wijze een aanbod voor 0 tot en met 12 jaar te realiseren waarbij door toevoeging van sporten/of culturele instellingen er accenten toegevoegd kunnen worden aan het profiel van de school of waardoor de ontwikkelingsmogelijkheden en kansen van kinderen worden vergroot. De brede schoolvorming krijgt (tot nu toe) niet op grote schaal een ruimtelijke uitwerking door gecombineerde gebouwconcepten waarin meerdere functies zijn ondergebracht (behoudens de voorzieningen in Dichteren en Oosseld). Voor het overige is grotendeels sprake van netwerken van voorzieningen behoudens een aantal situaties waarin als gevolg van leegstand aanvullende functies zijn ondergebracht (o.a. peuterspeelzaal, kinderopvang). Belangrijk beleidsmatig uitgangspunt in de ontwikkeling van brede scholen is dat aanvullende (kind)functies vanuit beleidsmatige overwegingen een permanente positie dienen te hebben in de gezamenlijke voorziening. Wanneer de scholen groeien in leerlingenaantallen, kan het niet zo zijn dat de niet-onderwijsfuncties moeten verdwijnen als er een ruimtebehoefte is vanuit het onderwijs en deze opeisbaar is vanuit het te voeren leegstandsbeleid. Hoewel de schoolbesturen de brede schoolvorming in beginsel ondersteunen, plaatsen zij een kritische kanttekening daar waar het gaat om de aanvullende exploitatiekosten die het gevolg zijn van het inwonen in bredere voorzieningen. De ervaring leert dat brede scholen, MFA s leiden tot extra kosten in het beheer en de 11 exploitatie waarvoor de scholen geen vergoeding krijgen vanuit het ministerie van OC&W. Aanvragen onderwijshuisvesting voor brede schoolvorming worden in behandeling genomen wanneer deze het gemeentelijk brede schoolbeleid ondersteunen (en ook leiden tot een brede inzet van de voorziening voor maatschappelijke activiteiten) De aanpassingen vinden plaats als onderdeel van groot onderhoud en/of renovatie of vervangende nieuwbouw Bij structurele leegstand wordt het gebruik van onderwijsruimten door KDO en PSZ verbonden aan het onttrekken van deze ruimten aan de onderwijsbestemming zodat deze ruimten niet meer meedoen in de vaststelling van de ruimtebehoefte). Dit biedt de mogelijkheid deze ruimten (permanent) kostendekkend te verhuren aan andere partijen. De gemeente Doetinchem heeft de ambitie om de onderwijshuisvesting zowel in projecten van nieuwbouw, aanpassing/renovatie en/of uitbreiding - nadrukkelijker in te zetten als middel om brede scholen en/of MFA s te stimuleren (inclusief mogelijke combinaties met maatschappelijke en commerciële functies). Toekomstige huisvestingsinvesteringen zullen ook in deze beleidsmatige context, inclusief de onderwijskundige vernieuwingen worden geplaatst. Het is van belang dat in deze ontwikkeling sprake is van flexibele onderwijsgebouwen waar meerdere denominaties en richtingen gebruik van (kunnen) maken om groei en krimp flexibel te kunnen opvangen. Dit geldt niet alleen voor de onderwijsfuncties maar ook voor de overige kindfuncties (KDO, PSZ).

12 Voorgesteld wordt dat toekomstige huisvestingsinvesteringen in het primair onderwijs zoveel mogelijk plaatsvinden wanneer sprake is van bredere basisvoorzieningen, waarin participeren het basisonderwijs en zo mogelijk kinderdagopvang, buitenschoolse opvang en peuterspeelzaalwerk. Bovenstaande betekent niet dat er geen solitaire voorzieningen meer gerealiseerd kunnen worden. Dit is echter altijd eerst een uitkomst na het onderzoeken van de mogelijkheden en haalbaarheid van bredere basisvoorzieningen. 2.4 Leegstandsbeleid De gemeente Doetinchem voert een actief leegstandsbeleid. Op dit moment is er een goede samenwerking tussen de scholen en gemeente en worden de capaciteitsproblemen in goed overleg op de meest optimale manier opgelost. De scholen en gemeente onderschrijven de algemene beleidslijn de bestaande permanente capaciteit optimaal in te zetten, alvorens nieuwe voorzieningen te treffen. Omdat de scholen en de gemeente veel waarde hechten aan thuis nabij onderwijs heeft de gemeente uitgesproken dat de leegstand in de wijkgebonden scholen ook dient te worden opgelost in het voedingsgebied van de school. Bij de invulling van het leegstandsbeleid worden de volgende onderdelen betrokken in de afweging of de leegstand wel of niet wordt ingezet (dit kan ook gezien worden als een zekere fasering): a. afstoten/verplaatsen noodlokalen wanneer behoefte van de school past in permanente capaciteit (afgeschreven noodlokalen: technisch en financieel); b. leegstand vullen in voedingsgebied (van de wijkgebonden scholen); c. leegstand vullen binnen hetzelfde schoolbestuur; d. leegstand inzetten voor onderwijskundige ontwikkelingen binnen de school (realisering van onderwijskundige ruimten) wanneer sprake is van structurele leegstand en er geen andere huisvestingsbehoefte is van andere scholen in de nabijheid; e. andere (maatschappelijke) functies toevoegen door middel van medegebruik dan wel verhuringen. Deze functies kunnen zijn het PSZ, KDO, zorg- en welzijnfuncties e.d.; f. afstoten leegstand ofwel het buiten gebruik stellen van de leegstand. Bij punt d wordt opgemerkt dat bij het inzetten van de leegstand voor onderwijskundige vernieuwingen het van belang is elke afzonderlijke situatie te bezien in relatie tot de normering in de verordening onderwijshuisvesting. Voorkomen moet worden dat door aanpassing van de leegstand er op korte of middellange termijn een aanvullende ruimtebehoefte ontstaat. De inzet van leegstand voor onderwijskundige vernieuwing moet gemotiveerd plaatsvinden op basis van een visie op het onderwijs en een vertaling hiervan in de ruimtebehoefte van de betreffende school. Ook is het van belang naar de multifunctionaliteit van deze ruimten te kijken voor de inzet ten behoeve van sociaal-cultureel werk, zorg en/of kinderopvang buitenschoolse opvang - buiten de onderwijstijd. 12

13 Wanneer sprake is van het gebruik van onderwijsruimten door maatschappelijke functies (dan wel anderen) zal sprake zijn van een kostendekkende huur. Deze huurvergoeding kent de volgende componenten: a. materiële exploitatie; b. verzekeringen en belastingen; c. dagelijks en planmatig onderhoud, en; d. kapitaallasten huisvesting. Anderzijds is er ook begrip voor de situatie dat unielocaties niet altijd haalbaar zijn vanwege beperkingen in de bestaande onderwijshuisvesting of vanwege de omvang van de scholen (wanneer de scholen te groot worden, kan het wenselijk zijn meerdere locaties te hebben). Ook moeten er mogelijkheden blijven om nieuwe dislocaties te realiseren in situaties dat de stichtingsnorm voor een zelfstandige voorziening niet haalbaar is (o.a. in de situatie van Wijnbergen). Afhankelijk van de gekozen constructie van het gebruik van de leegstand vindt verrekening van de huur plaats met de gemeente en/of het schoolbestuur. Bovenstaande dient verder uitgewerkt te worden tussen de gemeenten en de schoolbesturen. Hierbij dient ook betrokken te worden dat wanneer aanvullende maatschappelijke voorzieningen gebruik maken van onderwijsvoorzieningen deze ruimten (structureel) onttrokken worden aan het onderwijs ter voorkoming dat deze voorzieningen als eerste weer het gebouw moeten verlaten. De gemeente voert een actief leegstandsbeleid. Het optimaal inzetten van de bestaande huisvesting gaat voor het toevoegen van nieuwe voorzieningen (tenzij sprake is van uitbreidingsgebieden en vervangende nieuwbouw). 2.5 Dislocatiebeleid De scholen wensen zoveel mogelijk op één locatie gehuisvest te zijn en zo min mogelijk dislocaties te hebben. Dit is een schoolbestuurlijke afweging en beslissing. De gemeente heeft geen bevoegdheden in deze. Onderwijskundig en organisatorisch is het minder gewenst meerdere locaties te hebben. 13 Wanneer meerdere locaties in beeld zijn, streven de gemeente Doetinchem en de schoolbesturen naar maximering van aantal locaties vanuit onderwijskundige en organisatorische overwegingen. Het streven is maximaal 2 locaties (waarvan één hoofd- en één dislocatie) met een maximale afstand van 2 kilometer. Belangrijk aspect bij dislocaties is de omvang van de voorziening. Bij voorkeur wordt gestreefd naar een voorziening waar minimaal twee groepen kunnen worden gehuisvest en in de optimale situatie een volledige school voor de (combinatie)groepen 1 tot en met 8 met voldoende aanvullende ruimten. In de dagelijkse praktijk zal dit niet altijd haalbaar zijn. Soms is tijdelijk één aanvullende groepsruimte nodig. De school kan hierin dan de overweging maken elders gehuisvest te worden of dat zij dit intern weten op te vangen (organisatorisch en ruimtelijk). Voorgesteld wordt om in het huisvestingsbeleid te streven naar minimalisering van het aantal dislocaties. Wanneer sprake is van dislocaties wordt uitgegaan van een minimale omvang van 2 groepen.

14 2.6 Maximale omvang scholen Er zijn op zowel landelijk als lokaal niveau geen vastgelegde normen voor de omvang van basisscholen. Daar waar het gaat om de omvang is het echter belangrijk dat sprake is van een omvang die onderwijskundig en organisatorisch verantwoord is en leidt tot een evenwichtige opbouw van de totale school. Hiermee wordt bedoeld dat het aantal leerlingen in de groepen en onder-, midden- en bovenbouwen vergelijkbaar van omvang is en er geen sprake is van enorme golven in de leerlingenopbouw. Het betreft hier echter autonoom schoolbestuurlijk beleid. Gemeentelijk dan wel gezamenlijk schoolbestuurlijk beleid met betrekking tot de maximale omvang van basisscholen wordt niet wenselijk geacht. In die zin betekent dit dat het huisvestingsbeleid volgend is en dat wanneer er schommelingen zijn in leerlingenaantallen er een ruimtebehoefte kan ontstaan waarin de gemeente dient te voorzien (dan geldt wat beschreven is bij het leegstandsbeleid). Voor het speciaal onderwijs geldt aanvullend dat er geen sprake kan zijn van het maximeren van de omvang van de school. De schoolbesturen voor speciaal onderwijs zijn verplicht alle leerlingen met een CVI-indicatie voor die vorm van speciaal onderwijs aan te nemen i.c. te plaatsen. Het schoolbestuur heeft wel de mogelijkheid om gegeven de woonplaats van de leerlingen te komen tot een evenwichtige spreiding van de leerlingen over de hoofd- en nevenvestigingen, waarbij echter het beleidsmatig uitgangspunt blijft gelden dat sprake is van thuisnabij onderwijs. Voorgesteld wordt geen gezamenlijk beleid te voeren over de omvang van scholen; dit is autonoom schoolbestuurlijk beleid dan wel een onmogelijkheid vanuit wet- en regelgeving (speciaal onderwijs). 2.7 Huisvestingsbeleid oude gebouwen (optimaal gebouwenbestand) Vanuit de wettelijke verantwoordelijkheden investeren schoolbesturen en gemeenten in de onderwijsgebouwen. Dit leidt er toe dat de gebouwen langer in stand kunnen worden gehouden. Deze tussentijdse investeringen van schoolbesturen en gemeente zorgen ervoor dat de economische eigenaar (de gemeente) veelal na 40 jaar niet over hoeft te gaan tot vervanging, terwijl een gebouw dan wel grotendeels financieel is afgeschreven (en nog voor een geringe boekwaarde aanwezig is binnen de gemeentelijke huishouding). Vanuit financieel perspectief zou vervanging aan de orde zijn, vanuit de technische staat van onderhoud veelal niet. Hoewel dit eigen is aan de wet- en regelgeving zien de schoolbesturen graag een proactief beleid van de gemeente voor de gebouwen van 40 jaar en ouder daar waar het gaat om de afweging afstoten (en vervangende nieuwbouw) versus het handhaven. Om dit scherper in beeld te krijgen zou bij schoolgebouwen die financieel (nagenoeg) zijn afgeschreven een stappenplan gevolgd kunnen worden, bestaande uit: 1. een technische en functionele schouw: onafhankelijk onderzoek over de technische en functionele staat van het gebouw. Bij deze schouw wordt ook het meerjaren onderhoudsplan van de school betrokken; 2. investeringsconsequenties in beeld brengen van handhaven versus vervangende nieuwbouw, ook rekening houdend met het meerjaren onderhoudsplan van de school; 3. besluitvorming over het wel of niet investeren in het gebouw (komen de kosten van de aanpassing dicht in de buurt van vervangende nieuwbouw, etc.). 14

15 4. uitvoering besluitvorming: vervangende nieuwbouw of renovatie. Uitkomsten van deze procedure kunnen zijn: a. de gemeente voert wettelijke taak uit en zorgt voor renovatie van de schil (technische en functionele aanpassing); b. gekozen wordt voor een renovatie met een kwaliteitsimpuls zodat het gebouw wordt aangepast aan de eisen van de tijd (technische en functionele aanpassing); c. vervangende nieuwbouw. Enkele gebouwen zijn in de loop der jaren al aangepast en gerenoveerd. Voorgesteld wordt bovenstaand stappenplan in volgorde van ouderdom van de schoolgebouwen uit te voeren. 2.8 Doordecentralisatie onderwijshuisvesting De gemeente Doetinchem is integraal verantwoordelijk voor de onderwijshuisvesting van het basisonderwijs, het speciaal (voortgezet) onderwijs en voortgezet onderwijs. Zij voert datgene uit dat wettelijk is vastgelegd in de WPO, WEC en WVO. In die zin wijkt de gemeente niet af van de verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zoals vastgelegd in de wetgeving. Het VO is in gesprek met de gemeente over de mogelijkheden van doordecentralisatie (modellen en randvoorwaarden). Bestuurlijk is er vanuit de gemeente geen aanleiding om de onderwijshuisvesting van het PO en (V)SO te doordecentraliseren. Voorgesteld om met de schoolbesturen van het VO het gesprek voort te zetten en voor het PO en (V)SO de ontwikkelingen en advisering vanuit het Rijk te volgen. 2.9 Optimalisering binnenklimaat Op 15 februari 2008 heeft het kabinet de kabinetsvisie binnenmilieu basisscholen gepresenteerd. Het kabinet wil samen met schoolbesturen en gemeenten het binnenmilieu op basisscholen verbeteren. In dit kader zal de GGD de komende 5 jaar alle basisscholen met natuurlijke ventilatie bezoeken. Daarnaast stelt OCenW alle scholen eenmalig geld beschikbaar voor bijvoorbeeld aanschaf van buitenzonwering of kleine bouwkundige ingrepen. Het gaat hierbij om 13 miljoen voor alle basisscholen in Nederland. Binnen 15 jaar moeten alle schoolgebouwen voldoen aan de eisen voor nieuwbouw. Uitgangspunt hierbij is dat bij het treffen van maatregelen aangesloten wordt bij natuurlijke aanpassingsmomenten (energiebesparingsmaatregelen, renovatie, aanpassingen en groot onderhoud) die gemeenten en schoolbesturen hebben opgenomen in gezamenlijke plannen. Hoewel er geen sprake is van een gemeentelijk taak wordt voorgesteld deze lijn ook in Doetinchem te volgen. De uitkomsten van de onderzoeken van de GGD dienen afgestemd te worden op de planning van de te verwachten grootschalige aanpassingen en renovatie van de onderwijsgebouwen in de gemeente Doetinchem. Daarnaast kunnen andere criteria gehanteerd worden ten behoeve van de planning van de GGD. Te denken is bijvoorbeeld het naar voren halen van scholen waarvan bekend is dat er al problemen zijn met betrekking tot het binnenklimaat. Daarnaast kan ook overwogen worden in het voortgezet onderwijs een vergelijkbaar onderzoek uit te voeren naar het binnenklimaat. 15

16 Afhankelijk van de uitkomsten van de bezoeken van de GGD zal nadere afstemming plaatsvinden met de meerjaren onderhoudsplanning en de aanvragen in het kader van de onderwijshuisvesting Veiligheid Het aspect veiligheid heeft betrekking op de verkeersveiligheid en de fysieke en sociale veiligheid (vandalisme) in en rondom scholen. De verkeersveiligheid is een complex vraagstuk. Vaak hebben scholen te kampen met verkeersonveilige situaties, vooral tijdens het brengen en halen van kinderen. Het oplossen van de problematiek is niet eenvoudig. In het kader van dit IHP is geen verder onderzoek gedaan naar de precieze verkeerssituatie bij de diverse scholen om van daaruit te komen tot oplossingen waarbij te denken is aan een combinatie van infrastructurele en beleidsmatige maatregelen. Geadviseerd wordt om bij scholen waar de verkeerssituatie leidt tot onveilige situaties (volgens opgave van de scholen c.q. schoolbesturen) gericht onderzoek te doen naar de oorzaken en mogelijke oplossingen. Soms zijn dit infrastructurele oplossingen, soms zal dit specifiek schoolbeleid vragen waarin het gaat om het maken en naleven van afspraken met ouders. Naast de verkeersveiligheid vraagt ook de fysieke en sociale veiligheid aandacht. In enkele gevallen is sprake van vandalisme dat het gevoel van onveiligheid raakt. In sommige situaties kan het vandalisme opgelost worden door het plaatsen van hekwerken zodat buiten schooltijden geen gebruik kan worden gemaakt van de speelterreinen van de scholen. Maar wanneer in meerdere situaties wordt besloten tot het omheinen van de scholen, komt de 16 ambitie om ook buiten schooltijd kinderen gebruik te laten maken van deze ruimten onder druk te staan Overige aspecten onderwijshuisvesting - Spreidingsbeleid De scholen en de gemeente vinden dat ieder kind in de eigen woonomgeving onderwijs moet kunnen volgen. Dit betekent dat er wijkgebonden onderwijs ontstaat. Er is sprake van een goede spreiding van onderwijsvoorzieningen in Doetinchem. Ook in de kleine kernen (Wehl, Nieuw Wehl, Gaanderen en IJzevoorde) zijn voldoende onderwijsvoorzieningen. Op dit onderdeel is geen aanvullend beleid nodig (behoudens Wijnbergen). - Aannamebeleid Doetinchem kent een tweetal scholen met een sterk aannamebeleid op basis van denominatie, namelijk De Wijngaard en De Wilhelminaschool. Beide scholen hebben een gemeentebrede functie (ze zijn in beginsel geen wijkscholen). Dit geldt in beginsel ook voor de traditionele vernieuwingsscholen zoals De Kleine Prins en De Pas. Het aannamebeleid is hier gebaseerd op de keuze voor traditioneel vernieuwingsonderwijs. Naast deze specifieke scholen kan in algemene zin gesteld worden dat de overige scholen een sterke wijkfunctie hebben. Het aannamebeleid wordt hier vooral bepaald door de zorgmogelijkheden van de school (maximaal aantal zorg- en risicoleerlingen). 2 Deze ambitie wordt genoemd in het speelbeleid van de gemeente Doetinchem. De schoolbesturen en de gemeente geven aan dat zij in het kader van deze ambitie verder met elkaar willen overleggen over de verdeling van de verantwoordelijkheden.

17 Op dit moment is er geen draagvlak voor gezamenlijk aannamebeleid. Zo is er bij een aantal scholen sprake van oververtegenwoordiging of ondervertegenwoordiging in de deelname van allochtone leerlingen aan het onderwijs ten opzichte van de wijksamenstelling. Deze onevenwichtige en, wat de gemeente betreft, ongewenste spreiding is een belangrijk onderwerp in het lokale onderwijsbeleid. Het huisvestingsbeleid kan een van de instrumenten zijn deze onevenwichtigheid op te heffen. - Het Doetinchems Onderwijshuis Doetinchem heeft een sterke centrumfunctie op het gebied van het onderwijs. Diverse reguliere instellingen voor primair, voortgezet en speciaal onderwijs zijn aanwezig inclusief de bestuurlijke diensten (bestuurs- en stafbureaus). In het kader van de verdere ontwikkeling van het speciaal onderwijs groeit ook de centrumfunctie daar waar het gaat om de ontwikkeling van expertise in het begeleiden van specifieke onderwijsvragen. Voor het speciaal onderwijs (RECclusters III en IV) is Doetinchem ook de locatie voor het regionale expertisecentrum en de dienst ambulante begeleiding. Een aantal schoolbesturen heeft te kennen gegeven knelpunten te kennen in de huisvesting van de ondersteunende diensten. Dit betreft enerzijds knelpunten in de huisvesting van het bestuurs- en stafbureau, anderzijds de verdere ontwikkeling van het expertisecentrum (waartoe de ambulante dienst onderdeel van uitmaakt). De betrokken scholen hebben de ambitie uitgesproken om in de gespreide en daardoor versnipperde huisvesting van diverse ondersteunende diensten een kwaliteitsslag te maken door wellicht een gezamenlijke huisvesting te realiseren waarbij sprake is van eigen ruimten voor de stafachtige functies en gemeenschappelijke 17 ruimten voor alle betrokken instellingen. Te denken is in dit verband aan gemeenschappelijke vergader- en overlegruimten, flexibele werkplekken, catering, instructieruimten e.d. Door de realisering van een gezamenlijk Doetinchems Onderwijshuis kan het profiel van Doetinchem als centrumgemeente op het gebied van onderwijs versterkt worden. Hoewel er geen formele verantwoordelijkheid is van de gemeente voor de huisvesting van de ondersteunende of secundaire functies van de onderwijsvoorzieningen, is het aan te bevelen te onderzoeken in hoeverre er: a. belangstelling is van meerdere onderwijsvoorzieningen en/of - organisaties voor een dergelijk gezamenlijk en integraal concept, en; b. of er wellicht (op termijn) vrijkomende voorzieningen komen die (mede) deze gezamenlijke ambitie kan accommoderen Duurzaamheid en architectuur De gemeente Doetinchem streeft op diverse terreinen naar toekomstgerichte en duurzame oplossingen. De onderwijshuisvesting is een belangrijk instrument om aan de duurzaamheiddoelstellingen bij te dragen. Daar waar sprake is van (vervangende) nieuwbouw of renovatie en/of uitbreiding vinden duurzame oplossingen plaats met betrekking tot materiaalkeuzes, installaties en ontwerp. Toetsing van bouwplannen vindt ook op dit aspect plaats. In de preambule is al gesteld dat onderwijshuisvesting een belangrijke bijdrage kan leveren aan de stedenbouwkundige ontwikkeling van Doetinchem. De gemeente streeft ernaar om naast functionaliteit en betekenis van de onderwijsgebouwen voor de directe omgeving ook binnen de financiële kaders te komen tot bijzondere architectuur van haar onderwijsgebouwen. Door goede functionele onderwijsgebouwen met betekenis voor de wijk en met een bijzondere architectuur worden goede garanties gecreëerd voor nieuwe identiteitsverschaffers in een wijk of stad.

18 3. Prognoses bevolking en leerlingen 3.1 Inleiding Om een goed beeld te krijgen van het meerjarenperspectief van de onderwijshuisvesting in een IHP is het belangrijk om inzicht te hebben in de demografische ontwikkelingen in de gemeente Doetinchem en omgeving. De ontwikkeling van de bevolking heeft immers consequenties voor de gemeente en het onderwijs. In dit hoofdstuk wordt de ontwikkeling van de bevolking in zowel de Achterhoek als in de gemeente Doetinchem in beeld gebracht. De prognoses zijn afkomstig van het Planbureau voor de leefomgeving en Pronexus. 3.2 Bevolkingsontwikkeling Achterhoek Net zoals andere regio s die - ten opzichte van de Randstad - een perifere ligging hebben, heeft ook de Achterhoek een dalende bevolkingsomvang. In de periode neemt de bevolkingsomvang in de Achterhoek met circa 3 procent af (van circa in 2009 naar inwoners in 2019). Deze ontwikkelingen zijn ook in de Achterhoek waar te nemen. Uit de tabel blijkt dat de groep 0-19 jaar in de periode met 16 procent afneemt (een afname van circa personen). De groep jaar daalt met circa 5 procent (een afname van circa personen) en de verwachting is dat de groep 65- plussers in de periode met ruim 20 procent stijgt (een toename van ongeveer personen). Kortom de daling van de bevolking gaat gepaard met een vergrijzing. Voor het opstellen van een IHP is het interessant om een beeld te krijgen van de ontwikkeling van de schoolgaande leerlingen. Daarom wordt hieronder verder ingezoomd op de bevolkingsontwikkeling van de leeftijdsgroepen 0-4, 5-9, en Figuur: bevolkingsontwikkeling Achterhoek (x1000) Een dalende bevolkingsomvang gaat veelal gepaard met een stijging van het aandeel ouderen in de bevolkingssamenstelling (vergrijzing) en een daling van het aantal jongeren (ontgroening). Bevolkingsontwikkeling Achterhoek Totaal

19 Uit de figuur blijkt dat in de periode het aantal 0-4 jarigen in de Achterhoek afneemt van naar circa Het aantal 5-9 jarigen daalt in dezelfde periode van naar en het aantal jarigen neemt af van naar Tot slot daalt het aantal jarigen in de periode van naar Figuur: bevolkingsontwikkeling gemeente Doetinchem (x1000) Aangezien veel van de leerlingen van het voortgezet onderwijs in Doetinchem afkomstig is uit de regio, zal de daling van het aantal jarigen ook gevolgen hebben voor het aantal leerlingen in het VO in Doetinchem. 3.3 Bevolkingsontwikkeling Doetinchem Evenals in de gehele regio, zal ook in de gemeente Doetinchem de bevolking afnemen. Bevolkingsontwikkeling gemeente Doetinchem Totaal Bovenstaande tabel geeft weer dat in de periode de totale bevolking in de gemeente Doetinchem afneemt met circa 3,5 procent, van inwoners in 2009 naar circa inwoners in Tevens blijkt uit de tabel dat de vergrijzing en de ontgroening toeneemt. Wanneer wordt gekeken naar de groepen in de schoolgaande leeftijd dan blijkt dat de groep 0-4 jaar in de periode afneemt van naar Een afname van 17 procent. De groep 5-9 jarigen daalt in deze periode van naar 2.500, een daling van 30 procent. Het aantal jarigen daalt van naar kinderen en het aantal jarigen blijft in de periode nagenoeg gelijk. 3.4 Bevolkingsontwikkeling versus prognoses Pronexus Uit de bovenstaande paragrafen blijkt de verwachting dat de bevolking van de gemeente Doetinchem en van de Achterhoek de komende jaren afneemt. Deze bevolkingsontwikkeling heeft gevolgen voor het onderwijs. Het reservoir aan potentiële leerlingen neemt immers af. Om inzicht te krijgen in de gevolgen van de bevolkingsontwikkeling op het aantal leerlingen, heeft 19

20 Pronexus een leerlingenprognose opgesteld. De basis van de leerlingenprognose wordt gevormd door de basisgeneratie. - Ontwikkeling basisgeneratie volgens Pronexus De basisgeneratie voor het primair onderwijs bestaat uit alle 4 tot en met 11 jarigen plus 30 procent van de 12-jarigen. De basisgeneratie voor het voortgezet onderwijs bestaat uit 70 procent van de 12- jarigen en alle 13 tot en met 18 jarigen. De prognose van Pronexus komt voort uit demografische ontwikkelingen in het verleden en de aannames over trends hierin. De kern van de prognose wordt gevormd door de zogenaamde cohortberekening. Gebaseerd op het doorschuiven van (1-jaars) groepen kinderen en (1-jaars) groepen vrouwen wordt na aanname van leeftijdsspecifieke vruchtbaarheidscijfers een prognose van de basisgeneratie berekend. Dit doorschuiven wordt uitgedrukt in mutatiefactoren die worden gecorrigeerd voor wijzigingen in de woningvoorraad(migratie) en woningbouwplanning. In de hierna volgende grafiek is de ontwikkeling van de basisgeneratie voor het primair- en voortgezet onderwijs in de gemeente Doetinchem weergegeven. Opgemerkt dient te worden dat de prognose van Pronexus uitgaat van een minder snelle afname van de bevolking dan de prognose van het Planbureau voor de leefomgeving. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat Pronexus de verandering in de woningvoorraad (migratie en woningbouwplanning) meeneemt in de prognose. Het Planbureau voor de leefomgeving neemt deze mutatiefactoren niet mee. In de bovenstaande figuur is te zien dat volgens de prognose van Pronexus het aantal 4-12 jarigen in Doetinchem de komende jaren licht groeit. In 2020 zijn er kinderen in de leeftijd 4-12 jarigen. Na 2020 daalt de basisgeneratie 4-12 jaar geleidelijk. Het aantal jarigen groeit naar leerlingen in Na 2017 is een daling te zien. De groei van de basisgeneraties wordt verklaard door de uitbreiding van de wijk Dichteren en de nieuwbouwwijk Wijnbergen. Aangezien het VO in Doetinchem ook veel leerlingen uit de regio krijgt waar de ontgroening en vergrijzing sterker voor doen dan in Doetinchem zet de daling van de basisgeneratie jaar eerder in dan de daling van de basisgeneratie voor het primair onderwijs. 20

21 4. Basisonderwijs 4.1 Stand van zaken huidige situatie - Ontwikkeling ruimtebehoefte Op basis van de leerlingenprognoses in hoofdstuk 3 is door Pronexus 3 een berekening opgesteld van de ruimtebehoefte. Die ruimtebehoefte is door Pronexus uitgedrukt in het aantal groepen per school (zie onderstaande grafiek). De eerste piek in 2012 wordt veroorzaakt door de ontwikkeling van Dichteren. De tweede piek in 2019 wordt veroorzaakt vanuit de ontwikkeling van Wijnbergen. Na deze twee pieken neemt de ruimtebehoefte voor het basisonderwijs af door o.a. de vergrijzing en ontgroening. De gemeente Doetinchem rekent reeds, zoals voorgesteld door de VNG, met aantal m² BVO. In het vervolg van het IHP spreken we dus niet meer over groepen, maar over m² BVO. Redenen voor deze vereenvoudiging van de ruimtebehoefteberekening is het creëren van meer mogelijkheden tot maatwerk, waarbij een toenemende ruimtebehoefte niet altijd vertaald hoeft te worden in extra groepsruimten maar ook anders ingevuld kan worden bijvoorbeeld door de realisering van kleine overlegruimten, werkplekken e.d. Hoewel de berekening reeds heeft plaatsgevonden op basis van de wijzigingen van de VNG dient de verordening van de gemeente Doetinchem op dit onderdeel nog te worden aangepast en vastgesteld. In deze grafiek is een golfbeweging te zien. Zoals in hoofdstuk 3 al is aangegeven is dit te verklaren door de leerlingenontwikkelingen van de nieuwbouwwijken Dichteren en Wijnbergen. Pronexus neemt deze woningbouw- en leerlingenontwikkelingen namelijk mee in de prognoses en de ruimtebehoefte. 3 Pronexus is een bureau dat voor veel gemeenten onder andere leerlingenprognoses opstelt. Zij is hiertoe door de VNG gecertificeerd. Pronexus baseert de prognoses o.a. op basis van leerlingenontwikkelingen in het verleden, ervaringsgetallen, aantallen kinderen en vruchtbare vrouwen, ontwikkelingen in de wijken en woningbouwontwikkelingen indeling voedingsgebieden De ruimtebehoefte die is weergegeven in de grafiek is de totale ruimtebehoefte in de gemeente Doetinchem. Dit betekent niet dat alle scholen op deze manier groeien of krimpen, het verschilt vanzelfsprekend per gebied. Om deze ontwikkeling en daarmee de toekomstige ruimtebehoefte - scherper in beeld te krijgen, is voor de opstelling van het IHP de gemeente Doetinchem verdeeld in 5 gebieden. Dit betreft gebieden die in algemene zin ook te typeren zijn als gebieden waarbinnen leerlingenstromen zich begeven.

22 Het primair onderwijs kent veel wijkvoorzieningen (wijkscholen), waarbij het overgrote deel van de leerlingen uit de directe omgeving van de school komt. Deze voedingsgebieden hebben veelal fysieke grenzen waaronder onder andere drukke verkeerswegen, de Oude IJssel met weinig oversteekmogelijkheden, spoorlijnen. Uitgaande van de voedingsgebieden van de wijkscholen is de plaats Doetinchem in een drietal gebieden ingedeeld zoals hiernaast is weergegeven. Bij de gemeente Doetinchem behoren ook de dorpen IJzevoorde, Wehl, Nieuw Wehl en Gaanderen (gebied 4 en 5). Hier zijn ook onderwijsvoorzieningen voor het basisonderwijs. Deze gebieden worden afzonderlijk behandeld. Kijkend naar de huidige situering van het basisonderwijs in de gemeente Doetinchem dan kan geconcludeerd worden dat er geen sprake is van witte vlekken. Er is sprake van een goede spreiding en bereikbaarheid van het basisonderwijs in de gemeente Doetinchem. Binnen deze ruimtelijke indeling wordt, wanneer sprake is van huisvestingsvraagstukken in het basisonderwijs, gezocht naar mogelijke huisvestingsoplossingen. In de volgende paragrafen wordt de huisvestingssituatie per gebied beschreven. 22

23 4.2 Gebied 1 Gebied 1 is het noordelijke deel van Doetinchem inclusief IJzevoorde. In de prognoses van de scholen is te zien dat er verschillende ontwikkelingen in de leerlingenaantallen in dit gebied zijn. Dit wordt vooral veroorzaakt door bevolkingsontwikkelingen van bepaalde wijken, gebied 1 kent namelijk een grote diversiteit aan type wijken. De onderwijsvoorzieningen voor basisonderwijs in het noordelijke deel van Doetinchem zijn grotendeels tussen de 30 en 40 jaar oud. Gebied 1 Ruimtebehoefte School Capaciteit Overstegen Het Palet De Slinge De Haven, Ds. Van Dijkweg De Haven, Houtsmastraat Hagen (nood) totaal Wilhelminaschool De Wijngaard Nijman- IJzevoorde Opgemerkt dient te worden dat Hagen op dit moment twee groepen huisvest in de onderwijsvoorziening Het Palet. Uit de tabel en de individuele gegevens zijn verschillende ontwikkelingen te beschrijven. In de volgende tabellen wordt een globaal overzicht gegeven van de scholen in gebied 1 (het totale overzicht van deze scholen de individuele overzichten i.c. beschrijvingen - is te vinden in bijlage 1). In de tabellen zijn de naam van de school en de huidige capaciteit in m² BVO weergegeven. Daarnaast is vanuit de berekeningen van de gemeente de toekomstige behoefte van het aantal m² BVO van de scholen opgenomen in de tabel (op basis van de prognoses van de leerlingenaantallen). - Algemene huisvestingsopgaven gebied 1 De algemene huisvestingsopgave van gebied 1 is het efficiënt omgaan met de leegstand en daar waar mogelijk komen tot integrale herontwikkeling van de voorzieningen. In deze opgave is de beleidslijn m.b.t. leegstand leidend. Dit betekent dat ten eerste de noodlokalen worden verwijderd (voor zover deze technisch en financieel zijn afgeschreven). Daarna wordt bekeken waar groepsruimten onttrokken kunnen worden uit de 23

24 onderwijsbestemming voor onderwijskundige vernieuwingen of dat de leegstand kan worden ingezet voor brede school voorzieningen of medegebruik PO, VO of andere partijen. In algemene zin geldt voor gebied 1 dat het overgrote deel van de scholen overcapaciteit kent behoudens Hagen. Door inwoning in Het Palet en het gebruik van (gedateerde) noodhuisvesting wordt tot nu toe voorzien in huisvesting. - Handhaven van voorzieningen (geen huisvestingsvraagstuk) Een aantal scholen kan gehandhaafd blijven (en dient vanzelfsprekend de komende jaren goed onderhouden te worden). Het handhaven van onderstaande onderwijsgebouwen betekent in beginsel dat deze gebouwen geen specifieke of knellende huisvestingsvraagstukken kennen. De scholen die gehandhaafd kunnen blijven zijn: De Wijngaard; Nijman-IJzevoorde 4 schoolbesturen zijn al enkele overleggen geweest over deze ontwikkelingsrichtingen. Na vaststelling van het IHP zullen in gezamenlijk overleg tussen de gemeente en de betrokken scholen deze scenario s verder uitgewerkt moeten worden. Daarbij gaat het naast de inhoudelijke haalbaarheid ook over de fysieke mogelijkheden en haalbaarheid (bijvoorbeeld de mogelijkheid bij te bouwen op een bestaande locatie) en de mogelijkheden van bestaande gebouwen in de directe omgeving. Hieronder wordt verder ingegaan op de deelgebieden Noord en Overstegen. Gebied Noord Situatie scholen Het Palet: gebouw is in (zeer) slechte staat, vervangende nieuwbouw is technisch en functioneel gewenst Hagen: heeft capaciteitsprobleem, verouderde noodlokalen en woont in bij Het Palet Het Rietveld Lyceum heeft een tekort van totaal m² BVO. - Nieuwbouw Voor de school De Haven wordt voor de hoofdlocatie (Ds. Van Dijkweg) vervangende nieuwbouw gepleegd. - Ontwikkelingen Noord en Overstegen In gebied 1 vragen Noord en Overstegen extra aandacht. De huisvesting van de scholen laat hier te wensen over dan wel er is sprake van een overcapaciteit die leidt tot een ineffectief en inefficiënt gebruik van de gebouwen. Om de huisvesting in Noord en Overstegen te optimaliseren zijn enkele scenario s ontwikkeld die gezien kunnen worden als ontwikkelingsrichtingen. Met de 4 De voorziening Nijman-IJzevoorde is meer dan alleen een basisschool. De voorziening heft een belangrijke rol en betekenis ook als buurtcentrum in deze kleine kern. 24 Samenwerkingskansen Rietveld- Hagen- Het Palet Met de scholen c.q. schoolbesturen is gezamenlijk gesproken over de situatie van de individuele scholen en de mogelijkheden om door middel van samenwerking meerwaarde te realiseren voor iedere school. Hierbij is nagedacht over de ontwikkeling van een gezamenlijk onderwijs- en organisatieconcept uitgaande van de volgende componenten: het combineren van de leerlingengroepen van de basisscholen van Het Palet en Hagen; het vormgeven van een combinatieschool Hagen en Het Palet voor de groepen 1 tot en met 6 met eventueel ondersteunende arrangementen (KDO, BSO e.d.); het vormgeven van een combinatievoorziening bestaande uit de groepen 7 & 8 van Het Palet en Hagen en een deel van de

25 leerlingen van het Rietveld Lyceum (onderbouw) in de vorm van een gezamenlijk Junior College 5 ; versterking van dit concept door accentuering en/of profilering van het concept (bijvoorbeeld accentuering door sport of twee- /meertaligheid). De eerste inhoudelijke ideeën hiervoor zijn reeds gevormd. Voorgesteld wordt het concept na vaststelling van dit IHP verder uit te werken. In dit IHP is de volgende planning opgenomen. Op korte termijn starten met de planvorming en realisering in 2014/2015. Wanneer er mogelijkheden zijn dit naar voren te halen, verdient dit vanzelfsprekend aanbeveling. Ook gezien de huidige onderhoudsstaat van het Palet zou versnelde ontwikkeling wenselijk zijn (voorkomen moet worden dat er nog investeringen plaatsvinden die vanuit de herontwikkelingsopgave kapitaalsvernietiging betekenen). Ruimtelijke mogelijkheden Het gezamenlijke onderwijsconcept van Hagen, Het Palet en het Rietveld Lyceum is uitgewerkt in meerdere ruimtelijke scenario s: Nieuwbouw op locatie Het Palet van de combinatieschool i.c. Junior College van het Rietveld - Hagen - het Palet (10-15 jarigen) en eventueel aanvullende functies. De locatie Hagen aanpassen en uitbreiden t.b.v. de combinatieschool van Hagen en het Palet (4-10 jarigen) en eventueel aanvullende functies; Nieuwbouw voor de combinatieschool Rietveld - Hagen - het Palet op de locatie van het Rietveld Lyceum. De locatie Hagen aanpassen en uitbreiden t.b.v. van de combinatieschool Hagen 5 De term Junior College wordt veelal gebruikt voor een onderbouwvoorziening (leerjaren 1 en 2 of 1 tot en met 3) in het voortgezet onderwijs. Hier krijgt het een nieuwe invulling door een combinatie tussen basis- en voortgezet onderwijs het Palet. Dit ruimtelijk scenario heeft de voorkeur van de scholen; Nieuwbouw van de basisscholen Hagen en Het Palet (combinatieschool 0-10 jarigen) op de locatie Het Palet, de locatie Hagen aanpassen t.b.v. combinatieschool Rietveld Hagen - het Palet; Renovatie en bijbouwen bij de locatie Hagen, nieuwbouw voor Het Palet (op locatie Het Palet) en het Rietveld krijgt uitbreiding op de eigen locatie (in deze uitwerking is geen sprake van een gezamenlijk onderwijsconcept, maar is sprake van ieder voor zich); Renovatie en bijbouwen Hagen en Het Palet en het Rietveld krijgt uitbreiding (in deze uitwerking is ook geen sprake van een gezamenlijk onderwijsconcept). Het scenario om te komen tot integrale huisvestingsoplossingen voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs in Noord heeft ondersteuning van diverse overige maatschappelijke partners waaronder IJsselkring, Yunio en ook Sité Woondiensten. Zij hebben te kennen gegeven graag te willen participeren in de verdere conceptontwikkeling voor Noord. Zowel de schoolbesturen als de overige maatschappelijke partners vinden het onvermijdelijk logisch te investeren in de maatschappelijke voorzieningenstructuur in Noord vanwege de sociaal economische structuur en individuele huisvestingsvraagstukken. Vanuit gemeentelijk perspectief ligt er een nadrukkelijk belang om in de directe omgeving van Het Palet te komen tot een kwaliteitsimpuls. Er ligt hier een belang te komen tot een voorzieningenstructuur die ook een belangrijke betekenis heeft voor de wijkontwikkeling in de omgeving van Het Palet. Tevens is het van belang om door middel van een gezamenlijk en integrale aanpak

26 te komen tot een effectieve en efficiënte inzet van middelen en ruimte. Het ontwikkelde scenario van een gezamenlijke huisvesting voor het basis- en voortgezet onderwijs biedt daartoe goede mogelijkheden. De zogenaamde A-wijkontwikkeling (wijken die als gevolg van de financiële en economische crises een extra investeringsimpuls zouden kunnen/moeten krijgen) biedt wellicht een extra aanknopingspunt om de conceptontwikkeling voor Noord op korte termijn verder ter hand te nemen. Zowel de huisvestingsituatie van de scholen als de sociaal economische context zijn aanleiding om Noord prioriteit te geven in het optimaliseren van de maatschappelijke voorzieningenstructuur. Gebied Overstegen Situatie scholen In het gebied Overstegen zijn twee verschillende schoolsituaties aanwezig, namelijk het scholencomplex Overstegen met de scholen: Overstegen; De Slinge (De Pas); De Haven. Ook is er een solitaire school in het gebied Overstegen namelijk de Wilhelminaschool. te zetten. Dit betekent ook dat sprake is van hoge exploitatiekosten. Tevens zitten de scholen nu ruim in hun jasje. In principe hebben ze allen meer m² BVO dan op grond van de leerlingenaantallen genormeerd nodig is. Op de korte termijn zien de scholen graag dat het scholencomplex wordt aangepast zodat er een effectieve huisvesting voor alle scholen en eventuele externe partijen 6 ontstaat. Op de lange termijn prefereren de scholen overigens (begrijpelijk) nieuwbouw door onder andere de hoge energiekosten en de leeftijd van het gebouw. De gehele planvorming is mede afhankelijk van de participerende partijen, voorgesteld wordt een tijdspad te hanteren van 2014 tot Vanuit dit perspectief zijn aanpassingen op korte termijn (indien noodzakelijk) legitiem. De Wilhelminaschool bevindt zich in de nabijheid van scholencomplex Overstegen. De school heeft een solitaire huisvesting. Gezien de specifieke (religieuze) identiteit heeft de Wilhelminaschool naast de wijkfunctie ook een lokale/regionale functie. De school is in beginsel goed gesitueerd op de huidige locatie en wil graag hier gehuisvest blijven. De school wil een compleet aanbod aan dagarrangementen aanbieden waarvoor ze aanvullende ruimten nodig heeft (door o.a. interne aanpassingen en/of uitbreiding). Het scholencomplex met de drie scholen is ineffectief en inefficiënt. De reden hiervan is de manier waarop het scholencomplex is gebouwd. Met de huidige onderwijskundige inzichten betekent het dat het ruimtelijk complex is te komen tot samenwerking tussen de verschillende scholen. Het gebouw vertoont eerder de kenmerken van een bedrijfsverzamelgebouw dan dat sprake is van een multifunctioneel gebouw waarin ruimten gemakkelijk gedeeld kunnen worden. Daarnaast zijn verschillende ruimten overgedimensioneerd (bijvoorbeeld de aula s) en daarmee lastig in 26 Ruimtelijke mogelijkheden 7 nieuwbouw voor het scholencomplex Overstegen met de drie scholen en renovatie van de Wilhelminaschool. Deze 6 Reeds zijn er afspraken gemaakt dat Yunio een gedeelte van het scholencomplex gaat huren voor kinderdagopvang. 7 De ruimtelijke mogelijkheden vragen nog een verdere uitwerking. De scholen hebben de voorkeur aangegeven en dit scenario zal als eerste worden onderzocht op de mogelijkheden en financiële en fysieke haalbaarheid.

27 mogelijkheid heeft de voorkeur van de scholen; nieuwbouw voor het scholencomplex Overstegen met de drie scholen en nieuwbouw voor de Wilhelminaschool op de huidige locatie van de Wilhelminaschool; nieuwbouw voor het scholencomplex Overstegen voor de drie scholen en de Wilhelminaschool. Dit betekent dat een onderwijsvoorziening ontstaat voor 4 scholen waarvan 1 school, de Wilhelminaschool, een sterke voorkeur heeft voor het behoud van de eigen identiteit en het vanuit die eigenheid ook vorm en inhoud geven aan eigen dagarrangementen; grootschalige renovatie en inpassing van de scholen in Overstegen en renovatie van de Wilhelminaschool. huisvestingsconcept voor het scholencomplex. De participatie van andere partijen maakt hier onderdeel vanuit. Ook voor Overstegen geldt dat de sociaal economische omgeving het optimaliseren van de voorzieningenstructuur legitimeert. Anders dan in Noord is hier geen sprake van slechte onderwijshuisvesting zoals wel het geval is bij Het Palet. Op dit moment zijn er diverse ontwikkelingen in de wijk Overstegen. Overstegen is een wijk met verschillende zorg- en wijkprogramma s. Verschillende partijen zoals Sité Woondiensten zijn actief in dit gebied. Zo maakt Sité op dit moment hun woningen (meer) levensloopbestendig in het kader van leefbaarheid. Ook worden zogenaamde woon-servicegebieden hier ontwikkeld. Tevens wordt er een GSO- programma Garage/Pilot Klink uitgevoerd. De externe partijen hebben aangegeven dat zij graag willen aansluiten bij de ontwikkelingen van de onderwijsvoorziening Overstegen, zodat er wellicht kansen zijn tot verbreding van de functies. Er is in dit gebied reeds een brede school netwerk. De wens van diverse partijen is dit netwerk ook fysiek te vertalen. Het scholencomplex Overstegen zou hier een goed en centraal punt voor kunnen zijn. Daarnaast geldt ook voor deze wijk dat er een mogelijkheid bestaat dat deze wordt opgenomen in de A-wijkontwikkeling. Het verdient aanbeveling om op basis van de eerste ideeën inzake de verbreding van het scholencomplex tot een multifunctioneel gebouwencomplex te komen tot verdere conceptontwikkeling voor dit gebied. Dit concept dient vertaald te worden naar een integraal 27

28 4.3 Gebied 2 In de volgende tabellen wordt een globaal overzicht gegeven van de scholen in gebied 2 (het totale overzicht van deze scholen de individuele overzichten - is te vinden in bijlage 1). In de onderstaande tabellen is de naam van de school en de huidige capaciteit in m² BVO gegeven. Daarnaast is vanuit de berekeningen van de gemeente de toekomstige ruimtebehoefte van het aantal m² BVO van de scholen opgenomen in de tabel. Gebied 2 is het zuidwestelijke deel van Doetinchem. De Oude IJssel vormt hier de natuurlijke grens. Het zuidwestelijk deel van Doetinchem bestaat uit verschillende wijken van verschillende bouwjaren. De wijken rondom scholencomplexen Plattenburg en De Huet zijn vrij stabiel, de leerlingenaantallen nemen hier geleidelijk af. De Wijk Dichteren is een nieuwbouwwijk en hierin is ook groei te zien in de leerlingenontwikkelingen. Gebied 2 bevat ook de uitbreidingswijk Wijnbergen, de woningbouw start in beginsel eind Er zal dan ook moeten worden voorzien in onderwijsvoorzieningen. Gebied 2 Ruimtebehoefte School Capaciteit Plattenburg (semi) 180 (nood) totaal De Wegwijzer, Lavendelveld 260 (nood) 980 totaal De Wegwijzer, Wolborgenmate De Huet De Mate t Prisma Dichterbij (semi) totaal Mozaiek Dichteren Canadaschool (nood) totaal De Kleine Prins

29 Opgemerkt dient te worden dat de semi-permanente ruimte bij onderwijsvoorziening Dichterbij schoolwoningen zijn. - Algemene huisvestingsopgaven gebied 2 De algemene huisvestingsopgave van gebied 2 is grotendeels gelijk aan gebied 1: efficiënt omgaan met (de geringe) leegstand (De Wegwijzer en De Mate). Noodvoorzieningen afstoten wanneer deze functioneel en financieel zijn afgeschreven; Leegstand inzetten voor medegebruik PO of brede school voorzieningen of andere partijen. - Handhaven van voorzieningen (geen huisvestingsvraagstuk) Het handhaven van onderstaande onderwijsgebouwen betekent in beginsel dat deze gebouwen geen specifieke of knellende huisvestingsvraagstukken kennen. Deze scholen kunnen gehandhaafd blijven en moeten de komende jaren vanuit regulier beleid goed onderhouden worden. Het betreft de volgende scholen: Plattenburg; De Wegwijzer (Lavendelveld en Wolborgenmate); De Huet; De Mate; Canadaschool. Er zijn geen specifieke huisvestingsvragen omdat er een actief leegstandsbeleid wordt gevoerd door de gemeente en de schoolbesturen. Zoals ook in de tabel (en bijlage 1) te zien is, zijn er verschillende scholen met een over- en ondercapaciteit. Tussen de complexen Plattenburg en De Huet worden deze verschillen tot nu toe opgelost. Ook het scholencomplex Kleurrijk kent geen huisvestingsvragen meer wanneer met ingang van dit jaar kan worden voorzien in een 6-tal noodvoorzieningen, hiermee voldoet de capaciteit aan de behoefte. De 6 groepsruimten zijn in beginsel toegekend. Plaatsing is nu aan de orde. De volgende scholen maken deel uit van Kleurrijk: t Prisma; Mozaïek Dichteren; Dichterbij. - Nieuwbouw In het vorige IHP is opgenomen dat de vrije school, De Kleine Prins, vervangende nieuwbouw krijgt. De ontwikkelingen van deze nieuwbouw is nog niet in gang gezet in afwachting van de ontwikkeling van Wijnbergen en de mogelijkheden om wellicht koppelingen te maken met de nieuwe voorzieningen in Wijnbergen (zie volgende paragraaf). - Ontwikkelingen Wijnbergen Zoals al eerder is genoemd, is Wijnbergen de nieuwe uitbreidingswijk van Doetinchem. De onderwijsvoorzieningen zijn volgend aan de woningbouwontwikkelingen. De omvang van het gebied (circa woningen en daardoor circa 400 à 500 leerlingen) legitimeert een onderwijsvoorziening in dit gebied. De gemeente heeft de ambitie een brede basisvoorziening voor 0-12 jarigen te realiseren. Momenteel wordt met ontwikkelende partijen overleg gevoerd om te komen tot een exploitatieovereenkomst voor het gebied. De verwachting is dat deze overeenkomst medio 2009 er zal zijn. In het gebied midden in westen van Wijnbergen is de multifunctionele accommodatie met onderwijsvoorzieningen gepland. De ontwikkelende partijen hebben inmiddels opdracht gegeven een uitwerkingsplan op te stellen dat in 2009 in procedure kan worden 29

30 gebracht. In 2010 kan dan worden begonnen met bouwrijp maken en start woningbouw. Dit is in de planning van dit IHP opgenomen. De benodigde middelen voor realisering van De Kleine Prins en de onderwijsvoorzieningen in Wijnbergen zijn beschikbaar. De Kleine Prins ligt aan de rand van Wijnbergen. De huisvesting van de school laat erg te wensen over waardoor lang(er) wachten niet verantwoord is. Daarnaast heeft De Kleine Prins een specifieke onderwijskundige identiteit die ze graag wil doortrekken in het aanbieden van dagarrangementen. Hiertoe zijn KDO en BSO georganiseerd binnen de schoolorganisatie. Zij willen deze activiteiten ook huisvesten in de nieuwe voorziening. Gezien deze positie wordt voorgesteld De Kleine Prins solitair te ontwikkelen en niet te betrekken in de voorzieningenstructuur van Wijnbergen. In de planning van dit IHP is uitgegaan van de periode Situatie scholen Wijnbergen is een compleet nieuwe wijk waar op dit moment nog geen onderwijsvoorziening is. Met verschillende schoolbesturen is gesproken over de toekomstige voorzieningenstructuur, namelijk: KOS Gelder Veste IJsselgraaf Deze schoolbesturen willen graag starten in het gebied Wijnbergen met een dislocatie van een van de bestaande scholen. Een andere mogelijkheid, bijvoorbeeld het starten van een zelfstandige school of een samenwerkingsschool is voor geen van de besturen haalbaar. Ruimtelijke mogelijkheden Directe nieuwbouw voor De Kleine Prins met behulp van noodvoorzieningen (of tijdelijk gebruik van de Julianaschool) en een onderwijsvoorziening voor de 3 scholen in Wijnbergen. 30

31 4.4 Gebied 3 Gebied 3 Ruimtebehoefte School Capaciteit De Pas Hogenkamp (nood) totaal Julianaschool Nieuwe huisvesting in de MFA Oosseld Vijverberg - Algemene huisvestingsopgaven gebied 3 In gebied 3 bevinden zich weinig scholen. De scholen die er staan hebben ook weinig leegstand. Gebied 3 omvat het centrum en het zuidoostelijke deel van Doetinchem. De onderwijsvoorzieningen in dit gedeelte van Doetinchem zijn tussen de 31 en 40 jaar oud. In de volgende tabellen wordt een globaal overzicht gegeven van de scholen in gebied 3 (het totale overzicht van deze scholen is te vinden in bijlage 1). In deze tabellen is de naam van de school en de capaciteit in m² BVO gegeven. Daarnaast is vanuit de berekeningen van de gemeente de toekomstige ruimtebehoefte van het aantal m² BVO van de scholen opgenomen in de tabel. Voor de Julianaschool en de Vijverberg zijn geen cijfers opgenomen, dit omdat zij nieuwe huisvesting in de MFA Oosseld krijgen. - Handhaven van voorzieningen (geen huisvestingsvraagstuk) De school zonder huisvestingsvraagstuk is op dit moment De Pas. Zowel nu als in de toekomst sluit de ruimtebehoefte aan bij de capaciteit. Gezien de leeftijd van het gebouw zal De Pas wel worden betrokken bij het schouwen. - Ontwikkeling Hogenkamp Zoals te zien is in de bovenstaande tabel heeft Hogenkamp een structurele ruimtebehoefte. Vooralsnog vindt geen uitbreiding plaats. Het verdient aanbeveling de ontwikkeling van de nieuwe brede voorziening Oosseld te volgen. Wellicht dat de MFA Oosseld meer leerlingen zal trekken waardoor Hogenkamp wellicht minder leerlingen krijgt. Wanneer dit niet het geval is en Hogenkamp nog steeds een hogere ruimtebehoefte heeft dan de capaciteit zal moeten voorzien in uitbreiding. Deze uitbreiding kan wellicht plaatsvinden door gebruik te maken van de MFA Oosseld. 31

32 - Nieuwbouw De Julianaschool en De Vijverberg krijgen vervangende nieuwbouw in de MFA Oosseld. Deze voorziening is in ontwikkeling, daarom zijn de capaciteit en de behoefte van de scholen niet opgenomen. Dit is namelijk zeer afhankelijk van de ontwikkelingen van de multifunctionele accommodatie (MFA) Oosseld. De MFA Oosseld bevat voor de onderwijsvoorziening gezamenlijk 15 groepsruimten. Dit is meer dan op basis van de huidige prognoses van de beide scholen nodig is. Er wordt op dit moment gezocht naar de verdere invulling van deze leegstand (o.a. Yunio/KDO). 32

33 4.5 Gebied 4 - Algemene huisvestingsopgaven gebied 3 De scholen in gebied 4 zijn dorpsscholen (de kern en directe omgeving als voedingsgebied). Gebied 4 omvat de kernen Wehl en Nieuw Wehl. Beide kernen hebben een onderwijsvoorziening. - Handhaven van voorzieningen (geen huisvestingsvraagstuk) Ondanks een capaciteitstekort van de basisschool Timpaan in Nieuw Wehl wordt dit tekort intern opgelost door de school; alle leerlingen zijn gehuisvest in het gebouw. De basisschool Timpaan in Wehl heeft nieuwbouw en voorziet daarmee in de huisvestingsbehoefte. In de volgende tabellen wordt een globaal overzicht gegeven van de scholen in gebied 4 (het totale overzicht van deze scholen is te vinden in bijlage 1). In deze tabellen is de naam van de school en de capaciteit in m² BVO gegeven. Daarnaast is vanuit de berekeningen van de gemeente de toekomstige ruimtebehoefte van het aantal m² BVO van de scholen opgenomen in de tabel. Gebied 4 Ruimtebehoefte School Capaciteit Het Timpaan, Nieuw Wehl Het Timpaan, Wehl

34 4.6 Gebied 5 Gebied 4 Ruimtebehoefte School Capaciteit Wis en Wierig St. Martinus (nood) totaal St. Augustinus (nood) totaal Algemene huisvestingsopgave gebied 3 De scholen in gebied 5 zijn dorpsscholen met Gaanderen en directe omgeving als voedingsgebied. Gebied 5 omvat het dorp Gaanderen. In dit dorp zijn 3 onderwijsvoorzieningen. In de volgende tabellen wordt een globaal overzicht gegeven van de scholen in gebied 5 (het totale overzicht van deze scholen is te vinden in bijlage 1). In deze tabellen is de naam van de school en de capaciteit in m² BVO gegeven. Daarnaast is vanuit de berekeningen van de gemeente de toekomstige ruimtebehoefte van het aantal m² BVO van de scholen opgenomen in de tabel Handhaven van voorzieningen (geen huisvestingsvraagstuk) De openbare school Wis en Wierig heeft geen huisvestingsvraagstukken, deze school heeft uitbreiding gekregen en daarmee is de ruimtecapaciteit passend aan de behoefte (ook al geeft de berekening van de behoefte een hoger aantal m² BVO aan). - Ontwikkelingen Gaanderen Situatie Scholen Ten behoeve van de twee katholieke basisscholen, de St. Martinus en de St. Augustinus, is in 2005 een onderzoek uitgevoerd naar de optimalisering van de huisvestingsmogelijkheden. De scholen vallen beide onder hetzelfde schoolbestuur (KOS). Beide scholen zijn (sterk) verouderd en in een slechte staat. Daarnaast hebben de scholen ook verouderde tijdelijke voorzieningen die ook niet meer voldoen aan de huidige eisen en wensen. In het in 2005 uitgevoerde

35 onderzoek is uitgegaan van vervangende nieuwbouw voor beide scholen. Hieraan is nog geen uitvoering gegeven. Er zijn meerdere mogelijkheden de huisvesting te optimaliseren. Ruimtelijke mogelijkheden Eén onderwijsvoorziening waarin de twee scholen als één institutionele voorzieningen wordt gerealiseerd op de locatie St. Augustinus of elders in Gaanderen (omvang van ca. 16 groepen); Vervangende nieuwbouw van beide voorzieningen (inclusief permanente uitbreiding); Grote renovatie en aanpassing van beide scholen zodat deze weer voldoen aan de huidige eisen en wensen. Het onderzoek naar de mogelijkheden en de wensen van de scholen en de voorkeur van de scholen is reeds vastgelegd in een rapportage die opgesteld is door M3V ( Onderwijs- en huisvestingsconcept katholiek basisonderwijs Gaanderen, december 2005). Deze kan als onderlegger gebruikt worden voor de verdere ontwikkeling van de verbetering van de huisvesting van de twee scholen. Wanneer de vervangende huisvesting in de toekomst leidt tot één voorziening in Gaanderen voor het RK basisonderwijs, verdient het aanbeveling te onderzoeken of een centrale locatie realiseerbaar is (aangezien de huidige scholen relatief excentrisch gelegen zijn). Een eventuele in dit verband genoemde mogelijkheid is de locatie het Pelgrimterrein in Gaanderen. In de planning van dit IHP zijn we uitgegaan van de periode

36 5. (Voortgezet) Speciaal Onderwijs 5.1 Stand van zaken huidige situatie Doetinchem heeft zowel speciaal basisonderwijs (Sbao) als speciaal onderwijs (SO). Het speciaal basisonderwijs is ondergebracht in de stichting SAM (Structuur, Aandacht en Motivatie). SAM heeft 4 onderwijsvoorzieningen in Doetinchem, namelijk: De Jongstraat (onderbouw); Boddens Hosangstraat (bovenbouw); Calslaan (bovenbouw); Van Limburg Stirumlaan (bovenbouw). Daarnaast heeft Doetinchem twee (V)SO-scholen. Doetinchem is centrumgemeente van de Achterhoek. Mede daarom is 6 jaar geleden besloten 2 vestigingen voor speciaal onderwijs te starten in Doetinchem. Vanuit Arnhem heeft Mariëndael een dependance gestart voor het SO Cluster III LG/MG leerlingen. Vanuit Borculo is de Stichting SOTOG een onderwijsvoorziening Cluster IV gestart met de naam De Isselborgh. Deze voorziening voor Cluster IV heeft een SO en VSO. - Ontwikkeling leerlingenaantallen 8 In de ontwikkeling van de leerlingenaantallen van het speciaal basisonderwijs is een daling te zien. 8 In de opdracht van de gemeente Doetinchem is gevraagd vooral de ontwikkelingen in het primair onderwijs in beeld te brengen. Gedurende het proces is echter duidelijk geworden dat ook de huisvesting van het SO aandacht nodig heeft. Dit dient na de vaststelling van de gemeente verder worden uitgewerkt. 36 Voor de (V)SO-scholen is het erg lastig een prognose op te stellen voor het aantal leerlingen. Zoals bekend laat het aantal leerlingen zich moeilijk voorspellen. Wel zijn er ontwikkelingen te noemen die invloed hebben op de groei/daling van het (V)SO. Zo leidt bijvoorbeeld het leerrecht er toe dat kinderen die voorheen waren ingeschreven in KDC s nu worden ingeschreven in het onderwijs als er sprake is van ontwikkelingsmogelijkheden van het kind. 5.2 Ontwikkelingen onderwijshuisvesting speciaal onderwijs - Sbao De onderwijshuisvesting van het speciaal onderwijs wordt op dit moment gerevitaliseerd en aangepast waar nodig. SAM heeft hiervoor de benodigde middelen gekregen en door de daling van het leerlingenaantal is de huisvesting voor de komende periode voldoende. - Cluster III Mariëndael In het cluster III onderwijs is in algemene zin een stijging te zien in de leerlingenaantallen. Ook Mariëndael heeft te maken met deze stijging. De school geeft aan sterk te zullen groeien de komende periode. Deze groei is sterker dan de prognose van Pronexus aangeeft. Dit is vanuit een aantal redenen te verklaren. Zo gaat Pronexus uit van de teldatum gegevens van 1 oktober De leerlingenaantallen van deze teldatum vormen de basis voor de uiteindelijke prognoses. De belangstellingspercentages van het speciaal onderwijs zijn vervolgens doorgetrokken naar de toekomst. In die zin kan gesteld worden dat er in de prognoses weinig tot geen rekening wordt gehouden met het feit dat sprake is van een nieuwe voorziening en dus een school in opbouw, de ontwikkeling dat

37 steeds meer ouders een appèl doen op het leerrecht (de samenwerking met de kinderdagcentra leidt tot een sterkere toestroom van leerlingen die voorheen vrijgesteld waren van onderwijs) en dat laagfunctionerende leerlingen mg van 12 jaar en ouder ook steeds meer een appèl zullen doen op thuis nabij onderwijs. Deze ontwikkelingen leiden ertoe dat het aantal leerlingen hoogstwaarschijnlijk hoger zal zijn dan de prognoses van Pronexus. Het verdient aanbeveling om samen met de gemeente en Pronexus specifiek onderzoek te doen naar de ontwikkeling van het leerlingenaantal in het speciaal onderwijs. De dependance van de SG Mariëndael is sinds een aantal jaren gehuisvest in een voormalige basisschool. Anno 2009 is het aantal leerlingen 35 verdeeld over 4 groepen. De verwachting is een groei naar circa 85 leerlingen op basis van bovengenoemde redenen. De school prognosticeert onderstaande ontwikkeling van het leerlingenaantal. Jaar Aantal Op korte termijn verwacht de SG Mariëndael een aanvullende ruimtebehoefte van twee groepsruimten (2011). - Onderwijsconcept SG Mariëndael heeft evenals zij dat heeft voor de hoofdvestiging de ambitie de dependance in Doetinchem verder te ontwikkelen vanuit een integraal concept voor onderwijs, zorg, revalidatie, vrije tijd en wonen. Naast integrale onderwijs-zorgarrangementen waarbij sprake is van afstemming en samenhang tussen het onderwijs-, zorg- en revalidatieprogramma gedurende de onderwijstijd - wil zij haar leerlingen buitenschoolse opvang bieden 37 door een gevarieerd aanbod aan vrijetijdsactiviteiten en wil ze haar leerlingen ondersteunen in het wonen (financiering van deze componenten kan o.a. plaatsvinden vanuit de PGB (persoonsgebonden budgetten). Dit integrale pedagogische concept voor 365 dagen, 24 uur per dag organiseert SG Mariëndael niet zelfstandig maar door het ontwikkelen van partnerschappen met revalidatiecentrum Groot Klimmendaal (die al revalidatie verzorgt in de school) en Zozijn daar waar het gaat om de componenten zorg, vrije tijd en wonen. In het kader van de te verwachten groei van het aantal leerlingen van de SG Mariëndael in Doetinchem wil De Onderwijsspecialisten het bovenstaande integrale concept samen met lokale partners Klimmendaal, Zozijn - vormgeven met inachtneming van de bestaande (wettelijke) verantwoordelijkheden. Dit betekent voor de huisvesting van zo n integraal concept dat iedere partij haar aandeel neemt. Voor de aanvullende huisvestingsbehoefte van SG Mariëndael betekent dit dat een appèl wordt gedaan op de zorgplicht van de gemeente, voor de ruimtebehoefte ten behoeve van revalidatie-, zorg-, vrijetijds- en woonfuncties dient aanvullende financiering gerealiseerd te worden. Geadviseerd wordt om samen met de genoemde partners in relatie tot de aanvullende onderwijsbehoefte van SG Mariëndael het integrale onderwijs- en pedagogische concept verder uit te werken waarbij de mogelijkheden van de huidige onderwijslocatie betrokken worden. In de planning van dit IHP wordt uitgegaan van een periode Cluster IV Isselborgh Voor Isselborgh geldt wat betreft de prognoses in het algemeen hetzelfde als hetgeen beschreven is bij Mariëndael. Ook hier is sprake van een snellere groei dan de prognoses van Pronexus

38 aangeven. Daar waar Pronexus in haar prognoses aangeeft dat de school in leerlingen heeft, geeft de school aan dat komend schooljaar dit aantal al te hebben volgens opgave van de school (huidige aantal leerlingen en aanmeldingen). Onduidelijk is of hier sprake is van een structurele dan wel tijdelijke situatie. Ook hier verdient het aanbeveling om samen met de gemeente en Pronexus specifiek onderzoek te doen naar de ontwikkeling van het leerlingenaantal in het speciaal onderwijs. De Isselborgh heeft recent nieuwbouw gekregen voor SO en VSO leerlingen Cluster IV. Naast deze nieuwe voorziening met 16 groepsruimten inclusief gymvoorziening maakt de Isselborgh ook gebruik van 4 noodlokalen. Deze capaciteit is op basis van de huidige verdeling van de leerlingenaantallen SO en VSO geschikt voor circa 175 leerlingen. Met deze ruimten kan volgens informatie van de school het aantal leerlingen op 1 augustus aanstaande niet allemaal geplaatst worden in deze twee onderwijsvoorzieningen. Daarnaast wordt een 30-tal leerlingen met busvervoer naar de vestiging Klein Borculo gebracht (dit heeft ook te maken met onderwijskundige overwegingen waarbij bepaalde problematieken worden opgevangen in Borculo). Dit betekent dat naast de kosten voor de onderwijshuisvesting de gemeente Doetinchem ook nog aanvullend kosten heeft voor het leerlingenvervoer (terwijl de realisering van de Isselborgh juist bedoeld was het leerlingenvervoer te reduceren). voordat nieuwe investeringen worden gedaan met de Isselborgh (SOTOG) de huidige en toekomstige leerlingenaantallen goed in beeld te brengen en op basis daarvan de huisvestingsbehoefte te bepalen. Daarbij dient ook betrokken te worden de onderwijskundige overwegingen om bepaalde doelgroepen in Doetinchem op te vangen en bepaalde doelgroepen in Borculo, de effecten van de invoering van passend onderwijs en de terugloop in het sbao. In dit IHP wordt uitgegaan van een planning in de periode Het schoolbestuur SOTOG geeft aan dat op grond van bovengenoemde te verwachten aantallen leerlingen zij meer huisvesting tot hun beschikking moeten hebben. Wanneer sprake is van een ruimtebehoefte die niet in de huidige permanente en tijdelijke voorziening kan worden opgevangen, zal aanvullende huisvesting moeten worden gerealiseerd. Geadviseerd wordt om 38

39 6. Voortgezet Onderwijs 6.1 Stand van zaken huidige situatie Doetinchem is een centrumgemeente en heeft vanuit die functie 5 grote VO-scholen. Deze scholen hebben een sterke regionale functie en zijn: Rietveld Lyceum; St. Ludgercollege; Ulenhofcollege; Metzo College; Prakticon (praktijkschool). - Ontwikkeling leerlingenaantallen Zoals al in hoofdstuk 3 is geschetst, is de vergrijzing van de bevolkingssamenstelling in de omgeving van de gemeente Doetinchem merkbaar. De plaats Doetinchem kent echter nog een groei van aantal (VO-)leerlingen. Vanwege de regionale functie van de VO-scholen treden de effecten van de vergrijzing en ontgroening sterker op in het VO dan in het PO. - Ontwikkeling ruimtebehoefte 9 Op dit moment is een duidelijke groei in het Rietveld Lyceum te zien. De andere scholen groeien niet of nauwelijks. In die zin kan gesteld worden dat de leerlingenstromen in het VO nu meer richting Rietveld Lyceum zijn dan richting de overige VO-scholen. 6.2 Ontwikkelingen onderwijshuisvesting voortgezet onderwijs - Handhaven Twee scholen in het VO Ulenhofcollege en Ludgercollege - kennen geen huisvestingsvraagstukken. Deze scholen hebben wel reorganisatieplannen zodat zij op een optimale manier het onderwijs kunnen blijven vormgeven. Het Ulenhofcollege kent geen capaciteitsproblemen. Op dit moment wordt het hoofdgebouw uitgebreid zodat er een unielocatie ontstaat. De dislocatie kan na deze uitbreiding worden afgestoten. Het Ludgercollege voert een renovatie en uitbreiding uit op de dislocatie. Na deze aanpassingen is de huisvesting passend voor het onderwijs dat zij willen geven. Samengevat is er geen aanleiding vanuit de huisvestingssituatie om in het IHP maatregelen voor beide scholen op te nemen. - Nieuwbouw Doetinchem kent twee nagenoeg afgeronde nieuwbouwprojecten, namelijk het Metzo College (VMBO) en het Prakticon (praktijkonderwijs). Het Metzo College is sinds 3 jaar gereed, het Prakticon wordt momenteel gebouwd. De gebouwen zijn volgens de huidige onderwijskundige inzichten ontworpen en kennen geen capaciteitsproblemen. Bij het Prakticon wordt ook een gymzaal gebouwd. 9 Ook voor het voortgezet onderwijs is in opdracht van de gemeente minder aandacht geweest voor de onderwijshuisvesting dan voor het primair onderwijs (vanwege de situatie dat er niet veel huisvestingsknelpunten in het VO zijn). De enige school met een (acuut) huisvestingsvraagstuk is het Rietveld Lyceum Ontwikkeling Zoals al eerder is aangegeven, heeft het Rietveld Lyceum door de groei van het aantal leerlingen knellende huisvestingsvraagstukken, zowel wat betreft het onderwijsgebouw als de

40 gymnastiekaccommodatie(s). Op dit moment is er een tekort aan ruimte van m² BVO voor het lesgebouw, waarin op korte termijn komend schooljaar dient te worden voorzien. Zoals eerder is aangegeven bij de ontwikkelingen van het gebied Noord is het Rietveld Lyceum zeer geïnteresseerd mee te denken in de ontwikkeling van een gezamenlijke voorziening voor het PO en VO in Noord, het zogenaamde Junior College waarin de bovenbouwleerlingen van Het Palet en Hagen participeren en een leerlingengroep van het Rietveld Lyceum. Het is echter zo dat de capaciteitsproblemen van het Rietveld Lyceum geen lange ontwikkeltijd kunnen verdragen, mede doordat de nieuwe inschrijvingen van aankomend jaar wederom meer zijn dan voorspeld en dat hierdoor de ruimtebehoefte nog groter wordt. In die zin is er sprake van een acute huisvestingsproblematiek voor het Rietveld Lyceum. Geadviseerd wordt daarom een gefaseerde aanpak te realiseren, waarbij: 1. op zeer korte termijn wordt voorzien in tijdelijke huisvesting ter oplossing van de acute capaciteitsproblemen. Dit kan door noodlokalen dan wel leegstand bij andere voorzieningen 10 ; 2. op korte termijn de gemeente samen met het Rietveld Lyceum en de betrokken basisscholen het concept van het Junior College verder gaat uitwerken en vertalen in een passend permanent huisvestingsconcept zodat er een goede en integrale onderwijsvoorziening ontstaat. 10 De mogelijkheden om op korte termijn gebruik te maken van leegstand zijn gering. 40

41 7. Bewegingsonderwijs 7.1 Inleiding Voor een compleet beeld van de huisvesting van het primaire proces van de onderwijsvoorzieningen in Doetinchem zijn ook de gymvoorzieningen in beeld gebracht. Doetinchem heeft verschillende gym- en sportzalen in de verschillende gebieden. Deze gymvoorzieningen worden door PO, (V)SO en VO gebruikt. Er is alleen gekeken naar de capaciteit van de gymlocaties en niet naar de huidige staat van onderhoud en inrichting. 7.2 Overzicht gymzalen per gebied Om een compleet overzicht te krijgen in de capaciteit van en de behoefte naar gymzalen is per gebied bekeken welke gymzalen er zijn en wie er van deze gymzalen gebruik maken. Dit is niet alleen gedaan voor het PO maar ook voor het SO en VO. Na de overzichten is een conclusie gegeven voor dat gebied. In de grafieken is een rode stippellijn getekend. Dit is de maximale capaciteit voor PO; 26 klokuren per gymvloer. Een sportzaal kan meerdere gymvloeren hebben. Een gymvloer is de ruimte die een school nodig heeft voor bewegingsonderwijs (en omvat veelal één volleybal- of basketbalveld). Het VO kent een groter aantal mogelijke klokuren doordat zij andere lestijden hanteren. Gymzalen gebied 1: - Hagen/ Van Gorkomhof (1 gymzaal) - Rossinilaan (1 gymzaal) In deze analyse zijn niet meegenomen de afstanden naar de gymlocaties vanuit de scholen. De overzichten zijn gebaseerd op informatie van de gemeente Doetinchem. 41

42 - Overstegen/ Houtsmastraat (1 gymzaal) Gymzalen gebied 2: - De Hoop/ Ottawastraat (1 gymzaal) - Conclusies Zoals te zien is in de bovenstaande grafieken passen het aantal gymuren van de verschillende scholen in de huidige gymlocaties. Dit betekent dat het aantal gymlocaties in dit gebied voldoende is. - De Huet/ Wolborgenmate (1 gymzaal) Het aantal gymuren van de VO-scholen Ulenhof, Prakticon en het Rietveld Lyceum (zoals nu gegeven) passen ook aanvullend in de gymzalen. Prakticon krijgt een eigen gymzaal bij de nieuwbouw. Het Rietveld maakt dan gebruik van deze gymlocaties omdat zij groeien en niet passen in de eigen gymaccommodatie. De behoefte aan gymuren blijft daardoor passend in het huidige aantal gymzalen, met dien verstande dat het VO moet reizen voor het bewegingsonderwijs. 42

43 - De Bongerd (2 gymzalen) - Conclusies Zoals te zien is in de grafieken van gebied 2 zijn de gymuren passend in de gymlocaties. Wanneer Wijnbergen ontwikkeld wordt is de capaciteit echter onvoldoende. Wanneer in Wijnbergen een nieuwe onderwijsvoorziening komt, verdient het aanbeveling bij deze onderwijsvoorziening ook een gymvloer te realiseren. De leerlingen van het scholencomplex Kleurrijk maken gebruik van 2 gymlocaties. Dit is geen probleem wanneer dit goed wordt georganiseerd. Het scholencomplex heeft 1 gymvloer, dat te weinig is voor de totale behoefte aan gymuren van de scholen van Kleurrijk. - Kleurrijk/ MFA Dichteren (1 gymzaal) De Isselborgh maakt nog tijdelijk gebruik van een van de gymlocaties. De Isselborgh krijgt een eigen gymaccommodatie. Er ontstaat in dit gebied dus geen aanvullende ruimtebehoefte aan gymaccommodaties. 43

44 Gymzalen gebied 3: - Sporthal Oosseld (1 gymzaal) - De Pas/ Terborgseweg (1 gymzaal) - Schoneveld/ Lohmanlaan (1 gymzaal) - Conclusies Bij de ontwikkeling van de MFA Oosseld wordt ook een gymzaal opgenomen. Hier maken de scholen van de MFA gebruik van aanvullend met andere scholen. De ontwikkelingen van het AOC zijn niet meegenomen in deze analyse (deze zijn ons ook niet bekend). Het Prakticon krijgt een nieuwe gymlocatie in de nieuwbouw, het Rietveld Lyceum maakt hierna gebruik van deze locatie. Door het gebruik van het VO en het AOC is het niet wenselijk een gymzaal af te stoten wanneer zij gebruik blijven maken van de aanwezige gymzalen. 44

45 Gymzalen gebied 4: Gebied 4 bevat de kernen Wehl en Nieuw Wehl. De scholen hebben geen problemen omdat er voldoende gymvoorzieningen zijn. Gymzalen gebied 5 - De Pol (2 gymzalen) - Conclusie In het dorp Gaanderen is ook geen capaciteitsvraagstuk met de gymvoorzieningen. 45

46 8. Prioritering De gemeente Doetinchem wenst een prioritering in de afhandeling van de diverse huisvestingsvraagstukken te hanteren voor de komende periode. Aan deze prioritering is geen concreet tijdspad met jaartallen gekoppeld omdat er verschillende ontwikkelingen zijn die moeilijk te plannen zijn, zoals de ontwikkelingen in Wijnbergen en de A-wijkontwikkeling. De voorgestelde prioritering ziet er als volgt uit. - De Kleine Prins Los van de onderstaande prioritering is in het vorige IHP de vervangende nieuwbouw van De Kleine Prins opgenomen. De Kleine Prins heeft nog geen vervangende nieuwbouw gekregen omdat de mogelijkheden van eventuele koppelingen aan de ontwikkeling in Wijnbergen in beeld waren. In het kader van dit IHP wordt gezien de huisvestingssituatie van De Kleine Prins voorgesteld op korte termijn te starten met vervangende nieuwbouw. Met inachtneming van dit voorstel geldt in het kader van dit IHP de volgende prioritering. - Hoofdprioriteit 1: opheffen capaciteitstekort De gemeente spreekt uit dat de eerste prioriteit van de gemeente het opheffen van de capaciteitstekorten is. De capaciteitstekorten die op dit moment in beeld zijn, zijn de volgende: capaciteitstekort Rietveld van m² BVO; basisonderwijs Wijnbergen (wanneer Wijnbergen wordt ontwikkeld); het speciaal onderwijs (Mariëndael en Isselborgh), met inachtneming van de opmerkingen in dit IHP over de prognoses 46 en de daadwerkelijke leerlingenaantallen die de scholen verwachten. In het kader van dit IHP zijn geen capaciteitstekorten gesignaleerd in het (speciaal) basisonderwijs. Mocht er sprake zijn van nu niet voorziene incidentele capaciteitstekorten dan kan worden voorzien in aanvullende capaciteit op basis van prognoses. - Hoofdprioriteit 2: voorzieningen t.b.v. een adequaat onderhoudsniveau Een aantal schoolgebouwen verkeert in een bouwkundige staat die wellicht aanleiding is voor heroverweging van het uit te voeren onderhoud van de gemeente en het schoolbestuur. De staat van onderhoud (zowel technisch als functioneel) biedt misschien mogelijkheden om door een integrale ontwikkeling te komen tot vervangende nieuwbouw of een grote renovatie in plaats van regulier onderhoud. Het nu investeren in deze gebouwen kan leiden tot een optimaal gebouwenbestand met in de toekomst minder uitgave voor het (jaarlijks) onderhoud. In de bovenstaande hoofdstukken zijn al diverse projecten en scenario s beschreven omtrent deze hoofdprioriteit. Deze projecten zijn de volgende: Hagen - Het Palet; Martinus - Augustinus; Scholencomplex Overstegen - Wilhelminaschool; De gebouwen die 40 jaar oud zijn of worden (waarover is afgesproken deze nader te schouwen). o Nijman- IJzevoorde o Canada o De Pas o Hogenkamp

47 Gezien de leeftijd van deze gebouwen is in dit IHP een planning opgenomen vanaf Naast de staat van onderhoud van deze scholen spelen ook andere factoren een rol in de afweging op welke plaatsen herontwikkeld en geïnvesteerd wordt. Belangrijke aspecten hierin zijn onder andere de betekenis van de voorzieningen voor de sociaal maatschappelijke context en de mogelijkheden te komen tot brede basisvoorzieningen. In de beschrijving van de scenario s in hoofdstuk 4 is hier al op ingegaan. De gemeente wil de prioriteiten 1 en 2 combineren waar mogelijk ten behoeve van brede voorzieningen (uitgangspunt gemeentelijk accommodatiebeleid en beleidskader onderwijshuisvesting). Uitgangspunt in deze ontwikkelingen is dat de gemeente verantwoordelijk is voor de onderwijsvoorziening, de overige aanvullende functies dienen zelfstandig gefinancierd te worden. Dit kan vanuit commerciële partijen (bijvoorbeeld kinderdagopvang), maar ook vanuit andere gemeentelijke onderdelen (bijvoorbeeld peuterspeelzaalwerk). - Planning Onderstaande planning geeft een perspectief voor de toekomst voor de gemeente en de schoolbesturen. De planning is echter wel indicatief, door verschillende factoren kunnen afwijkingen ontstaan in de planning. De planning bevat de scholen en projecten die beschreven zijn in het IHP. Er zijn twee perioden te onderscheiden, namelijk de periode van voorbereiding en de periode van realisatie. Beiden zijn aangegeven in onderstaand schema met een verschillende kleur. Ook is per project een beschrijving gegeven, dit ter verduidelijking van de inhoud van het project. Het Rietveld Lyceum komt bijvoorbeeld twee keer voor in deze planning, voor tijdelijke huisvesting en uitbreiding/nieuwbouw t.b.v. planvorming Noord. - Hoofdprioriteit 3: wettelijke verplichting om een gebouw aan te passen niet betrekking hebbende op capaciteitsuitbreiding. Vooralsnog geen projecten - Hoofdprioriteit 4: voorzieningen die wenselijk zijn als gevolg van onderwijskundige inzichten en/of gewenste bouwkundige aanpassingen (aanpassing aan eigentijdse eisen). Vooralsnog geen projecten 47

48 TIJDSPAD project bijzonderheden INVESTERING Rietveld Lyceum tijdelijke huisvesting De Kleine Prins nieuwbouw ,00 Wijnbergen nieuwbouw ,00 Isselborgh uitbreiding/ alternatieve huisvesting ,00 Mariendael uitbreiding ,00 Planvorming Noord uibreiding/ nieuwbouw ,00 Augustinus/Martinus nieuwbouw ,00 Planvorming Overstegen/ Wilhelminaschool nieuwbouw/ renovatie ,00 Nijman-Ijzevoorde/ Canada/ De Pas/ Hogenkamp renovaties , ,00 = aanvang voorbereiding = aanvang realisatie = nader te bepalen --> tijdelijke huisvesting Rietveld Lyceum Opmerkingen bij de indicatieve planning: De kosten van de tijdelijke huisvesting van het Rietveld Lyceum zijn niet opgenomen in dit overzicht. Deze kosten zijn in sterke mate afhankelijk van de te vinden oplossing. Wijnbergen is opgenomen in de planning op basis van de woningbouwontwikkeling zoals tot nu toe aan de orde is. Mocht onverhoopt door externe omstandigheden er vertraging optreden, mag dit geen consequenties hebben voor de andere huisvestingsontwikkelingen, anders dan dat wellicht andere projecten dan naar voren kunnen worden gehaald. Het Rietveld Lyceum heeft op dit moment een stijgend aantal leerlingen. het bedrag dat wordt genoemd in dit IHP is een indicatieve begroting. Het is vanzelfsprekend dat de getallen, evenals de planning, afhankelijk zijn van verschillende factoren zoals prognoses. Tijdens de verdere uitwerking en oplossing van het huisvestingsvraagstuk moeten de leerlingenaantallen nadrukkelijk bestudeerd worden, ook wat betreft de lange termijn. De kosten genoemd bij de planontwikkeling Noord zijn een combinatie van de indicatieve kosten van aanvullende capaciteit van het Rietveld Lyceum en de indicatieve kosten van aanpassing gebouw Hagen en nieuwbouw Het Palet (zie hoofdstuk 9). 48

49 9. Financiën - Investeringsbehoefte Op basis van de prioriteiten in hoofdstuk 8 is het onderstaande investeringsoverzicht opgesteld. In dit overzicht zijn opgenomen de investeringen voor de capaciteitsvraagstukken en de investeringen die nodig zijn voor een adequaat onderhoudsniveau. De bedragen in de donkerblauwe cellen zijn reeds gereserveerd. Voor de overige bedragen is nog geen dekking. Ter verduidelijking van het schema op de volgende bladzijde is nog een aantal kanttekeningen en opmerkingen te maken, namelijk: Het overzicht geeft de globale investeringsbedragen. Met boekwaarden van de huidige gebouwen is nog geen rekening gehouden; De opgenomen bedragen zijn gebaseerd op het meest gewenste scenario (zoals beschreven in de voorgaande hoofdstukken); De bedragen kunnen worden gecombineerd wanneer er wordt gekozen voor integrale scenario s; Voor de geschouwde gebouwen is een renovatie opgenomen. Dit moet onderzoek nog verder bepalen, ook wat de kosten precies moeten zijn. Dit is ook afhankelijk van het aantal m² BVO dat gerenoveerd moet worden. Nu is uitgegaan van het totale gebouw. Alleen bij Hogenkamp is uitgegaan van een gedeelte van het gebouw. Gerekend is met een renovatiebedrag van 800 per m² BVO; Voor de SO-scholen zijn de prognoses van de scholen gehanteerd (voorlopig 2 groepsruimten voor Mariëndael en 6 groepsruimten voor Isselborgh); In het overzicht zijn de bedragen opgenomen voor alleen de onderwijshuisvesting. De overige kosten die gemoeid zijn bij een MFA-vorming zijn niet meegenomen; 49

50 - (globaal) investeringsoverzicht capaciteit adequaat onderhoudsniveau nieuw renovatie De Kleine Prins ,00 Wijnbergen ,00 Hagen- Het Palet- Rietveld Lyceum ,00 Complex Overstegen + Wilhelminaschool ,00 PO Martinus/ Augustinus ,00 Nijman- Ijzevoorde ,00 Canada ,00 De Pas ,00 Hogenkamp ,00 SO Isselborgh ,00 Mariëndael ,00 VO Rietveld Lyceum ,00 TOTAAL , , ,00 50

51 Colofon Onderwerp: Integraal huisvestingsplan (IHP) voor de onderwijshuisvesting Opdrachtgever: Projectteam: Gemeente Doetinchem Krijno van Vugt Erika Roelofs Datum: april 2009 Ons kenmerk: F055- rap1.0 IHP- Doetinchem 51