ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. Werktuigbouwkunde Hogeschool Drenthe. CROHO-nummer aan het NVAO Accreditatiekader

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van Werktuigbouwkunde Hogeschool Drenthe CROHO-nummer aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 27 mei 2004 en 24 juni 2004 Inhoud van het verslag Identificatie...2 Managementsamenvatting...3 Bevindingen...5 Bijlage 1: Visitatieteam...21 Bijlage 2: Domeinspecifiek referentiekader...22 Bijlage 3: Programma...26 Bijlage 4: Documenten...29 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen...30 De verantwoordelijke teamleider: Ir. R.S. Kloosterman Certiked 21 december 2004 Pagina 1 van 30

2 Identificatie Hogeschool Drenthe Postbus CB Emmen Telefoon: Website: Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Hogeschool Drenthe HBO-opleiding Werktuigbouwkunde, CROHO-nummer Voltijd Locatie Emmen Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader, daterende uit februari 2003 adequaat worden afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: ir. R.S. Kloosterman Extern deskundige: dr. ir. L.W. Caspers Secretaris: drs. W.J.J.C. Vercouteren Studentlid: mevrouw F.M. Eijffinger Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld ten aanzien van de gevisiteerde opleiding. De eerste visitatiedag is uitgevoerd op 27 mei 2004 en op 24 juni 2004 heeft de tweede visitatiedag plaatsgevonden. Het conceptrapport is in november 2004 toegezonden aan het management van de opleiding. Op 3 december 2004 zijn schriftelijke reacties opgesteld door de opleiding, die hebben geleid tot het onderhavige definitieve rapport. In de aanloop naar de visitatie is er driemaal een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de Hogeschool. Deze bijeenkomsten hadden alle een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 2 van 30

3 Managementsamenvatting Op 27 mei 2004 en 24 juni 2004 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding Werktuigbouwkunde van de Hogeschool Drenthe te Emmen. Doelstelling was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader. De Hogeschool Drenthe is een hogeschool, die opleidingen verzorgt op het gebied van economie, onderwijs en techniek. De hogeschool biedt technische opleidingen aan (Informatica, Technische Informatica, Werktuigbouwkunde, Chemie, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek en Elektrotechniek) en economische opleidingen (Commerciële Economie, Bedrijfseconomie, International Business en Languages Logistiek en Economie), gevestigd in Emmen. Daarnaast omvat de hogeschool een Pabo in Emmen, Assen en Meppel. De missie van de hogeschool luidt: Ontwikkel je talenten in een ondernemende en open hogeschool met oog voor mensen. De ambities van de hogeschool zijn het verzorgen van goed onderwijs, het leveren van een goede dienstverlening, het innemen van een sterke positie in de kennisinfrastructuur van Drenthe, het bieden van een inspirerende leer- en werkomgeving voor studenten en medewerkers en het realiseren van een geoliede organisatie. Het beleid heeft als speerpunten het werven van buitenlandse studenten, het verbeteren van de verhouding tussen direct en indirect personeel en het uitbouwen van de naamsbekendheid in Duitsland. De Hogeschool Drenthe wordt bestuurd door het College van Bestuur. Aan de hogeschool studeren in totaal ongeveer studenten, waarvan in de sector onderwijs. Binnen de hogeschool wordt ook de opleiding Werktuigbouwkunde verzorgd. Deze maakt deel uit van het Instituut Techniek. Het Instituut Techniek staat onder leiding van de directeur Techniek. De opleiding Werktuigbouwkunde wordt aangestuurd door het hoofd opleiding. Aan het Instituut Techniek studeren ongeveer 400 studenten De opleiding Werktuigbouwkunde telt ongeveer 90 studenten. Het aantal instromende studenten is ongeveer 25 per jaar. Het aantal studenten liet de afgelopen jaren een stabiele trend zien. De kleinschaligheid wordt door de opleiding benut om een intensief contact tussen docenten en studenten te realiseren zonder dat dit ten koste gaat van de zelfstandigheid van de studenten. Studenten zijn daar positief over. Door de kleinschaligheid van de opleiding is het ook gemakkelijk om teamgericht te werken. De opleiding richt zich ook op de Duitse studentenmarkt, er worden Duitse studenten geworven. Deze studenten worden via een korte taalcursus voorbereid op het volgen van het onderwijs in de Nederlandse taal. Het onderwijs wordt aangeboden in de vorm van cases, het case-georiënteerd onderwijs. De kwaliteit van dit onderwijsmodel is zodanig dat de stichting Axis deze vorm van onderwijs in een speciale brochure, Groen en Rood, heeft gebundeld als voorbeeld van good practice. Het voornemen is om met ingang van het studiejaar de opleiding Werktuigbouwkunde op te nemen in het nieuw te vormen Instituut Management, Economie en Techniek, waarin tiental opleidingen zal worden opgenomen. De zelfevaluatie die de opleiding heeft geschreven, de bijlagen bij de zelfevaluatie, de documenten die de opleiding ter beschikking heeft gesteld en de aanvullende informatie die het visitatieteam heeft opgevraagd, hebben een goed niveau en hebben het visitatieteam voldoende basis geboden om aan de hand daarvan de opleiding te beoordelen. Pagina 3 van 30

4 Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld, dat de onderwerpen Doelstellingen, Programma, Docenten, Voorzieningen, Kwaliteit en Resultaten alle voldoende zijn. Het visitatieteam heeft ook geen facet aangetroffen waarop een onvoldoende beoordeling is gegeven. Op onderdelen van enkele facetten zijn verbeteringen mogelijk en wenselijk. Daarmee concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding Werktuigbouwkunde in het geheel door het NVAO Beoordelingskader adequaat wordt afgedekt. Pagina 4 van 30

5 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de blokken de NVAO-criteria aangegeven die bij betreffend onderwerp en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven. Pagina 5 van 30

6 Onderwerp: doelstellingen opleiding Domeinspecifieke eisen: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. De eindkwalificaties van de opleiding Werktuigbouwkunde zijn ontleend aan het document met de Beroeps- en Opleidingscompetenties van de Werktuigbouwkundig Ingenieur uit januari 2002, die zijn opgesteld door de Werkgroep Competent W. De beschrijvingen in dit document zijn gebaseerd op het landelijk project Competent HTNO (Hoger Technisch en Natuurwetenschappelijk Onderwijs) uit november 2000, waarin hogescholen samenwerkten om tot een eenduidige formulering van competenties in het technische domein te komen. De Beroeps- en Opleidingscompetenties van de Werktuigbouwkundig Ingenieur zijn tot stand gekomen in het landelijk overleg van werktuigbouwkundige opleidingen in Nederland. Bij de totstandkoming van dit document hebben de landelijke brancheorganisaties op het gebied van werktuigbouwkunde hun inbreng gehad. De opleiding heeft op basis van deze Beroeps- en Opleidingscompetenties van de Werktuigbouwkundig Ingenieur het document De HBO-ingenieur Werktuigbouwkunde, Hogeschoolprofiel Werktuigbouwkunde opgesteld. Dat document beschrijft de interpretatie van de landelijk vastgestelde competenties door de opleiding. De opleiding heeft de landelijke competenties anders gegroepeerd en geordend zonder overigens enige afbreuk te doen aan de inhoud, reikwijdte en diepgang van de gevraagde competenties. Het visitatieteam beoordeelt op grond van de bevindingen de eindkwalificaties als voldoende. Het visitatieteam heeft daarbij vastgesteld dat de door het opleiding zelf opgestelde profiel volledig aansluit bij de landelijk opgestelde competenties. Niveau: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. Het door de opleiding ontwikkelde profiel De HBO-ingenieur Werktuigbouwkunde, Hogeschoolprofiel Werktuigbouwkunde is opgedeeld in een viertal segmenten. Deze segmenten zijn beroepsspecifieke competenties, competenties van de HBO-ingenieur, competenties op het gebied van zelfsturing en sociaal-communicatieve competenties. De aldus onderscheiden competenties zijn door het visitatieteam vergeleken met de Dublin Descriptoren voor de HBO-bachelor (tussen haakjes staat de betreffende descriptor). In deze competenties zijn onder andere opgenomen Kunnen functioneren in multidisciplinaire omgeving (toepassen kennis en inzicht), Ideeën kunnen genereren en initiatieven kunnen nemen (toepassen kennis en inzicht), Kennis en vaardigheden up-to-date kunnen houden en uitbreiden (kennis en inzicht), Afweging kunnen maken op basis van maatschappelijk geaccepteerde normen en waarden Pagina 6 van 30

7 (oordeelsvorming), Op diverse manieren kunnen communiceren (communicatie) en Zelfstandig kunnen werken (leervaardigheden). Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het niveau van de opleiding als voldoende. Het visitatieteam heeft daarbij vastgesteld dat alle Dublin Descriptoren op HBO-bachelorniveau in voldoende mate in de eindkwalificaties van de opleiding weerspiegeld zijn. Oriëntatie HBO: de eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Oriëntatie HBO: een HBO-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is. Bij de totstandkoming van de Beroeps- en Opleidingscompetenties van de Werktuigbouwkundig Ingenieur, waarop de opleiding de eindkwalificaties baseert, zijn de landelijke brancheorganisaties op het gebied van werktuigbouwkunde betrokken geweest. In het door de opleiding ontwikkelde profiel De HBO-ingenieur Werktuigbouwkunde, Hogeschoolprofiel Werktuigbouwkunde is een overzicht van functies van de afgestudeerde werktuigbouwkundige opgenomen. Deze functies zijn gegroepeerd naar een drietal werkvelden, te weten Research & Development, Commercie, Service & Dienstverlening en Toepassing & Productie. Ook heeft de opleiding het niveau aangeduid waarop de pas afgestudeerde de gevraagde competenties moet beheersen. De opleiding maakt conform de Beroeps- en Opleidingscompetenties van de Werktuigbouwkundig Ingenieur een onderscheid naar Maken, Sturen en Vertalen als specifieke specialisaties binnen het domein van de werktuigbouwkundige. De groepering van specialisaties is recentelijk herzien; er zijn nog geen afgestudeerden in de commerciële specialisatie ( Vertalen ). Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de HBO-oriëntatie van de eindkwalificaties als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de beroepsprofielen en -competenties die ten grondslag liggen aan de eindkwalificaties en het niveau waarop de afgestudeerde deze competenties moet beheersen, geëxpliciteerd zijn en overeenkomen met die van de beginnend werktuigbouwkundige op HBO-bachelorniveau. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Doelstellingen opleiding op grond van bovenstaande als voldoende. Pagina 7 van 30

8 Onderwerp: programma Eisen HBO: kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het onderwijs in de opleiding is vrijwel geheel opgebouwd uit cases. Deze cases zijn gebaseerd op aan de praktijk ontleende situaties aan de hand waarvan de studenten zich de kennis, vaardigheden en inzicht eigen maken. De opleiding werkt sedert 1997 met dit case-georiënteerde onderwijs. In de cases wordt de beroepspraktijk nagebootst. Bij sommige cases is sprake van een externe, uit de beroepspraktijk afkomstige opdrachtgever. De opleiding maakt gebruik van literatuur op het vakgebied die aangevuld wordt met werkboeken waarin de cases worden beschreven. Deze werkboeken zijn door de docenten van de opleiding samengesteld. Vanuit de werkboeken wordt naar op het vakgebied maatgevende literatuur verwezen, die studenten kunnen raadplegen. De beroepenveldcommissie bestaat uit vertegenwoordigers van het beroepenveld. Er bestaan beroepenveldcommissies voor alle opleidingen binnen het Instituut Techniek, die deels gezamenlijk vergaderen over gemeenschappelijke onderwerpen. De taak van de commissies is beschreven en betreft met name om vanuit de beroepspraktijk inzichten aan te dragen over de afstemming tussen de opleiding en de beroepspraktijk en over de inhoud van de opleiding. De commissies komen driemaal per jaar bij elkaar. De leden van de commissies nemen hun taak uiterst serieus. De stages en de afstudeerscripties vinden in de beroepspraktijk plaats. Invloeden vanuit de stages en afstudeeropdrachten worden door de opleiding opgenomen. De opleiding voert contractactiviteiten uit. Vertegenwoordigers van de opleiding, docenten en studenten doen onderzoek, voeren opdrachten bij bedrijven uit en geven ook les bij bedrijven. De impulsen uit de interactie met het bedrijfsleven worden door de opleiding verwerkt. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het HBO-niveau van het programma als goed. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding op een goed vakinhoudelijk niveau staat en dat de invloeden vanuit de beroepspraktijk talrijk zijn, daadwerkelijk op het curriculum inwerken en zo zorgdragen voor een voldoende actueel en beroepsgericht curriculum. Pagina 8 van 30

9 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma: het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Voor alle cases in de opleiding zijn de doelstellingen van de case en de toetsbare eindtermen per case beschreven. De cases zijn onderverdeeld in onderwerpen en deze geven een voldoende concrete invulling van wat in de case aan de orde komt. De opleiding heeft in een overzicht neergelegd in welke cases de vanuit de Beroeps- en Opleidingscompetenties van de Werktuigbouwkundig Ingenieur gevraagde competenties worden aangeboden en op welk niveau dat gebeurt. Daaruit is af te leiden dat alle competenties in het curriculum worden behandeld en wel op het juiste niveau. Het vakinhoudelijk niveau van de opleiding is afdoende. Het blijkt uit het niveau van de door het visitatieteam bekeken afstudeerscripties. De afstudeerscripties zijn goed op het punt van de technische kennis, toepassing daarvan en de oordeelsvorming op grond daarvan. Het onderwerp betreffende het toepassen van milieu- en veiligheidsvoorschriften komt met te weinig diepgang in de opleiding aan de orde maar is niet geheel afwezig. Binnen de cases leren de studenten te komen tot samenwerking in de groep en zowel mondeling als schriftelijk te communiceren. In de cases Project en Project 2 (beide 5 ECTS) komen rapportagetechnieken, projectuitvoering en Engels aan bod. In de case Ondernemerschap (3 ECTS) komen economische aspecten aan de orde. De internationale dimensie van de opleiding volgt vooral uit het nauwe contact dat bestaat tussen het Instituut Techniek en de Fachhochschule in Osnabrück. Tussen de opleiding Werktuigbouwkunde en de Fachhochschule bestaat een uitwisseling van docenten. Hiertoe komen jaarlijks twee Duitse docenten naar Emmen en er is een practicumuitwisseling. Ook is er de mogelijkheid van dubbeldiplomering. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de relatie tussen doelstellingen en programma als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat alle competenties in het curriculum terug te vinden zijn en op het juiste niveau maar dat milieu- en veiligheidsvoorschriften en bedrijfseconomische aspecten weliswaar niet geheel afwezig maar wel onderbelicht zijn. Samenhang programma: studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. Het programma omvat een propedeutisch jaar, waarin binnen de cases een voldoende breed beeld van de opleiding wordt geboden en waarin alle onderwerpen van de opleiding aan de orde komen. De propedeuse biedt in die zin een oriëntatie op de hoofdfase en het toekomstige beroep. Pagina 9 van 30

10 Binnen de cases is sprake van een geïntegreerde benadering van de onderwerpen. De onderwerpen worden in onderlinge samenhang onderwezen. De samenhang van het programma wordt daardoor bevorderd. De opbouw van het curriculum toont de verschillende aspecten van de werktuigbouwkunde in de vorm van de cases en in de onderwerpen die in de cases aan de orde komen. De cases bieden gezamenlijk een logisch samenhangend beeld van deze aspecten. De opleiding heeft een drietal specialisaties ontwikkeld, te weten: Ontwerp, Ontwikkeling & Prototyping, Onderhoudsmanagement & -Technologie en Commercieel Ingenieur. Deze specialisaties sluiten aan bij het onderscheid Maken, Sturen en Vertalen, dat in de Beroeps- en Opleidingscompetenties is gemaakt. De groepering van deze specialisaties is recentelijk herzien; er zijn nog geen afgestudeerden in de commerciële specialisatie. De opzet draagt bij aan de samenhang in het programma in de zin van afstudeerrichtingen die studenten kunnen kiezen. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de samenhang als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de propedeuse een beeld van de gehele opleiding biedt en dat zowel binnen de cases als tussen de cases onderling een voldoende samenhang bestaat. Studielast: het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. De studenten hebben een goed en realistisch beeld van het toekomstige beroep waarvoor ze opgeleid worden. De opleiding kent een stelsel van tutoren. Deze tutoren begeleiden de groepen studenten die de cases uitvoeren en zien toe op het verloop van het proces tussen de studenten. De tutoren hebben in het eerste leerjaar eenmaal per week een gesprek met de groep studenten en houden ook eenmaal per week een observatie van een activiteit van de groep. In de latere leerjaren neemt de intensiteit van de begeleiding af. Van de studenten wordt dan verwacht dat ze zelfstandig hun eigen planning opstellen en bewaken. In het derde jaar kan de student pas met de stage beginnen, als de student de propedeuse geheel en het grootste deel van het tweede jaar heeft behaald. De docenten zijn goed bereikbaar in het geval van vragen van studenten. De studenten nemen daartoe zelf het initiatief. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de studeerbaarheid als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het systeem van tutoren goed werkt en dat de afstand tussen studenten en docenten klein is. Pagina 10 van 30

11 Instroom: het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: VWO, HAVO, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Voor de toelating tot de opleiding gelden de wettelijke vereisten met betrekking tot een vooropleiding op HAVO-, MBO- en VWO-niveau. Het aangeboden programma is afgestemd op de instroom op HAVO-niveau en heeft dan een studieduur van vier jaar. Scholieren met een MBO- of VWO-vooropleiding kunnen een verkorte leerroute volgen. In de Onderwijs- en Examenregeling staan de te verlenen vrijstellingen. De examencommissie beslist over aanvragen voor niet-standaard vrijstellingen. Aankomende studenten die een deficiëntie in hun vooropleiding hebben, worden geholpen om de instroom te vergemakkelijken. Een voorbeeld zijn studenten van het MBO die soms problemen met wiskunde hebben. Om die reden organiseert de opleiding bijlessen/opstapcursussen in wiskunde. Deze zijn niet verplicht maar worden wel sterk aangeraden. Met aankomende studenten met een niet-standaard vooropleiding of ouder dan 21 jaar wordt een intakegesprek gevoerd. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de aansluiting met de instroomkwalificaties als voldoende. Duur: de opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: 240 studiepunten. De formele omvang van het curriculum bedraagt 240 ECTS, waarvan 60 voor de propedeuse en 180 voor de hoofdfase. De studiepunten zijn evenwichtig over de verschillende vakken verdeeld. De zwaarte van de vakken komt overeen met het belang daarvan. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de studieduur als voldoende. Pagina 11 van 30

12 Afstemming tussen vormgeving en inhoud: het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Bevindingen van het visitatieteam: Het didactisch concept is het concept van Groen en Rood. Dit concept is in 1995/1996 door het Instituut Techniek van de Hogeschool Drenthe ontwikkeld en wordt vanaf 1996 gebruikt. In dit didactisch concept wordt de leerstof niet in afzonderlijke vakken aangeboden maar op een geïntegreerde wijze en vormgegeven in realistische praktijksituaties. Het didactisch concept gaat uit van het streven om technische kennis en sociaal-communicatieve vaardigheden te integreren. De vorm waarin het didactisch concept tot stand komt is de case. De leerinhouden van de case worden zodanig samengesteld dat er een evenwichtige balans is tussen generieke en sociaal-communicatieve onderdelen (de groene draad) en technisch/inhoudelijke onderdelen (de rode draad). Om de beroepswerkelijkheid zoveel mogelijk na te bootsen, werken de studenten in groepen als zelfsturende teams aan een concreet product. De studenten krijgen wisselend rollen als voorzitter en secretaris in de groep, zodat ze alle vaardigheden kunnen oefenen. Er zijn binnen de opleiding nog enkele losse vakgerichte modulen; de opleiding zal bezien of die op termijn ook in cases zullen worden ondergebracht. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het didactisch concept van de opleiding als goed. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het didactisch concept geschikt is om de leerstof aan te bieden en de studenten effectief voorbereidt om daar in een praktijksituatie mee om te gaan. Beoordeling en toetsing: door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Bevindingen van het visitatieteam: In de werkboeken die bij de cases behoren zijn de te toetsen onderwerpen en de toetsvormen beschreven. Deze informatie is adequaat. De toetsvormen die aan de cases zijn gekoppeld, zijn schriftelijke toetsen, praktijkoefeningen en presentaties. Deze toetsen kunnen individueel zijn of voor de groep als geheel. Daar waar een groep studenten tegelijk getoetst of beoordeeld wordt, bestaat het risico van meeliften van studenten. Door voldoende variatie in opdrachten en toetsingen, wordt dit tegengegaan. De beoordeling van de toetsen vindt altijd plaats door twee docenten. In uitzonderlijke gevallen is er slechts één docent vakkundig. De beoordeling hangt niet alleen af van het eindresultaat maar ook van de wijze waarop het resultaat tot stand komt ofwel de werkwijze casu quo het proces. De beoordelingen worden door de docenten onderbouwd, gemotiveerd. De docenten bespreken de toetsen altijd na met de studenten. De stage is primair bedoeld om de studenten kennis te laten maken met het bedrijfsleven. De stage vindt plaats in het eerste semester van het derde leerjaar. De stage van studenten wordt beoordeeld op Pagina 12 van 30

13 het aantal dagen van de stage (90), de uitgevoerde werkzaamheden, een tweetal verslagen (themaverslag en eindverslag met technische verdieping) en de beoordeling door de bedrijfsbegeleider. De leerdoelen worden vooraf met het stagebedrijf besproken. De verslagen worden beoordeeld aan de hand van de criteria die in de stagehandleiding staan. In de stagehandleiding worden suggesties gedaan met betrekking tot onderwerpen voor het themaverslag; de student maakt een keuze in overleg met de (bedrijfs)begeleider. De afstudeerscripties worden beoordeeld op basis van het niveau van het werk, het verslag en de presentatie. Twee begeleiders vanuit de opleiding bepalen het eindcijfer, waarbij de mening van de bedrijfsbegeleider adviserend is. De beoordelingscriteria zijn in de Handleiding Afstudeeropdracht opgenomen. Het visitatieteam heeft een serie van toetsen van uiteenlopende vakken ingezien. Deze toetsen zijn adequaat. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de toetsing als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de toetsing adequaat is in termen van dat wat getoetst moet worden en het niveau dat getoetst moet worden. Het visitatieteam beoordeelt op grond van bovenstaande het onderwerp Programma als voldoende. Pagina 13 van 30

14 Onderwerp: inzet van personeel Eisen HBO. Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. De docenten die lesgeven aan de opleiding zijn voornamelijk fulltime werkzaam. De docenten leggen de verbinding met de beroepspraktijk op grond van invloeden uit stages en afstudeerprojecten, de contractactiviteiten en het contact met de beroepenveldcommissie. Daarnaast houden de docenten hun vakliteratuur bij en nemen ze deel aan cursussen en congressen op hun vakgebied. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de verbinding door de docenten tussen de opleiding en de beroepspraktijk als voldoende. Kwantiteit personeel: er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. De opleiding heeft een overzicht gemaakt van de benodigde inzet van docenten en ondersteunend personeel in de vorm van een formatieplan. Omdat veel docenten voor verschillende opleidingen binnen het Instituut Techniek werkzaam zijn (Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek, Chemie, Werktuigbouwkunde, Technische Informatica, Informatica en Elektrotechniek) zijn de kwantitatieve gegevens over het personeel op het niveau van het Instituut geaggregeerd. Binnen het Instituut Techniek zijn 34 personen werkzaam (30,3 fte). Daarvan zijn 4,0 fte bestemd voor administratieve ondersteuning. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de kwantiteit van het personeel als voldoende. Pagina 14 van 30

15 Kwaliteit personeel: het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. De vakmatige en inhoudelijke kennis en vaardigheden van de docenten zijn adequaat. Dat is op grond van het opleidingsniveau van de docenten vastgesteld en is overigens ook bevestigd door de positieve ervaringen die de studenten en alumni met de docenten dienaangaande hebben. De opleiding voorziet in het voeren van functioneringsgesprekken van het personeel. De evaluaties door studenten van de afgelopen cases en modules kunnen daarbij van invloed zijn. De afspraken tijdens de functioneringsgesprekken worden schriftelijk vastgelegd. Pas aangetreden docenten worden door meer ervaren collega's ondersteund in het lesgeven en het begeleiden van studenten. De opleiding heeft daartoe een beleid geformuleerd. De opleiding overweegt persoonlijke ontwikkelingsplannen voor docenten in te voeren. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de kwaliteit van het personeel als voldoende. Het visitatieteam beoordeelt op grond van bovenstaande het onderwerp Inzet van personeel als voldoende. Pagina 15 van 30

16 Onderwerp: voorzieningen Materiële voorzieningen: de huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. De materiële voorzieningen bestaan uit lokalen en uit projectruimten, waarin de studenten gezamenlijk kunnen werken aan de cases. Tevens is er een laboratorium dat adequaat is voor het uitvoeren van voorkomende werkzaamheden. Positief vindt het visitatieteam de mogelijkheden die geboden worden op het Kunststoflaboratorium en op het gebied van Rapid Prototyping. Het laboratorium wordt ook ingezet bij opdrachten voor derden. In de mediatheek is voor de opleiding relevante vakliteratuur en studiemateriaal aanwezig. Vanuit de werkboeken wordt naar de literatuur in de mediatheek verwezen. De mediatheek biedt ook toegang tot elektronische tijdschriften. De studenten kunnen via een internet-applicatie hun eigen resultaten online inzien. Het aantal computers dat met name geschikt is voor zwaardere applicaties, is op sommige momenten op de dag te beperkt; studenten geven aan dat het computernetwerk soms onvoldoende functioneert. De opleiding heeft aangegeven dat er in de zomerperiode gemigreerd wordt naar een ander platform waardoor de gesignaleerde problemen verholpen worden. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de voorzieningen als goed. Studiebegeleiding: de studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op studievoortgang. De studiebegeleiding en de informatievoorziening sluiten aan bij de behoefte van studenten. De studenten zijn in meerderheid tevreden over de studiebegeleiding, zij waarderen vooral ook dat de begeleiding zo is ingericht dat er alle ruimte blijft voor zelfstandigheid. De studenten ontvangen aan het begin van het studiejaar de jaarplanning van het curriculum. Tweemaal per jaar ontvangen zij ook een toetsrooster met de toetsen voor het komende halfjaar. De begeleiding door studenten is in het eerste leerjaar intensief. Naarmate de leerjaren vorderen, neemt de intensiteit van de begeleiding af en zijn de studenten meer zelfsturend. De docenten zijn goed benaderbaar voor de studenten in het geval deze vragen hebben over de inhoud van de studie. Tijdens de stage en de afstudeeropdracht vindt de begeleiding plaats op basis van week- (stage) en maandrapporten. De begeleider vanuit de opleiding bezoekt minstens eenmaal het bedrijf waar de stage of het afstuderen plaatsvindt. Bij het afstuderen is dat een maand na het begin om tijdig te kunnen bijsturen. In voorkomende gevallen is de decaan voor de studenten aanspreekbaar bij wijze van tweedelijns opvang. Pagina 16 van 30

17 De studiebegeleiding van de studenten is mede als gevolg van de kleinschaligheid goed. De studenten en docenten acteren als het ware als collega s; stimulering van docenten richting studenten is positief. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de studiebegeleiding als goed. Het visitatieteam beoordeelt op grond van bovenstaande het onderwerp Voorzieningen als voldoende. Pagina 17 van 30

18 Onderwerp: interne kwaliteitszorg Evaluatie resultaten: de opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. In het Strategisch Beleidsplan van de Hogeschool Drenthe staat bij de doelstelling om te komen tot een geoliede organisatie het borgen van de kwaliteit door middel van een kwaliteitszorgsysteem volgens de EFQM-methodiek. Dat systeem is nog niet operationeel. Binnen het Instituut Techniek zijn procesbeschrijvingen van de processen binnen de opleiding opgesteld. Deze beschrijvingen zijn in concept en zullen door de docententeams van commentaar worden voorzien en worden aangescherpt. Na elke case of module vindt de evaluatie door de studenten van deze case of module plaats. De opleiding heeft een enquête onder alumni gehouden. De verwerking van de resultaten van deze enquête moet nog plaatsvinden. Met studenten die voortijdig de opleiding verlaten vinden exitgesprekken plaats. Deze gesprekken worden gevoerd aan de hand van een vaststaand stramien. De opleiding heeft een reeks van concrete en toetsbare streefdoelen opgesteld op verschillende gebieden. De opleiding heeft deze streefdoelen ook in het zelfevaluatierapport opgenomen. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de interne kwaliteitszorg als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat in formele zin de opleiding nog een aantal stappen moet zetten maar dat het kwaliteitsbewustzijn en het daarnaar handelen wel al ingebed zijn op verschillende niveaus binnen de opleiding. Maatregelen tot verbetering: de uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. De uitkomsten van deze evaluaties onder studenten van cases en modules kunnen voor het opleidingsteam van de opleiding reden zijn de case of module aan te passen. De resultaten uit de exitgesprekken zijn mede bedoeld om de oorzaken van vertrek beter in beeld te hebben en maatregelen ter verbetering van onder meer de voorlichting en begeleiding van studenten te nemen. Signalen die docenten ontvangen uit hun contacten met het beroepenveld worden besproken in het opleidingsteam en kunnen daar leiden tot aanpassingen van het curriculum. Een voorbeeld daarvan is het structureren van het ontwerp- en engineeringproces. Binnen het Instituut Techniek is op verschillende niveaus sprake van een aanpak volgens de plan-docheck-act cyclus. In het managementoverleg van het Instituut vindt de jaarlijkse bijstelling van het beleidsplan plaats, in lijn met het beleidsplan van de hogeschool. In het opleidingsteam van de opleiding vindt de jaarlijkse bijstelling van het curriculum plaats, onder meer op basis van de input uit de evaluaties van studenten en docenten. Pagina 18 van 30

19 Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de maatregelen tot verbetering als voldoende. Betrekken van medewerkers, studenten alumni en beroepenveld; bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten alumni en beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Het beroepenveld is in de vorm van de beroepenveldcommissie actief bij de kwaliteitszorg van de opleiding betrokken. De studenten zijn middels de evaluaties van de cases en modules bij de kwaliteitszorg betrokken. Er vinden ook evaluaties onder docenten plaats. De alumni zijn ondervraagd door middel van een onlangs gehouden enquête. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het betrekken van stakeholders als voldoende. Het visitatieteam beoordeelt op grond van bovenstaande het onderwerp Kwaliteitszorg als voldoende. Pagina 19 van 30

20 Onderwerp: resultaten Gerealiseerd niveau: de gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De toetsen en tentamens zijn door het visitatieteam beoordeeld. Daarbij is vastgesteld dat de studenten aan de vereiste kwalificaties voldoen. De als voldoende beoordeelde afstudeeropdrachten weerspiegelen qua probleemstelling, aanpak, diepgang, toepassen van kennis en oordeelsvorming in voldoende mate de eindkwalificaties. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het gerealiseerde niveau als voldoende. Onderwijsrendement: voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. De opleiding heeft streefcijfers geformuleerd voor het onderwijsrendement. De opleiding heeft de eigen cijfers vergeleken met de opleidingen werktuigbouwkunde van de andere hogescholen in Nederland, zoals opgenomen in de benchmarkgegevens van de HBO-Raad. De opleiding scoort ten aanzien van het rendement boven het landelijk gemiddelde. De opleiding streeft een rendement na van 75% afgestudeerden van de instroom na 5 jaar. De opleiding streeft ook een uitval van studenten die zonder diploma de opleiding verlaten na van maximaal 15% van de instroom. De streefcijfers worden voor sommige cohorten van studenten wel en voor andere cohorten nog niet gerealiseerd. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het onderwijsrendement als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de streefcijfers geformuleerd zijn maar niet altijd worden gehaald. Het visitatieteam beoordeelt op grond van bovenstaande het onderwerp Resultaten als voldoende. Pagina 20 van 30

21 Bijlage 1: Visitatieteam Het visitatieteam bestond uit de volgende personen: Ir. R.S. Kloosterman (1967), teamleider De heer Kloosterman is sinds 1995 betrokken bij Certiked, sinds 1998 als directeur. Hij voert audits uit op het gebied van ISO 9001 en IiP bij een brede groep van kennisintensieve organisaties; tevens treedt hij regelmatig op als teamleider bij visitaties in het hoger onderwijs. Dr. ir. L.W. Caspers (1967), extern deskundige Werktuigbouwkunde Leo Caspers studeerde Werktuigbouwkunde (Polymeertechnologie) aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij promoveerde aansluitend op de berekening van stroombanen bij de numerieke simulatie van het spuitgietproces. Hij was achtereenvolgens werkzaam voor Toolex International N.V., Eindhoven in de ontwikkeling, engineering, productie, verkoop, installatie en wereldwijde service van productieapparatuur en productieprocessen voor de optical media industry. Zijn werkzaamheden hadden tevens betrekking op de vestigingen in o.a. Eindhoven, Stockholm, Hong Kong, Singapore en Irvine (USA) Sinds 2001 werkt Leo voor Bosch Rexroth B.V., Boxtel, waar hij zich bezighoudt met engineering en verkoop van hydraulische, electrische, pneumatische en lineaire aandrijf- en besturingssystemen Tevens is hij lid van de cursuscommissie van de brancheverenigingen voor hydrauliek, pneumatiek en elektrische aandrijftechniek. Drs. W.J.J.C. Vercouteren, (1953) secretaris Na zijn studie economie heeft Wim Vercouteren een vijftal jaar managementfuncties bekleed. Sinds 1990 heeft hij op basis van zelfstandigheid, analysewerkzaamheden en interim management verricht, met name voor opleidingsinstituten: ISBW, Wolters-Kluwer Genève, Ministerie OC&W. Op zeer regelmatige basis treedt de heer Vercouteren op als secretaris van Certiked visitatieteams. F.M. Eijffinger (1981), studentlid Mevrouw Eijffinger is deeltijdstudent Bedrijfskundige Informatica aan de hogeschool van Rotterdam. Tevens is zij werkzaam in een organisatiekundige functie bij de Koninklijke Landmacht. Naast de studie is zij op verschillende manieren actief geweest omtrent de kwaliteitszorg van het onderwijs bij onder andere de Hogeschool van Rotterdam. Het visitatieteam onderschrijft unaniem de bevindingen en beoordelingen per onderwerp en per facet zoals weergegeven in deze rapportage, en heeft verklaard op onafhankelijke wijze tot deze beoordeling gekomen te zijn. Pagina 21 van 30

22 Bijlage 2: Domeinspecifiek referentiekader Het domeinspecifieke kader is ontleend aan de Beroeps- en opleidingscompetenties van de werktuigbouwkundig ingenieur van januari Voor de goede orde zijn de belangrijkste punten daaruit hieronder weergegeven. In de beroepscompetenties worden competenties beschreven van een ervaren HBO ingenieur werktuigbouwkunde. Over het algemeen zijn deze competenties pas na vijf jaar werkervaring aanwezig. Het werkterrein van de HBO ingenieur vinden we binnen het werkgebied van de zogenaamde "ontwerpcyclus". De ontwerpcyclus is het best te beschrijven als een proces dat het ontwerp, het vervaardigen, het gebruiken, het onderhouden en het beëindigen van producten omvat. We spreken ook wel over de levenscyclus van een product. Aan het begin van de levenscyclus staat de marktvraag of een creatief idee van een ontwerper, aan het eind van de levenscyclus wordt het product vernietigd of (in delen) hergebruikt. De "ontwerpcyclus" is "generiek" dat wil zeggen dat de cyclus geldt voor elk type product. Om onderscheid te kunnen maken tussen het werkterrein van de werktuigbouwkundig ingenieur en ingenieurs van andere opleidingen wordt in de "ontwerpcyclus" het product benoemd. Het werkterrein van de werktuigbouwkundig ingenieur spitst zich toe op de ontwerpcyclus van een technisch product of een technisch proces. Bij een product en een proces kan het bijvoorbeeld gaan om een Dvd-speler, een mobiel telefoontoestel, een palmtopcomputer, een fiets, een raketmotor, een achtbaan, een waterzuiveringsinstallatie, een klimaatbeheersingssysteem of een assemblagelijn voor auto s Deze producten en processen worden in het algemeen ontwikkeld in samenwerking met andere disciplines. Zo zal bij een productontwerp de werktuigbouwkundig ingenieur het voortouw nemen voor het fysische ontwerp, de mechanica in de brede zin van het woord, de materiaalkeuze en de productiemethode. De elektrotechnicus, de informaticus en de fysicus zullen respectievelijk aandacht schenken aan de elektronica, software en de analyse van de achterliggende fysische processen. Bij het ontwerp van processen zal de werktuigbouwkundig ingenieur de eerste verantwoordelijkheid hebben voor het ontwerpen van de procesinstallatie en de daarbijbehorende procesregelingen. Overigens zullen de werktuigbouwkundig ingenieurs in alle gevallen mee moeten kunnen denken over de problemen vanuit ander disciplines en in minder complexe situaties hier ook zelf oplossingen voor kunnen genereren. Afhankelijk van welke functies in de "ontwerpcyclus" het meest belicht worden kunnen voor de werktuigbouwkundig ingenieur drie uitstroom-typen worden onderscheiden, te weten maken, sturen en vertalen. Bij maken gaat het om de ontwerper-constructeur, degene die een technisch product of een technisch proces ontwerpt (of daaraan bijdraagt) of onderhoudt. Deze ingenieur houdt zich dus bezig met de functies binnen de ontwerpcyclus. Bij sturen betreft het degene die sturing geeft aan (de uitvoering van) technische en/of techniek-gerelateerde processen. Deze ingenieur vervult meer de regelende functies binnen de "ontwerpcyclus" Bij het vertalen tenslotte gaat het om degene die technische aspecten van producten en processen vertaalt naar niet technische toepassingen casu quo toepassers en vice versa. Deze ingenieur is vooral bezig met het communiceren over de ontwerpcyclus. Bij de formulering van de beroepscompetenties van de werktuigbouwkundig HBO-ingenieur komt dit onderscheid tot uiting in de drie beroepscontexten maken, sturen en vertalen, naast de algemene beroepskwalificaties die gelden voor elke werktuigbouwkundig ingenieur. Pagina 22 van 30

23 De producten uit de "ontwerpcyclus" vinden we in de gehele samenleving. De werktuigbouwkundig ingenieur functioneert in die omgeving waar deze producten een rol spelen, de technische omgeving. Het kan daarbij gaan om enkele aspecten uit de "ontwerpcyclus" zoals alleen het ontwerp maar ook het gebruik van deze producten. Dit kan binnen een industriële omgeving zijn, maar ook in ziekenhuizen, attractieparken, researchinstellingen, bij de overheid, bij het onderwijs en in andere omgevingen zijn ingenieurs werkzaam. De beroepsomgeving van de werktuigbouwkundig ingenieur is aan verandering onderhevig. Het gangbare, sequentiële ontwerpproces wordt steeds meer vervangen door integrale ontwerpmethoden als concurrent engineering en collaborative engineering waarbij een aantal ontwerpstappen gelijktijdig doorlopen worden, onder meer om een kortere time-to-market te bereiken, en waarbij een multidisciplinaire aanpak onontbeerlijk is. Ook de ontwikkelingen van de informatie- en communicatietechnologie alsmede de modularisering van het ontwerp- en productieproces zijn voorbeelden van veranderingen in de beroepsomgeving. Een dergelijke beroepsomgeving die permanent in ontwikkeling is vraagt van iedere ingenieur beroepscompetenties om hierin mee te kunnen groeien. Bij het ontwerpen casu quo construeren van een technisch product of een technisch proces, door een HBO ingenieur werktuigbouwkunde, ligt het accent op nieuwe toepassingen met bestaande technologieën. De WO ingenieur is meer uitgerust om deze nieuwe technologieën te ontwikkelen en de MBO afgestudeerde zal veelal actief zijn slechts binnen een deelproces van de ontwerpcyclus en in een minder complexe omgeving met het accent op competenties waarbij vaardigheden een belangrijke rol spelen. Algemene beroepscompetenties 1. Kan functioneren in een dynamische, multidisciplinaire en internationale omgeving. 2. Kan innovatieve ideeën genereren en kan initiatieven nemen. 3. Kan kennis en vaardigheden up to date houden, uitbreiden en overdragen. 4. Kan bij beroepsmatige en ethische dilemma s een afweging maken op basis van maatschappelijk geaccepteerde normen en waarden en een besluit nemen. 5. Kan op diverse manieren effectief communiceren met verschillende geledingen in verschillende situaties. 6. Kan zelfstandig werken en in een multidisciplinair team gestructureerd resultaatgericht samenwerken, waar van toepassing op basis van specifieke ontwikkelmethodieken. 7. Kan onder tijdsdruk en bij onvoorziene omstandigheden effectief blijven functioneren. 8. Kan leidinggevende en managementtaken uitvoeren. 9. Kan reflecteren op het eigen gedrag om feedback te geven en te ontvangen. 10. Kan een actieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het beroep. Beroepscompetenties behorende bij de context Maken Bij maken gaat het om de ontwerper-constructeur, degene die een technisch product of een technisch proces ontwerpt (of daaraan bijdraagt) of onderhoudt. Het realiseren van producten en processen speelt zich veelal af in min of meer complexe projecten. Gebruik wordt gemaakt van systematische en actuele ontwerpmethodieken als quality function deployment, waardeanalyse, design for assembly, design for manufacturing en failure mode and effect analysis. Met name in de fase van voorontwikkeling wordt een beroep gedaan op een diepgaand analytisch vermogen. Pagina 23 van 30

24 Het is van belang dat de medewerker de gevolgen van zijn keuzes voor anderen en de gevolgen van keuzes van anderen voor zijn eigen werkzaamheden kan overzien en, op basis hiervan, sturing kan geven aan het proces. 1. Kan op basis van maatschappelijke, natuurwetenschappelijke, bedrijfseconomische en informatietechnologische aspecten een technisch proces analyseren. 2. Kan een klantwens analyseren en vertalen in functionele en technische specificaties van een te realiseren product. 3. Kan een ontwerpproces plannen en sturen. 4. Kan vanuit technische en functionele specificaties een technische oplossing ontwerpen en hierbij een gefundeerde keuze maken uit alternatieven. 5. Kan in het ontwerpproces actuele ontwerpmethodieken en natuurwetenschappelijke en informatietechnologische principes toepassen en kan modellerings-, simulatie-, meet- en beproevingstechnieken gebruiken. 6. Kan overwegingen ten aanzien van bedrijfseconomie, markt, milieu, kwaliteit, produceerbaarheid en onderhoudbaarheid betrekken bij het ontwerpproces in relatie tot de totale levenscyclus van het te ontwerpen product. 7. Kan bij het specificeren en ontwerpen wettelijke voorschriften toepassen, onder andere met betrekking tot arbeidsomstandigheden, veiligheid, milieu en keuringsnormen. Beroepscompetenties behorende bij de context: Sturen Bij sturen betreft het degene die sturing geeft aan (de uitvoering van) technische en/of techniekgerelateerde processen. De competenties die bij de context sturen behoren worden uitgeoefend in een technische omgeving, waarbij het gaat om het begeleiding en leiding geven aan het plannen, implementeren, beheersen en optimaliseren van technische en/of techniek-gerelateerde processen. Bij het opstellen en uitvoeren van plannen gaat het om de ondernemingsplanning en de plannen die daaruit voortvloeien zoals onderhoudsplannen, kwaliteitsplannen en milieuplannen. 1. Kan een analyse van een techniek gerelateerd bedrijfsproces uitvoeren en op basis hiervan aanpassingen genereren en implementeren. 2. Kan een ondernemingsplan en de daaruit voortvloeiende plannen ten behoeve van techniek gerelateerde bedrijfsprocessen opstellen en de uitvoering hiervan bewaken. 3. Kan, op basis van natuurwetenschappelijke, informatietechnologische en bedrijfseconomische principes begeleiding geven bij het doen van metingen, beproevingen en simulaties, bij het beoordelen, analyseren, installeren en in bedrijf stellen van een technische ontwerp en bij het zo nodig in gang zetten van verbeteracties. 4. Kan een techniek gerelateerd bedrijfsproces inrichten en aansturen, gericht op doelen en resultaten, en kan hierbij gebruik maken van bedrijfseconomische, organisatiekundige en organisatiepsychologische principes. 5. Kan een techniek gerelateerd bedrijfsproces inrichten en aansturen en hierbij wettelijke voorschriften toepassen, onder andere met betrekking tot arbeidsomstandigheden, veiligheid, milieu en keuringsnormen. 6. Kan leiding geven aan mensen werkzaam in bedrijfsprocessen in een technische omgeving. Pagina 24 van 30

25 Beroepscompetenties behorende bij de context: Vertalen De competenties die bij de context vertalen behoren hebben betrekking op degene die technische aspecten van producten en processen vertaalt naar niet technische toepassingen casu quo toepassers en vice versa. Denk hierbij aan het commerciële domein, het politiek-bestuurlijke domein en de gezondheidszorg. Ook het (technisch) onderwijs breed gezegd: de kennisoverdracht valt hieronder te scharen. Het gaat hierbij om intermediaire functies in relatie tot toepassen van technologie, waarbij communicatie een grote rol speelt. Deze functies kunnen betrekking hebben op communicatie tussen klant en bedrijf, tussen leverancier en bedrijf, tussen overheid en bedrijf, tussen afdelingen in het bedrijf, tussen management en afdelingen en binnen afdelingen. Verder kunnen de werkzaamheden betrekking hebben op het acquireren van opdrachten, het maken van marketingplannen, advisering, bemiddeling, analyseren van trends, ontwikkelen van strategie en beleid, het verzorgen van onderwijs, het bedrijven van wetenschapsjournalistiek en het opstellen van productdocumentatie. 1. Kan op diverse manieren effectief communiceren met verschillende geledingen in situaties waarin hieraan hoge eisen worden gesteld. 2. Kan kwalitatief en kwantitatief onderzoek doen naar mogelijkheden en trends in de markt, leveranciers en klanten beoordelen en kiezen alsmede contracten en offertes opstellen en beoordelen. 3. Kan een analyse van een bedrijfsproces uitvoeren en op basis hiervan oplossingen genereren. 4. Kan vanuit een ondernemingsplan een plan voor een techniek gerelateerd bedrijfsproces opstellen en kan een bedrijfsproces bewaken. 5. Kan op basis van technische- en bedrijfseconomische aspecten een techniek gerelateerd proces analyseren. 6. Kan productinnovaties initiëren, een globaal ontwerp maken van een product of een technologisch proces en hierbij wettelijke voorschriften toepassen, onder andere met betrekking tot arbeidsomstandigheden, veiligheid, milieu en keuringsnormen. 7. Kan technologische kennis en ontwikkelingen alsmede productinformatie op uiteenlopende wijzen en met verschillende daartoe geëigende middelen toegankelijk maken voor en overdragen aan specifieke doelgroepen. De geformuleerde opleidingscompetenties zijn direct afgeleid van de competenties die gedefinieerd zijn binnen de drie beroepsprofielen Maken, Sturen en Vertalen. Pagina 25 van 30