Aanbieding opstellen Onderwijsvisie & Huisvestingsplan

Transcriptie

1 Aanbieding opstellen Onderwijsvisie & Huisvestingsplan Gemeente Hattem, februari 2015

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2 2. Situatie, vraagstelling en resultaat 3 3. M3V en visie op de opgave 5 4. Plan van aanpak 7 5. Organisatie en planning Tijdsbesteding en Kosten 11 Colofon 13 L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 1

3 1. INLEIDING Een toekomstbestendige voorzieningenstructuur voor het onderwijs en aanvullende kindfuncties gebaseerd op een gezamenlijke onderwijsvisie van de gemeente en de schoolbesturen. Dat wil de gemeente Hattem samen met de betrokken schoolbesturen de komende periode opstellen. Om te komen tot een gezamenlijke onderwijsvisie en een integraal huisvestingsplan (IHP) heeft de gemeente Hattem M3V adviespartners geselecteerd op basis van o.a. een presentatie en kennismaking in het LEA. De betrokken schoolbesturen hebben ingestemd met de keuze voor M3V als externe procesbegeleider. Wij stellen uw keuze erg op prijs. Wij beschikken over veel ervaring en deskundigheid om een opdracht als deze uit te voeren. Wij hebben voor diverse gemeenten IHP s en toekomstplannen opgesteld, waaronder de gemeenten Hoorn, Bunschoten, Veenendaal, s-hertogenbosch, Doetinchem, Enschede, Hengelo, Raalte, Naarden-Bussum en Zwolle. Recent hebben we een vergelijkbaar traject afgerond voor de naburige gemeente Oldebroek. Wij zien onszelf dan ook als experts op het gebied van onderwijs en onderwijshuisvesting en gaan graag met u, het onderwijsveld en eventuele andere maatschappelijke partners aan de slag om de onderwijsvisie en het IHP op te stellen... In de voorliggende aanbieding gaan wij dan ook graag in op: de situatie, vraagstelling en resultaat (paragraaf 2); onze visie op de opgave (paragraaf 3); ons plan van aanpak (paragraaf 4); de projectorganisatie en planning (paragraaf 5); de tijdsbesteding en kosten (paragraaf 6). In de bijlage vindt u de volgende stukken: 1. CV s projectteam; 2. referentielijst; 3. meetlat onderwijskwaliteit. L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 2

4 2. SITUATIE, VRAAGSTELLING EN RESULTAAT 2.1 DE SITUATIE In de gemeente Hattem zijn zes basisscholen met verschillende denominaties. Er zijn een katholieke, een gereformeerde, twee protestants-christelijke en twee openbare basisscholen. Daarnaast is er nog een school voor voortgezet onderwijs. Deze school voor voortgezet onderwijs sluit vanwege daling van het leerlingenaantal. Door een veranderende bevolkingssamenstelling neemt het aantal schoolgaande kinderen de komende jaren af. De prognoses laten voor bijna elke school een daling van circa 10 procent zien. Deze daling betekent hogere kosten voor de schoolbesturen omdat de inkomsten sneller dalen dan de kosten voor het personeel, de exploitatie en de huisvesting. Het wordt hierdoor ook complexer de huidige onderwijskwaliteit te organiseren en te behouden; met minder inkomsten en middelen moet de kwaliteit in de stand worden gehouden. Voor de gemeente en schoolbesturen is als gevolg van de daling van het aantal leerlingen sprake van toenemende leegstand. Deze leegstand betekent een verhoging van de lasten per leerling voor de onderwijshuisvesting bij ongewijzigd beleid. Dit geldt zowel voor de gemeente als de schoolbesturen. De inkomsten zullen immers dalen terwijl de huisvestingslasten bij ongewijzigd beleid gelijk zullen blijven. Maatregelen zijn gewenst om te komen tot een beheersbare toekomstige exploitatie voor de schoolbesturen en de gemeente Hattem. De gemeente heeft daarom de ambitie om samen met de schoolbesturen en eventuele andere maatschappelijke partners een toekomstvisie voor het onderwijs op te stellen en deze te vertalen in een huisvestingsplan. Echter, ook onderwijskundige ontwikkelingen met betrekking tot passend onderwijs, de ontwikkeling van integrale kindcentra (IKC s) zijn belangrijke aanleidingen voor de opstelling van een onderwijsvisie en huisvestingsplan over het aanbod en spreiding van onderwijsvoorzieningen in de gemeente Hattem. Onderzocht moet worden welke toekomstscenario s en eventuele clustering van scholen wenselijk en/of noodzakelijk zijn om ook in de toekomst zorg te dragen voor kwalitatief onderwijs in de gemeente Hattem. Hierin dienen ook de mogelijkheden van verbreding van de voorzieningen te worden betrokken, waaronder voorschoolse voorzieningen op het gebied van kinder- en peuteropvang. Een aantal van deze scenario s is reeds beschreven in de Maatschappelijke Visie Hattem. Deze scenario s dienen nu verder onderzocht te worden. In het huisvestingsplan vraagt de positie van het voortgezet onderwijs ook aandacht. De huidige school voor VO De Noordgouw sluit haar deuren vanwege dalende leerlingenaantallen. Onderzocht moet worden of en in welke vorm een voorziening voor voortgezet onderwijs kan worden gerealiseerd of behouden (bijvoorbeeld junior college). 2.2 UW VRAAGSTELLING Op basis van de ontvangen informatie en het overleg met de heer S. Satyane komen wij tot de volgende vraagstelling. VRAAGSTELLING Het gezamenlijk met de gemeente, de schoolbesturen en eventuele andere maatschappelijke partners opstellen van een onderwijsvisie en deze vertalen in een toekomstbestendig onderwijshuisvestingsplan. Onderdeel van dit integraal onderwijshuisvestingsplan is een haalbaarheidsonderzoek naar de realisatie van een voorziening voor voortgezet onderwijs in Hattem. L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 3

5 2.3 ONS RESULTAAT Het resultaat van onze werkzaamheden is een inhoudelijke onderwijsvisie die vertaald is in een toekomstbestendig onderwijshuisvestingsplan (inclusief een investeringsagenda en dekkingsvoorstel). Met dit plan kan de gemeente samen met de schoolbesturen en andere maatschappelijke partners een strategisch en toekomstgericht onderwijshuisvestingsbeleid voeren. Het huisvestingsplan omvat oplossingsrichtingen op locatie- en wijkniveau voor de komende jaren. Door de opstelling van het huisvestingsplan kan de gemeente samen met het maatschappelijk veld een aantal strategische keuzes maken met betrekking tot onder andere: het in stand houden of opheffen van scholen of locaties; het clusteren van basisscholen en aanvullende voorzieningen (bijvoorbeeld kinderopvang); het behouden van keuzemogelijkheden wat betreft identiteit en onderwijskundige profielen; de spreiding en bereikbaarheid van voorzieningen; de ontwikkeling van integrale kindcentra; de realisering van een voorziening voor voortgezet onderwijs. L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 4

6 3. VISIE OP DE OPGAVE De veranderende bevolkingssamenstelling en de veelal hiermee gepaard gaande daling van het aantal leerlingen, de Rijks- en gemeentelijke bezuinigingen, de diverse beleidsmatige ontwikkelingen zoals passend onderwijs, de ontwikkeling van integrale kindcentra en de doordecentralisatie buitenonderhoud doen een groot appel op het strategisch en beleidsvoerend vermogen van schoolbesturen en gemeenten. Door een daling van het aantal leerlingen neemt de leegstand in gebouwen toe, dalen de inkomsten vanuit het Rijk en stijgen de kosten voor huisvesting, onderwijs en personeel. Volgens M3V zijn dit belangrijke aanleidingen om na te denken over een samenhangende en op elkaar afgestemde voorzieningenstructuur in het primair en voortgezet onderwijs. - INTEGRALE BENADERING Een sterke kracht is onze integrale benadering van de primaire processen, de organisatie en de huisvesting. Immers, de organisatie en de huisvesting moeten het onderwijs van de scholen maximaal ondersteunen. Wij beschikken over de kennis en deskundigheid om te opereren op het raakvlak van deze drie Het realiseren van toekomstbestendige onderwijsvoorzieningen moet volgens M3V niet plaatsvinden vanuit het denken uit de huidige voorzieningenstructuur. Kenmerkend voor de werkwijze van M3V is dat wij betrokken partijen vanuit toekomstige ontwikkelingen laten nadenken over hoe de onderwijsstructuur er in de toekomst uit moet komen te zien. Op basis daarvan worden de eerste stappen geformuleerd die moeten worden gezet ( van A naar B via C ). Op deze manier ontstaat er een duurzaam en toekomstgericht onderwijsvoorzieningenstructuur. x A B nu morgen stap 1 stap 2 C toekomst Vanuit een visie op de toekomst (stap 1) denken over de stap voor morgen (stap 2) elementen. - VAN SOLITAIRE VOORZIENINGEN NAAR ONDERWIJSKUNDIG NETWERK De ambitie om zoveel mogelijk leerplichtige leerlingen in de toekomst passend onderwijs te kunnen aanbieden en de hiervoor benodigde onderwijskundige en organisatorische kwaliteit, zou in de opvatting van M3V zwaarder moeten wegen dan het behouden van een fijnmazige voorzieningenstructuur. Kerngedachte kan zijn dat er sprake is van één stelsel van primair en/of funderend onderwijs met gezamenlijke kennisontwikkeling, kennismanagement en kennistransfer zodat alle betrokken scholen en schoolbesturen hiervan maximaal kunnen profiteren. In deze samenwerking die zowel binnen een schoolbestuur als schoolbestuurlijk overstijgend kan plaatsvinden - kan sprake zijn van zowel horizontale samenwerking tussen de basisscholen onderling, maar ook van verticale samenwerking tussen de basisscholen en het voortgezet onderwijs. L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 5

7 Dit betekent een transformatie van solitaire voorzieningen met een eigen programmering, organisatie en huisvesting naar een gezamenlijk netwerk waarin de scholen en/of schoolbesturen opereren als één partner, die gezamenlijk een stevige en toekomstgerichte voorzieningenstructuur vormgeven. Daarbij gaat het o.a. om het handhaven van een bereikbaar voorzieningenniveau, waarin sprake is van garanties op onderwijskwaliteit en - rendement, diversiteit en eventueel identiteit in een schaalgrootte van de instellingen die dit mogelijk maken 1. - INTERACTIEVE WERKWIJZE In onze werkwijze en aanpak streven we er altijd naar om in overleg met direct betrokkenen bestuur, management, ouders, medezeggenschapsraden, gemeente e.d. - een onderwijsvisie op de toekomst te formuleren en deze te vertalen naar de daarvoor benodigde organisatie en huisvesting. Hierin zal ook een relatie gelegd worden naar aanpalende ontwikkelingen (bijvoorbeeld ontwikkeling kinderopvang, zorgvoorzieningen, voorzieningen voor sport en bewegen e.d.). Onze ervaring is dat het goed is om eerst met direct betrokkenen vanuit de scholen en schoolbesturen (besturen, management, docenten, MR) concepten hiervoor te ontwikkelen en dan eerst ouders te betrekken i.c. te laten reflecteren op een of meer toekomstscenario s (naast de betrokkenheid die er veelal so wie so al is vanuit de medezeggenschapsraden). Het is voor ouders veelal gemakkelijker te reageren of reflecteren op concrete concepten. 1 In de afweging met betrekking tot het wel of niet in stand houden van basisscholen spelen meerdere criteria een rol. Volgens M3V moet het gaan om meerdere criteria die in mindere en meerdere mate aanwezig kunnen zijn op school en in hoeverre deze criteria, wanneer ze onvoldoende aanwezig zijn, te verbeteren zijn. In de bijlage hebben we de criteria van deze meetlat ter kennisname opgenomen. L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 6

8 4. ONS PLAN VAN AANPAK Voor het opstellen van een onderwijsvisie en IHP hanteert M3V in het algemeen onderstaand schema. Vanuit een omgevingsanalyse stelt M3V een strategische onderwijs- en huisvestingsvisie op en vertaalt dit in een IHP. Dit IHP wordt vertaald in een uitvoeringsplan inclusief financiële paragraaf. Om tot de onderwijsvisie en het IHP in Hattem te komen, stellen we op basis van voorstaand schema de volgende activiteiten voor, waarvan een aantal gelijktijdig of doorlopend zullen/kunnen plaatsvinden, bijvoorbeeld informatieverzameling en deskresearch. Onderwijskundige ontwikkelingen & beleid Onderwijsrendement, passend onderwijs, IKC s, diversiteit Lokale/regionale ontwikkelingen & beleid Decentralisaties, jeugdzorg, WMO, bezuinigingen e.d. Voor een aantal activiteiten zal vanzelfsprekend gebruik worden gemaakt van al beschikbare informatie binnen de gemeente (bijvoorbeeld feiten en cijfers uit de paragraaf onderwijshuisvesting maatschappelijke visie). Huidige voorzieningenstructuur Technische & functionele kwaliteit, capaciteit, MOP, leeftijd, kosten e.d. Strategische Onderwijsvisie Integraal Huisvestingsplan (IHP) PO & VO Uitvoeringsplan Onderwijsvisie & IHP; agenda voor de toekomst (actieplan) Demografische ontwikkelingen Krimp, leerlingenprognoses, leegstand e.d. ACTIVITEITEN ONDERWIJSVISIE & IPH GEMEENTE HATTEM 1. Startgesprek opdrachtgever gemeente/stuurgroep bespreking vraagstelling, plan van aanpak, planning e.d. afspraken voor overleg projectorganisatie, samenstelling projectgroep ambities, doelstellingen en uitgangspunten gemeente, besturen 2. Informatieverzameling en deskresearch (inventarisatiefase) verzamelen en analyseren aanwezige informatie 3. Interviews schoolbesturen/scholen en gemeente inventariseren huidige bezetting scholen en huisvestingswensen inzicht (leerling) ontwikkelingen, ambities, doelstellingen, uitgangspunten inventariseren visie, doelstellingen passend onderwijs, multifunctioneel ruimtegebruik, brede scholen, leegstand e.d. visie op realisatie voortgezet onderwijs Hattem 4. Interview VO Zwolle Om de mogelijkheden van een voorziening voor VO te verkennen, wordt een tweetal gesprekken gevoerd met het voortgezet onderwijs in Zwolle (openbaar en bijzonder voortgezet onderwijs) L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 7

9 5. Opstellen schoolprofielen 2 Per school wordt een schoolprofiel opgesteld met o.a.: bouwjaar, oppervlakte, aantal en soorten ruimten overzicht huisvestingsbehoefte per school over 5, 10 en 15 jaar ruimtecapaciteit versus ruimtebehoefte technische en functionele kwaliteit opmerkingen, aandachtspunten, conclusies per school PM Digitale enquêtes/peilingen Overwogen kan worden om door middel van digitale vragenlijsten bredere peilingen uit te voeren onder de gebruikers van de schoolgebouwen over hoe de schoolgebouwen er onderwijskundig, functioneel en technisch voor staan, de belevingswaarde e.d. 6. Bouwstenenbijeenkomst (werksessie 1) In deze werkbijeenkomst met de projectgroep worden aan de hand van de resultaten van 2 t/m 5 de ambities, doelstellingen en uitgangspunten m.b.t. tot het onderwijs en de onderwijshuisvesting in beeld gebracht. Tijdens deze werksessie zorgen we ervoor dat alle ambities, wensen, eisen, maar ook randvoorwaarden van de betrokken partijen scherp naar voren komen. 7. Opstellen concept toekomstsvisie en huisvestingsscenario s De resultaten van de bouwstenenbijeenkomst verwerken we in een concept toekomstvisie en een aantal concept toekomstscenario s en oplossingsrichtingen voor de onderwijshuisvesting. 8. Scenariobijeenkomst (werksessie 2) Tijdens de tweede werkbijeenkomst met de projectgroep worden de concept toekomstvisie en de huisvestingsscenario s verder besproken en uitgewerkt. 9. Opstellen fasering Voor de uitvoering van de huisvestingsscenario s wordt een fasering opgesteld, alsmede de benodigde financiering hiervoor (tevens wordt een dekkingsvoorstel meegenomen). 2 In de bijlage hebben we een voorbeeld gegeven van een schoolprofiel 10. Overleg stuurgroep Overleg met stuurgroep over stand van zaken; tussenresultaten 11. Presentatie/bespreking gemeenteraad Voorgesteld wordt een oriënterende bespreking te houden met de gemeenteraad over de toekomstige voorzieningenstructuur PO en VO. Het moment waarop dit plaatsvindt, wordt in overleg besproken. 12. Agendabijeenkomst (werksessie 3); huisvestingsagenda Tijdens de derde werksessie worden de fasering en uitvoeringsplannen besproken. De onderwijs- en huisvestingsagenda voor de toekomst wordt met de betrokkenen opgesteld. 13. Opstellen concept rapport Op basis van de werksessies stellen wij het concept rapport op. 14. Bespreken concept rapport met stuurgroep Het conceptrapport wordt besproken met de stuurgroep. 15. Bespreken conceptrapport met de maatschappelijke partners Het conceptrapport wordt besproken met de maatschappelijke partners (schoolbesturen/scholen, KDO e.d.) PM Digitale enquêtes/peilingen externen (ouders) Overwogen kan worden om door middel van digitale vragenlijsten bredere peilingen uit te voeren onder de ouders van de scholen om hun meningen te peilen op de toekomstvisie en huisvestingsvoorstellen. 16. Opstellen definitief rapport Het definitief rapport wordt opgesteld. PM Presenteren definitief rapport Indien gewenst kunnen we de resultaten presenteren aan diverse geledingen (schoolbesturen, OOGO, college, raadscommissie, raad). Belangrijk uitgangspunt is dat het toekomstplan en de daarin opgenomen scenario s en oplossingsrichtingen steunen op draagvlak bij de gemeente én de betrokken partners. Dit vraagt een interactief proces, samen met de betrokkenen. Dit geven wij vorm door overleg en een aantal L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 8

10 werkbijeenkomsten met een projectgroep waarin een vertegenwoordiging van zowel de gemeente, de schoolbesturen/scholen en overige maatschappelijke instellingen zitting hebben. Belangrijk is dat het tijdens deze bijeenkomsten niet alleen gaat om onze creativiteit, maar om het ontsluiten van de creativiteit van de betrokkenen. Eigen oplossingen hebben immers de meeste draagvlak. - VOORTGEZET ONDERWIJS In het plan van aanpak is overleg opgenomen met het voortgezet onderwijs in Zwolle om de mogelijkheden en haalbaarheid van een nieuwe voorziening voor VO in Hattem te verkennen. Wanneer de bereidheid aanwezig is vanuit het VO in Zwolle dit verder uit te werken, zal hier vanwege de diverse onderwijskundige, organisatorische, ruimtelijke, bestuurlijke en financiële aspecten een afzonderlijk projectplan voor moeten worden opgesteld om te komen tot daadwerkelijke realisering van een voorziening. L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 9

11 5. ORGANISATIE EN PLANNING 5.1 ONS TEAM; DE KWARTIERMAKERS Het projectteam bestaat uit drs. Krijno van Vugt (kwartiermaker) en Inge Hoogland MSc. KRIJNO VAN VUGT is onderwijskundige en senior adviseur/partner bij M3V. Hij heeft de nodige ervaring en kennis o.a. opgedaan in de Tweede Kamer, de VNG en de gemeente Enschede. Bij de VNG heeft hij zich bezig gehouden met onderwijs, voorzieningenplanning, huisvesting e.d. In Enschede was hij schoolbestuurder van het openbaar PO, (V)SO en VO. Vanaf 2001 is hij procesleider van projecten i.o.v. schoolbesturen, gemeente of van beiden gezamenlijk en is hij betrokken bij diverse vraagstukken op het gebied van onderwijs en onderwijshuisvesting. Hij is zeer bekend met de onderwijswereld en de daarin aan de orde zijnde vraagstukken. INGE HOOGLAND is onderwijskundige en communicatiewetenschapper. Zij is adviseur bij M3V en ondersteunt in diverse projecten. We zijn vaardig in het omgaan met en managen van de diverse belangen en wensen van uiteenlopende partijen in onderwijs- en huisvestingsprocessen en passen beproefde veranderings- en samenwerkingsstrategieën toe. Het binden van partijen op een gezamenlijke visie, ambitie en doelstelling behoort tot de kerntaken van M3V. Inzichten in veranderen en belangen helpen daarbij. De CV s zijn u reeds toegezonden. 5.2 PLANNING Wij stellen voor op korte termijn de verdere planning met u door te nemen. Wij starten deze maand en denken de rapportage na de zomervakantie 2015 te kunnen afronden (september 2015). Wij gaan er dan wel vanuit dat er medewerking is vanuit de betrokken partners om de interviews en werksessies te plannen. L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 10

12 6. TIJDSBESTEDING EN KOSTEN Om te komen tot een goede beantwoording van de vraagstelling, denken wij voor het opstellen van de toekomstvisie en het IHP nevenstaande indicatieve tijdsbesteding nodig te hebben voor de genoemde activiteiten in het plan van aanpak. Deze tijdsraming is inclusief voorbereiding en verwerking van de activiteiten (bijvoorbeeld voorbereiding en verwerking van de interviewresultaten of de voorbereiding van een overleg met de gemeenteraad). INDICATIEVE TIJDSRAMING IN DAGDELEN (4 uur) I. Hoogland K. v. Vugt 1 Startgesprek opdrachtgever Informatieverzameling en deskresearch Interviewronde (4 schoolbesturen, gemeente) Interview VO Zwolle Opstellen schoolprofielen 3 2 PM Digitale enquêtes scholen Bouwstenenbijeenkomst (werksessie 1) 2,5 1,5 7 Opstellen concept toekomstvisie en 3 2 huisvestingsscenario s 8 Scenariobijeenkomst (werksessie2) 2,5 1,5 9 Opstellen fasering Overleg stuurgroep Presentatie/bespreking gemeenteraad Agendabijeenkomst (werksessie 3) 2,5 1,5 13 Opstellen concept rapport 4 1,5 14 Bespreking conceptrapport stuurgroep Bespreken conceptrapport maatschappelijk 1,5 1 veld PM Digitale enquêtes ouders p.m. p.m. 16 Opstellen definitief rapport 2 1 PM Presenteren definitief rapport Indicatie totaalschatting dagdelen Totaal 65 L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 11

13 Op basis van deze indicatieve tijdsbesteding stellen we echter voor om uit te gaan van een gemiddelde tijdsbesteding van 3 dagdelen per week voor de diverse werkzaamheden in de periode maart september 2015 (dit sluit enigszins aan bij bovenstaande indicatieve raming rekening houdend met een maand zomervakantie). Immers, onze ervaring is dat lopende de werkzaamheden met diverse betrokkenen, belangen, zienswijzen er vaak andere en/of nieuwe activiteiten bijkomen en andere activiteiten afvallen vanwege bepaalde uitkomsten, er overleg niet nodig is, maar ander overleg juist wel, etc. Uitgaan van een gemiddelde tijdsbesteding maakt het mogelijk extra werkzaamheden te verrichten wanneer dit nodig is (bijvoorbeeld wanneer sprake is van veel overleg, besluitvorming e.d.) en minder werkzaamheden te verrichten als hiertoe ook aanleiding is. Op basis van bovenstaande stellen we dan ook voor de periode maart september voor uit te gaan van de volgende tijdsbesteding. 3 dagdelen/week Maart (2 weken) 6 April (4 weken) 12 Mei (4 weken) 12 Juni (4 weken) 12 Juli (2 weken) 6 Augustus (2 weken) 6 September (4 weken) 12 Totaal 66 OVERIGE VOORWAARDEN De eventuele opdracht zal worden aanvaard en uitgevoerd volgens de DNR 2011 (De Nieuwe Regeling). Op verzoek kan een kopie van deze regeling worden toegezonden. Daarnaast zijn de volgende algemene voorwaarden van toepassing: Declaratie vindt maandelijks plaats op basis van daadwerkelijk bestede tijd. Eventueel meerwerk zal worden verricht tegen het geldende dagdeel- /uurtarief. De prijzen zijn gebaseerd op het prijspeil van januari Jaarlijks wordt in januari het prijspeil geïndexeerd. Indien tijdens het proces mocht blijken dat wij aanvullende werkzaamheden dienen te verrichten, dan zullen wij daarvoor eerst de gemaakte afspraken bevestigen. Conform onze algemene voorwaarden hanteren wij een betalingstermijn van 14 dagen. Deze aanbieding heeft een geldigheidsduur van 30 dagen. De raming van onze advieskosten is gebaseerd op een gemiddeld tarief van 420 per dagdeel/ 105 per uur. Dit tarief is inclusief reis-, verblijf- en administratiekosten en exclusief BTW. Onze advieskosten voor het traject worden hiermee geraamd op een totaalbedrag van exclusief BTW. L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 12

14 COLOFON ONDERWERP Aanbieding opstellen onderwijsvisie en IHP OPDRACHTGEVER PROJECTTEAM Gemeente Hattem Krijno van Vugt Inge Hoogland DATUM Februari 2015 ONS KENMERK Lo18-off02-kvv-vs1.0 DEF L018-off02-kvv-vs1.0 DEF februari 2015 M3V 13