ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. Technische Informatica Hogeschool Drenthe. CROHO-nummer aan het NVAO Accreditatiekader

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van Technische Informatica Hogeschool Drenthe CROHO-nummer aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 3 juni 2004 en 24 juni 2004 Inhoud van het verslag Identificatie...2 Managementsamenvatting...3 Bevindingen...5 Bijlage 1: Visitatieteam...21 Bijlage 2: Domeinspecifiek referentiekader...22 Bijlage 3: Programma...30 Bijlage 4: Documenten...33 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen...34 De verantwoordelijke teamleider: Ir. R.S. Kloosterman Certiked 21 december 2004 Pagina 1 van 34

2 Identificatie Hogeschool Drenthe Postbus CB Emmen Telefoon Website: Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Hogeschool Drenthe HBO-opleiding Technische Informatica, CROHO-nummer Voltijd Locatie Emmen Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader, daterende uit februari 2003 adequaat worden afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: ir. R.S. Kloosterman Extern deskundige: ing. C.R. van Wieringen Secretaris: drs. W.J.J.C. Vercouteren Studentlid: mevr. F.M. Eijffinger Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld ten aanzien van de gevisiteerde opleiding, en deze doen toekomen aan het visitatieteam. De eerste visitatiedag is uitgevoerd op 3 juni 2004 en op 24 juni 2004 heeft de tweede visitatiedag plaatsgevonden. Het conceptrapport is in november 2004 toegezonden aan het management van de opleiding. Op 3 december 2004 zijn schriftelijke reacties opgesteld door de opleiding, die hebben geleid tot het onderhavige definitieve rapport. In de aanloop naar de visitatie is er driemaal een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de Hogeschool. Deze bijeenkomsten hadden alle een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 2 van 34

3 Managementsamenvatting Op 3 juni 2004 en 24 juni 2004 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding Technische Informatica van de Hogeschool Drenthe te Emmen. Doelstelling was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader. De Hogeschool Drenthe is een hogeschool, die opleidingen verzorgt op het gebied van economie, onderwijs en techniek. De hogeschool biedt technische opleidingen aan (Informatica, Technische Informatica, Werktuigbouwkunde, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek, Chemie en Elektrotechniek) en economische opleidingen (Commerciële Economie, Bedrijfseconomie, International Business en Languages en Logistiek en Economie), gevestigd in Emmen. Daarnaast omvat de hogeschool een Pabo in Emmen, Assen en Meppel. De missie van de hogeschool luidt: Ontwikkel je talenten in een ondernemende en open hogeschool met oog voor mensen. De ambities van de hogeschool zijn het verzorgen van goed onderwijs, het leveren van een goede dienstverlening, het innemen van een sterke positie in de kennisinfrastructuur van Drenthe, het bieden van een inspirerende leer- en werkomgeving voor studenten en medewerkers en het realiseren van een geoliede organisatie. Het beleid heeft als speerpunten het werven van buitenlandse studenten, het verbeteren van de verhouding tussen direct en indirect personeel en het uitbouwen van de naamsbekendheid in Duitsland. De Hogeschool Drenthe wordt bestuurd door het College van Bestuur. Aan de hogeschool studeren in totaal ongeveer studenten, waarvan in de sector onderwijs. Binnen de hogeschool wordt ook de opleiding Technische Informatica verzorgd. Deze maakt deel uit van het Instituut Techniek. Het Instituut Techniek staat onder leiding van de directeur Techniek. De opleiding Technische Informatica wordt aangestuurd door het hoofd opleiding. Aan het Instituut Techniek studeren ongeveer 400 studenten De opleiding Technische Informatica telt ongeveer 120 studenten. Het aantal instromende studenten is tussen 25 en 30 per jaar. Het aantal studenten liet de afgelopen jaren een dalende trend zien. Deze kleinschaligheid wordt door de opleiding benut om een intensief contact tussen docenten en studenten te realiseren zonder dat dit ten koste gaat van de zelfstandigheid van de studenten. Studenten zijn daar positief over. Door de kleinschaligheid van de opleiding is het ook gemakkelijk om teamgericht te werken. De opleiding richt zich ook op de Duitse studentenmarkt, er worden Duitse studenten geworven. Deze studenten worden via een korte taalcursus voorbereid op het volgen van het onderwijs in de Nederlandse taal. Het onderwijs wordt aangeboden in de vorm van cases, het case-georiënteerd onderwijs. De kwaliteit van dit onderwijsmodel is zodanig dat de stichting Axis deze vorm van onderwijs in een speciale brochure, Groen en Rood, heeft gebundeld als voorbeeld van good practice. Het voornemen is om met ingang van het studiejaar de opleiding Technische Informatica op te nemen in het nieuw te vormen Instituut Management, Economie en Techniek, waarin een tiental opleidingen zal worden opgenomen. De Hogeschool Drenthe zal gaan werken volgens het systeem van majors en minors. De hogeschool zal blijven investeren in informatica-opleidingen. De zelfevaluatie die de opleiding heeft geschreven, de bijlagen bij de zelfevaluatie, de documenten die de opleiding ter beschikking heeft gesteld en de aanvullende informatie die het visitatieteam heeft Pagina 3 van 34

4 opgevraagd, hebben een goed niveau en hebben het visitatieteam voldoende basis geboden om aan de hand daarvan de opleiding te beoordelen. Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld, dat de onderwerpen Doelstellingen, Programma, Docenten, Voorzieningen, Kwaliteit en Resultaten alle voldoende zijn. Het visitatieteam heeft ook geen facet aangetroffen waarop een onvoldoende beoordeling is gegeven. Op onderdelen van enkele facetten zijn verbeteringen mogelijk en wenselijk. Daarmee concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding Technische Informatica in het geheel door het NVAO Beoordelingskader adequaat wordt afgedekt. Pagina 4 van 34

5 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de blokken de NVAO-criteria aangegeven die bij betreffend onderwerp en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven. Pagina 5 van 34

6 Onderwerp: doelstellingen opleiding Domeinspecifieke eisen: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. De eindkwalificaties van de opleiding Technische Informatica zijn ontleend aan het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I, dat is vastgesteld in augustus Dit profiel is opgesteld door het HBO-I Platform, de samenwerkende HBO informatica-opleidingen in Nederland. Het meest recente beroepsprofiel en opleidingsprofiel HBO-I (concept 2004) is nog niet definitief en wordt daarom niet door de opleiding gebruikt. De profielen van het HBO-I Platform zijn gevalideerd door een grote groep vertegenwoordigers van het bedrijfsleven. Bij het opstellen van de profielen is ook geput uit publicaties van het NGI, de landelijke beroepsvereniging van informatici. In het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I zijn de beroepscompetenties en opleidingskwalificaties omschreven voor het beroep van de ICT er in het algemeen en voor de Bedrijfskundig Informaticus, de Informaticus en de Technisch Informaticus. De opleiding Technische Informatica sluit aan bij de competenties en de kwalificaties van de Technisch Informaticus. Naast het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan het document Frameworks. Frameworks is opgesteld onder auspiciën van het landelijk exameninstituut voor informatica in Nederland, EXIN, en is ondersteund door een aantal gezichtsbepalende bedrijven en organisaties uit de beroepspraktijk. Het werkterrein van de technisch informaticus kan volgens het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I betrekking hebben op technische processen, technische systemen en embedded software. De opleiding richt zich met name op embedded software. Het visitatieteam beoordeelt op grond hiervan de eindkwalificaties als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties van de opleiding overeenkomen met door gezaghebbende instanties opgestelde en door het beroepenveld gevalideerde beroepscompetenties en opleidingskwalificaties voor de technisch informaticus. Niveau: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. Het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I onderkent in totaal tien algemene, voor elke ICT er geldende beroepscompetenties en opleidingskwalificaties. De opleidingskwalificaties zijn een nadere concretisering en onderverdeling van de beroepscompetenties en vallen daar dus binnen. De aldus onderscheiden algemene competenties zijn door het visitatieteam vergeleken met de Dublin Descriptoren voor de HBO-bachelor (tussen haakjes staat de betreffende descriptor). In de competenties zijn onder andere opgenomen Zelfstandig kunnen werken en in een multidisciplinair Pagina 6 van 34

7 team resultaatgericht kunnen samenwerken (toepassen kennis en inzicht), Betrekken van belangen van verschillende partijen (oordeelsvorming), Om kunnen gaan met de ethische aspecten van de beroepsuitoefening (oordeelsvorming), Op diverse manieren effectief kunnen communiceren met verschillende geledingen (communicatie), Kunnen reflecteren op eigen gedrag en feedback kunnen geven en kunnen ontvangen (leervaardigheden) en Kennis up-to-date kunnen houden en uit kunnen breiden, Kunnen uitdragen en een lerende houding hebben (leervaardigheden). Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het niveau van de opleiding als voldoende. Het visitatieteam heeft daarbij vastgesteld dat alle Dublin Descriptoren op HBO-bachelorniveau in voldoende mate in de eindkwalificaties van de opleiding weerspiegeld zijn. Oriëntatie HBO: de eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Oriëntatie HBO: een HBO-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is. Het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I omvat ook veertien specifiek voor de technisch informaticus bestemde competenties. Deze competenties hebben betrekking op de hele levenscyclus van technische systemen, te weten het analyseren van technische processen, het opstellen van de specificaties van technisch systemen, het ontwikkelen van technische systemen en het beheren en onderhouden van een technisch systemen. In het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I is een aantal voorbeeldfuncties opgenomen voor welke de opleiding tot technisch informaticus vereist of dienstig is. In het het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I zijn geen niveau-aanduidingen opgenomen. Dat is wel in Frameworks gebeurd. De opleiding heeft zich daardoor laten leiden en vastgesteld dat de beginnend beroepsbeoefenaar de specifieke competenties moet beheersen op het niveau 3 van Frameworks, te weten in staat zijn tot de zelfstandige toepassing van competenties in meer complexe situaties. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de HBO-oriëntatie van de eindkwalificaties als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de beroepscompetenties die ten grondslag liggen aan de eindkwalificaties en het niveau waarop de afgestudeerde de competenties moet beheersen, aangeduid zijn en overeenkomen met die van een beginnend technisch informaticus op HBObachelorniveau. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Doelstellingen opleiding op grond van bovenstaande als voldoende. Pagina 7 van 34

8 Onderwerp: programma Eisen HBO: kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het onderwijs in de opleiding is vrijwel geheel opgebouwd uit cases. Deze cases zijn gebaseerd op realistische en herkenbare beroepssituaties aan de hand waarvan de studenten zich de kennis, vaardigheden en inzicht eigen maken. De opleiding werkt sedert 1996 met dit case-georiënteerde onderwijs. In de cases wordt de beroepspraktijk nagebootst. Bij sommige cases is sprake van een externe, uit de beroepspraktijk afkomstige opdrachtgever. De opleiding maakt gebruik van literatuur op het vakgebied die aangevuld wordt met werkboeken waarin de cases worden beschreven. Deze werkboeken zijn door de docenten van de opleiding samengesteld. Vanuit de werkboeken wordt naar op het vakgebied maatgevende literatuur verwezen. De beroepenveldcommissie bestaat uit vertegenwoordigers van het beroepenveld. Er bestaan beroepenveldcommissies voor alle opleidingen binnen het Instituut Techniek, die deels gezamenlijk vergaderen over gemeenschappelijke onderwerpen. De taak van de commissies is beschreven en betreft met name om vanuit de beroepspraktijk inzichten aan te dragen over de afstemming tussen de opleiding en de beroepspraktijk en over de inhoud van de opleiding. De commissies komen driemaal per jaar bij elkaar. De leden van de commissies nemen hun taak uiterst serieus. De stages en de afstudeerscripties vinden in de beroepspraktijk plaats. Invloeden vanuit de stages en afstudeeropdrachten worden meegenomen bij de evaluatie van het curriculum. De opleiding voert contractactiviteiten uit. Vertegenwoordigers van de opleiding, docenten en studenten doen onderzoek, voeren opdrachten bij bedrijven uit en geven ook les bij bedrijven. De impulsen uit de interactie met het bedrijfsleven worden door de opleiding verwerkt. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het HBO-niveau van het programma als goed. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding op een goed vakinhoudelijk niveau staat en dat de invloeden vanuit de beroepspraktijk talrijk zijn, daadwerkelijk op het curriculum inwerken en zo zorgdragen voor een voldoende actueel curriculum. Pagina 8 van 34

9 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma: het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Voor alle cases in de opleiding zijn de doelstellingen van de case en de toetsbare eindtermen per case beschreven. De cases zijn onderverdeeld in onderwerpen en deze geven een voldoende concrete invulling van wat in de case aan de orde komt. De opleiding heeft in een overzicht neergelegd in welke cases de door het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I gevraagde competenties worden aangeboden en op welk niveau dat gebeurt. Het analyseren van technische processen en het specificeren en ontwikkelen van technische systemen vindt onder meer plaats in de cases Liftbesturing (21 ECTS), TIS-project (9 ECTS) en Cruise Control (17 ECTS). Deze cases, die in het tweede en vierde leerjaar zijn opgenomen, zijn complex en worden voorafgegaan door eenvoudiger cases. De case Ondernemingsplan (8 ECTS) vraagt van de studenten inzicht in financiële en organisatorische randvoorwaarden. De case gaat daar enigszins maar niet diepgaand op in. Vraagstukken van exploitatie, beheer en onderhoud, die ook in het vigerende Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel HBO-I staan, komen in geringe mate in het curriculum aan de orde. De opleiding interpreteert deze aspecten als configuration management en die interpretatie vindt Certiked aannemelijk. Er zijn enkele modulen waar de betreffende begrippen aan de orde komen, onder andere in de cases Liftbesturing en het TIS-project in het tweede jaar en de case Cruise Control in het vierde jaar. De afstudeerscripties bevinden zich op een goed technisch niveau. De scripties tonen dat de studenten in staat zijn complexe vraagstukken op het gebied van technische systemen op een adequate wijze te behandelen. Binnen de cases leren de studenten te komen tot samenwerking in de groep en zowel mondeling als schriftelijk te communiceren in zowel Nederlands als Engels. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het merendeel van de competenties in het curriculum terug te vinden zijn en op het juiste niveau. Er is sprake van een behoorlijke diepgang in een veelheid aan technische aspecten. Het aspect van financiële en organisatorische randvoorwaarden wordt echter niet diepgaand behandeld, maar is niet geheel afwezig. Op grond hiervan beoordeelt het Certiked visitatieteam dit facet als voldoende. Samenhang programma: studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. Pagina 9 van 34

10 Het programma omvat een propedeutisch jaar, waarin binnen de cases een voldoende breed beeld van de opleiding wordt geboden en waarin alle onderwerpen van de opleiding aan de orde komen. De propedeuse biedt in die zin een oriëntatie op de hoofdfase en het toekomstige beroep. In het derde jaar kan de student pas met de stage beginnen, als de student de propedeuse geheel en het grootste deel van het tweede jaar heeft behaald. Binnen de cases is sprake van een geïntegreerde benadering van de onderwerpen. De onderwerpen worden in onderlinge samenhang onderwezen. De samenhang van het programma wordt daardoor bevorderd. De opbouw van het curriculum toont de verschillende aspecten van de technische informatica in de vorm van de cases en in de onderwerpen die in de cases aan de orde komen. De cases lopen op in complexiteit. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de samenhang als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de propedeuse een beeld van de gehele opleiding biedt en dat zowel binnen de cases als tussen de cases onderling een voldoende samenhang bestaat. Studielast: het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. De studenten hebben een goed en realistisch beeld van het toekomstige beroep waarvoor ze opgeleid worden. De opleiding kent een stelsel van tutoren. Deze tutoren begeleiden de groepen studenten die de cases uitvoeren en zien toe op het verloop van het proces tussen de studenten. De tutoren hebben in het eerste leerjaar eenmaal per week een gesprek met de groep studenten en houden ook eenmaal per week een observatie van een activiteit van de groep. In de latere leerjaren neemt de intensiteit van de begeleiding af. Van de studenten wordt dan verwacht dat ze zelfstandig hun eigen planning opstellen en bewaken. De docenten zijn goed bereikbaar in het geval van vragen van studenten. De studenten nemen daartoe zelf het initiatief. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de studeerbaarheid als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het systeem van tutoren goed werkt en dat de afstand tussen studenten en docenten klein is. Instroom: het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: VWO, HAVO, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Pagina 10 van 34

11 Voor de toelating tot de opleiding gelden de wettelijke vereisten met betrekking tot een vooropleiding op HAVO-, MBO- en VWO-niveau. Het aangeboden programma is afgestemd op de instroom op HAVO-niveau en heeft dan een studieduur van vier jaar. Scholieren met een MBO- of VWO-vooropleiding kunnen een verkorte leerroute volgen. In de Onderwijs- en Examenregeling staan de te verlenen vrijstellingen. De examencommissie beslist over aanvragen voor niet-standaard vrijstellingen. Aankomende studenten die een deficiëntie in hun vooropleiding hebben, worden geholpen om de instroom te vergemakkelijken. Een voorbeeld zijn studenten van MBO die soms problemen met wiskunde hebben. Om die reden organiseert de opleiding bijlessen/opstapcursussen in wiskunde. Deze zijn niet verplicht maar worden wel sterk aangeraden. Met alle aankomende studenten wordt een intakegesprek gevoerd. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de aansluiting met de instroomkwalificaties als voldoende. Duur: de opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: 240 studiepunten. De formele omvang van het curriculum bedraagt 240 ECTS, waarvan 60 voor de propedeuse en 180 voor de hoofdfase. De studiepunten zijn evenwichtig over de verschillende vakken verdeeld. De zwaarte van de vakken komt overeen met het belang daarvan. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de studieduur als voldoende. Afstemming tussen vormgeving en inhoud: het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Bevindingen van het visitatieteam: Het didactisch concept is het concept van Groen en Rood. Dit concept is in 1995/1996 door het Instituut Techniek van de Hogeschool Drenthe ontwikkeld en wordt vanaf 1996 gebruikt. In dit didactisch concept wordt de leerstof niet in vakken aangeboden maar geïntegreerd en vormgegeven in realistische praktijksituaties. Het didactisch concept gaat uit van het streven om technische kennis en sociaal-communicatieve vaardigheden te integreren. De vorm waarin het didactisch concept tot stand komt is de case. De leerinhouden van de case worden zodanig samengesteld dat er een evenwichtige balans is tussen Pagina 11 van 34

12 generieke en sociaal-communicatieve onderdelen (de groene draad) en technisch/inhoudelijke onderdelen (de rode draad). Om de beroepswerkelijkheid zoveel mogelijk na te bootsen, werken de studenten in groepen als zelfsturende teams aan een concreet product. De studenten krijgen wisselend rollen als voorzitter en secretaris in de groep, zodat ze alle vaardigheden kunnen oefenen. Er zijn binnen de opleiding nog enkele losse vakgerichte modulen; de opleiding zal bezien of die op termijn ook in cases zullen worden ondergebracht. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het didactisch concept van de opleiding als goed. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het didactisch concept geschikt is om de leerstof aan te bieden en de studenten effectief voorbereidt om daar in een praktijksituatie mee om te gaan. Beoordeling en toetsing: door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Bevindingen van het visitatieteam: In de werkboeken die bij de cases behoren zijn de te toetsen onderwerpen en de toetsvormen beschreven. Deze informatie is adequaat. De toetsvormen die aan de cases zijn gekoppeld, zijn schriftelijke toetsen, praktijkoefeningen en presentaties. Deze toetsen kunnen individueel zijn of voor de groep als geheel. Daar waar een groep studenten tegelijk getoetst of beoordeeld wordt, bestaat het risico van meeliften van studenten. Door voldoende variatie in opdrachten en toetsingen, wordt dit tegengegaan. De beoordeling van de toetsen vindt altijd plaats door twee docenten. In uitzonderlijke gevallen is er slechts één docent vakkundig, zoals bij het onderwerp Operating Systems. De beoordeling hangt niet alleen af van het eindresultaat maar ook van de wijze waarop het resultaat tot stand komt ofwel de werkwijze casu quo het proces. De beoordelingen worden door de docenten onderbouwd, gemotiveerd. De docenten bespreken de toetsen na met de studenten. De stages zijn primair bedoeld om de studenten kennis te laten maken met het bedrijfsleven. De stage vindt plaats in het eerste semester van het derde leerjaar. De stage van studenten wordt beoordeeld op het aantal dagen van de stage (90), de uitgevoerde werkzaamheden, een tweetal verslagen (themaverslag en eindverslag met technische verdieping) en de beoordeling door de bedrijfsbegeleider. De leerdoelen worden vooraf met het stagebedrijf besproken. De verslagen worden beoordeeld aan de hand van de criteria die in de stagehandleiding staan. In de stagehandleiding worden suggesties gedaan met betrekking tot onderwerpen voor het themaverslag; de student maakt een keuze in overleg met de (bedrijfs)begeleider. De afstudeerscripties worden beoordeeld op basis van het niveau van het werk, het verslag en de presentatie. Twee begeleiders vanuit de opleiding bepalen het eindcijfer, waarbij de mening van de bedrijfsbegeleider adviserend is. Het visitatieteam heeft een serie van toetsen van uiteenlopende vakken ingezien. Deze toetsen zijn adequaat. Pagina 12 van 34

13 Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de toetsing als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de toetsing adequaat is in termen van dat wat getoetst moet worden en het niveau dat getoetst moet worden. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Programma op grond van bovenstaande als voldoende. Er is sprake van een programma met een stevig technisch niveau dat via een goed uitgewerkt didactisch concept wordt overgebracht op de studenten. Pagina 13 van 34

14 Onderwerp: inzet van personeel Eisen HBO. Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. De docenten die lesgeven aan de opleiding zijn voornamelijk fulltime werkzaam. De docenten leggen de verbinding met de beroepspraktijk op grond van invloeden uit stages en afstudeerprojecten, de contractactiviteiten en het contact met de beroepenveldcommissie. Daarnaast houden de docenten hun vakliteratuur bij en nemen ze deel aan cursussen en congressen op hun vakgebied. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de verbinding door de docenten tussen de opleiding en de beroepspraktijk als voldoende. Kwantiteit personeel: er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. De opleiding heeft een overzicht gemaakt van de benodigde inzet van docenten en ondersteunend personeel in de vorm van een formatieplan. Omdat veel docenten voor verschillende opleidingen binnen het Instituut Techniek werkzaam zijn (Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek, Chemie, Werktuigbouwkunde, Technische Informatica, Informatica en Elektrotechniek) zijn de kwantitatieve gegevens over het personeel op het niveau van het Instituut geaggregeerd. Binnen het Instituut Techniek zijn 34 personen werkzaam (30,3 fte). Daarvan zijn 4,0 fte bestemd voor administratieve ondersteuning. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de kwantiteit van het personeel als voldoende. Kwaliteit personeel: het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. De vakmatige en inhoudelijke kennis en vaardigheden van de docenten zijn adequaat. Dat is op grond van het opleidingsniveau van de docenten vastgesteld en is overigens ook bevestigd door de positieve ervaringen die de studenten en alumni met de docenten dienaangaande hebben. Pagina 14 van 34

15 De opleiding voorziet in het voeren van functioneringsgesprekken van het personeel. De evaluaties door studenten van de afgelopen cases en modules kunnen daarbij van invloed zijn. De afspraken tijdens de functioneringsgesprekken worden schriftelijk vastgelegd. Pas aangetreden docenten worden door meer ervaren collega s ondersteund in het lesgeven en het begeleiden van studenten. De opleiding heeft daartoe een beleid geformuleerd. De opleiding overweegt persoonlijke ontwikkelingsplannen voor docenten in te voeren. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de kwaliteit van het personeel als voldoende. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Inzet van Personeel op grond van bovenstaande als voldoende. Pagina 15 van 34

16 Onderwerp: voorzieningen Materiële voorzieningen: de huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. De materiële voorzieningen bestaan uit lokalen en uit projectruimten, waarin de studenten gezamenlijk kunnen werken aan de cases. In de mediatheek is voor de opleiding relevante vakliteratuur en studiemateriaal aanwezig. Vanuit de werkboeken wordt naar de literatuur in de mediatheek verwezen. De mediatheek biedt ook toegang tot elektronische tijdschriften. De studenten kunnen via een internet-applicatie hun eigen resultaten online inzien. Het aantal computers dat met name geschikt is voor zwaardere applicaties, is op sommige momenten op de dag te beperkt; studenten geven aan dat het computernetwerk soms onvoldoende functioneert. De opleiding heeft aangegeven dat er in de zomerperiode gemigreerd wordt naar een ander platform waardoor de gesignaleerde problemen verholpen worden. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de voorzieningen als voldoende. Studiebegeleiding: de studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op studievoortgang. De studiebegeleiding en de informatievoorziening sluiten aan bij de behoefte van studenten. De studenten zijn in meerderheid tevreden over de studiebegeleiding, zij waarderen vooral ook dat de begeleiding zo is ingericht dat er alle ruimte blijft voor zelfstandigheid. De studenten ontvangen aan het begin van het studiejaar de jaarplanning van het curriculum. Tweemaal per jaar ontvangen zij ook een toetsrooster met de toetsen voor het komende halfjaar. De begeleiding door studenten is in het eerste leerjaar intensief. Naarmate de leerjaren vorderen, neemt de intensiteit van de begeleiding af en zijn de studenten meer zelfsturend. De docenten zijn goed benaderbaar voor de studenten in het geval deze vragen hebben over de inhoud van de studie. Tijdens de stage en de afstudeeropdracht vindt de begeleiding plaats op basis van week- (stage) en maandrapporten. De begeleider vanuit de opleiding bezoekt minstens eenmaal het bedrijf waar de stage of het afstuderen plaatsvindt. Bij het afstuderen is dat een maand na het begin om tijdig te kunnen bijsturen. In voorkomende gevallen is de decaan voor de studenten aanspreekbaar bij wijze van tweedelijns opvang. Pagina 16 van 34

17 De studiebegeleiding van de studenten is mede als gevolg van de kleinschaligheid goed. De studenten en docenten acteren als het ware als collega s; stimulering van docenten richting studenten is positief. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de studiebegeleiding als goed. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Voorzieningen op grond van bovenstaande als voldoende. Pagina 17 van 34

18 Onderwerp: interne kwaliteitszorg Evaluatie resultaten: de opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. In het Strategisch Beleidsplan van de Hogeschool Drenthe staat bij de doelstelling om te komen tot een geoliede organisatie het borgen van de kwaliteit door middel van een kwaliteitszorgsysteem volgens de EFQM-methodiek. Dat systeem is nog niet operationeel. Binnen het Instituut Techniek zijn procesbeschrijvingen van de processen binnen de opleiding opgesteld. Deze beschrijvingen zijn in concept en zullen door de docententeams van commentaar worden voorzien en worden aangescherpt. Na elke case of module vindt de evaluatie door de studenten van deze case of module plaats. De opleiding heeft een enquête onder alumni gehouden. De eerste resultaten zijn door het opleidingsteam besproken. Definitieve verwerking van de resultaten van deze enquête moet nog plaatsvinden. Met studenten die voortijdig de opleiding verlaten vinden exitgesprekken plaats. Deze gesprekken worden gevoerd aan de hand van een vaststaand stramien. De opleiding heeft een reeks van concrete en toetsbare streefdoelen opgesteld op verschillende gebieden. De opleiding heeft deze streefdoelen ook in het zelfevaluatierapport opgenomen. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de interne kwaliteitszorg als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat in formele zin de opleiding nog een aantal stappen moet zetten maar dat het kwaliteitsbewustzijn en het daarnaar handelen wel al ingebed zijn op verschillende niveaus binnen de opleiding. Maatregelen tot verbetering: de uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. De uitkomsten van deze evaluaties onder studenten van cases en modules kunnen voor het opleidingsteam van de opleiding reden zijn de case of module aan te passen. De resultaten uit de exitgesprekken zijn mede bedoeld om de oorzaken van vertrek beter in beeld te hebben en maatregelen ter verbetering van onder meer de voorlichting en begeleiding van studenten te nemen. Signalen die docenten ontvangen uit hun contacten met het beroepenveld worden besproken in het opleidingsteam en kunnen daar leiden tot aanpassingen van het curriculum. Binnen het Instituut Techniek is op verschillende niveaus sprake van een aanpak volgens de plan-docheck-act cyclus. In het managementoverleg van het Instituut vindt de jaarlijkse bijstelling van het beleidsplan plaats, in lijn met het beleidsplan van de hogeschool. In het opleidingsteam van de opleiding vindt de jaarlijkse bijstelling van het curriculum plaats, onder meer op basis van de input uit de evaluaties van studenten en docenten. Pagina 18 van 34

19 Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de maatregelen tot verbetering als voldoende. Betrekken van medewerkers, studenten alumni en beroepenveld; bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten alumni en beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Het beroepenveld is in de vorm van de beroepenveldcommissie actief bij de kwaliteitszorg van de opleiding betrokken. De studenten zijn middels de evaluaties van de cases en modules bij de kwaliteitszorg betrokken. Er vinden ook evaluaties onder docenten plaats. De alumni zijn ondervraagd door middel van een onlangs gehouden enquête. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het betrekken van stakeholders als voldoende. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Interne kwaliteitszorg op grond van bovenstaande als voldoende. Pagina 19 van 34

20 Onderwerp: resultaten Gerealiseerd niveau: de gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De toetsen en tentamens worden zodanig beoordeeld, dat de studenten aan de vereiste kwalificaties voldoen. De als voldoende beoordeelde afstudeeropdrachten weerspiegelen qua probleemstelling, aanpak, diepgang, toepassen van kennis en oordeelsvorming in voldoende mate de eindkwalificaties. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het gerealiseerde niveau als voldoende. Onderwijsrendement: voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. De opleiding heeft streefcijfers geformuleerd voor het onderwijsrendement. De opleiding heeft de eigen cijfers vergeleken met de informaticaopleidingen van de andere hogescholen in Nederland, zoals opgenomen in de benchmarkgegevens van de HBO-Raad. De opleiding scoort ten aanzien van het rendement ver boven het landelijk gemiddelde. De opleiding streeft een rendement na van minimaal 60% afgestudeerden van de instroom na 5 jaar. De opleiding streeft ook een uitval van studenten die zonder diploma de opleiding verlaten na van maximaal 33% van de instroom. De streefcijfers worden nog niet gerealiseerd. De uitval van studenten is vaak hoger dan 33% en het aantal studenten dat na 5 jaar met de studie klaar is, blijft de afgelopen jaren onder 60%. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het onderwijsrendement als voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de streefcijfers geformuleerd zijn in termen van een ambitieniveau, zij het dat het niveau niet worden gehaald. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Resultaten op grond van bovenstaande als voldoende. Pagina 20 van 34

21 Bijlage 1: Visitatieteam Het visitatieteam bestond uit de volgende personen: Ir. R.S. Kloosterman (1967), teamleider De heer Kloosterman is sinds 1995 betrokken bij Certiked, sinds 1998 als directeur. Hij voert audits uit op het gebied van ISO 9001 en IiP bij een brede groep van kennisintensieve organisaties; tevens treedt hij regelmatig op als teamleider bij visitaties in het hoger onderwijs. Ing. C.R. van Wieringen (1965), extern deskundige Technische Informatica Ron van Wieringen studeerde aan de H.I.O. Eindhoven (1988) en heeft sindsdien verschillende automatiseringsfuncties vervuld. Daardoor vergaarde hij een brede ervaring op het gebied van automatisering, teamleiding en projectmanagement. Zo werkte Van Wieringen onder andere als programmeur en analist voor IP/INFORMATICA PROJECTGROEP (huidig Sogeti) en de Katholieke Universiteit Nijmegen. In de periode 1997 tot en met 2003 werkte hij voor het automatiseringsbedrijf CMG. Hij vervulde uitvoerende functies en projectmanagementfuncties voor een zeer uiteenlopend klantenspectrum. Sinds begin 2003 is hij gevestigd als zelfstandig consultant op voornoemde gebieden. Drs. W.J.J.C. Vercouteren (1953), secretaris Na zijn studie economie heeft Wim Vercouteren een vijftal jaar managementfuncties bekleed. Sinds 1990 heeft hij op basis van zelfstandigheid, analysewerkzaamheden en interim management verricht, met name voor opleidingsinstituten: ISBW, Wolters-Kluwer Genève, Ministerie OC&W. Op zeer regelmatige basis treedt de heer Vercouteren op als secretaris van Certiked visitatieteams. F.M. Eijffinger (1981), studentlid Mevrouw Eijffinger is deeltijdstudent Bedrijfskundige Informatica aan de hogeschool van Rotterdam. Tevens is zij werkzaam in een organisatiekundige functie bij de Koninklijke Landmacht. Naast de studie is zij op verschillende manieren actief geweest omtrent de kwaliteitszorg van het onderwijs bij onder andere de Hogeschool van Rotterdam. Het visitatieteam onderschrijft unaniem de bevindingen en beoordelingen per onderwerp en per facet zoals weergegeven in deze rapportage, en heeft verklaard op onafhankelijke wijze tot deze beoordeling gekomen te zijn. Pagina 21 van 34

22 Bijlage 2: Domeinspecifiek referentiekader Het domeinspecifieke kader is ontleend aan het Beroepsprofiel en opleidingenprofiel HBO-I, van augustus Voor de goede orde zijn hieronder de belangrijkste punten daaruit te vinden. Pagina 22 van 34

23 Pagina 23 van 34

24 Pagina 24 van 34

25 Pagina 25 van 34

26 Pagina 26 van 34

27 Pagina 27 van 34

28 Pagina 28 van 34

29 Pagina 29 van 34

30 Bijlage 3: Programma Programma van de eerste visitatiedag op 3 juni uur uur College van Bestuur, directeur Instituut Techniek, hoofd opleiding Onderwerpen: voorstellen, doornemen van het programma en van de visitatiedag M.J. Giesen (voorzitter College van Bestuur), P.J. Elting (directeur Instituut Techniek) en D.J. Douwes (hoofd opleiding) uur uur Hoofd opleiding en didactische staf Onderwerpen: domeinspecifieke eisen, bachelorniveau, HBO-oriëntatie, programma van de opleiding D.J. Douwes (hoofd opleiding), I.C. Hylkema en B. Meijerink uur uur Documentenonderzoek, lunch, eventueel aanvullend gesprek met hoofd opleiding uur uur Leden van de beroepenveldcommissie Onderwerpen: domeinspecifieke eisen, HBO-oriëntatie M.W.M. Henst uur uur Aanvullend onderzoek uur uur Terugkoppeling aan opleidingsmanagement Pagina 30 van 34

31 Programma van de tweede visitatiedag op 24 juni 2004 (programma gold voor alle drie opleidingen Werktuigbouwkunde (Wtb), Technische Informatica (TI) en Mens & Informatica (M&I)) uur uur Management team Onderwerpen: vakinhoud, beroepsoriëntatie, didactiek P.J. Elting (directeur Techniek), D.J. Douwes (hoofd opleidingen Technische Informatica en Mens & Informatica) en J.W.J. Timans (hoofd opleiding Werktuigbouwkunde) uur uur Docenten Onderwerp: didactiek Mevrouw C. Oosterkamp (communicatie, Engels), A. de Jonge (studiebegeleider), K. Kombrink (M&I, TI), I.C. Hylkema (TI), R. Folkersma (Wtb) en G. Olsder (Wtb) uur uur Afstudeer- en stagebegeleiders Onderwerpen: stages en afstudeerprojecten J.W.J. Timans (Wtb), J.A. de Wit (M&I), mevrouw R. Guit (vakken op gebied van communicatie), G.H. Slot (Wtb), L.N. Meijerink (M&I, TI) en P. de Jonge (TI) uur uur Studenten van opleiding TI Onderwerpen: studiebegeleiding, studielast, informatievoorziening, faciliteiten De heer A. Hölscher De heer J. Postema De heer B. Ooms De heer R.P. Fleuren De heer A.E. Postema uur uur Documentenonderzoek, lunch uur uur Studenten: afstudeerders Onderwerpen: studiebegeleiding, afstudeeronderzoek De heer A.S. von der Heide De heer M.M.H. Opdam De heer H. Middag De heer D.M. de Munnik De heer T. Drenth Pagina 31 van 34

32 13.00 uur uur Studenten Informatica Onderwerpen: studiebegeleiding, studielast, faciliteiten De heer H. Cabuk De heer J.M. Wijnholds De heer C.G.E. Siemons De heer A.J. Warringa De heer R. Sijbom uur uur Oud-studenten, minder dan vijf jaar afgestudeerd en thans werkzaam in het werkveld, van verschillende opleidingen Onderwerp: resultaten van de opleiding De heer G. Kollmann De heer A. Prins De heer P.M.A. de Haan De heer H. Hamberg uur uur Studenten Werktuigbouwkunde Onderwerpen: studiebegeleiding, studielast, faciliteiten De heer F. Grooten De heer H. Woldring De heer S. Heuker De heer J.M. Wijdieks uur uur Aanvullend onderzoek, intern beraad van visitatieteam uur uur Terugkoppeling aan College van Bestuur, opleidingsmanagement Pagina 32 van 34

33 Bijlage 4: Documenten Documenten die zijn bestudeerd, zijn: Zelfevaluatie Instituut Techniek, opleiding Technische Informatica, april 2004 Ontwikkel je talenten!; Strategisch Dynamisch Beleidsplan, december 2003 Uitgangspunten en toelichting activiteitenlijst Instituut Techniek, november 2002 Projectportret Groen en Rood; Case-onderwijs in drie verschillende onderwijstypen, maart 2003 CD-Rom Groen en Rood Beroepsprofiel en opleidingsprofiel HBO-I, augustus 2000 Competent HTNO, Gids voor het beschrijven van de landelijke kwalificaties in het HTNO, november 2000 Frameworks, versie 3.0 Diploma supplement The Education System in the Netherlands, Nuffic, September 2003 Stagehandleiding Instituut Techniek, Technische Informatica, Handleiding afstudeeropdracht Instituut Techniek, Technische Informatica Onderwijs- en examenregeling , algemeen en specifiek deel, 1 juli 2003 Overzicht modules Technische Informatica Taken en verantwoordelijkheden overlegorganen en medewerkers, juli 2002 Evaluatieformulier Instituut Techniek Beroepenveldcommissie Instituut Techniek, structuur, taken en werkwijze, oktober 2001 Enquête afgestudeerden, januari 2004 Exitgesprek Instituut Techniek, Jaarplanning Technische Informatica Personeelsformatieplan Instituut Techniek, , juli 2002 Functioneringsgesprekken, opzet en uitvoering Begeleiding van nieuwe personeelsleden Beoordeling nieuwe personeelsleden door studenten en mentoren Overlegstructuur Instituut Techniek Procesbeschrijvingen Instituut Techniek (concept) Eindrapport werkgroep Bachelor of ICT, HBO-I, juni 2004 Aanvullende informatie ten behoeve van visitatie Technische Informatica Studiegids Instituut Techniek Werkboeken van een aantal cases Toetsen bij verschillende cases Pagina 33 van 34

34 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen Ir. R.S. Kloosterman Ing. C.R. van Wieringen Drs. W.J.J.C. Vercouteren Mevr. F.M. Eiffinger Pagina 34 van 34