Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs

Transcriptie

1 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Gemeente Koggenland September 2011

2 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr Rapportnummer Datum September 2011 Opdrachtgever Gemeente Koggenland Postbus ZG Avenhorn Auteurs Tijmen Siermann, MSc. Drs. Bianca de Haan Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. I

3 Inhoudsopgave pag. 1. Inleiding Achtergrond Methode en verantwoording Leeswijzer 1 2. Prognose basisgeneratie Werkwijze en veronderstellingen Uitkomsten prognose basisgeneratie 4 3. Leerlingenprognose Werkwijze en veronderstellingen Belangstellingspercentages Voedingsgebied Verwacht aantal leerlingen Ontwikkelingen per school 9 4. Leerlingenprognose onderbouw 12 Bijlage 1. Werkwijze 14 Bijlage 2. Prognosecijfers 15

4 Hoofdstuk Inleiding

5 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Inleiding 1. Inleiding 1.1 Achtergrond Het gemeentebestuur van Koggenland heeft in 2010 voor het laatst een reguliere leerlingenprognose voor het basisonderwijs laten uitvoeren. Deze prognose geeft inzicht in de lange termijn ontwikkeling van de leerlingenaantallen in het basisonderwijs. De prognose bevat tevens een doorrekening van het verwachte aantal leerlingen per school. De informatie wordt gebruikt voor (de planning van) de onderwijshuisvesting. Op basis hiervan is te bepalen welke scholen, op welke termijn en over welke periode zich eventueel extra ruimtebehoefte voordoet. Momenteel bestaat er bij de gemeente Koggenland behoefte aan een tussentijdse actualisatie van de leerlingenprognose voor drie basisscholen gesitueerd in Avenhorn/De Goorn: Jozefschool, De Ieveling en De Overhaal. Op verzoek van het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Koggenland is daarom deze nieuwe leerlingenprognose opgesteld. Met de geactualiseerde gegevens kan worden berekend bij welke scholen in Avenhorn/de Goorn, op welke termijn en over welke periode zich eventueel extra ruimtebehoefte voordoet. Deze informatie is van belang voor (de planning van) de onderwijshuisvesting. 1.2 Methode en verantwoording Voor het opstellen van de prognose is gebruik gemaakt van het prognoseprogramma G4PRO van Pronexus. Deze software is door de VNG getoetst en goedgekeurd voor het maken van leerlingenprognoses ten behoeve van aanvragen voor huisvesting van scholen volgens de modelverordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs. Het maken van een leerlingenprognose met behulp van G4PRO bestaat uit een aantal stappen. Voor de inhoud van deze stappen wordt verwezen naar de bijlage. De prognose geeft een zo realistisch mogelijk beeld van de toekomstige ontwikkeling van de leerlingenaantallen in het basisonderwijs in Koggenland op basis van de uitgangspunten en gegevens die op dit moment voorhanden zijn. Duidelijk is dat toekomstige ontwikkelingen zoals woningbouw, sterfte, geboorte, vestiging en vertrek en diverse sociale en maatschappelijke ontwikkelingen van invloed zijn op de leerlingenaantallen. Iedere prognose wordt uitgevoerd op basis van de op dat moment meest actuele en betrouwbare gegevens. Als gevolg van bijgestelde basisgegevens over bijvoorbeeld bevolking en woningbouw kunnen de uitkomsten van leerlingenprognoses fluctueren. Een prognose dient daarom regelmatig te worden herhaald. De resultaten van de prognoses zijn vier jaar na het peiljaar meer indicatief van aard. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de resultaten van de basisgeneratieprognose. In het daaropvolgende hoofdstuk komt de leerlingenprognose aan bod. Daarbij worden de verwachte leerlingenaantallen per school weergegeven. Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van het aantal verwachte leerlingen in de onderbouw. Voor een toelichting over de werkwijze met de programmatuur G4PRO wordt verwezen naar de bijlage. 1

6 Hoofdstuk Prognose basisgeneratie

7 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Prognose basisgeneratie 2. Prognose basisgeneratie De eerste stap bij het opstellen van de leerlingenprognose, is het vaststellen van de verwachte omvang van de basisgeneratie. De basisgeneratie bestaat uit alle 4 t/m 11 jarigen en 30% van de 12-jarigen. Voor het gebied Avenhorn en de Goorn is gekeken naar de volgende elementen: - omvang van de woningvoorraad en de woningbouwplanning; - aantal vrouwen van 15 t/m 49 jaar; - aantal geboorten per leeftijdgroep vrouw; - aantal kinderen in de leeftijd van 0 t/m 19 jaar. 2.1 Werkwijze en veronderstellingen Bij de berekening van de basisgeneratie is uitgegaan van een aantal aannames en veronderstellingen over de ontwikkelingen van het aantal woningen, vrouwen, kinderen en geboorten. Woningvoorraad Een belangrijk element in de prognose van de basisgeneratie is de ontwikkeling van de woningvoorraad. Immers, als er in een kern woningen bij komen, kan de bevolking theoretisch gezien groeien. De bevolkingsgroei is vervolgens weer van invloed op het aantal kinderen in het gebied en dus ook op het aantal basisschoolleerlingen. Uitgangspunt van de prognose is het overzicht van de woningbouwplannen voor Avenhorn/De Goorn zoals in overleg vastgesteld met de gemeente. Woningen die in 2011 gepland zijn, worden per 1 januari 2012 meegenomen in het prognosemodel. Tabel 2.1 Toe- of afname van de woningvoorraad tot 2021 zoals ingevoerd in het prognosemodel Avenhorn/ De Goorn Ontwikkeling aantal vrouwen Voor de prognose van de basisgeneratie speelt naast de woningbouwplannen, ook het aantal vrouwen in de vruchtbare leeftijd een rol. Het betreft hier het aantal vrouwen in de leeftijd van 15 tot en met 49 jaar. Hoe meer vruchtbare vrouwen er in een bepaald gebied wonen, hoe groter de kans is dat het aantal kinderen zal toenemen. De berekening van het toekomstig aantal vrouwen is gebaseerd op verschuivingen in de leeftijdsopbouw, de ontwikkeling van het aantal vrouwen in het verleden en de (eventuele) woningbouwplannen. Voor de basisgeneratieprognose is uitgegaan van de gemiddelde groei van het aantal vrouwen van de laatste vijf jaren. 3

8 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Prognose basisgeneratie Ontwikkeling aantal geboorten Binnen het prognosemodel wordt ook gekeken naar het aantal geboorten. Het aantal te verwachten geboorten binnen een bepaald gebied hangt af van het aantal vrouwen in de vruchtbare leeftijd en het leeftijdsspecifieke vruchtbaarheidscijfer (LVC). Het LVC geeft het aantal levendgeborenen per vrouwen in een bepaalde leeftijdscategorie weer. Voor de berekening van het toekomstig aantal geboorten is uitgegaan van het gemiddelde LVC van de laatste vijf jaren. Ontwikkeling aantal kinderen (0-19 jaar) Tot slot wordt gekeken naar het werkelijk aantal kinderen in een bepaald gebied en de ontwikkeling hierin. Dit vormt samen met de woningbouwplannen een indicator voor het toekomstig te verwachten aantal kinderen. Voor de berekening van het toekomstig aantal kinderen is uitgegaan van de gemiddelde groei van het aantal kinderen van de laatste vijf jaren. 2.2 Uitkomsten prognose basisgeneratie Het aantal 4-12 jarigen in Avenhorn/De Goorn is tussen 2007 en 2010 toegenomen. De toename is in die jaren langzaam afgevlakt. Tussen 2010 en 2011 daalde de basisgeneratie. Deze afname zal zich volgens de prognose de komende jaren blijven doorzetten. In 2014 worden er ongeveer 750 kinderen geprognosticeerd; dit is vergelijkbaar met het niveau van Ook daarna blijft de basisgeneratie afnemen tot minder dan 700 kinderen in Na 2018 vlakt de afname iets af, maar er blijft sprake van een negatieve trend. Tabel 2.2 en 2,3 Werkelijke aantallen basisgeneratie 2007 t/m 2011 en prognose basisgeneratie 2012 t/m 2026 in de Goorn/Avenhorn, stand per 1 januari Avenhorn/ De Goorn Avenhorn/ De Goorn

9 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Prognose basisgeneratie Figuur 2.1 Werkelijke aantallen basisgeneratie 2007 t/m 2011 en prognose basisgeneratie 2012 t/m 2026 in voedingsgebied Avenhorn/De Goorn, stand per 1 januari

10 Hoofdstuk Leerlingenprognose

11 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Leerlingenprognose 3. Leerlingenprognose 3.1 Werkwijze en veronderstellingen Op basis van de prognose van de basisgeneratie kan een berekening worden gemaakt van het verwachte aantal leerlingen per basisschool in het voedingsgebied Avenhorn/De Goorn. Hierbij wordt uitgegaan van het belangstellingspercentage. Dit cijfer geeft het deel van de basisgeneratie uit een bepaald herkomstgebied weer dat naar een bepaalde school gaat. Een hoger belangstellingspercentage betekent niet altijd dat er getalsmatig meer kinderen uit een bepaald voedingsgebied onderwijs volgen op een bepaalde school. Als bijvoorbeeld het aantal leerlingen gelijk blijft, maar de basisgeneratie daalt, stijgt het belangstellingspercentage. Het belangstellingspercentage is kortom een relatief cijfer en dient op overeenkomstige wijze geïnterpreteerd te worden. Op basis van de belangstellingspercentages en de totale omvang van de basisgeneratie, is het verwachte toekomstige aantal leerlingen per basisschool te berekenen. Voor de prognose is uitgegaan van de trend in de belangstellingspercentages van de afgelopen drie jaar. Met dit aannametype ontstaat een afvlakkende lijn die op korte termijn rekening houdt met trends uit het recente verleden. 3.2 Belangstellingspercentages Tabel 3.1 geeft een overzicht van de belangstellingspercentages per 1 oktober 2010 voor Avenhorn/De Goorn. Daarbij is aangegeven welk percentage van de basisgeneratie een bepaalde school bezoekt. In Avenhorn/De Goorn gaat bijvoorbeeld 38% van de basisgeneratie naar de Jozefschool. Het totaalpercentage is lager dan 100% doordat een deel van de basisgeneratie een basisschool buiten het voedingsgebied bezoekt c.q. speciaal onderwijs volgt. Tabel 3.1 Belangstelling voor scholen Avenhorn/De Goorn, per 1 oktober 2010 Gebied Herkomst leerlingen Avenhorn/De Goorn Jozefschool (38%), de Ieveling (29%), de Overhaal (25%) 7

12 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Leerlingenprognose 3.3 Voedingsgebied In tabel 3.2 is per school weergegeven uit welke voedingsgebieden de leerlingen afkomstig zijn. Basisschool de Overhaal haalt bijvoorbeeld 92% van haar leerlingen uit Avenhorn/De Goorn en 2% uit Berkhout/Bobeldijk. Voedingsgebieden waaruit een klein percentage (minder dan één procent) van de leerlingen afkomstig is en leerlingen waarvan de herkomst onbekend is, zijn samengevat onder de noemer overige. Tabel 3.2 Belangstelling per school School Herkomst leerlingen De Overhaal Avenhorn/De Goorn (92%), Berkhout/Bobeldijk (2%), Rustenburg/Ursem (1%), overige (4%) Jozefschool Avenhorn/De Goorn (93%), Berkhout/Bobeldijk (4%), overige (3%) De Ieveling Avenhorn/De Goorn (97%), Grosthuizen/Scharwoude/Oudendijk (1%), overige (2%) 3.4 Verwacht aantal leerlingen In onderstaande tabellen is voor de jaren de verwachte ontwikkeling van het aantal leerlingen per school weergegeven. Leerlingen die in oktober 2010 zijn opgegeven, worden per 1 januari 2011 meegenomen in G4PRO. Voor een meer gedetailleerd overzicht wordt verwezen naar de bijlage. Tabel 3.3 en 3.4 Werkelijke aantallen leerlingen per school voor de jaren 2008 t/m 2010 en prognose van het aantal leerlingen per school van 2011 t/m 2025, stand per 1 oktober. School De Overhaal Jozefschool De Ieveling totaal School De Overhaal Jozefschool De Ieveling totaal

13 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Leerlingenprognose 3.5 Ontwikkelingen per school De Overhaal In oktober 2010 telt de Overhaal 222 leerlingen. Er is al enkele jaren sprake van een afname van het aantal leerlingen. Verwacht wordt dat deze trend zich doorzet. In 2014 worden er ongeveer 200 kinderen geprognosticeerd. Daarna is nog steeds een dalende trendlijn zichtbaar. Vanaf 2018 zwakt de dalende trend iets af. Figuur 3.1 Prognose leerlingenaantallen de Overhaal Jozefschool Ondanks een toename van het aantal leerlingen over de afgelopen jaren laat de leerlingenprognose voor de Jozefschool op de lange termijn een dalende trendlijn zien. Het afgelopen jaar was er sprake van een lichte toename van het aantal leerlingen. De verwachte afname na 2010 hangt nauw samen met de daling van het aantal 4-12 jarigen in Avenhorn/De Goorn. Op 1 oktober 2010 telde de basisschool 335 leerlingen. Na 2011 is een dalende trendlijn zichtbaar; in 2014 prognosticeert het model iets meer dan 300 leerlingen. In 2025 worden er circa 250 verwacht. Figuur 3.2 Prognose leerlingenaantallen Jozefschool

14 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Leerlingenprognose Basisschool de Ieveling De leerlingen van basisschool de Ieveling zijn grotendeels afkomstig uit Avenhorn/De Goorn. Het aantal is na een piek in 2008 gedaald tot 249 kinderen in oktober Verwacht wordt dat deze daling door gaat zetten. In 2014 worden er 214 leerlingen verwacht. Ook daarna is een dalende trendlijn waarneembaar. Figuur 3.3 Prognose leerlingenaantallen de Ieveling

15 Hoofdstuk Leerlingenprognose onderbouw

16 Actualisatie leerlingenprognose basisonderwijs Leerlingenprognose onderbouw 4. Leerlingenprognose onderbouw Omdat veel scholen met kleinere leerlingengroepen zijn gaan werken in de onderbouw, is het van belang om inzicht te hebben in de ontwikkeling van het aantal 4-7 jarigen. Er zijn twee manieren om deze prognose uit te voeren. De eerste methode is gebaseerd op de belangstellingspercentages voor de gehele basisgeneratie (4-12 jarigen). Deze methode voldoet aan de eisen van de VNG. Nadeel van deze methode is dat er geen rekening wordt gehouden met de samenstelling van de onderbouw uit het verleden, maar gekeken wordt naar de ontwikkeling van de totale groep 4-12 jarigen. Een alternatieve methode gaat uit van de verhouding van het aantal kinderen in de onderbouw ten opzichte van het totaal aantal leerlingen. De verhoudingsmethodiek wordt binnen deze methode als uitgangspunt genomen. We hebben gekozen voor deze alternatieve methodiek omdat deze een representatiever beeld geeft voor de korte termijn. In tabellen 4.1 en 4.2 worden de resultaten op basis van de verhoudingsmethode weergegeven. Voor een betrouwbare prognose op de lange termijn is ervoor gekozen om vijf jaar na het peiljaar (2011) de verhouding tussen de onderbouw en bovenbouw in 5 stappen (5 jaren) terug te brengen tot de verhouding 50/50. Tabel 4.1 en 4.2 Werkelijke aantallen onderbouwleerlingen per school voor de jaren 2008 t/m 2010 en prognose van het aantal leerlingen per school van 2011 t/m 2025, stand per 1 oktober. School De Overhaal Jozefschool De Ieveling totaal School De Overhaal Jozefschool De Ieveling totaal

17 bijlagen

18 Bijlage 1. Werkwijze Voor het opstellen van de prognose is gebruik gemaakt van het prognoseprogramma G4PRO van Pronexus. Deze software is door de VNG getoetst en goedgekeurd voor het maken van leerlingenprognoses ten behoeve van aanvragen voor huisvesting van scholen volgens de modelverordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs. Het maken van een leerlingenprognose met behulp van G4PRO bestaat uit een aantal stappen. In deze bijlage worden deze stappen toegelicht. Stap 1: Verzamelen basisgegevens De eerste stap voor het opstellen van een leerlingenprognose bestaat uit het verzamelen en invoeren van de basisgegevens. De basisgegevens worden verzameld per wijk/kern en bestaan uit: - omvang van de woningvoorraad en de woningbouwplanning; - aantal geboorten per leeftijdsgroep vrouw; - aantal vrouwen in de leeftijd van 0 t/m 49 jaar; - aantal kinderen in de leeftijd van 0 t/m 19 jaar; - gegevens van de scholen (brinnrs.); - de officiële leerlingenaantallen per school/locatie (Cfi-tellingen); - gegevens over de herkomst van de leerlingen. Stap 2: Prognose basisgeneratie Nadat alle gegevens zijn verzameld en ingevoerd in het programma G4PRO, kan een prognose worden gemaakt van de basisgeneratie. De basisgeneratie bestaat uit alle 4 t/m 11 jarigen en 30% van de 12- jarigen woonachtig in een bepaalde wijk/kern. De berekening van de basisgeneratie vindt plaats volgens het cohort-componenten model. Binnen dit model wordt gekeken naar de ontwikkelingen in de woningvoorraad, het aantal vruchtbare vrouwen (15 t/m 49 jaar), het aantal geboorten en kinderen (0 t/m 19 jaar). Het cohort-componenten model is gebaseerd op het doorschuifprincipe; de aantallen kinderen worden steeds een jaar doorgeschoven. Een kind van 0 jaar is een jaar later 1 jaar, etc. Het aantal 0-jarigen wordt (na 4 jaar) aangevuld door een prognose van het aantal geboorten te maken. Hierbij spelen het aantal vruchtbare vrouwen en het leeftijdsspecifieke vruchtbaarheidscijfer (LVC) een rol. Naast het doorschuiven van de aantallen, wordt ook rekening gehouden met ontwikkelingen uit het verleden. Deze ontwikkelingen worden uitgedrukt in mutatiefactoren. Via de cohortmethode worden aannames gemaakt hoe de mutatiefactoren van vrouwen, LVC s en kinderen uit voorgaande jaren toegepast worden in de prognose. De mutatiefactoren worden gecorrigeerd voor de (eventuele) woningbouw en toegepast op het doorschuifsysteem. De prognose van de basisgeneratie vormt de basis voor de leerlingenprognose. Bij lage aantallen vruchtbare vrouwen (< 100), bij lage geboorteaantallen en wanneer het aantal 4-12 jarigen minder dan 100 per analysejaar is en raar loopt in de ontwikkeling, adviseert Pronexus gebruik te maken van de verdeelmethodiek in plaats van het cohort-componenten model. Door deze methode toe te passen wordt voorkomen dat relatief kleine schommelingen in de bevolkingsopbouw tot grote effecten in de prognose leiden. Bij de verdeelmethode vindt de toedeling van de basisgeneratie plaats op basis van een analyse van de verhouding tussen het berekeningsgebied (de gemeente als geheel) en het prognosegebied in het verleden. Daarbij wordt de verandering in de verhouding tussen de woningvoorraad van het prognosegebied en de woningvoorraad van het berekeningsgebied als uitgangspunt genomen. In deze procedure spelen de geboorten en vrouwen geen rol. Stap 3: Leerlingenprognose Het maken van een prognose van het toekomstige aantal basisschoolleerlingen is de laatste stap. Daarbij speelt de herkomst (=woonplaats) van de leerlingen een centrale rol. Op basis van de herkomst bepaalt de programmatuur het voedingsgebied en de belangstelling voor de scholen. De belangstelling voor een school in de afgelopen jaren is maatgevend voor de belangstelling in de toekomst. 14

19 Bijlage 2. Prognosecijfers 15