ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. HBO SPD Bedrijfsadministratie. ABC Hogeschool Dordrecht e.o. Croho-registratienummer 34426

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van ABC Hogeschool Dordrecht e.o. Croho-registratienummer aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 23 april 2007 Inhoud van het verslag Identificatie... 2 Managementsamenvatting... 3 Bevindingen... 5 Bijlage 1: Programma...27 Bijlage 2: Documenten...28 Bijlage 3: Domeinspecifiek referentiekader...29 Bijlage 4: Visitatieteam...31 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen...32 De verantwoordelijke teamleider: drs. R.R. van Aalst namens deze, M.I. van de Velde Certiked September 2007 Pagina 1 van 31

2 Identificatie ABC Hogeschool Dordrecht e.o. Postbus CC Dordrecht Telefoon: Telefax: Website: Voor kwaliteit verantwoordelijke bestuurder: J. Rotte, directeur Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Hogeschool ABC Dordrecht e.o. HBO opleiding SPD Bedrijfsadministratie Deeltijdonderwijs Locatie Dordrecht Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader (februari 2003) adequaat worden afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: drs. R.R. van Aalst Extern deskundige: drs. A.M.A. Noë RC Secretaris: drs. W.J.J.C. Vercouteren RC Studentlid: D. Weijsenborn Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld over de gevisiteerde opleiding en deze doen toekomen aan het visitatieteam op 31 maart Het visitatiebezoek is aan de opleiding gebracht op 23 april Het conceptrapport is op 30 mei 2007 toegezonden aan het management van de opleiding. In de aanloop naar de visitatie is er éénmaal een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en een vertegenwoordiger van ABC Hogeschool Dordrecht e.o. Deze bijeenkomst had een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 2 van 31

3 Managementsamenvatting Op 23 april 2007 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding SPD Bedrijfsadministratie van ABC Hogeschool Dordrecht e.o. De doelstelling van deze visitatie was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader. Algemeen beeld De ABC Hogeschool Dordrecht e.o. is een onderdeel van ABC Opleidingen, een door het Ministerie van Onderwijs aangewezen en erkende onderwijsinstelling. De ABC Hogeschool is onderdeel van ABC Opleidingen, waartoe ook ABC Onderwijsinstituut behoort. Dat laatste onderwijsinstituut verzorgt opleidingen op het gebied van onder meer middle management, Praktijkdiploma Boekhouden, Moderne Bedrijfsadministratie en NIMA-opleidingen. De ABC Hogeschool omvat de opleidingen SPD Bedrijfsadministratie, Accountant-Administratieconsulent en Vakopleiding Bedrijfsadministratie en Accountancy. De doelstellingen van ABC Opleidingen ten aanzien van het onderwijs zijn onder andere de volgende: Een doelgerichte studie, die een succesvolle carrière in het bedrijfsleven en bij de overheid mogelijk maakt. Duidelijke, op de examens gerichte lessen. Docenten, die op vakbekwaamheid zijn geselecteerd. Leerstofplanning, die de studenten optimaal op de examens voorbereidt. Examentrainingen. Docenten, die bereid zijn de studenten te helpen. De opleiding SPD Bedrijfsadministratie is een opleiding die een aantal instituten in Nederland gezamenlijk heeft ontwikkeld en ook gezamenlijk onderhouden. Naast ABC Hogeschool zijn dat LOI Hogeschool, Hogeschool NTI, Hogeschool Markus Verbeek, Hogeschool Praehep, Hogeschool Hanzesteden en Fontys Bedrijfshogeschool. De zelfevaluatie met de bijlagen die de opleiding samengesteld heeft, was van een goed niveau en gaf het visitatieteam van Certiked voldoende informatie om de opleiding mede aan de hand daarvan te beoordelen. Tijdens het bezoek aan de ABC Hogeschool is het visitatieteam in de gelegenheid geweest met de relevante geledingen van de opleiding te spreken. Ook heeft het visitatieteam aanvullende documenten kunnen inzien. Op basis van deze informatie is het visitatieteam kunnen komen tot een voldoende onderbouwde beoordeling van de opleiding. Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld, dat de opleiding SPD Bedrijfsadministratie ten aanzien van alle facetten van het NVAO Accreditatiekader een voldoende behaalt. Voor een aantal facetten is het visitatieteam gekomen tot de beoordeling goed en zelfs eenmaal de beoordeling excellent. Het visitatieteam heeft tot deze beoordelingen besloten, omdat op de betreffende facetten de opleiding boven en zelfs eenmaal ver boven het niveau van basiskwaliteit uitstak. Pagina 3 van 31

4 Daarmee concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding SPD Bedrijfsadministratie van Hogeschool ABC Dordrecht e.o. aan alle facetten aan het NVAO Beoordelingskader voldoet. Pagina 4 van 31

5 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de blokken de NVAO-criteria aangegeven die bij betreffend onderwerp en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven. Pagina 5 van 31

6 1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. De eindkwalificaties van de opleiding zijn aan het Beroepsprofiel SPD Bedrijfsadministratie ontleend. Dit profiel is door het bestuur van de Stichting Examenbureau NGO SPD Bedrijfsadministratie (ENS) vastgesteld. De stichting ENS is opgericht door het Nederlands Genootschap van Opleiders voor de comptabele en economische examens (NGO) en ziet toe op het waarborgen van de kwaliteit van de examens. Het beroepsprofiel is van 1 januari In de landelijke organisatie NGO ENS zijn de opleidingsinstituten verenigd die de opleiding HBO SPD Bedrijfsadministratie aanbieden. De bij NGO ENS betrokken opleidingen zijn ABC Hogeschool, Fontys Bedrijfshogeschool, Hogeschool Hanzesteden, LOI Hogeschool, Hogeschool Markus Verbeek, Hogeschool NTI en Hogeschool Praehep. Alle opleidingen hebben dezelfde doelstellingen. Zij vergaderen periodiek en stellen de Onderwijs- en Examenregeling van SPD Bedrijfsadministratie vast, waar het beroepsprofiel deel van is. De Onderwijs- en Examenregeling dateert van 1 januari Elk jaar passen de opleiding deze regeling aan, als daar aanleiding toe is. In het Beroepsprofiel staan de eisen waaraan de afgestudeerde van de opleiding SPD Bedrijfsadministratie moet voldoen. Het beroep van de afgestudeerde is omschreven en van daaruit zijn de eisen aan de afgestudeerde geformuleerd. In deze omschrijving staan de functies die de afgestudeerde kan vervullen, de maatschappelijke ontwikkelingen die voor het beroep van belang zijn en de kennis, vaardigheden en houding die de afgestudeerde SPD er nodig heeft om het beroep goed te kunnen uitvoeren. In 1999 is door NGO ENS in samenwerking met de belangenvereniging SPD een enquête gehouden, waarbij meer dan 30 representatieve bedrijven uit alle branches zijn bevraagd. De resultaten van deze enquête vormen nog steeds de belangrijkste basis onder het beroepsprofiel. De bijstelling van het profiel in 2005 geeft een actualisering maar het fundament is hetzelfde gebleven. Om de afstemming tussen de eisen aan de afgestudeerde en de beroepspraktijk te bewaken heeft NGO ENS een beroepenveldcommissie in het leven geroepen. Deze commissie heeft het beroepsprofiel van 2005 bestudeerd en gevalideerd als zijnde een goede weergave van wat de afgestudeerde moet kennen en kunnen. In de beroepenveldcommissie hebben vijf personen zitting vanuit het werkveld. De leden van de beroepenveldcommissie zijn verbonden aan accountantskantoren of hebben een leidinggevende functie of een controlfunctie. In deze samenstelling is de commissie voldoende breed en omvat de relevante disciplines. Pagina 6 van 31

7 De eisen waaraan de afgestudeerde van de opleiding moet voldoen, zijn als volgt in het Beroepsprofiel verwoord. Ten aanzien van de kennis dient de afgestudeerde te beschikken over actuele kennis, die zich concentreert op de vakgebieden Bedrijfsadministratie, Bedrijfseconomie, Bedrijfsrecht en Belastingrecht en Bestuurlijke informatievoorziening. Daarbij komt dat de afgestudeerde moet beschikken over kennis van vakgebieden die daarop aansluiten. Op het gebied van vaardigheden moet de afgestudeerde in staat zijn om de genoemde kennis toe te passen in de beroepspraktijk. Hij beschikt daartoe over vaardigheden op het gebied van het verzamelen van gegevens en het geven van een oordeel daarover, de vaardigheid een rapportage op te stellen op grond van de gegevens en hij kan zowel zelfstandig als in samenwerking met anderen de benodigde werkzaamheden verrichten. De afgestudeerde heeft tevens een methodische aanpak en een kritische instelling en weet zich op verschillende niveaus in de organisatie en daarbuiten te presenteren. De opleiding heeft het Beroepsprofiel SPD Bedrijfsadministratie als uitgangspunt genomen voor de eindkwalificaties van de opleiding. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding eindkwalificaties heeft opgesteld. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties van de opleiding gebaseerd zijn op de eisen van het beroepenveld en op de eisen van vakgenoten. De eindkwalificaties worden jaarlijks geëvalueerd. Het visitatieteam is daarom van oordeel dat dit facet voldoende is. 1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. Hieronder wordt nagegaan of en in hoeverre de eindkwalificaties van overeenkomen met de algemeen geldende beschrijvingen van de kwalificaties, zoals deze naar voren komen in de Dublin descriptoren. Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en bestudering van de verstrekte informatie De afgestudeerde moet over kennis en inzichten beschikken die up-to-date zijn. Deze kennis en inzichten zijn hoofdzakelijk geconcentreerd in de vakgebieden bedrijfsadministratie (inzicht in rekeningstelsels, budgettering, kostencalculaties), bedrijfseconomie (inzicht in investeringsanalyse, financieringsstructuur, vermogensbepaling), bedrijfsrecht en belastingrecht (inzicht in arbeidsrecht, sociaal recht en grondig inzicht in het Nederlandse belastingstelsel) en bestuurlijke informatievoorziening (inzicht in administratieve organisatie, interne controle, geautomatiseerde gegevensverwerking). Daarnaast dient de afgestudeerde kennis te bezitten van vakgebieden die daarbij aansluiten, te weten marketing en organisatie, bedrijfsstatistiek, algemene economie en externe verslaggeving. De afgestudeerde dient over kennis omtrent communicatie en over kennis van de moderne ICT te beschikken. De diepgang van de kennis wettigt een HBO-bachelorniveau. Pagina 7 van 31

8 De toepassing van kennis en inzicht blijkt in het profiel uit het vermogen van de afgestudeerde om de hiervoor genoemde kennis en inzicht toe te passen in de praktijk. Het toepassen van de kennis heeft vooral betrekking op het financieel-economische gebied en het gebied van de bestuurlijke informatievoorziening. De afgestudeerde dient de kennis toe te passen op een professionele wijze en in de beroepspraktijk. Daarnaast dient de afgestudeerde in staat te zijn kostencalculaties uit te voeren en financiële stukken (balans, verlies- en winstrekening, begroting, financieel-economische kentallen, verslagen van prestatie-indicatoren, financiële managementrapportages) op te stellen. Ook heeft de afgestudeerde kennis van kantoorautomatisering, zoals spreadsheets, boekhoudpakketten en ook ERP-systemen. De afgestudeerde beschikt over kennis en inzicht op een wijze dat hij in staat is problemen te signaleren en daadwerkelijk op te lossen. Hij heeft de vaardigheid om relevante gegevens te verzamelen, te interpreteren en zich hierover een oordeel te vormen. De afgestudeerde kan conclusies trekken en weet hoofdzaken en bijzaken van elkaar te onderscheiden. De afgestudeerde is in staat zowel zelfstandig als in samenwerking met anderen problemen op te lossen. Omdat de complexiteit van vraagstukken groter wordt binnen organisaties en de verantwoordingsplicht verzwaart, worden steeds hogere eisen gesteld aan de informatie die de afgestudeerde dient te leveren. Dat doet een groot beroep op het oplossingsgerichte vermogen van de afgestudeerde. In de afstudeerscriptie wordt op de oordeelsvorming van de afgestudeerde sterk de nadruk gelegd. De afgestudeerde is vaardig in het opstellen van rapportages en het maken van samenvattingen. Hij kan zijn argumenten goed verwoorden en kan zijn bevindingen op een professionele wijze en met overtuigingskracht aan verschillende groepen presenteren. De afgestudeerde kan op verschillende niveaus binnen en buiten de organisatie goed communiceren en adviseren. Hij is met name in staat het management van de organisatie door het correct toepassen van kennis en inzichten te adviseren over het te voeren beleid vanuit bedrijfseconomisch perspectief. De afgestudeerde weet zijn activiteiten goed te plannen en te organiseren. Hij heeft een methodische aanpak en een reflecterende manier van denken en handelen. De afgestudeerde is flexibel en is bereid zich aan te passen aan de bedrijfscultuur en is daardoor in staat leidinggevende functies te bekleden. Hij is zich bewust van de maatschappelijke relevantie van zijn beroep. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het niveau van de HBO-bachelor, zoals weerspiegeld in de Dublin descriptoren, op adequate wijze naar voren komt in de eindkwalificaties van de opleiding. Het visitatieteam beoordeelt daarom het HBO-bachelorniveau van de eindkwalificaties als voldoende. Pagina 8 van 31

9 1.3 Oriëntatie HBO De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een HBO-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is. In het Beroepsprofiel SPD Bedrijfsadministratie staan de vereisten die aan de afgestudeerde worden gesteld. Het beroepsprofiel omschrijft op duidelijke wijze het beroep en de beroepspraktijk van de afgestudeerde. Het beroepsprofiel is ontleend aan de enquête onder representatieve bedrijven die ondervraagd zijn over de beroepsvereisten van de afgestudeerde van. De eindkwalificaties sluiten om die reden aan bij het beroepenveld en bij wat een beginnend beroepsbeoefenaar op HBO-bachelorniveau moet kennen en kunnen. De beroepenveldcommissie van NGO ENS stelt zich ten doel ervoor te zorgen dat de opleiding SPD Bedrijfsadministratie blijft aansluiten bij de beroepspraktijk. Dat is een waarborg voor het afstemmen van het profiel op de beroepspraktijk. De opleiding heeft als doelstelling op te leiden voor functies die zich richten op de uitvoering van financieel-economische, informatieverzorgende, controlerende en adviserende taken. In kleine en middelgrote organisaties zijn veel van deze taken in één persoon verenigd. In grotere organisaties worden deze taken als specialismen gezien. In het beroepsprofiel zijn functies benoemd die de afgestudeerde als beginnend beroepsbeoefenaar moet kunnen bekleden. Deze functies zijn onder andere medewerker financiën, assistent-econoom, medewerker financiële administratie, kredietadviseur, assistent-accountant en assistent-controller. De afgestudeerde van de opleiding zal in de eerste jaren van de beroepspraktijk in samenwerking met meer ervaren collega s doorgroeien naar een volledig zelfstandige beroepsuitoefening. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties zijn ontleend aan het beroepenveld en dat zij zich richten op de beginnend beroepsbeoefenaar op HBO-bachelorniveau. Het visitatieteam beoordeelt op grond daarvan de HBO-oriëntatie van de eindkwalificaties van de opleiding als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding Het visitatieteam beoordeelt op grond van de bovenstaande bevindingen het onderwerp Doelstellingen opleiding als positief. De eindkwalificaties van de opleiding zijn door het beroepenveld bekeken en voldoende bevonden. De eindkwalificaties reflecteren ook in voldoende mate de algemene kwalificaties voor het HBO-bachelorniveau en ze sluiten aan bij de eisen die aan een beginnend beroepsbeoefenaar op HBObachelorniveau gesteld moeten worden. Tot slot worden de eindkwalificaties geregeld op hun actualiteit getoetst. Pagina 9 van 31

10 2. Onderwerp: programma 2.1 Eisen HBO Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. De opleiding maakt gebruik van boeken op de verschillende vakgebieden. Deze vakliteratuur is vaak speciaal geschreven met het oog op de vereisten van de opleiding. De boeken zijn maatgevende, bekende boeken, behandelen de relevante stof en zijn van voldoende niveau. Elk van de modulen heeft één of meer boeken. Enige sprekende voorbeelden van de literatuur zijn Fuchs: Bedrijfsadministratie voor SPD, Tijhaar: Bedrijfseconomie, Epe/Koetsier: Jaarverslaggeving en Heijnsdijk/Van de Sar: Organisatie & Leiding. Naast deze vakliteratuur gebruikt de opleiding aanvullend studiemateriaal. Dit studiemateriaal betreft onder meer syllabi voor Practicum communicatieve en sociale vaardigheden, Bedrijfseconomie en Bedrijfsrecht en handleidingen voor Practicum bestuurlijke informatievoorziening, stage en scriptie. Daarnaast schrijft de opleiding additioneel het boek Gestructureerd Consolideren voor. De landelijke organisatie van opleiders NGO ENS heeft, zoals gezegd, een beroepenveldcommissie. De commissie heeft tot taak het curriculum af te stemmen met ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Dat gebeurt via de aanpassing van de eindkwalificaties maar ook via overleg over de inhoud van het curriculum. Het programma van SPD Bedrijfsadministratie is mede daarop geënt. De opleiding is voldoende actueel. Dat blijkt onder andere uit het feit dat de opleiding in 2005 is vernieuwd. Bij deze vernieuwing is onder andere IFRS aan het programma toegevoegd. De actualiteit van de opleiding wordt ook geborgd door het overleg van de opleidingen op het niveau van NGO ENS en door de beroepenveldcommissie van NGO ENS. Deze beide beoordelen regelmatig de actualiteit. Het visitatieteam heeft gezien dat de modulen inhoudelijk en qua niveau voldoende zijn en aansluiten op de actuele ontwikkelingen in het vakgebied. De beroepenveldcommissie van de landelijke organisatie NGO ENS waarborgt mede de afstemming van het curriculum met de ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Deze afstemming is voldoende. Het visitatieteam beoordeelt op grond hiervan de HBO-eisen als voldoende. Pagina 10 van 31

11 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. De Onderwijs- en examenregeling (OER) van de opleiding is opgesteld door NGO ENS en geeft per vakgebied de eindtermen en de leerdoelen van de modulen weer. Dit is vertaald in de beschrijving van de leerstof. De leerstofomschrijving is uitgebreid. Daarin staat een overzicht van de begrippen die de student moet kennen en de soorten berekeningen en analyses die hij moet kunnen uitvoeren. In de beschrijving van de practica staat vermeld welke vaardigheden de student moet tonen. De eindkwalificaties uit het Beroepsprofiel SPD Bedrijfsadministratie die betrekking hebben op de kennis op het gebied van zijn met name terug te vinden in enkele modulen van de hoofdfase, te weten Bedrijfsadministratie (21 ECTS), Bedrijfseconomie (14 ECTS), Belastingrecht (12 ECTS), Bedrijfsrecht (14 ECTS) en Bestuurlijke informatievoorziening (10 ECTS). In de propedeuse is sprake van een aantal modulen die aan deze vakken voorafgaan en daar een inleiding op bieden. Dat zijn de modulen Inleiding bedrijfsadministratie (11 ECTS), Inleiding bedrijfseconomie (11 ECTS), Inleiding Belastingrecht (11 ECTS) en Inleiding bestuurlijke informatievoorziening (10 ECTS). Het niveau en de breedte van de modulen, zowel in de propedeuse als in de hoofdfase is beslist voldoende. Het niveau en de reikwijdte van de overige modulen in de hoofdfase, waaronder Bedrijfsstatistiek (10 ECTS), Bedrijfscalculatie (9 ECTS) en Externe verslaggeving (10 ECTS) is voldoende. De eerste twee vakken zijn onder meer van belang voor het verzamelen van gegevens. De flankerende vakken Marketing en organisatie (10 ECTS) en Algemene economie (9 ECTS) sluiten ook in voldoende mate aan bij wat de eindkwalificaties vereisen. Daarnaast kent de opleiding enkele practica. Deze zijn ook van een adequaat niveau. Door de aandacht die wordt besteed aan de toepassing van kennis door middel van te maken analyses en berekeningen, komt de toepassing van kennis en inzicht in deze modulen ook op een adequate wijze aan de orde. De lesstof is zo ingericht dat het oefenen van analyses en berekeningen en het tussentijds toetsen daarvan een prominente plaats in het programma inneemt. In de verschillende modulen staan onderwerpen waar aan het aspect van oordeelsvorming aandacht wordt besteed. De eindkwalificaties op het gebied van de oordeelsvorming komen ook tot uitdrukking in de eisen die de opleiding aan de afstudeeropdracht stelt. Aan de student worden zowel in de stage (30 ECTS) als in de afstudeeropdracht (20 ECTS) eisen gesteld als het om de communicatieve vaardigheden gaat. Het practicum Communicatieve en sociale vaardigheden (7 ECTS) richt zich op de mondelinge communicatie en bij het practicum Bestuurlijke informatievoorziening (4 ECTS) wordt de schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid getoetst. In de eisen voor de afstudeeropdracht wordt ook expliciet geformuleerd dat de student in staat moet zijn de door hem aangedragen oplossingsrichtingen te analyseren en daarop kritisch te reflecteren. In de beoordeling van de afstudeerscriptie speelt de mate waarin de student daartoe in staat is, een rol. Pagina 11 van 31

12 Het visitatieteam heeft gezien dat de opleiding leerdoelen heeft opgesteld die een adequate vertaling van de eindkwalificaties zijn. Het visitatieteam heeft ook vastgesteld dat de eindkwalificaties in voldoende mate aan de orde komen in het curriculum. Ook het niveau en de breedte van de modulen is overeenkomstig de eindkwalificaties. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de relatie tussen de doelstellingen en het programma als voldoende. 2.3 Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. De propedeuse van de opleiding is opgebouwd uit in totaal zeven modulen, waaronder Inleiding bedrijfsadministratie (11 ECTS), Inleiding bedrijfseconomie (11 ECTS), Inleiding statistiek (10 ECTS), Inleiding belastingrecht (11 ECTS) en Inleiding bestuurlijke informatievoorziening (10 ECTS). Deze modulen of vakken bieden over de volledige breedte een beeld van de vakken in de hoofdfase. De kernvakken uit de hoofdfase komen als inleidende vakken in de propedeuse voor. De propedeuse voldoet op die wijze aan de eis dat het een goede oriëntatie op de opleiding biedt. De kernvakken in de propedeuse nemen 53 ECTS van de in totaal 60 ECTS in. Dat betekent dat de kernvakken bijna 90 % van alle ECTS in de propedeuse beslaan. Dat de vakken een compleet beeld van de opleiding en van het toekomstige beroep geven, geldt ook voor de hoofdfase. In de hoofdfase zijn in totaal 12 modulen opgenomen, waaronder Bedrijfseconomie (14 ECTS), Bedrijfsadministratie (21 ECTS), Bestuurlijke informatievoorziening (10 ECTS), Belastingrecht (12 ECTS), Bedrijfsrecht (14 ECTS) en Externe verslaggeving (10 ECTS). Deze kernvakken bieden in hun onderlinge samenhang een geheel van wat de SPD er in de beroepspraktijk te wachten staat. In de hoofdfase nemen de kernvakken 81 ECTS van de in totaal 130 ECTS (hoofdfase minus stage en minus afstudeerscriptie) in beslag. Dat is meer dan 62 %. Ook hierin blijkt hoezeer de opleiding zich concentreert op de kernvakken van SPD Bedrijfsadministratie. Tussen een aantal vakken onderling is er samenhang. Dat geldt voor de modulen Bedrijfscalculatie en Bedrijfseconomie en dat geldt ook voor de trits van de modulen Bedrijfsadministratie, Bestuurlijke informatievoorziening en Externe verslaggeving. De studenten volgen practica. In de propedeuse zijn dat Practicum toegepaste informatietechnologie en het Practicum Bedrijfsadministratieve software. In de hoofdfase zijn dat Practicum communicatieve en sociale vaardigheden en Practicum bestuurlijke informatievoorziening. In deze practica wordt van de studenten gevraagd aan te tonen dat zij de opgedane kennis kunnen toepassen. Dat dienen zij te doen in de vorm van werkstukken. De practica zijn aldus een aanvulling op de kennisverwerving tijdens de modulen. De onderwerpen van de practica sluiten aan bij de inhoud van de modulen. Deeltijdstudenten kunnen vrijstelling van de genoemde practica krijgen, op grond van een verklaring van de werkgever. Bij de afstudeeropdracht komt de integratie van de verschillende onderwerpen uit de vakken aan bod. Pagina 12 van 31

13 Het visitatieteam heeft gezien dat de propedeuse een oriënterend beeld biedt op de gehele opleiding. De opleiding is sterk gericht op de kernvakken en besteedt meer dan voldoende aandacht aan de relevante vakgebieden. De kernvakken vertonen duidelijk cohesie en bieden voor de studenten een samenhangende studie. Het visitatieteam heeft gezien dat de opleiding leerroutes adviseert aan de studenten, die de samenhang voor de studenten bevorderen. Het visitatieteam heeft wel geconstateerd dat tussen de docenten onderling weinig overleg over de samenhang van de modulen plaatsvindt. Het visitatieteam bepleit overleg tussen de docenten om de samenhang ook in de praktische uitwerking te bewaken. Deze overweging is voor het visitatieteam echter zeker geen reden om dit facet als onvoldoende te beschouwen. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de samenhang van het programma als zijnde voldoende. 2.4 Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. In de Onderwijs- en examenregeling van de opleiding staan de eindtermen van de vakken helder en in concrete termen aangegeven. De studenten weten derhalve waar ze in de bestudering van deze vakken naar toe moeten werken en welke zaken daarin relevant zijn. De landelijke organisatie NGO ENS bewaakt de studeerbaarheid. Dat heeft in sommige gevallen geleid tot het splitsen van modulen in kleinere eenheden. De docenten van de opleiding stellen lesplanners voor de modulen op. Deze geven de studenten een overzicht van de te behandelen leerstof, verdeeld over de colleges. De opleiding adviseert de studenten modulen in een bepaalde volgorde te volgen en stippelt zo voor de studenten leerroutes uit die de studeerbaarheid van het curriculum versterken. De opleiding adviseert de studenten, die allen in deeltijd naast hun werk de studie volgen, één module per semester te volgen. Dat komt de studeerbaarheid en de voortgang van de studie ten goede, omdat zo overbelasting van de studenten wordt vermeden. De opleiding maximaliseert het aantal contacturen. Gelijk na de schoolvakanties begint de opleiding met het aanbieden van lessen, nog voor de resultaten van de tentamens van de vorige periode bekend zijn. Op deze wijze faciliteert de opleiding de studenten in het optimaal profiteren van de inbreng van de docent. Bij vragen en problemen in de modulen en de studie kunnen de studenten een beroep doen op de docenten en ook op de directeur van de opleiding. De laatste is bij elke lesavond aanwezig en staat open voor vragen van studenten. Pagina 13 van 31

14 Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding zeer veel in het werk stelt om de studeerbaarheid van de opleiding te bevorderen. Het visitatieteam heeft gezien dat de opleiding daar ook in zeer belangrijke mate in slaagt. De actieve betrokkenheid van de docenten en van het management van de opleiding bij de studenten is zeer groot. Om die redenen beoordeelt het visitatieteam de studeerbaarheid van de opleiding als goed. 2.5 Instroom Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: VWO, HAVO, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. De opleiding stelt formele eisen aan de instroom van de studenten. In de Onderwijs- en examenregeling van de opleiding staat dat studenten met een diploma op het niveau van HAVO, VWO of MBO-4 recht op toegang tot de propedeutische fase van de opleiding hebben. Studenten die ouder zijn dan 21 jaar, hebben toegang als ze de 21+-toets juist kunnen afronden. Zij krijgen op grond van het resultaat van de toets een bindend studieadvies van de toelatingscommissie. In de Onderwijs- en examenregeling van de opleiding is aangegeven op basis van welke bewijsstukken en welke getuigschriften de studenten voor welke vakken vrijstelling kunnen krijgen. Naast deze standaardlijst van vrijstellingen kunnen studenten een verzoek tot vrijstelling bij de examencommissie van ENS indienen. De opleiding verleent in de meeste gevallen vrijstelling voor de stage, omdat de studenten veelal een werkkring op het vakgebied hebben en deze werkkring kunnen inbrengen om aan de stageverplichting te voldoen. In geval van enige twijfel over de inhoud van de werkkring neemt de opleiding contact op met het bedrijf van de student en gaat na of het toekennen van de vrijstelling terecht is. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de instroom van de studenten aan de formele vereisten beantwoordt. Verder heeft het visitatieteam gezien dat de opleiding op een gewetensvolle wijze omgaat met het verlenen van vrijstellingen. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de wijze waarop de opleiding de instroom van studenten behandelt als voldoende. Pagina 14 van 31

15 2.6 Duur De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: 240 studiepunten. Het aantal studiepunten van de opleiding bedraagt 240 ECTS. De propedeutische fase telt 60 ECTS, terwijl de hoofdfase een omvang van 180 ECTS heeft. Omdat de studenten in verreweg de meeste gevallen een werkplek op het vakgebied van de opleiding hebben, kunnen ze de studietijd bekorten doordat de stage en practica kunnen vervallen. De opleiding verleent deze vrijstellingen uitsluitend op grond van verklaringen van de werkgever van de student. Het aantal ECTS heeft de opleiding vertaald in contacturen en zelfstudie-uren. Naast één collegeavond per week dienen de studenten 8 tot 12 uur per week aan zelfstudie te besteden. Deze is de nominale studiebelasting. Aan de eis van de nominale studieduur van 240 ECTS is voldaan. De studenten hebben desgevraagd aan het visitatieteam bevestigd dat de reële studiebelasting overeenkomt met de nominale studiebelasting. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de duur van de studie als zijnde voldoende. 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. De opleiding hanteert een didactisch concept dat primair gericht is op een zo intensief mogelijke vorm van lesgeven aan de studenten. Het didactisch concept bestaat uit het optimaliseren van een vorm van frontaal lesgeven die aansluit bij de doelstelling van doelgericht, prestatiegericht en examengericht onderwijs. Een wezenlijk onderdeel van het didactisch concept is het maximaliseren van de contacturen, opdat de studenten zoveel mogelijk van de lesstof in de colleges opdoen. De docenten illustreren de lesstof aan de hand van concrete voorbeelden uit de praktijk die er mede voor zorgen dat de leerstof bij de studenten beklijft. De docenten dragen de lesstof op een intensieve wijze over en bespreken daarbij de relevante opgaven. De opleiding acht de communicatie tussen de studenten en de docent over de lesstof van eminent belang om de doelstelling van het bereiken van het examen te realiseren. Dit is onderdeel van het didactisch concept en de uitwerking daarvan in de colleges en andere leervormen. Pagina 15 van 31

16 In de practica en tijdens het schrijven van de afstudeerscriptie zorgt de opleiding voor de individuele begeleiding van de studenten. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding over een helder didactisch concept beschikt en dat ook daadwerkelijk toepast in de colleges en de andere onderwijsactiviteiten. Het visitatieteam heeft waardering voor de zeer consequente toepassing van het didactisch concept van het intensieve lesgeven, die aansluit bij de beheersing van de leerstof en het behalen van de examens. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de afstemming tussen vorm en inhoud van het onderwijs als goed. 2.8 Beoordeling en toetsing Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Verreweg de meeste modulen van de opleiding worden via extern gelegitimeerde examens getoetst. Dat geldt zowel voor de modulen in de propedeuse als voor de modulen in de hoofdfase. De examens van de opleiding worden ontwikkeld door onafhankelijke commissies van NGO ENS, die ook aan geheimhouding zijn gebonden. Twee keer per jaar heeft het dagelijks bestuur van NGO ENS overleg met deze commissies over de kwaliteit van de examens. De beoordeling van deze examens, waaraan een fase van proefcorrectie en een commissie van nalezing voorafgaat, vindt plaats door correctoren. Dit om de zuiverheid van de correctie te bevorderen. Een externe organisatie, te weten de Associatie van Praktijkexamens is belast met het organiseren en het afnemen van de examens. De moeilijkheidsgraad van de lesstof en het vermogen van kandidaten tot inzicht te komen en kennis en inzicht toe te passen komen voldoende in de examens tot hun recht. De opleiding neemt in eigen beheer de examens voor de practica af. Hetzelfde geldt voor de stage en de afstudeeropdracht. Aan de afstudeeropdracht zijn in de gemeenschappelijke Onderwijs- en examenregeling eisen gesteld over het niveau waarop de kandidaat de complexiteit van vraagstukken, de eigen oordeelsvorming en het zelfstandig opzetten en uitvoeren van een onderzoek dient te beheersen. Deze eisen zijn adequaat. De opleiding heeft een overeenkomst gesloten met een extern bureau dat zorgt voor de begeleiding van de student tijdens het schrijven van de scriptie. Dit bureau beoordeelt de conceptversie van de scriptie. Wanneer het bureau de conceptversie als voldoende ziet, vindt de examenzitting plaats. De student verdedigt mondeling ten overstaan van twee examinatoren de scriptie. De twee beoordelaars zijn een docent van de opleiding en een vertegenwoordiger/begeleider van het externe bureau. Pagina 16 van 31

17 De examens bevinden zich op een goed niveau. De eisen die worden gesteld aan de afstudeerscriptie zijn een waarborg voor het bereiken van de juiste diepgang, complexiteit en mate van oordeelsvorming. De door de opleiding gevolgde procedure ten aanzien van de scriptie is passend. Het visitatieteam stelt wel vragen bij de mate waarin de studenten zich tijdens de opleiding kunnen bekwamen in het schrijven van rapporten als afstudeerscripties. Wel schrijven zij een rapport voor het Practicum Bestuurlijke informatievoorziening maar de aard van een dergelijk rapport is anders dan wat voor een afstudeerscriptie vereist is. Dat houdt in dat de studenten tijdens de afstudeerscriptie voor de eerste keer met een dergelijke opgave te maken krijgen. Het visitatieteam beoordeelt de beoordeling en toetsing als goed, omdat de kwaliteit van de examens boven het basisniveau uitkomt en omdat de procedure rond de toetsing en beoordeling van de afstudeerscriptie adequaat is. Beoordeling van het onderwerp Programma Het visitatieteam heeft gezien dat de modulen inhoudelijk en qua niveau voldoende zijn, aansluiten op de actuele ontwikkelingen in het vakgebied en de ontwikkelingen in de beroepspraktijk weerspiegelen. Het visitatieteam heeft gezien dat de eindkwalificaties vertaald zijn in het curriculum. Het visitatieteam heeft gezien dat de propedeuse een oriënterend beeld biedt op de opleiding en dat de kernvakken in de hoofdfase een duidelijke cohesie vertonen en aldus een samenhangende studie opleveren. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding de studeerbaarheid bevordert onder meer door de actieve betrokkenheid van de docenten en van het management. Het visitatieteam heeft gezien dat de instroom van de studenten aan de vereisten beantwoordt en dat de opleiding gewetensvol omgaat met vrijstellingen. Aan de eis van de duur van de opleiding van 240 ECTS is voldaan. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding over een didactisch concept beschikt en dat consequent toepast. De externe en interne examens zijn van een goed niveau en dat geldt ook voor de eisen aan de afstudeerscriptie. Het visitatieteam beoordeelt op basis van deze oordelen het onderwerp Programma als positief. Pagina 17 van 31

18 3. Onderwerp: inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. De opleiding selecteert de docenten op grond van hun vakbekwaamheid. De docenten die praktijkgerichte vakken doceren, zoals Bestuurlijke Informatievoorziening, Belastingrecht, Externe Verslaggeving en Bedrijfsrecht, zijn werkzaam op die vakgebieden in de beroepspraktijk. De opleiding en dan met name de directie van de opleiding ziet toe op de kwaliteit van docenten en dat geldt ook de praktijkgerichtheid van hun lesgevende activiteiten. De docenten gaan in hun colleges diep op de lesstof in en gaan ook dikwijls buiten de stof om in op vraagstukken vanuit de beroepspraktijk. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de docenten voldoende gekwalificeerd zijn om de verbinding met de beroepspraktijk te leggen. Een aantal van de docenten is werkzaam in de beroepspraktijk. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de mate waarin de docenten aan de HBO eisen beantwoorden als voldoende. 3.2 Kwantiteit personeel Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. De opleiding heeft een student-docentratio van ongeveer 16,5 : 1. Dit verhoudingsgetal is berekend op grond van het aantal studenten en het aantal door de opleiding ingezette docenten. De gemiddelde groepsgrootte tijdens de colleges is tussen 17 en 21 studenten. Het aantal mutaties in het docentencorps is zeer beperkt. Als er al docenten vertrekken, dan is dat ruim van te voren bekend. Zo kan de opleiding zorgdragen voor een tijdige en adequate vervanging van deze docenten. De lesuitval als gevolg van verzuim door docenten is uiterst beperkt. In zeer incidentele gevallen doet zich de verplaatsing van een lesbijeenkomst voor in verband met ziekte van een docent. De opleiding heeft de beschikking over een aantal reservedocenten, dat kan zorgen voor vervanging, wanneer de vaste docenten verhinderd zouden zijn. Pagina 18 van 31

19 Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het aantal docenten voldoende is en dat de opleiding heeft gezorgd voor waarborgen voor de inzet van voldoende docenten in de colleges. Het visitatieteam beoordeelt om die redenen het aantal docenten als goed. 3.3 Kwaliteit personeel Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. De opleiding besteedt veel aandacht aan de selectie van de docenten. In de ogen van de opleiding vormt de kwaliteit van de docenten een wezenlijke bouwsteen van de opleiding. De criteria op grond waarvan de opleiding de selectie van docenten uitvoert, zijn enthousiasme voor het lesgeven, vakinhoudelijke kwaliteit en didactische vaardigheden en kwaliteiten. De opleiding vindt dat de docenten goed moeten kunnen lesgeven om eraan te kunnen bijdragen dat de studenten voldoende regelmatig de colleges bezoeken. Het regelmatig bezoeken van de colleges vergroot het leereffect en draagt aldus bij aan de slagingskans van de studenten. De opleiding ziet toe op de kwaliteit van het lesgeven van de docenten. Dat gebeurt doordat de directeur van de opleiding studenten tijdens elk van de collegeavonden aanwezig is en aldus de studenten naar hun oordeel daarover kan vragen. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding heldere eisen aan de docenten stelt en ervoor zorgt dat de docenten aan de eisen beantwoorden. De studenten hebben desgevraagd bevestigd dat de docenten over de vereiste vakinhoudelijke kennis en ervaring beschikken en de didactische vaardigheden hebben om de leerstof effectief over te dragen. Het visitatieteam beoordeelt daarom de vakinhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische kwaliteiten van de docenten als goed. Beoordeling van het onderwerp Inzet van personeel Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de docenten de verbinding met de beroepspraktijk leggen. Ook heeft het visitatieteam gezien dat de opleiding voldoende docenten ter beschikking heeft om het onderwijs te verzorgen. Daarnaast heeft het visitatieteam vastgesteld dat de opleiding voldoende toeziet op de kwaliteit van de docenten. Het visitatieteam beoordeelt daarom het onderwerp Inzet van personeel als positief. Pagina 19 van 31

20 4. Onderwerp: voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. De opleiding verzorgt het onderwijs in een gebouw dat goed geoutilleerd is om onderwijs in te geven. Het gebouw beschikt over adequate leslokalen en bijbehorende voorzieningen. De opleiding heeft geen additionele voorzieningen nodig. Het visitatieteam is van oordeel dat de materiële voorzieningen van de opleiding voldoende zijn. 4.2 Studiebegeleiding en informatievoorziening De studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op studievoortgang. De studiebegeleiding en de informatievoorziening sluiten aan bij de behoefte van studenten. De studenten krijgen adequate informatie van de opleiding ter voorbereiding van de studie, onder meer in de vorm van studiegidsen en lesplanners van de opleiding. Daarnaast heeft NGO ENS relevante informatie over de inhoud van de opleiding en de examens. De studenten kunnen in het geval van vragen over de studie of problemen met de studie zowel bij de docenten als bij de directie van de opleiding terecht. De directie van de opleiding is bij elke collegeavond aanwezig en benadert de studenten actief naar hun bevindingen. De betrokkenheid van de docenten en de directie van de opleiding zorgen voor een intensieve begeleiding van de studenten. Wanneer studenten een college zouden missen, kunnen zij de aantekeningen van het gemiste college vragen bij de docent. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de informatievoorziening correct en volledig is. Het visitatieteam heeft ook gezien dat de opleiding actief is op het gebied van de studiebegeleiding. Het visitatieteam beoordeelt daarom de studiebegeleiding en informatievoorziening voor de studenten als goed. Pagina 20 van 31

21 Beoordeling van het onderwerp Voorzieningen De materiële voorzieningen beantwoorden aan de eisen die daaraan gesteld moeten worden. De opleiding is zeer actief op het gebied van studiebegeleiding en informatievoorziening. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Voorzieningen als positief. Pagina 21 van 31

22 5. Onderwerp: interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. De opleiding heeft een kwaliteitshandboek opgesteld. In het kwaliteitshandboek heeft de opleiding haar streefdoelen geformuleerd, de organisatie en verantwoordelijkheden neergelegd en de instrumenten voor evaluatie benoemd. De opleiding heeft één overwegend streefdoel benoemd, zijnde het bereiken van een slagingspercentage dat hoger is dan het landelijk gemiddelde. Andere streefdoelen zijn te beschouwen als streefdoelen die ondergeschikt zijn aan dit doel. De directie van de opleiding is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de opleiding. De opleiding heeft een commissie van externe onafhankelijken in het leven geroepen. Deze commissie doet onderzoek en doet aanbevelingen voor oplossingen, mocht het zo zijn dat zich binnen modulen of colleges knelpunten of problemen voordoen. De opleiding in de persoon van de directeur vraagt bij elke collegeavond studenten en docenten naar hun studievoortgang, hun bevindingen over de colleges en eventuele verbeterpunten. De opleiding houdt jaarlijks een evaluatie onder studenten. De resultaten daarvan zijn input voor de opleiding om verdere verbeteringen te realiseren. De evaluaties en de verbeteringen van de opleiding staan in het teken van het realiseren van de genoemde streefdoelen. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding een kwaliteitshandboek heeft opgesteld en daar ook uitvoering aan geeft. De opleiding heeft streefdoelen opgesteld en streeft systematisch naar het realiseren van deze streefdoelen. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen de evaluatie van de resultaten als voldoende. Pagina 22 van 31

23 5.2 Maatregelen tot verbetering De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. De opleiding gaat na of er zaken in de opleidingen te verbeteren zijn en formuleert verbeterpunten als uitvloeisel daarvan. De directie van de opleiding is zeer nauw bij de studenten en de docenten betrokken, vraagt hen actief en met een hoge frequentie naar mogelijke knelpunten en verbeterpunten. De directie doet dat door op de collegeavonden studenten en docenten te spreken. Mochten uit deze gesprekken verbeteringen voortkomen, dan tracht de directie deze direct daarna te realiseren. Eén van zaken die als een teken van de effectiviteit en grondigheid van de verbetermaatregelen is te beschouwen, is het feit dat de opleiding in het eerste semester van 2007 de module Marketing en organisatie niet heeft gegeven. De reden was dat er onduidelijkheid bestond over de examinering van deze module. De opleiding achtte het niet verantwoord de module aan te bieden, omdat ze de slaagkans van de studenten niet voldoende kon waarborgen. Een ander verbeterpunt is dat na kritiek van studenten een docent zijn wijze van lesgeven in een positieve zin heeft aangepast. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding maatregelen tot verbeteringen neemt. De opleiding heeft een aantal concrete voorbeelden van verbeteringen genoemd. Het visitatieteam heeft veel waardering voor het tempo waarin de opleiding de verbeteringen weet te realiseren. De directie spreekt de studenten en docenten veelvuldig, op elke collegeavond. Eventuele opmerkingen van hen betreffende knelpunten en verbeterpunten pakt de directie gelijk op. Als gevolg daarvan vindt de realisering van de verbeteringen op zeer korte termijn plaats. De verbetercyclus is zo buitengewoon kort en het verbeterpotentieel is sterk aanwezig. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen de maatregelen tot verbetering als excellent. 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten alumni en beroepenveld Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten alumni en beroepenveld van de opleiding actief betrokken. De opleiding bevraagt zeer regelmatig, bij elke collegeavond de studenten naar hun tevredenheid en hun eventuele opmerkingen over knelpunten. Pagina 23 van 31

24 De opleiding houdt jaarlijks een evaluatie onder de studenten om hun tevredenheid in beeld te brengen. De vragen in het tevredenheidsonderzoek gelden onder andere de studiebelasting, de kwaliteit van de docenten en de voorzieningen. De mening van het beroepenveld over de opleiding komt via de beroepenveldcommissie van NGO ENS tot de opleiding. De opleiding houdt geen structureel onderzoek onder alumni. De opleiding is wel informeel op de hoogte van de loopbaan van de alumni. Het visitatieteam houdt intensieve en periodieke evaluaties onder de belangrijkste stakeholders. Wel bepleit het visitatieteam dat de opleiding de docenten meer bij het beleid betrekt. De docenten zijn heel belangrijk in de ogen van de opleiding maar een duidelijke stem in het beleid hebben zij niet. De docenten geven invulling aan de inhoud van de modulen. Er is echter geen structurele input van de kant van de docenten als het gaat om het meepraten en meebeslissen over de opleiding als geheel. Deze kanttekening leidt het visitatieteam overigens niet tot een onvoldoende beoordeling. Het visitatieteam beoordeelt het betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld bij de kwaliteit van de opleiding om deze redenen als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Interne kwaliteitszorg De opleiding beschikt over een kwaliteitshandboek en voert het gestelde in het handboek ook daadwerkelijk uit. De opleiding is zeer actief en alert in het realiseren van verbeteringen. De opleiding betrekt studenten, docenten en beroepenveld bij de opleiding, waarbij het visitatieteam meer aandacht vraagt voor de inbreng van de docenten bij het beleid. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Interne kwaliteitszorg als positief. Pagina 24 van 31

25 6. Onderwerp: resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De extern gelegitimeerde examens die door NGO ENS worden gemaakt en door de Associatie van Praktijkexamens worden afgenomen, zijn door het visitatieteam beoordeeld en van een voldoende niveau bevonden. De interne examens van de opleiding komen ook aan een voldoende niveau. De examens zijn aldus een waarborg voor het gerealiseerde eindniveau van de opleiding. De mate van toepassing van kennis en inzicht, complexiteit, oplossend vermogen, oordeelsvorming en reflectie op de gekozen oplossingsrichtingen is voldoende. Deze eisen worden aan de afstudeerscriptie gesteld en zijn in de Onderwijs- en Examenregeling van de opleiding aangegeven. De opleiding eist daarnaast dat de student de afstudeerscriptie mondeling zal verdedigen. Op die wijze komen ook de mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden aan de orde. Inmiddels hebben twee studenten de afstudeerscriptie geschreven. Het niveau daarvan heeft het visitatieteam kunnen vaststellen. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de examens van NGO ENS van een voldoende niveau zijn. Het visitatieteam heeft ook gezien dat de eisen die de opleiding aan de afstudeerscripties stelt, voldoende helder zijn en de inhoud en het niveau waarborgen. Het visitatieteam heeft de afgeronde scripties bestudeerd en beoordeelt deze als van een voldoende niveau. Dat neemt in de ogen van het visitatieteam niet weg dat de afstudeerscripties inhoudelijk en methodisch op onderdelen sterker hadden kunnen en ook moeten zijn. Deze laatste overweging is voor het visitatieteam eerder een aansporing tot verbetering voor de opleiding dan een punt dat als onvoldoende te beoordelen is. Het visitatieteam is om deze redenen van oordeel dat het gerealiseerd niveau van de opleiding voldoende is. 6.2 Onderwijsrendement Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. De opleiding heeft streefcijfers opgesteld ten aanzien van het onderwijsrendement. Verreweg het meest bepalende streefcijfer in de ogen van de opleiding is het slagingspercentage. De opleiding streeft er nadrukkelijk naar het slagingspercentage van haar studenten hoger te doen zijn dan het landelijke gemiddelde slagingspercentage. Pagina 25 van 31