ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. HBO SPD Bedrijfsadministratie Fontys Bedrijfshogeschool. Croho-registratienummer 34426

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van HBO SPD Bedrijfsadministratie Croho-registratienummer aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 20 april 2007 en op 23 mei 2007 Inhoud van het verslag Identificatie...2 Managementsamenvatting...3 Bevindingen...5 Bijlage 1: Programma...31 Bijlage 2: Documenten 33 Bijlage 3: Domeinspecifiek referentiekader...35 Bijlage 4: Visitatieteam...37 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen...38 De verantwoordelijke teamleider: drs. R.R. van Aalst namens deze, M.Lathouwers Certiked Oktober 2007 Pagina 1 van 38

2 Identificatie Prof. Goossenslaan 1-03 Postbus 90909, 5000 GL Tilburg Telefoon Website Voor kwaliteit verantwoordelijke bestuurder: drs. P.H. Bon, directeur Kwaliteitscoördinator: drs. L.J.G.M. Maas, teamleider Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: HBO opleiding SPD Bedrijfsadministratie Deeltijdonderwijs Locaties Tilburg en Eindhoven Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader (februari 2003) adequaat wordt afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: drs. R.R. van Aalst Extern deskundige: J. Bulkmans RA Secretaris: drs. W.J.J.C. Vercouteren RC Studentlid: D. Weijsenborn Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld over de gevisiteerde opleiding en deze doen toekomen aan het visitatieteam op 26 maart De visitatiebezoeken zijn gebracht op 20 april 2007 en 23 mei Het conceptrapport is op 18 juni 2007 toegezonden aan het management van de opleiding. In de aanloop naar de visitatie is er tweemaal een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van. Deze bijeenkomsten hadden een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 2 van 38

3 Managementsamenvatting Op 20 april 2007 en op 23 mei 2007 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding SPD Bedrijfsadministratie van. De doelstelling van deze visitatie was een toetsing uit te voeren met betrekking tot de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader. Algemeen beeld De is een onderdeel van Fontys Hogescholen. Fontys Hogescholen zijn een onderwijsinstelling die veel instituten en opleidingen omvat. Fontys Hogescholen willen een belangrijke rol spelen in de regionale kennisinfrastructuur. De aansturing vindt plaats door de Raad van Bestuur, daarbij ondersteund door de bestuursstaf. De onderwijsinstellingen maken gebruik van de diensten van het facilitair bedrijf, dat op centraal niveau deze diensten aanbiedt. is een opleidingsinstituut dat cursussen en opleidingen verzorgt op financieeleconomisch en managementgebied. is een aangewezen instelling volgens de Wet Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW). De Onderwijs- en examenregeling en het systeem van kwaliteitszorg zijn door het Ministerie, de Inspecteur en de Onderwijsraad goedgekeurd. heeft de afgelopen jaren een grote verandering ondergaan. Van onbekostigde hogeschool is de instelling veranderd in een meer regulier instituut binnen Fontys. Begin 2006 is Fontys Bedrijfshogeschool gereorganiseerd. De nieuwe structuur kent twee teams, te weten Team Zakelijke Dienstverlening en Team Regulier Onderwijs. De opleiding SPD Bedrijfsadministratie behoort tot het Team Zakelijke Dienstverlening. De teams krijgen bij hun werkzaamheden ondersteuning van de instituutsstaf. Deze zorgt onder meer voor assistentie op het gebied van inschrijven, roostering en studievoortgang. Als gevolg van de reorganisatie zijn enkele cursusplaatsen gesloten. Nu beschikt Fontys Bedrijfshogeschool over twee cursusplaatsen, Tilburg en Eindhoven. Tilburg is de hoofdvestiging, waar de directie van en het Team Zakelijke Dienstverlening hun kantoor hebben. In Tilburg en Eindhoven verzorgt de opleiding colleges. De beide cursusplaatsen kennen een nagenoeg identieke opzet, structuur, inrichting en uitvoering van het onderwijs. De opleiding verzorgt de modulen van de propedeuse overigens alleen in Tilburg. De opleiding SPD Bedrijfsadministratie is een opleiding die een aantal instituten in Nederland gezamenlijk hebben ontwikkeld en gezamenlijk onderhouden. is er daar één van en de andere zijn LOI Hogeschool, Hogeschool NTI, Hogeschool Markus Verbeek, Hogeschool Praehep, Hogeschool Hanzesteden en ABC Hogeschool. De zelfevaluatie met de bijlagen die de opleiding samengesteld heeft, was van een goed niveau en gaf het visitatieteam van Certiked voldoende informatie om de opleiding mede aan de hand daarvan te beoordelen. Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld dat de opleiding SPD Bedrijfsadministratie van Fontys Bedrijfshogeschool ten aanzien van alle onderwerpen en facetten van het NVAO Accreditatiekader een voldoende behaalt. Pagina 3 van 38

4 Daarmee concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding SPD Bedrijfsadministratie van aan alle facetten aan het NVAO Beoordelingskader voldoet. Pagina 4 van 38

5 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de blokken de NVAO-criteria aangegeven die bij de betreffende onderwerpen en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven. Pagina 5 van 38

6 1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. De eindkwalificaties van de opleiding HBO SPD Bedrijfsadministratie zijn aan het Beroepsprofiel SPD Bedrijfsadministratie ontleend. Dit profiel is door het bestuur van de Stichting Examenbureau NGO SPD Bedrijfsadministratie (ENS) vastgesteld. De stichting ENS is opgericht door het Nederlands Genootschap van Opleiders voor de comptabele en economische examens (NGO) en ziet toe op het waarborgen van de kwaliteit van de examens. Het beroepsprofiel is van 1 januari In de landelijke organisatie NGO ENS zijn de opleidingsinstituten verenigd die de opleiding HBO SPD Bedrijfsadministratie aanbieden. De bij NGO ENS betrokken opleidingen zijn naast Fontys Bedrijfshogeschool ook ABC Hogeschool, Hogeschool Hanzesteden, LOI Hogeschool, Hogeschool Markus Verbeek, Hogeschool NTI en Hogeschool Praehep. Alle opleidingen hebben dezelfde doelstellingen. Zij vergaderen periodiek en stellen de Onderwijs- en examenregeling van SPD Bedrijfsadministratie vast, waar het beroepsprofiel onderdeel van is. De Onderwijs- en examenregeling dateert van 1 januari In het Beroepsprofiel HBO SPD Bedrijfsadministratie staan de eisen waaraan de afgestudeerde van de opleiding SPD Bedrijfsadministratie moet voldoen. Het beroep van de afgestudeerde is omschreven en van daaruit zijn de eisen aan de afgestudeerde geformuleerd. In deze omschrijving staan de functies die de afgestudeerde kan vervullen, de maatschappelijke ontwikkelingen die voor het beroep van belang zijn en de kennis, vaardigheden en houding die de afgestudeerde SPD er nodig heeft om het beroep goed te kunnen uitoefenen. In 1999 is door NGO ENS in samenwerking met de belangenvereniging SPD een enquête gehouden, waarbij meer dan 30 representatieve bedrijven uit alle branches zijn bevraagd. De resultaten van deze enquête vormen nog steeds de belangrijkste basis onder het beroepsprofiel. De bijstelling van het profiel in 2005 geeft weliswaar een actualisering maar het fundament is hetzelfde gebleven. Om de afstemming tussen de eisen aan de afgestudeerde en de beroepspraktijk te bewaken heeft NGO ENS een beroepenveldcommissie in het leven geroepen. Deze commissie heeft het beroepsprofiel van 2005 bestudeerd en gevalideerd als zijnde een goede weergave van wat de afgestudeerde moet kennen en kunnen. In de beroepenveldcommissie hebben vijf personen zitting vanuit het werkveld. De leden van de beroepenveldcommissie zijn verbonden aan accountantskantoren of hebben een leidinggevende functie of een controlfunctie. In deze samenstelling is de commissie voldoende breed en omvat de relevante disciplines. Pagina 6 van 38

7 De eisen waaraan de afgestudeerde van de opleiding HBO SPD Bedrijfsadministratie moet voldoen, zijn als volgt in het Beroepsprofiel verwoord. Ten aanzien van de kennis dient de afgestudeerde te beschikken over actuele kennis, die zich concentreert op de vakgebieden Bedrijfsadministratie, Bedrijfseconomie, Bedrijfsrecht en Belastingrecht en Bestuurlijke informatievoorziening. Daarbij komt dat de afgestudeerde moet beschikken over kennis van vakgebieden die daarop aansluiten. Op het gebied van vaardigheden moet de afgestudeerde in staat zijn om de genoemde kennis toe te passen in de beroepspraktijk. Hij beschikt daartoe over vaardigheden op het gebied van het verzamelen van gegevens en het geven van een oordeel daarover, de vaardigheid een rapportage op te stellen op grond van de gegevens en hij kan zowel zelfstandig als in samenwerking met anderen de benodigde werkzaamheden verrichten. De afgestudeerde heeft tevens een methodische aanpak en een kritische instelling en weet zich op verschillende niveaus in de organisatie en daarbuiten te presenteren. Uit het door de opleiding in 2005 uitgevoerde Startbekwaamhedenonderzoek onder de alumni viel af te leiden dat de alumni en hun werkgevers de aan het Beroepsprofiel ontleende eindkwalificaties relevant achten voor hun beroepsuitoefening. De opleiding heeft het Beroepsprofiel SPD Bedrijfsadministratie als uitgangspunt genomen voor de eindkwalificaties van de opleiding. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding eindkwalificaties heeft opgesteld. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties van de opleiding gebaseerd zijn op de eisen van het beroepenveld en op de eisen van vakgenoten. De evaluatie van de eindkwalificaties vindt elk jaar plaats. Het visitatieteam is om deze redenen van oordeel dat dit facet voldoende is. 1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. Hieronder wordt nagegaan of en in hoeverre de eindkwalificaties van HBO SPD Bedrijfsadministratie overeenkomen met de algemeen geldende beschrijvingen van de kwalificaties, zoals deze naar voren komen in de Dublin descriptoren. Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en bestudering van de verstrekte De afgestudeerde moet over kennis en inzichten beschikken die up-to-date zijn. Deze kennis en inzichten zijn hoofdzakelijk geconcentreerd in de vakgebieden bedrijfsadministratie (inzicht in rekeningstelsels, budgettering, kostencalculaties), bedrijfseconomie (inzicht in investeringsanalyse, financieringsstructuur, vermogensbepaling), bedrijfsrecht en belastingrecht (inzicht in arbeidsrecht, sociaal recht en grondig inzicht in het Nederlandse belastingstelstel) en bestuurlijke informatievoorziening (inzicht in administratieve organisatie, interne controle, geautomatiseerde gegevensverwerking). Daarnaast dient de afgestudeerde kennis te bezitten van vakgebieden die daarbij aansluiten, te weten marketing en organisatie, bedrijfsstatistiek, algemene economie en externe verslaggeving. De afgestudeerde dient over kennis omtrent communicatie en over kennis van de moderne ICT te beschikken. De diepgang van de kennis wettigt een HBO-bachelorniveau. Pagina 7 van 38

8 De toepassing van kennis en inzicht blijkt in het profiel uit het vermogen van de afgestudeerde om de hiervoor genoemde kennis en inzicht toe te passen in de praktijk. Het toepassen van de kennis heeft vooral betrekking op het financieel-economische gebied en het gebied van de bestuurlijke informatievoorziening. De afgestudeerde dient de kennis toe te passen op een professionele wijze en in de beroepspraktijk. Daarnaast dient de afgestudeerde in staat te zijn kostencalculaties uit te voeren en financiële stukken (balans, verlies- en winstrekening, begroting, financieel-economische kentallen, verslagen van prestatie-indicatoren, financiële managementrapportages) op te stellen. Ook is de afgestudeerde in staat goed om te gaan met kantoorautomatisering, zoals spreadsheets, boekhoudpakketten en ook ERP-systemen. De afgestudeerde beschikt over kennis en inzicht op een wijze die hem in staat stelt problemen te signaleren en daadwerkelijk op te lossen. Hij heeft de vaardigheid om relevante gegevens te verzamelen, te interpreteren en zich hierover een oordeel te vormen. De afgestudeerde kan conclusies trekken en weet hoofdzaken en bijzaken van elkaar te onderscheiden. De afgestudeerde is in staat zowel zelfstandig als in samenwerking met anderen problemen op te lossen. Omdat de complexiteit van vraagstukken groter wordt binnen organisaties en de verantwoordingsplicht verzwaart, worden steeds hogere eisen gesteld aan de informatie die de afgestudeerde dient te leveren. Dat doet een groot beroep op het oplossingsgerichte vermogen van de afgestudeerde. In de afstudeerscriptie wordt op de oordeelsvorming van de afgestudeerde sterk de nadruk gelegd. Bij de oordeelsvorming is de afgestudeerde zich bewust van de maatschappelijke betekenis van de beroepsuitoefening. De afgestudeerde kan om die reden ook een afweging maken van met name de sociaal-wetenschappelijke en ethische aspecten die in het beroep van de afgestudeerde een belangrijke rol spelen. De afgestudeerde is vaardig in het opstellen van rapportages en het maken van samenvattingen. Hij kan zijn argumenten goed verwoorden en kan zijn bevindingen op een professionele wijze en met overtuigingskracht aan verschillende groepen presenteren. De afgestudeerde kan op verschillende niveaus binnen en buiten de organisatie goed communiceren en adviseren. Hij is met name in staat het management van de organisatie door het correct toepassen van kennis en inzichten te adviseren over het te voeren beleid vanuit bedrijfseconomisch perspectief. De afgestudeerde weet zijn activiteiten goed te plannen en te organiseren. Hij heeft een methodische aanpak en een reflecterende manier van denken en handelen. De afgestudeerde is flexibel en is bereid zich aan te passen aan de bedrijfscultuur en is daardoor in staat leidinggevende functies te bekleden. Hij is zich bewust van de maatschappelijke relevantie van zijn beroep. Van de afgestudeerde van de opleiding wordt ook verwacht dat hij zijn eigen kennis op peil weet te houden. Dit weerspiegelt de leervaardigheden van de afgestudeerde in de zin van het vermogen van de afgestudeerde om op eigen kracht de kennis, inzichten en vaardigheden op niveau te houden en te blijven ontwikkelen. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het niveau van de HBO-bachelor, zoals weerspiegeld in de Dublin descriptoren, op adequate wijze naar voren komt in de eindkwalificaties van de opleiding. Het visitatieteam beoordeelt daarom het HBO-bachelorniveau van de eindkwalificaties als voldoende. Pagina 8 van 38

9 1.3 Oriëntatie HBO De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een HBO-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is. In het Beroepsprofiel SPD Bedrijfsadministratie staan de vereisten die aan de afgestudeerde worden gesteld. Het beroepsprofiel omschrijft op duidelijke wijze het beroep en de beroepspraktijk van de afgestudeerde. Het beroepsprofiel is ontleend aan de enquête onder representatieve bedrijven die ondervraagd zijn over de beroepsvereisten van de afgestudeerde van HBO SPD Bedrijfsadministratie. De eindkwalificaties sluiten om die reden aan bij het beroepenveld en bij wat een beginnend beroepsbeoefenaar op HBO-bachelorniveau moet kennen en kunnen. De beroepenveldcommissie van NGO ENS stelt zich ten doel ervoor te zorgen dat de opleiding SPD Bedrijfsadministratie blijft aansluiten bij de beroepspraktijk. Dat is een waarborg voor het afstemmen van het profiel op de beroepspraktijk. De opleiding heeft als doelstelling op te leiden voor functies die zich richten op de uitvoering van financieel-economische, informatieverzorgende, controlerende en adviserende taken. In kleine en middelgrote organisaties zijn veel van deze taken in één persoon verenigd. In grotere organisaties worden deze taken als specialismen gezien. In het beroepsprofiel zijn functies benoemd die de afgestudeerde als beginnend beroepsbeoefenaar moet kunnen bekleden. Deze functies zijn onder andere medewerker financiën, assistent-econoom, medewerker financiële administratie, kredietadviseur, assistent-accountant en assistent-controller. De afgestudeerde van de opleiding zal in de eerste jaren van de beroepspraktijk in samenwerking met meer ervaren collega s doorgroeien naar een volledig zelfstandige beroepsuitoefening. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties zijn ontleend aan het beroepenveld en dat zij zich richten op de beginnend beroepsbeoefenaar op HBO-bachelorniveau. Het visitatieteam beoordeelt op grond daarvan de HBO-oriëntatie van de eindkwalificaties van de opleiding als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding Het visitatieteam beoordeelt op grond van de bovenstaande bevindingen het onderwerp Doelstellingen opleiding als positief. De eindkwalificaties van de opleiding zijn door het beroepenveld bekeken en voldoende bevonden. De eindkwalificaties reflecteren ook in voldoende mate de algemene kwalificaties voor het HBO-bachelorniveau en ze sluiten aan bij de eisen die aan een beginnend beroepsbeoefenaar op HBO-bachelorniveau gesteld moeten worden. Tot slot worden de eindkwalificaties geregeld op hun actualiteit getoetst. Pagina 9 van 38

10 2. Onderwerp: programma 2.1 Eisen HBO Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. De opleiding maakt gebruik van boeken op de verschillende vakgebieden. Deze verplichte vakliteratuur is vaak speciaal geschreven met het oog op de vereisten van de opleiding HBO SPD Bedrijfsadministratie. De boeken zijn maatgevende, bekende boeken, behandelen de relevante stof en zijn van voldoende niveau. Elk van de modulen heeft één of meer boeken. Enige sprekende voorbeelden van de literatuur zijn Fuchs: Bedrijfsadministratie voor SPD, Tijhaar: Bedrijfseconomie, Epe/Koetsier: Jaarverslaggeving en Heijnsdijk/Van de Sar: Organisatie & Leiding. De opleiding gaat ieder jaar na of de literatuur nog voldoende actueel is en voldoende is afgestemd op de inhoud van de vakken. Mocht dat niet zo zijn, dan zoekt de opleiding vervangende literatuur. Naast deze vakliteratuur maakt de opleiding gebruik van aanvullend studiemateriaal. Dat materiaal is per vak verschillend en is door de docenten afgestemd op de inhoud van de vakken. De studenten van de opleiding hebben een beroep op het gebied dat de opleiding bestrijkt. De studenten komen in de beroepspraktijk in aanraking met de vraagstukken die zij in de opleiding voorgelegd krijgen en omgekeerd brengen ze de op de praktijk gerichte kennis en inzichten uit de opleiding in de beroepspraktijk in. Op deze wijze waarborgt de opleiding de ontwikkeling van beroepsvaardigheden. In de afstudeeropdracht staan opgaven uit de beroepspraktijk centraal. De studenten brengen de door hen verworven kennis en inzicht samen in de afstudeeropdracht, waarbij zij veelal een probleem uit hun eigen beroepspraktijk behandelen. Daarbij behoort ook de kritische reflectie over het betreffende onderwerp. De landelijke organisatie van opleiders NGO ENS heeft, zoals gezegd, een beroepenveldcommissie. De commissie heeft tot taak het curriculum af te stemmen met ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Dat gebeurt via de aanpassing van de eindkwalificaties maar ook via overleg over de inhoud van het curriculum. Het programma van SPD Bedrijfsadministratie is mede daarop geënt. De opleiding HBO SPD Bedrijfsadministratie is voldoende actueel. Dat blijkt onder andere uit het feit dat de opleiding in 2005 is vernieuwd. Bij deze vernieuwing is onder andere IFRS aan het programma toegevoegd. Een voorbeeld daarvan is ook het opnemen in de module Bedrijfsadministratie van een nadere uitwerking van een aantal onderwerpen op het gebied van consolidatie. De actualiteit van de opleiding wordt ook geborgd door het overleg van de opleidingen op het niveau van NGO ENS en door de beroepenveldcommissie van NGO ENS. Deze beide beoordelen regelmatig de actualiteit. Pagina 10 van 38

11 In de door de opleiding gehouden jaarevaluatie 2006 onder studenten komt naar voren dat de studenten tevreden zijn over de actualiteit van de vakliteratuur en over de mate waarin het studiemateriaal op de beroepspraktijk aansluit. In beide gevallen is de score 3,5 op een vijfpuntsschaal. Het visitatieteam heeft gezien dat de modulen inhoudelijk en qua niveau voldoende zijn en aansluiten op de actuele ontwikkelingen in het vakgebied. De interactie tussen de opleiding en de beroepspraktijk komt op verschillende punten in de opleiding terug. De beroepenveldcommissie van de landelijke organisatie NGO ENS waarborgt mede de afstemming van het curriculum met de ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Deze afstemming is voldoende. Het visitatieteam beoordeelt op grond hiervan de HBOeisen als voldoende. 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. De Onderwijs- en examenregeling (OER) van de opleiding is opgesteld door NGO ENS en geeft per vakgebied de eindtermen en de leerdoelen van de modulen weer. Dit is vertaald in de beschrijving van de leerstof. De leerstofomschrijving is uitgebreid. Daarin staat een overzicht van de begrippen die de student moet kennen en de soorten berekeningen en analyses die hij moet kunnen uitvoeren. In de beschrijving van de practica staat vermeld welke vaardigheden de student moet tonen. De eindkwalificaties uit het Beroepsprofiel SPD Bedrijfsadministratie die betrekking hebben op de kennis op het gebied van HBO SPD Bedrijfsadministratie zijn met name terug te vinden in enkele modulen van de hoofdfase, te weten Bedrijfsadministratie (21 ECTS), Bedrijfseconomie (14 ECTS), Belastingrecht (12 ECTS), Bedrijfsrecht (14 ECTS) en Bestuurlijke informatievoorziening (10 ECTS). In de propedeuse is sprake van modulen die aan deze vakken voorafgaan en daar een inleiding op bieden. Dat zijn de modulen Inleiding bedrijfsadministratie (11 ECTS), Inleiding bedrijfseconomie (11 ECTS), Inleiding belastingrecht (11 ECTS) en Inleiding bestuurlijke informatievoorziening (10 ECTS). Het niveau en de breedte van de modulen, zowel in de propedeuse als in de hoofdfase is beslist voldoende. Het niveau en de reikwijdte van de overige modulen in de hoofdfase, waaronder Bedrijfsstatistiek (10 ECTS), Bedrijfscalculatie (9 ECTS) en Externe verslaggeving (10 ECTS) is voldoende. De eerste twee vakken zijn onder meer van belang voor het verzamelen van gegevens. De flankerende vakken Marketing en organisatie (10 ECTS) en Algemene economie (9 ECTS) sluiten ook in voldoende mate aan bij wat de eindkwalificaties vereisen. Daarnaast kent de opleiding enkele practica. Deze zijn ook van een adequaat niveau. Pagina 11 van 38

12 Door de aandacht die wordt besteed aan de toepassing van kennis door middel van te maken analyses en berekeningen, komt de toepassing van kennis en inzicht in deze modulen ook op een adequate wijze aan de orde. De lesstof is zo ingericht dat het oefenen van analyses en berekeningen en het tussentijds toetsen daarvan een prominente plaats in het programma innemen. In de verschillende modulen staan onderwerpen centraal waar aan het aspect van oordeelsvorming aandacht wordt besteed. De eindkwalificaties op het gebied van de oordeelsvorming komen ook tot uitdrukking in de eisen die de opleiding aan de afstudeeropdracht stelt. Aan de student worden zowel in de stage (30 ECTS) als in de afstudeeropdracht (20 ECTS) eisen gesteld als het om de communicatieve vaardigheden gaat. Het Practicum communicatieve en sociale vaardigheden (7 ECTS) richt zich op de mondelinge communicatie en bij het Practicum bestuurlijke informatievoorziening (4 ECTS) wordt de schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid getoetst. In de eisen voor de afstudeeropdracht wordt ook expliciet geformuleerd dat de student in staat moet zijn de door hem aangedragen oplossingsrichtingen te analyseren en daarop kritisch te reflecteren. In de beoordeling van de afstudeerscriptie speelt de mate waarin de student daartoe in staat is, een rol. Het visitatieteam heeft gezien dat de opleiding leerdoelen heeft opgesteld die een adequate vertaling van de eindkwalificaties zijn. Het visitatieteam heeft ook vastgesteld dat de eindkwalificaties in voldoende mate aan de orde komen in het curriculum. Ook het niveau en de breedte van de modulen zijn overeenkomstig de eindkwalificaties. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de relatie tussen de doelstellingen en het programma als voldoende. 2.3 Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. De propedeuse is opgebouwd uit in totaal zeven modulen, waaronder Inleiding bedrijfsadministratie (11 ECTS), Inleiding bedrijfseconomie (11 ECTS), Inleiding statistiek (10 ECTS), Inleiding belastingrecht (11 ECTS) en Inleiding bestuurlijke informatievoorziening (10 ECTS). Deze modulen of vakken bieden over de volledige breedte een beeld van de vakken in de hoofdfase. De kernvakken uit de hoofdfase komen als inleidende vakken in de propedeuse voor. De propedeuse voldoet op die wijze aan de eis dat het een goede oriëntatie op de opleiding biedt. De kernvakken in de propedeuse nemen 53 ECTS van de in totaal 60 ECTS in. Dat betekent dat de kernvakken bijna 90 % van alle ECTS in de propedeuse beslaan. De vakken in de propedeuse vormen in overwegende mate een inleiding op de vakken in de hoofdfase. In die zin is sprake van een logische opbouw in termen van complexiteit van de aangeboden leerstof. Pagina 12 van 38

13 Dat de vakken een compleet beeld van de opleiding en van het toekomstige beroep geven, geldt ook voor de hoofdfase. In de hoofdfase zijn in totaal 12 modulen opgenomen, waaronder Bedrijfseconomie (14 ECTS), Bedrijfsadministratie (21 ECTS), Bestuurlijke informatievoorziening (10 ECTS), Belastingrecht (12 ECTS), Bedrijfsrecht (14 ECTS) en Externe verslaggeving (10 ECTS). Deze kernvakken bieden in hun onderlinge samenhang een geheel van wat de SPD er in de beroepspraktijk te wachten staat. In de hoofdfase nemen de kernvakken 81 ECTS van de in totaal 130 ECTS (hoofdfase minus stage en minus afstudeerscriptie) in beslag. Dat is meer dan 62 %. Ook hierin blijkt hoezeer de opleiding zich concentreert op de kernvakken van SPD Bedrijfsadministratie. Tussen een aantal vakken onderling is er samenhang. Dat geldt voor de modulen Bedrijfscalculatie en Bedrijfseconomie en dat geldt ook voor de trits van de modulen Bedrijfsadministratie, Bestuurlijke informatievoorziening en Externe verslaggeving. Alhoewel de studenten de vrijheid hebben zelf hun leerroute te bepalen, adviseert de opleiding hen wel een bepaalde voorkeursroute te volgen. Zo kunnen de studenten bijvoorbeeld in de hoofdfase het beste pas beginnen aan het vak Externe verslaggeving wanneer zij het vak Bedrijfsadministratie afgerond hebben. Dat bevordert de samenhang van de vakken voor de studenten. De studenten volgen practica. In de propedeuse zijn dat Practicum toegepaste informatietechnologie en het Practicum Bedrijfsadministratieve software. In de hoofdfase zijn dat Practicum communicatieve en sociale vaardigheden en Practicum bestuurlijke informatievoorziening. In deze practica wordt van de studenten gevraagd aan te tonen dat zij de opgedane kennis kunnen toepassen. Dat dienen zij te doen in de vorm van werkstukken. De practica zijn aldus een aanvulling op de kennisverwerving tijdens de vakken. De onderwerpen van de practica sluiten aan bij de inhoud van de vakken. Ook in de stage en de afstudeeropdracht zijn de theorie en de praktijk geïntegreerd. Waar de studenten geen stage volgen, koppelen zij de theorie van de opleiding aan de praktijk van hun eigen werk. Bij de afstudeeropdracht komt de integratie van de verschillende onderwerpen uit de vakken aan de orde. De studenten hebben in de door de opleiding gehouden jaarevaluatie in 2006 aangegeven dat zij de samenhang van het programma als adequaat ervaren. De score van de studenten bedraagt 3,5 op een vijfpuntsschaal. Afstemming tussen de vakken wordt op landelijk niveau (NGO) plaats. De docenten hebben geen inhoudelijk overleg waarin zij de inhoudelijke samenhang van de modulen bespreken en waar mogelijk verbeteren (bijvoorbeeld tijdens contacturen). Het visitatieteam heeft gezien dat de propedeuse een oriënterend beeld biedt op de gehele opleiding. De opleiding is sterk gericht op de kernvakken en besteedt meer dan voldoende aandacht aan de relevante vakgebieden. De kernvakken vertonen duidelijk cohesie en bieden voor de studenten een samenhangende studie. Het visitatieteam heeft geconstateerd dat de docenten onderling niet intensief over de afstemming van de vakken overleggen. Dat zou beter kunnen in de ogen van het visitatieteam, omdat dat overleg tot een verdere versterking van de samenhang van het curriculum voor de studenten kan leiden. Deze bevinding is echter geen reden om tot een niet voldoende beoordeling te komen. Het visitatieteam beoordeelt daarom de samenhang van het programma als zijnde voldoende. Pagina 13 van 38

14 2.4 Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. In de Onderwijs- en examenregeling van de opleiding staan de eindtermen van de vakken helder en in concrete termen aangegeven. De studenten weten derhalve waar ze in de bestudering van deze vakken naar toe moeten werken en welke zaken daarin relevant zijn. In de Onderwijs- en examenregeling van de opleiding is aangegeven op basis van welke bewijsstukken en welke getuigschriften de studenten voor welke vakken vrijstelling kunnen krijgen. Naast deze standaardlijst van vrijstellingen kunnen studenten een verzoek tot vrijstelling bij de examencommissie van ENS indienen. De opleiding verleent in de meeste gevallen vrijstelling voor de stage, omdat de studenten veelal een werkkring op het vakgebied hebben en deze werkkring kunnen inbrengen om aan de stageverplichting te voldoen. In geval van onduidelijkheden over de door de werkgever ingevulde verklaring vraagt de examencommissie van de opleiding om een nadere uitleg aan het bedrijf. De opleiding zorgt voor lessenplannen voor elk van de modulen. De lessenplannen geven de studenten een overzicht van de in de module te behandelen leerstof. De studieleiders zijn voor de studenten benaderbaar in het geval dat de studenten bepaalde knelpunten in hun studie ervaren. Zo dragen de studieadviseurs bij aan het bevorderen van de studeerbaarheid van de opleiding. De landelijke organisatie NGO ENS bewaakt de studeerbaarheid. Dat heeft in sommige gevallen geleid tot het splitsen van modulen in kleinere eenheden. Dat geldt bijvoorbeeld voor Bedrijfsadministratie. Wanneer studenten niet in de gelegenheid zijn een college bij te wonen, kunnen zij hetzelfde college inhalen in de andere cursusplaats. Dat geldt niet voor de modulen van de propedeuse, omdat de opleiding deze alleen in Tilburg aanbiedt. De studenten hebben elk halfjaar de mogelijkheid tentamens in de stof van elk van de modulen af te leggen. De opleiding biedt ter voorbereiding daarop examentrainingen aan. De studenten kunnen zelf hun studieritme bepalen, doordat zij zich per module van de opleiding in kunnen schrijven. Daardoor kunnen zij de studielast in voldoende mate spreiden in de tijd. De studenten geven aan dat de studielast door hen als aanvaardbaar wordt beschouwd. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding de studeerbaarheid van de opleiding bevordert. Daartoe biedt de opleiding assistentie en faciliteiten ten aanzien van de inrichting en planning van de studie in de zin van eindtermen, leerplannen en de regeling voor vrijstellingen. Daarnaast hebben de studenten de vrijheid hun studieritme te bepalen en volgen ze de studie op basis van het concurrencybeginsel. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de studenten over de aspecten van de studeerbaarheid tevreden zijn. De studenten hebben ook tegenover het visitatieteam overigens beaamd dat de reële studielast overeenkomt met de nominale studielast. Daarom beoordeelt het visitatieteam de studeerbaarheid van de opleiding als voldoende. Pagina 14 van 38

15 2.5 Instroom Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: VWO, HAVO, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het aantal instromende studenten per semester bedraagt tussen 400 en 200 studenten. Er is sprake van een dalende trend van 400 in 2004 naar ruim 200 in De opleiding stelt formele eisen aan de instroom van de studenten. In de Onderwijs- en examenregeling van de opleiding staat dat studenten met een diploma op het niveau van HAVO, VWO of MBO-4 recht op toegang tot de propedeutische fase van de opleiding hebben. Studenten die ouder zijn dan 21 jaar, hebben toegang als ze de 21+-toets halen. Zij krijgen op grond van het resultaat van de toets een bindend studieadvies van de toelatingscommissie. In de personen van de studieleiders geeft de opleiding voorlichting aan de aankomende studenten. De studenten krijgen een advies over het instromen in de opleiding en de aansluiting van de opleiding op de vooropleiding van de studenten. De werkvormen van de opleiding in de zin van het werken in relatief kleine groepen, sluiten aan op de kwalificaties van de instromende studenten. Deze zijn overwegend uit het MBO of uit het cursorisch onderwijs afkomstig en hechten aan onderwijs dat is afgestemd op hun individuele vragen. De kleine groepen maken dat mogelijk. De studenten zijn in de jaarevaluatie 2006 ondervraagd over de aansluiting van de opleiding op de kwalificaties van de instromende studenten. Zij beoordelen deze als positief. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de instroom van de studenten voldoet aan de formele daaraan te stellen eisen. Daarnaast geeft de opleiding voorlichting en advies aan de instromende studenten en zorgt zo voor de aansluiting van de opleiding op hun voorlopleiding. Verder heeft het visitatieteam gezien dat het verlenen van vrijstellingen op correcte wijze gebeurt. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de manier waarop de opleiding de instroom van studenten omgaat als zijnde voldoende. Pagina 15 van 38

16 2.6 Duur De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: 240 ECTS. Het aantal studiepunten van de opleiding bedraagt 240 ECTS. De propedeutische fase telt 60 ECTS, terwijl de hoofdfase een omvang van 180 ECTS heeft. Aangezien de studenten werkzaam zijn in de relevante beroepspraktijk, is sprake van de werking van het zogenoemde concurrencybeginsel. Op basis van dat beginsel hebben de studenten van de opleiding vaak minder contacturen nodig dan voltijdstudenten. Het aantal contacturen varieert per vak en beloopt gemiddeld tussen 25 en 40 lesuren van 50 minuten per vak. Het aantal in te zetten contacturen is een kwestie van voortdurende bewaking door de opleiding. Omdat de studenten in verreweg de meeste gevallen een werkplek op het vakgebied van de opleiding hebben, kunnen ze de studietijd bekorten. Ze behoeven dan geen extra tijd aan de stageverplichting te besteden. Door het programma versneld te volgen kunnen de studenten de werkelijke duur van hun studie ook verkorten. Het visitatieteam heeft gezien dat aan de eis van de studieduur van 240 ECTS is voldaan. Als gevolg van het concurrencybeginsel kunnen de studenten in beginsel volstaan met minder contacturen dan studenten die een voltijdstudie volgen. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de duur van de studie als voldoende. Pagina 16 van 38

17 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. De opleiding hanteert een didactisch concept dat gericht is op de kennisontwikkeling, de ontwikkeling van de beroepsvaardigheden en de aansluiting op de beroepspraktijk van de studenten. Deel van het concept is dat de studenten in hun eigen tempo, afhankelijk van hun vooropleiding en overeenkomstig hun eigen situatie het curriculum kunnen doorlopen. In de toekomst zal het didactisch concept overigens veranderen met de komst van competentiegericht onderwijs. De opleiding bereidt zich daarop voor. Binnen het kader van de eindtermen en leerdoelen van de Onderwijs- en examenregeling, de daarop aansluitende vakliteratuur en de lessenplannen van de modulen geeft het didactisch concept richting aan het onderwijs. In de basismodulen waaronder Bedrijfsadministratie en Bedrijfseconomie staat de kennisontwikkeling voorop. In deze modulen zijn oefenopgaven opgenomen die tot doel hebben de theorie te verankeren en het inzicht te vergroten. De docenten brengen voorbeelden en casussen uit de beroepspraktijk naar voren in de colleges en zorgen voor de aansluiting met de praktijk. De studenten voeren huiswerkopdrachten uit. De werkvormen zijn hoor- en werkcolleges. De ontwikkeling van de beroepsvaardigheden komt vooral ook aan bod in het Practicum bestuurlijke informatievoorziening en in het Practicum sociale en communicatieve vaardigheden. Deze modulen zijn dan ook hoofdzakelijk ingericht aan de hand van de door de studenten uit te voeren opdrachten. De werkvormen zijn individuele en groepsopdrachten. Tijdens de afstudeeropdracht is een probleem uit de praktijk het onderwerp. De studenten werken op deze wijze aan de aansluiting op de beroepspraktijk. De begeleiding van de studenten is daar dan ook mede op afgestemd. Bij het schrijven van de afstudeerscriptie zorgt de opleiding voor de individuele begeleiding van de studenten. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding over een didactisch concept beschikt en dat toepast in de colleges en bij de andere onderwijsactiviteiten. Het visitatieteam heeft ook gezien dat de opleiding het didactisch concept heeft vertaald in leervormen en werkvormen. Daartegenover staat dat het visitatieteam niet duidelijk een eenduidige interpretatie door de docenten van het didactisch concept heeft kunnen vinden. Dat zou in de ogen van het visitatieteam tot gevolg kunnen hebben dat het onderwijs door de docenten niet volledig aansluit bij de beoogde uitvoering van het concept. Dit is overigens geen reden om tot een onvoldoende beoordeling te komen. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de afstemming tussen vorm en inhoud van het onderwijs als voldoende. Pagina 17 van 38

18 2.8 Beoordeling en toetsing Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Verreweg de meeste modulen van de opleiding worden via extern gelegitimeerde examens getoetst. Dat geldt zowel voor de modulen in de propedeuse als voor de modulen in de hoofdfase. De extern gelegitimeerde examens van de opleiding worden door onafhankelijke commissies van NGO ENS ontwikkeld. Onder toezicht van de examencommissie stellen de commissies vaststelling opgaven van NGO ENS de opgaven en de beoordelingsnormen vast. In de toetsen worden reële praktijkgericthe cases als opgave gebruikt. Twee keer per jaar heeft het dagelijks bestuur van NGO ENS overleg met deze commissies over de kwaliteit van de examens. De beoordeling van deze examens, waaraan een fase van proefcorrectie voorafgaat, vindt plaats door correctoren. Elk examenwerk wordt door twee onafhankelijke correctoren nagekeken. Als het oordeel van deze meer dan 0,5 punt afwijkt, kijkt een derde corrector het werk na. Dit alles gebeurt om de zuiverheid van de correctie te bevorderen. Een externe organisatie, te weten de Associatie van Praktijkexamens is belast met het organiseren en het afnemen van de examens. De examencommissie legt na elke examenronde verantwoording af over de examens die zijn geweest. De moeilijkheidsgraad van de lesstof en het vermogen van kandidaten tot inzicht te komen en kennis en inzicht toe te passen komen goed in de examens tot hun recht. De opleiding maakt en neemt af in eigen beheer de examens voor de practica en de afstudeeropdracht. De opleiding heeft criteria voor de beoordeling van de practica opgesteld. Het uitgangspunt van deze toetsing ligt in de eindtermen van de practica. De beoordeling vindt plaats op basis van schriftelijke verslagen en mondelinge presentaties van de studenten. Aan de afstudeeropdracht zijn in de gemeenschappelijke Onderwijs- en examenregeling eisen gesteld over het niveau waarop de kandidaat de complexiteit van vraagstukken, de eigen oordeelsvorming en het zelfstandig opzetten en uitvoeren van een onderzoek dient te beheersen. Deze eisen zijn adequaat. De opleiding heeft aanvullend daarop handreikingen voor de procedure en de beoordeling van de afstudeerscriptie opgesteld. Daarin staat onder meer dat de beoordeling door tenminste twee docenten en vaak een externe beoordelaar gebeurt en dat de kandidaat een presentatie over de scriptie houdt. Pagina 18 van 38

19 De extern gelegitimeerde examens bevinden zich op een goed niveau. Zowel de procedures rond deze examens als de inhoud daarvan zijn van een afdoende kwaliteit. De door de opleiding zelf gemaakte examens zijn adequaat en passend voor wat zij willen toetsen. De in de Onderwijs- en examenregeling gestelde eisen voor de afstudeerscriptie waarborgen in beginsel het realiseren van de juiste diepgang, complexiteit en mate van oordeelsvorming. De procedure voor de afstudeerscriptie inclusief de mondelinge presentatie is op zich lovenswaardig. De door de opleiding opgestelde handreikingen verdienen evenwel een nadere operationalisering om deze goed uitvoerbaar te doen zijn. De opleiding heeft zulks onderkend en zet stappen om deze operationalisering te realiseren. Het visitatieteam waardeert in deze de doortastenheid van de opleiding. Deze overwegingen zijn kanttekeningen van het visitatieteam. De kwaliteit van met name de externe examens en de procedures rond de externe en interne toetsing en beoordeling blijven van een meer dan voldoende niveau. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de beoordeling en de toetsing als goed. Beoordeling van het onderwerp Programma Het visitatieteam heeft gezien dat de modulen inhoudelijk en qua niveau voldoende zijn, aansluiten op de actuele ontwikkelingen in het vakgebied en de ontwikkelingen in de beroepspraktijk weerspiegelen. Het visitatieteam heeft gezien dat de eindkwalificaties vertaald zijn in het curriculum. Het visitatieteam heeft gezien dat de propedeuse een oriënterend beeld verschaft op de opleiding en dat de kernvakken in de hoofdfase een duidelijke samenhang bieden. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding de studeerbaarheid bevordert door de assistentie en faciliteiten op kritische punten ter beschikking te stellen. Het visitatieteam heeft ook gezien dat de instroom van de studenten aan de vereisten beantwoordt en dat de opleiding correct omgaat met vrijstellingen. Aan de eis van de duur van de opleiding van 240 ECTS is voldaan. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding over een didactisch concept beschikt en dat in leervormen en werkvormen heeft uitgewerkt. Omtrent de voorbereiding, de procedure en de beoordeling van de scriptie dient de opleiding in de ogen van het visitatieteam tot een nadere aanscherping te komen. De externe en interne examens zijn van een goed niveau en dat geldt ook voor de eisen aan de afstudeerscriptie. Het visitatieteam beoordeelt op basis van deze oordelen het onderwerp Programma als positief. Pagina 19 van 38

20 3. Onderwerp: inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. De opleiding kent zowel vaste docenten als op een externe basis aangetrokken docenten. De vaste docenten werken merendeels als teamleider of studieleider. Zij kunnen echter in voorkomende gevallen voor de externe docenten invallen, als dat geboden zou zijn. Ongeveer 90 % van het onderwijs wordt uitgevoerd door de externe docenten. De opleiding stelt onder meer de eis aan alle betrokken docenten dat zij in staat zijn om de verbinding te leggen tussen het onderwijs en de relevante beroepspraktijk. Uit een analyse door de opleiding komt naar voren dat ongeveer de helft van de docenten naast hun onderwijstaken een functie in de beroepspraktijk heeft. De docenten die modulen als Bestuurlijke Informatievoorziening, Externe Verslaggeving, Bedrijfsrecht en Belastingrecht doceren, zijn werkzaam op die vakgebieden in de beroepspraktijk of zijn daar recent in werkzaam geweest. De opleiding ziet toe op de mate waarin de docenten de beroepspraktijk in hun lesgevende activiteiten inbrengen. De docenten gaan in hun colleges daadwerkelijk in op de vraagstukken die in de beroepspraktijk aan de orde zijn. De studenten beoordelen de inbreng van de docenten vanuit de beroepspraktijk als positief. Dit blijkt uit de jaarevaluatie van Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de docenten voldoende gekwalificeerd zijn om de verbinding met de beroepspraktijk te leggen. De docenten hebben contact met de beroepspraktijk en brengen ervaringen in de colleges in. De studenten hebben dat desgevraagd tegenover het visitatieteam bevestigd. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de mate waarin de docenten aan de HBO eisen beantwoorden als voldoende. Pagina 20 van 38

21 3.2 Kwantiteit personeel Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. De opleiding zorgt voor dat voldoende inzet van personeel gewaarborgd is. De opleiding past de inzet van het interne en externe personeel aan de gewenste kwaliteit van het onderwijsproces aan. De opleiding heeft een student-docentratio van afgerond 10 : 1. De opleiding houdt niet structureel een student-docentratio bij, omdat die voor een SPD opleiding niet eenvoudig interpretabel is. Ten eerste wordt de opleiding in modulen verzorgd, waardoor studentenaantallen in de loop van het jaar variëren. Ook speelt het concurrency-beginsel een rol, waardoor studenten ook buiten de opleiding bezig zijn met het vakgebied. Ter indicatie is de genoemde ratio voor kalenderjaar 2006 eenmalig bepaald. Naast de docenten beschikt de opleiding over personeel dat belast is met het management, de zorg voor de kwaliteit en de ondersteuning. Het gaat bij deze om 1,8 fte personeel in vaste dienst. Deze bezetting is voldoende zoals met name blijkt uit de goede beschikbaarheid van de studieleiders. De inzet van personeel is een regelmatig terugkerend onderwerp van gesprek binnen de opleiding. De mogelijkheden om externe docenten relatief eenvoudig door anderen te vervangen in het geval van ziekteverzuim, maakt dat het ziekteverzuim geen knelpunt voor de opleiding is. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding zorgdraagt voor een voldoende aantal docenten en een voldoende personele bezetting voor management, ondersteuning en studiebegeleiding. De groepsgrootte is adequaat voor het onderwijs en het aantal uren voor de begeleiding van de scriptie is voldoende. Het visitatieteam beoordeelt om die redenen het facet van de kwantiteit van de personele inzet als voldoende. Pagina 21 van 38

22 3.3 Kwaliteit personeel Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. De opleiding selecteert de externe docenten, die het merendeel van het onderwijs verzorgen, aan de hand van criteria op het gebied van hun vakinhoudelijke kennis, hun vermogen een relatie te leggen met de relevante beroepspraktijk en didactische kwalificaties. De docenten in vaste dienst volgen ten aanzien van het functioneren de cyclus van contracterings- en beoordelingsgesprekken van Fontys Hogescholen. Daarin staan afspraken over het functioneren van docenten op relevante onderdelen van de functie. De externe docenten zijn over het algemeen al geruime tijd bij de opleiding betrokken en beschikken vanuit dat perspectief over veel ervaring in het doceren. Het beleid van de opleiding is erop gericht alleen docenten met een didactische bekwaamheid bij de opleiding te betrekken. Alle docenten, met uitzondering van diegenen die voor 1990 in dienst zijn getreden, dienen over een didactische of pedagogische aantekening te beschikken. In de jaarevaluatie 2006 hebben de studenten in antwoord op de aan hen gestelde vragen laten weten de vakinhoudelijke, didactische en organisatorische kwaliteiten van de docenten positief te waarderen. Met het oog op de competentiegerichte vernieuwing van het curriculum besteedt de opleiding extra aandacht aan de voorbereiding van de docenten voor de toepassing van een nieuw onderwijskundig concept en de adequate uitvoering daarvan. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding duidelijke eisen aan de docenten stelt en ook zorgt dat de docenten aan de eisen beantwoorden. De studenten bevestigen desgevraagd de kwaliteiten van de docenten en uiten zich daarover in positieve zin. Het visitatieteam beoordeelt om die redenen de vakinhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische kwaliteiten van de docenten als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Inzet van personeel Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de docenten kennis en ervaring hebben van de beroepspraktijk en deze in de colleges inbrengen. De opleiding stelt voldoende docenten ter beschikking om het onderwijs te verzorgen. Daarnaast heeft het visitatieteam vastgesteld dat de kwaliteit van de docenten voldoende is. Het visitatieteam beoordeelt daarom het onderwerp Inzet van personeel als positief. Pagina 22 van 38