ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de Toets Nieuwe Opleiding van. Master of Studies in Real Estate. Amsterdam School of Real Estate

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de Toets Nieuwe Opleiding van Amsterdam School of Real Estate aan het NVAO Toetsingskader voor nieuwe opleidingen De visitatie vond plaats op 4 april 2007 Inhoud van het verslag Identificatie...2 Managementsamenvatting...4 Bevindingen...6 Bijlage 1: Programma...28 Bijlage 2: Documenten...30 Bijlage 3: Domeinspecifiek referentiekader...31 Bijlage 4: Visitatieteam...33 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen...35 De verantwoordelijke teamleider: dr. M.S. Leloux namens deze, M.I. van de Velde Certiked Juni 2007 Pagina 1 van 35

2 Identificatie De opleiding wordt verzorgd door: Amsterdam School of Real Estate Jollemanhof 5 / Postbus GW /1000 AC Amsterdam Telefoon: Fax: info@asre.uva.nl Website: Voor kwaliteit verantwoordelijke bestuurder: drs. ing. L.B. Uittenbogaard Kwaliteitsfunctionaris: drs. R.E.F.A. Crassee MRE FRICS Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Amsterdam School of Real Estate deeltijd Amsterdam. Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate de aspecten uit het NVAO Beoordelingskader Nieuwe Opleidingen (februari 2003) adequaat worden afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: dr. M.S. Leloux Assistent teamleider: drs. P.M. Esveld Externe deskundigen: mr.ing. G. de Nekker MRE MRICS, prof.dr. em. R. A. van Straelen FRICS Secretaris: drs. W.J.J.C. Vercouteren RC Pagina 2 van 35

3 Werkwijze Het opleidingsinstituut heeft een zelfevaluatie opgesteld ten aanzien van de gevisiteerde opleiding, en deze doen toekomen aan het visitatieteam op 11 december Het visitatieteam heeft op 3 april 2007 een voorbereidende bijeenkomst gehad. De visitatie is uitgevoerd op 4 april Het conceptrapport is op 29 mei 2007 toegezonden aan het management van de opleiding. Vervolgafspraken zijn gemaakt om tot een definitieve afronding van de visitatie te komen. In de aanloop naar de visitatie is er driemaal een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de opleiding. Deze bijeenkomsten hadden een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 3 van 35

4 Managementsamenvatting Op 4 april 2007 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding Master of Studies in Real Estate van de Amsterdam School of Real Estate. De doelstelling was een Toets Nieuwe Opleiding van de kwaliteit van de opleiding uit te voeren, dit gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader voor nieuwe opleidingen. Achtergrond De Amsterdam School of Real Estate (ASRE) is in 1987 opgericht als de Stichting voor Beleggings- en Vastgoedkunde. De ASRE is opgericht door het beroepenveld, te weten de vastgoedsector en daarvan zowel de overheid als de private sector. De achterliggende reden was de behoefte van het beroepenveld naar beter en breder opgeleide mensen. Deze behoefte is terug te leiden naar de toenemende complexiteit van de sector. De vastgoedsector is van groot belang voor Nederland en er waren in de ogen van de sector breed en goed opgeleide personen nodig om aan de complexe processen en vraagstukken in de sector sturing te geven. De ASRE is volledig privaat gefinancierd met bijdragen vanuit de vastgoedsector zelf. Dat neemt niet weg dat de ASRE van het begin af aan een nauwe band heeft gehad met de Universiteit van Amsterdam en wel de economische faculteit van deze universiteit. De voorloper van de ASRE is opgericht door de sector en de Universiteit van Amsterdam gezamenlijk en is daarmee een samenwerkingsverband. De programmatische doelstelling van de ASRE maakt de band met de universiteit duidelijk. Deze doelstelling luidt als volgt: het bevorderen van het onderwijs en het onderzoek op het gebied van de beleggings- en vastgoedkunde aan de Universiteit van Amsterdam in de meest uitgebreide zin van het woord. De ASRE tracht deze doelstelling te realiseren door (a) het jaarlijks opstellen en uitvoeren van een onderwijsprogramma, een onderzoeksfinancieringsplan en een verslag van de resultaten van de werkzaamheden (b) het bevorderen van een doelmatige samenwerking, overleg en taakverdeling tussen docenten en onderzoekers op het terrein van de beleggings- en vastgoedkunde en (c) het in postdoctoraal onderwijs overdragen van kennis die verkregen is door onderzoek op het gebied van de beleggings- en vastgoedkunde. Naast de hechte relatie met de Universiteit van Amsterdam onderhoudt de ASRE ook relaties met alle andere universiteiten in Nederland en sommige in het buitenland. De ASRE beschikt dan ook over het grootste informatiecentrum voor vastgoed in Europa. De ASRE is de opleiding (MSRE) begonnen in De ASRE heeft deze opleiding opgezet omdat er binnen de vastgoedsector behoefte bleek te bestaan aan een meer specialistische opleiding naast de meer generieke opleiding Master of Real Estate. Deze laatste opleiding bestaat sedert Pagina 4 van 35

5 Aan de opleiding MSRE is sedert 2002 de mastergraad verbonden. Deze graad wordt verleend door het College van Bestuur van de Universiteit van Amsterdam. In het licht van het verlopen van het betreffende recht op accreditatie heeft de ASRE ervoor gekozen zelf een accreditatie bij de NVAO aan te vragen. Van belang is dat de aanvraag een professional master betreft en niet een universitaire, wetenschappelijke master. De ASRE is van oordeel dat het bij deze opleiding veel meer om een beroepsoriëntatie gaat dan om een wetenschappelijke oriëntatie. De studenten komen uit het werkveld en de opleiding richt zich nadrukkelijk op de beroepsmatige en minder op de wetenschappelijke aspecten van het beroep dat de studenten kunnen gaan uitoefenen, als zij de opleiding met succes hebben afgerond. De opleiding is tevens een postinitiële opleiding. Om bovenstaande reden gaat het om een verzoek in het kader van het Toetsingskader Nieuwe Opleidingen, hoewel de opleiding al enige jaren bestaat. De ASRE is voornemens om dit jaar, 2007 een aanvraag tot accreditatie in te dienen bij de Royal Institute of Chartered Surveyors (RICS) in het Verenigd Koninkrijk. De opleiding heeft zich in drie fasen ontwikkeld. De eerste fase bestond uit het leggen van de basis van de opleiding. De eerste vakken waren de basisvakken Marktanalyse en Investeringsanalyse. Later kwam daar ook het vak Waarderen bij. De tweede fase begon in 2000 en bestond uit het aanbieden van profielvakken aan de hand waarvan de studenten de stof van de basisvakken in een maatschappelijke, eocnomische, ruimtelijke en institutionele context konden plaatsen. De derde fase bestond in het aanbieden van een vierde profielvak en in het aanbieden van meer mogelijkheden aan de studenten om hun leerroute aan te passen aan hun individuele achtergrond en voorkennis. De vakken werden aanvankelijk los ontwikkeld en aangeboden. In 2002 zijn ze gecombineerd tot de MSRE opleiding. Daarnaast is de master thesis uitgebreid met een ondersteunende module, waardoor de opleiding nu 65 ECTS telt. Het visitatieteam van Certiked heeft de opleiding beoordeeld op grond van de resultaten die de opleiding in het verleden heeft geboekt en de mate waarin waarschijnlijk is dat de opleiding deze resultaten ook in de toekomst zal realiseren. Na het bezoek op 4 april heeft het visitatieteam twee additionele vragen aan de opleiding gesteld, die te maken hadden met de verhouding tussen de algemene en de profielspecifieke eindkwalificaties en met het aantal keuzemogelijkheden van de studenten. De opleiding heeft deze vragen op 10 mei naar behoren beantwoord. Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld dat de opleiding op alle facetten van het Toetsingskader Nieuwe Opleidingen in het Hoger Onderwijs van de NVAO een voldoende resultaat bereikt. Het visitatieteam van Certiked concludeert op basis daarvan dat de opleiding Master of Studies in Real Estate van de Amsterdam School of Real Estate voldoet aan de eisen van het Toetsingskader Nieuwe Opleidingen in het Hoger Onderwijs van de NVAO. Pagina 5 van 35

6 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hierna de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Per onderwerp en facet uit het NVAO-kader is in een kader een omschrijving van de NVAO-criteria gegeven, waarna een puntsgewijze opsomming volgt van de bevindingen. Voor elk facet en elk onderwerp wordt vervolgens het oordeel van het visitatieteam gegeven. Pagina 6 van 35

7 1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Domeinspecifieke eisen: de beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. De opleiding heeft een algemene doelstelling opgesteld. De opleiding heeft de doelstelling omschreven als het opleiden tot vastgoedkundige die op kritisch-analytisch niveau kan bijdragen aan het ontwikkelen, beleggen en/of exploiteren van ruimten en vastgoedobjecten. De invalshoek van de opleiding is een financieel-economische en is samen te vatten als het investeren in ruimte. De opleiding ziet het thema investeren in ruimte als het samenbrengen van kennis en inzicht uit de economische wetenschap, de bedrijfskunde en de ruimtelijke wetenschappen binnen de geldende juridische en fiscale kaders. Op basis van de doelstelling heeft de opleiding eindkwalificaties voor de opleiding opgesteld. Deze eindkwalificaties zijn (1) kennis hebben van en inzicht hebben in voor vastgoed relevante markten en van financieel-economische, juridische en managementaspecten, die investeringen in de ruimte (mede) bepalen, (2) ontwikkelings-, beleggings- en exploitatievraagstukken rond ruimte en vastgoedobjecten kunnen analyseren en op grond hiervan de haalbaarheid van ruimtelijke investeringen kunnen bepalen, (3) kunnen communiceren met vakspecialisten in een interdisciplinair kader, kunnen reflecteren op de eigen adviezen en kunnen toelichten van de adviezen aan nietspecialisten. De eindkwalificaties weerspiegelen het interdisciplinaire karakter van de opleiding in de zin van kennis en inzicht in de economische wetenschap, de ruimtelijke wetenschappen, de bedrijfskunde en juridische aspecten, het domein van de opleiding in de zin van de gebiedsontwikkeling, projectontwikkeling, beleggen en management en de sociale, communicatieve en reflectieve vaardigheden die in het beroep nodig zijn. Voor elk van de vier profielen die de opleiding heeft onderkend, heeft de opleiding profielspecifieke kwalificaties opgesteld. De profielen zijn projectontwikkeling, gebiedsontwikkeling, beleggen en management. De profielspecifieke kwalificaties zijn een op de profielen toegesneden uitwerking van de algemene eindkwalificaties. In de bijlage bij dit rapport over het domeinspecifieke referentiekader zijn de profielspecifieke kwalificaties opgenomen. De opleiding heeft de eindkwalificaties samengesteld in nauwe samenspraak met vertegenwoordigers van het afnemende beroepenveld. Daarnaast heeft de opleiding voorafgaande aan de inrichting van de opleiding een enquête onder het beroepenveld uitgezet om te verhelderen wat de eindkwalificaties van deze opleiding zouden moeten zijn. Pagina 7 van 35

8 De opleiding heeft niet een nationaal of internationaal erkend domeinspecifiek kader aangetroffen voor deze opleiding. Wel heeft de opleiding gelijksoortige opleidingen in binnen- en buitenland onderzocht. Deze opleidingen zijn de opleiding Master of Science in Real Estate van de Saxion Hogeschool, de opleiding Master Vastgoedkunde van de Rijksuniversiteit Groningen, de opleiding Master of Real Estate Finance van de Universiteit van Amsterdam, de opleiding Master of Real Estate Development van het Massachusetts Institute of Technologie (Verenigde Staten), de opleiding Real Estate Investment van de City University in Londen (Verenigd Koninkrijk), de opleiding Master of Science in Real Estate van de New York University (Verenigde Staten) en de postdoctorale opleiding Real Estate Management van de European Business School (Duitsland). Op basis van dat onderzoek heeft de opleiding vastgesteld dat de eindkwalificaties van de opleiding voldoende zijn afgestemd met die van de genoemde opleidingen en daardoor voldoende gelegimiteerd zijn. Het visitiatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding eindkwalificaties heeft opgesteld en dat deze voldoende breed en diep zijn. Het visitatieteam heeft waardering voor de heldere financieel-economische focus die de opleiding in de eindkwalificaties heeft aangebracht. Het visitatieteam heeft gezien dat deze in overleg met het afnemende beroepenveld tot stand zijn gekomen. De opleiding heeft de eindkwalificaties vergeleken met die van een aantal opleidingen in binnen- en buitenland. Het visitatieteam beoordeelt dit facet daarom als voldoende. 1.2 Niveau De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor of een Master. De opleiding heeft de eindkwalificaties vergeleken met de algemene, internationale beschrijvingen van de kwalificaties van de master, zoals die tot uitdrukking gebracht zijn in de Dublin descriptoren. De onderwerpen en vraagstukken die de afgestudeerde op zijn pad zal vinden, hangen af van het profiel dat hij kiest en de profielspecifieke eindkwalificaties die daarop van toepassing zijn. Deze zijn echter altijd een specialisatie van de algemene eindkwalificaties. Het hebben van kennis en inzicht op het niveau van de master is weerspiegeld in de eindkwalificaties (1) en (2). Daaruit komt naar voren dat de afgestudeerde beschikt over kennis en inzicht in financieel-economische, juridische, marktoriëntatie- en managementaspecten van het investeren in de ruimte. Ook beschikt de afgestudeerde over kennis en inzicht op het gebied van het ontwikkelen, beleggen en exploiteren van vastgoedobjecten en ruimte. De nadruk ligt op het verwerven van kennis en inzicht op het gebied van de financieel-economische aspecten van vastgoed en de gebieden die aan het vastgoed gerelateerd zijn, zoals juridische, ruimtelijke en op het gebied van het management. Pagina 8 van 35

9 Het kunnen toepassen van kennis en inzicht komt met name aan bod in de eindkwalificatie (2). Daarin blijkt dat de afgestudeerde in staat is om vraagstukken op het gebied van het ontwikkelen, beleggen en exploiteren van vastgoedobjecten en ruimte te analyseren. Dat houdt in dat de afgestudeerde in staat is om analysetechnieken toe te passen en de betreffende analyses uit te voeren. Ook is daarin aangegeven dat de afgestudeerde in staat is om de haalbaarheid van ruimtelijke investeringen te bepalen. Dat houdt in dat de afgestudeerde de opgedane kennis en het verworven inzicht toe kan passen op een wijze dat hij duidelijke uitspraken kan doen over de haalbaarheid van investeringen. De oordeelsvorming op masterniveau komt met name aan bod in de eindkwalificatie (2). Daarin legt de opleiding de nadruk op het kunnen analyseren van vraagstukken en het op grond daarvan komen tot een uitkomst met betrekking tot een voorgenomen investeringsbeslissing. De vraagstukken zijn van multidisciplinaire aard, omdat ze financieel-economische, ruimtelijke, juridische en fiscale kanten kunnen hebben. De afgestudeerde dient deze aspecten te wegen en van daaruit tot een afgewogen oordeel te komen om op basis daarvan de volgende stappen in het proces te kunnen zetten. De communicatieve vaardigheden die van een master gevraagd worden, zijn terug te vinden in de eindkwalificatie (3). Het gaat bij deze eindkwalificatie zowel om het kunnen communiceren met vakspecialisten in een interdisciplinair kader als om het kunnen communiceren met niet-specialisten. Daarbij is van belang dat de afgestudeerde in staat is om de gegeven adviezen op een adequate wijze toe te lichten. Het beschikken over leervaardigheden komt met name aan de orde in eindkwalificatie (3). In deze eindkwalificatie is aangegeven dat de afgestudeerde kan reflecteren op de eigen adviezen. Dat houdt in dat de afgestudeerde de eigen afwegingen en het daaruit voortvloeiende advies nog eens tegen het licht kan houden en vanuit een andere invalshoek kan bekijken als gevolg waarvan hij op het proces kan reflecteren en daaruit zelfstandig lering kan trekken. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master voldoende in de eindkwalificaties tot uitdrukking komen. De door de opleiding opgestelde eindkwalificaties en de daarvan afgeleide deeleindkwalificaties weerspiegelen in voldoende mate de algemene beschrijvingen volgens de Dublin descriptoren. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als zijnde voldoende. Pagina 9 van 35

10 1.3 Oriëntatie HBO De beoogde eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties; een HBO-Bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is; een HBO-Master heeft de kwalificaties voor het niveau van een zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving. De opleiding heeft in 1998, voorafgaande aan de ontwikkeling van de eerste vakken van de opleiding een onderzoek laten uitvoeren door SEO, de Stichting voor Economisch Onderzoek. In dat onderzoek is gebleken dat het onderzochte bedrijfsleven behoefte had aan afgestudeerden die over bepaalde kwaliteiten zouden beschikken. Op basis daarvan heeft de opleiding de eerste vakken van de opleiding ontwikkeld. De opleiding heeft daarnaast de eindkwalificaties ontwikkeld in samenspraak met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven in de vastgoedsector. Door dit overleg heeft de opleiding gewaarborgd dat de inhoud van de eindkwalificaties aansluit bij de wensen die het afnemende bedrijfsleven op dit gebied heeft. De opleiding heeft in 2006 opnieuw een onderzoek laten uitvoeren door SEO. Uit dat onderzoek is naar voren gekomen dat de eindkwalificaties nog steeds aansluiten bij de behoeften van het afnemende bedrijfsleven. De eindkwalificaties van de opleiding stellen nadrukkelijk dat de afgestudeerde in staat is zelfstandig te komen tot de oplossing van vraagstukken van een multidisciplinair karakter en ook in staat is om van daaruit zelfstandig tot adviezen te komen. De afgestudeerde dient als zelfstandig beroepsbeoefenaar te kunnen functioneren, zo blijkt uit de eindkwalificaties. Van belang daarbij is ook dat de afgestudeerde een brug weet te slaan tussen wetenschappelijke inzichten, methoden en technieken en complexe vraagstukken in de praktijk. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het beroepenveld bij het opstellen van de eindkwalificaties betrokken is. Verder heeft het visitatieteam vastgesteld dat de opleiding onderzoeken heeft laten uitvoeren waaruit de afstemming van de eindkwalificaties op de behoeften van het bedrijfsleven blijkt. Het visitatieteam heeft daarnaast vastgesteld dat de afgestudeerden als zelfstandig beroepsbeoefenaar moeten kunnen optreden. Het visitatieteam beoordeelt dit facet daarom als voldoende. Pagina 10 van 35

11 Beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding Het visitatieteam komt tot de conclusie dat de opleiding de doelstellingen op een verantwoorde en correcte wijze heeft opgesteld. De eindkwalificaties zijn in voldoende mate gelegitimeerd en komen overeen met de te stellen domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties beantwoorden aan de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de eindkwalificaties in termen van de Dublin descriptoren. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het beroepenveld betrokken is bij de eindkwalificaties en dat uit twee onderzoeken de afstemming op de wensen en behoeften van het beroepenveld is gebleken. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp om deze redenen als positief. Pagina 11 van 35

12 2. Onderwerp: programma 2.1 Eisen HBO Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het beoogde programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het beoogde programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. De opleiding telt vier semesters. De opbouw van het programma van de studenten hangt af van hun keuze voor een profiel. Zij hebben de keuze uit vier profielen, te weten Projectontwikkeling, Gebiedsontwikkeling, Beleggen en Management. In het eerste semester volgen de studenten het profielvak dat bij hun profiel hoort. In het tweede semester volgen zij een basisvak. Bij elk van de profielen horen één of twee basisvakken. In het derde semester volgen de studenten een tweede basisvak, waarbij zij een keuze kunnen maken uit een aantal mogelijkheden. Het laatste semester is bestemd voor de afsluitende master thesis inclusief de module die op de master thesis voorbereidt. Elk van de vakken is verdeeld in vier modules. De opleiding hanteert voor elk van de vakken maatgevende vakliteratuur. De opleiding stelt de lijst van literatuur samen in overleg met de docenten van de vakken. De vakliteratuur bestaat uit Nederlandse en internationale boeken op het vakgebied en moduleboeken die docenten van de opleiding schrijven. De vakliteratuur en de moduleboeken sluiten nauw aan op de inhoud van de vakken. De literatuur gaat in op de theoretische achtergrond van de vakken en op de meer praktische toepassing daarvan. De opleiding zorgt voor de meest actuele literatuur en daarnaast ook voor actuele artikelen. De opleiding zorgt ook voor een jaarlijkse actualisering van de literatuurlijst. De opleiding draagt zorg voor de inbedding in de onderzoekspraktijk. Een aantal van de docenten is hoogleraar of fellow en voert in deze hoedanigheid onderzoek uit op het gebied van het vastgoed. De opleiding zorgt daarnaast voor de uitwisseling van wetenschappelijk personeel met de Universiteit van Amsterdam. De opleiding onderhoudt intensieve relaties met het beroepenveld. De inbreng vanuit het beroepenveld komt tot stand in de zin dat in het bestuur van de ASRE vertegenwoordigers van het beroepenveld zitting hebben en dat de opleiding nauwe relaties onderhoudt met de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs en Onderzoek in de Vastgoedkunde (SWOOV). Daarnaast komen veel van de docenten uit de praktijk van het beroepsleven en zijn alle studenten uit de beroepspraktijk afkomstig. De opleiding zorgt op verschillende wijzen voor de ontwikkeling van beroepsvaardigheden bij de studenten. De opleiding maakt gebruik van cases om de kennis en het inzicht van de studenten te toetsen. Deze cases zijn opgesteld door de docenten en zijn ontleend aan de actuele beroepspraktijk. In de cases en in de vakken werken de studenten samen in groepen van een uiteenlopende en wisselende samenstelling en wordt aldus een beroep gedaan op hun vaardigheden. In de master thesis dienen de studenten een vraagstuk uit hun eigen beroepspraktijk tot een oplossing te brengen. Ook hierin dienen zij hun beroepsvaardigheden te tonen. Pagina 12 van 35

13 Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de vakliteratuur van de opleiding van een juiste inhoud en van een voldoende niveau is. Het visitatieteam heeft waardering voor de intensieve relaties van de opleiding met het beroepenveld. Het visitatieteam heeft wel vastgesteld dat de opleiding niet over een geïnstitutionaliseerde inbreng van het beroepenveld beschikt. De opleiding zorgt in de ogen van het visitatieteam voor voldoende inbedding van de opleiding in het onderzoek op het gebied van het vastgoed. Het visitatieteam heeft gezien dat de opleiding voldoende aandacht besteedt aan het doen verwerven van beroepsvaardigheden door de studenten. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om deze redenen als voldoende. 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het beoogde programma, het didactisch concept, de werkvormen en de wijze van toetsing weerspiegelen de te bereiken eindkwalificaties van de opleiding. De te bereiken eindkwalificaties zijn aantoonbaar vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het beoogde programma. De opleiding heeft de eindkwalificaties vertaald in leerdoelen op het niveau van de modulen binnen de vakken. De opleiding heeft van daaruit ook een vertaling gemaakt naar de leerdoelen van de colleges. Zodoende zijn alle eindkwalificaties in leerdoelen vertaald. De leerinhouden van de modulen sluiten aan op de leerdoelen. De opleiding heeft de drie algemene eindkwalificaties vertaald naar profielspecifieke eindkwalificaties. Deze profielspecifieke eindkwalificaties zijn een specialisatie daarvan. Voor elk van de algemene eindkwalificaties heeft de opleiding een profielspecifieke eindkwalificatie opgesteld. Zo beschikt de opleiding voor elk van de profielen over specifieke eindkwalificaties. Deze eindkwalificaties komen tot uitdrukking in de leerdoelen van de vakken die tot de profielen behoren. Zo zorgt de opleiding voor de concrete doorvertaling van de eindkwalificaties in de leerdoelen van de vakken. De opleiding heeft een didactisch concept geformuleerd. Dit didactisch concept is afgestemd op de achtergrond van de studenten. Zij zijn sterk intrinsiek gemotiveerd, ze zijn tenminste twee jaar in de beroepspraktijk werkzaam en ze zoeken naar mogelijkheden om specialistische kennis toe te passen in de beroepspraktijk. Het didactisch concept is uitgewerkt in zelfstudie, hoorcolleges, werkcolleges en integrale eindcases. Van de studenten wordt veel zelfwerkzaamheid verwacht. Tijdens de hoorcolleges is veel ruimte voor interactie, het stellen van vragen en het aangaan van discussies. Dat kan, omdat de groepen relatief klein zijn. De werkcolleges bestaan uit het uitvoeren van individuele opdrachten, het in groepen uitwerken van problemsets (uitgebreider opdrachten) en management games. In de integrale cases voeren de studenten in groepsverband een grotere opdracht uit. In de groepsopdrachten leren de studenten samenwerken met elkaar en leren ze de bij elk van hen aanwezige disciplines te combineren tot de gewenste resultaten. Pagina 13 van 35

14 De opleiding heeft voor elke module ter afsluiting van de module een moduletoets opgesteld. Deze moduletoets kan een individueel tentamen zijn of een groepsgewijze modulecasus. De keuze voor elk van deze vormen is afhankelijk van de te toetsen leerdoelen. Bij kennis en inzicht ligt een tentamen met open vragen meer in de rede. Bij het toetsen van het toepassen van kennis kiest de opleiding voor een casus. Daarnaast dienen studenten elk vak af te sluiten met een integrale eindcase of een management game alsmede een afsluitend tentamen. Hierin toetst de opleiding of de studenten de eindkwalificaties hebben bereikt. De studenten kunnen de cijfers van de moduletoetsen onderling compenseren, mits het gemiddelde een voldoende is. De integrale eindcasus en het tentamen moeten voldoende zijn. De opleiding heeft per vak één of twee examinatoren aangesteld. Deze zijn de docenten die het vak verzorgen. Zij zorgen voor de beoordeling van de tentamens en de ingeleverde cases.. De beoordeling van de modulecases en de integrale eindcases is een zaak van een jury waarin minstens twee vakdocenten zitting hebben. Voor de modulecases en de integrale eindcases heeft de opleiding beoordelingscriteria opgesteld. Voor de opzet van de master thesis heeft de opleiding een reglement ontwikkeld waarin de verschillende stappen in het proces om te komen tot de uiteindelijke master thesis worden beschreven. De begeleider vanuit de opleiding geeft per stap aan de student goedkeuring voor de betreffende stap. Het gaat daarbij om de onderzoeksopzet en het conceptrapport. Naast de begeleider vanuit de opleiding hebben de studenten een interne begeleider binnen de organisatie. Deze is inhoudelijk expert op het gebied van de master thesis. De inhoud van de master thesis moet overeenkomen met het profiel dat de studenten gekozen hebben. De toetsing van de master thesis is afgeleid van de te behalen eindkwalificaties. De beoordeling van de master thesis is in handen van twee beoordelaars vanuit de opleiding. De uiteindelijke beoordeling van de master thesis vindt plaats aan de hand van beoordelingscriteria. De opleiding heeft deze op schrift gesteld. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding op een adequate en volledige wijze de eindkwalificaties heeft vertaald in de leerdoelen en de leerinhouden van de modulen en de colleges. De opleiding heeft een didactisch concept en heeft dat ook uitgewerkt. De toetsing en beoordeling is in overeenstemming met de eindkwalificaties en de leerdoelen. De beoordeling van de praktijkopdrachten en cases is evenwel voor de studenten niet altijd inzichtelijk. De criteria voor de beoordeling van de integrale eindcases en de master thesis zijn valide en bevinden zich op het niveau van de master. De master theses die het visitatieteam heeft ingezien, hebben betrekking op praktijkgericht, onderbouwd onderzoek en kenmerken zich door een grote mate van structurering. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om die redenen als voldoende. Pagina 14 van 35

15 2.3 Samenhang programma Het beoogde programma is inhoudelijk samenhangend. De opleiding bestaat uit drie vakken die elk een semester in beslag nemen. Het vierde semester is bestemd is voor de master thesis. De vakken zijn elk onderverdeeld in vier modulen. Elk van de vakken telt 15 ECTS. De master thesis bestrijkt 15 ECTS en de voorbereidende module van de master thesis telt 5 ECTS. De opleiding heeft leerroutes voor de studenten opgesteld. De studenten kiezen aan het begin van hun opleiding voor een profiel. De opleiding kent vier profielen waaruit de studenten een keuze maken. Deze profielen zijn Projectontwikkeling, Gebiedsontwikkeling, Beleggen en Management. De eerste twee vallen binnen het gebied van het investeren in nieuwbouw, terwijl de laatste twee gaan over investeren in de voorraad. De profielvakken hebben alle vier thema s die de opleiding afhankelijk van de profielkeuze op een verschillende wijze invult. Deze thema s zijn marktoriëntatie, financieel-economische structurering, juridische structurering en strategische/managementvraagstukken. Zowel binnen de profielvakken als binnen de basis(keuze)vakken is sprake van een oplopende mate van complexiteit. Afhankelijk van de profielkeuze volgen de studenten in het eerste semester het profielvak van hun keuze. In het tweede semester volgen de studenten een basisvak dat bij het profiel behoort. De basisvakken die de studenten kunnen kiezen, zijn door de opleiding vastgesteld. Dit is gebeurd om te waarborgen dat de studenten een samenhangend curriculum volgen. In het derde semester kiezen de studenten een basiskeuzevak. Ook hierin heeft de opleiding afhankelijk van het gevolgde profiel een aantal vakken voorgeschreven. De bewaking van de samenhang binnen iedere leerroute is toevertrouwd aan de verantwoordelijk coördinerend docent van het profielvak en aan de sectiecoördinator, die belast is met de samenhang van de basis(keuze)vakken. De studenten kunnen een beargumenteerd verzoek richten aan de examencommissie voor een leerroute die afwijkt van de door de opleiding opgestelde leerroutes. De examencommissie neemt een beslissing over dat verzoek. De inhoud van de master thesis dient afgestemd te zijn op de keuze van het profiel. Dat wil zeggen dat het onderwerp van de master thesis ontleend is aan het onderwerp van het profiel. Om de studenten voor te bereiden op het schrijven van de master thesis heeft de opleiding gezorgd voor een module, die aan de master thesis voorafgaat en die dient ter ondersteuning van de studenten bij het schrijven van de master thesis. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding een samenhangend curriculum heeft ontwikkeld. Het visitatieteam heeft met name vastgesteld dat de opleiding de studenten in de gelegenheid stelt om een profiel van hun voorkeur te kiezen. De opleiding heeft leerroutes opgesteld die recht doen aan de profielkeuze en een samenhangend curriculum opleveren. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat in de master thesis de profielkeuze nadrukkelijk terugkomt en zodoende bijdraagt aan de samenhang. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om deze redenen als voldoende. Pagina 15 van 35

16 2.4 Studielast Het beoogde programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. De totale opleiding kent een studiebelasting van 65 ECTS, die is opgebouwd uit drie vakken van 15 ECTS en een master thesis van 20 ECTS, inclusief voorbereidende module. Elk van de vakken duurt één semester als gevolg waarvan de nomimale studieduur iets meer dan twee jaar bedraagt. De opleiding heeft gemiddeld zes contacturen per week. Daarbij besteden de studenten ook zes uur aan voorbereiding op de hoorcolleges en werkcolleges. Daarnaast is acht uur nodig voor de voorbereiding en uitwerking van de toetsen, cases en opdrachten. Dat betekent dat de studenten gemiddeld 20 uur per week aan hun studie besteden. De studenten bevestigen in de evaluaties deze studielast. De studielast is evenwichtig verdeeld over de semesters. Dat houdt in 15 ECTS ofwel 420 studieuren per semester. De opleiding bewaakt de studielast. Daarvoor stemt de opleidingsmanager de zwaarte van de vakken en modulen af met de betreffende docenten. De opleiding beperkt daarnaast de grootte van de groepen tot 30 studenten. De groepsgrootte voor het uitwerken van cases is beperkt tot 4 tot 5 studenten. Verder biedt de opleiding studieruimte buiten de colleges om alsmede een electronische leeromgeving. De opleiding stelt de studenten in de gelegenheid één keer een tentamen over te doen. In bijzondere omstandigheden staat de examencommissie een tweede inhaalmogelijkheid toe. Bij als niet voldoende beoordeelde opdrachten krijgen studenten één keer de mogelijkheid om met een aanvullende opdracht alsnog aan hun verplichtingen te voldoen. De opleiding biedt een verplichte voorbereidende module bij de master thesis aan en ziet toe op het proces van het schrijven van de master thesis zelf. De door de opleiding berekende nominale studielast komt overeen met de door de studenten ervaren reële studielast. De studenten vinden de studielast groot, naast hun werkkring. Het aantal studenten dat de studie niet voltooit is echter klein. Dat wijst erop dat de studielast voor de meeste de studenten acceptabel is. Het vistiatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. Pagina 16 van 35

17 2.5 Instroom Het beoogde programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten. De opleiding heeft een aantal eisen opgesteld voor studenten die aan het programma wensen deel te nemen. Deze criteria zijn minimaal twee jaar relevante werkervaring en een opleidingsniveau van tenminste bachelor HBO ofwel WO. Daarnaast dienen de aankomende studenten een schriftelijke motivering van hun voorkeur voor de opleiding, het profiel en de koppeling aan de eindkwalificaties in te leveren. De motivering is onderwerp van gesprek met de opleidingsmanager, voorafgaande aan de toelating tot de opleiding. Wanneer de student aan de toelatingseisen voldoet, vindt toelating plaats. De studenten hebben niet de mogelijkheid de eis van een bachelordiploma te vervangen door een colloquium doctum. De opleiding heeft de eisen van bachelorniveau en werkervaring geformuleerd om het ingangsniveau van de studenten te waarborgen. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding eisen aan de instromende studenten stelt. Deze eisen zijn in overeenstemming met de aard en de zwaarte van het programma. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding de procedure rond de toelating van studenten adequaat heeft opgezet en serieus uitvoert. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om deze redenen als voldoende. 2.6 Duur De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum (HBO bachelor: 240 studiepunten en master: tenminste 60 studiepunten). De nominale duur van de opleiding is 65 ECTS. Dat komt overeen met iets meer dan vier semesters. De reële duur van de opleiding wordt door de opleiding gesteld op maximaal drie jaar. Als een student niet binnen drie jaar de opleiding heeft afgerond, dan zal de opleiding deze student uitschrijven. Alleen in uitzonderlijke gevallen heeft de examencommissie het recht om van deze regel af te wijken en de student meer tijd toe te kennen. Pagina 17 van 35

18 De duur van de opleiding voldoet aan de gestelde formele vereisten voor een HBO-masterprogramma. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Programma Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de vakliteratuur goed van inhoud en niveau is. De opleiding heeft nauwe relaties met het beroepenveld maar beschikt niet over een geïnstitutionaliseerde vertegenwoordiging van het beroepenveld. De opleiding zorgt voor een voldoende inbreng van onderzoek in het programma en besteedt voldoende aandacht aan de beroepsvaardigheden van de studenten. De eindkwalificaties zijn op adequate wijze vertaald in leerdoelen en leerinhouden van het programma. De opleiding heeft een didactisch concept opgesteld en heeft dat concept in het programma uitgewerkt. De toetsing is in overeenstemming met de leerdoelen en vindt adequaat plaats. De beoordeling van praktijkopdrachten en cases is daaarentegen niet altijd voldoende inzichtelijk. Het niveau van de master theses is passend. De opleiding biedt de studenten de keuze voor een profiel en zorgt voor de samenhang van het programma binnen de profielen door middel van leerroutes. De nominale studielast is in overeenstemming met de reële studielast. De studielast is groot maar voor de meeste studenten acceptabel. De intake van de opleiding bereidt goed voor op het programma. De opleiding voldoet aan de formele eisen van de studieduur. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Programma om deze redenen als positief. Pagina 18 van 35

19 3. Onderwerp: inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Het onderwijs zal voor een belangrijk deel verzorgd worden door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Ruim 70 % van de docenten zijn afkomstig uit de beroepspraktijk. Zij zijn werkzaam in de bedrijven en de organisaties in de vastgoedsector. Deze docenten hebben binnen de vastgoedsector vaak een lange ervaring en hebben daarbinnen een reputatie opgebouwd. De overige 30 % van de docenten die niet direct werkzaam zijn in de vastgoedsector, hebben een werkkring in de wetenschappelijke wereld. Vanuit die invalshoek kunnen zij het onderzoek dat zij doen in de modules en vakken inbrengen. Deze docenten hebben echter dikwijls ook activiteiten in de beroepspraktijk. De docenten gebruiken hun ervaringen in de beroepspraktijk in de colleges en om de opdrachten en cases vorm te geven. Als gevolg daarvan zijn de opdrachten en de cases reële en actuele situaties in de beroepspraktijk. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat het niveau van de docenten in termen van zowel wetenschappelijke ondergrond als ervaring met de beroepspraktijk zeer goed is. Het visitatieteam heeft vooral buitengewoon veel waardering voor de wijze waarop de docenten hun ervaringen in de beroepspraktijk in het onderwijs inbrengen. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen dit facet als voldoende. 3.2 Kwantiteit personeel Er wordt voldoende capaciteit vrijgemaakt om de nieuwe opleiding te kunnen starten en te continueren. Het aantal externe docenten in de opleiding is groot, omdat voor elk van de profielen en de vakken daarbinnen docenten nodig zijn. Het totaal aantal uren van externe docenten bedraagt bijna uren (cijfer over het jaar 2005). Dat is gelijk te stellen met ongeveer 2,2 fte. Daarnaast kan de opleiding beschikken over een deel van de vaste wetenschappelijke formatie die aan ASRE is verbonden. De direct aan de opleiding toe te rekenen inzet bedraagt 0,7 fte. Het gaat bij deze inzet om doceren, opstellen van cases en begeleiden van master theses. Pagina 19 van 35

20 De totaal voor de onderwijsactiviteiten van de studenten beschikbare capaciteit aan uren van docenten bedraagt derhalve 2,9 fte. Per jaar studeren er 50 studenten, in volle tijd gerekend. De student-docentratio komt daardoor op ongeveer 17 : 1. Naast de wetenschappelijke staf heeft ASRE een relatief grote staf van 13,1 fte voor management en ondersteuning. Dat is de totale bezetting van 18,5 fte minus de wetenschappelijke staf van 5,4 fte. Naast algemene zaken en management is een deel van deze staf ook beschikbaar voor de begeleiding van studenten. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding over voldoende docenten beschikt en ook de beschikking heeft over genoeg capaciteit op het gebied van management en ondersteuning, die mede voor de studenten is bestemd. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om deze redenen als voldoende. 3.3 Kwaliteit personeel Het personeel is gekwalificeerd voor een inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. De opleiding geeft er de voorkeur aan te werken met freelance docenten. Dat geeft de opleiding de mogelijkheid de juiste docent op de juiste plaats in te zetten. Veel van de docenten zijn niettemin al jaren binnen de opleiding actief. De opleiding stelt een reeks van eisen aan docenten, te weten kwalitatief hoogwaardige inhoudelijke kennis op het betreffende vakgebied, betrokkenheid bij kennisontwikkeling, onderzoek en publicaties, toegevoegde waarde als specialist binnen het docententeam, didactische ervaring en didactische vaardigheden en voldoen aan de criteria van de evaluaties. De opleiding beoordeelt de docenten aan de hand van de resultaten van de periodieke evaluaties. Voor de aanvang van het semester vinden met alle docenten evaluerende gesprekken plaats. Daarnaast brengen medewerkers van de opleiding lesbezoeken. Om zorg te dragen voor de samenhang tussen de colleges en modules en voor het handhaven van het gewenste niveau zijn de sectiecoördinatoren van de opleiding belast met de vakinhoudelijke bewaking van deze aspecten. De opleidingsmanager ziet daar in organisatorische en procesmatige zin op toe. Vanuit het didactisch concept verwacht de opleiding van de docenten dat zij in staat zijn om tijdens de colleges interactieve werkvormen te hanteren. De docenten van de opleiding hebben voor meer dan 90 % een universitaire opleiding. Pagina 20 van 35

21 Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding duidelijke en hoge eisen stelt aan de docenten op het vakinhoudelijke en didactische vlak en de hand houdt aan deze eisen. De opleiding bewaakt de prestaties van de docenten op verschillende manieren. Het visitatieteam heeft gezien dat de docenten zich nauw met de opleiding betrokken voelen. Het visitatieteam beoordeelt om deze redenen dit facet als zijnde voldoende. Beoordeling van het onderwerp Inzet van personeel Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de docenten de verbinding met de beroepspraktijk aanbrengen. Het aantal docenten en ondersteunende stafleden is ruim voldoende. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding eisen stelt aan de docenten op vakinhoudelijk, didactisch en organisatorisch gebied. De opleiding ziet erop toe dat de docenten aan deze eisen voldoen en bewaakt de prestaties van de docenten. Het vistiatieteam beoordeelt het onderwerp Inzet van personeel als positief. Pagina 21 van 35

22 4. Onderwerp: voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen De beoogde huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. De opleiding beschikt sinds de recente verhuizing over een fraaie en ruime behuizing met voldoende collegezalen. Deze zijn ingericht met de gewenste audiovisuele hulpmiddelen om college te geven. Ook heeft de opleiding de beschikking over verschillende werkgroepruimten en een ontmoetingsruimte. De huisvesting bevordert de communicatie tussen de studenten en docenten en de studenten onderling. Het documentatiecentrum van de ASRE is uniek in Europa en geeft een zeer breed overzicht van de boeken en artikelen op het vakgebied van het vastgoed. Het documentatiecentrum wordt zeer vaak geraadpleegd bij wetenschappelijk onderzoek op dit gebied. De opleiding heeft de beschikking over een electronische leeromgeving die voor de studenten toegankelijk is en hen informatie over de studie verschaft. Het visitatieteam heeft de materiële voorzieningen van de opleiding gezien. Deze zijn ronduit goed. Het vistitatieteam is onder de indruk van het documentatiecentrum en beschouwt dit als uniek en een voorbeeld voor andere opleidingen in Nederland en daarbuiten. Het visitatieteam beoordeelt dit facet als voldoende. 4.2 Studiebegeleiding en informatievoorziening Er is voorzien in personele capaciteit voor studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten die adequaat zijn met het oog op studievoortgang. De opleiding zorgt voor studiegidsen per vak. Deze studiegidsen bieden een helder overzicht over het betreffende vak. Daarnaast informeert de opleiding de studenten over de docenten, de leerdoelen van de colleges, inleverdata van opdrachten en eventuele roosterwijzigingen. De opleiding zorgt ook voor informatie over tentamens, een overzicht van de te bestuderen literatuur en biedt de faciliteit aan studenten om de eigen studieboeken van de opleiding te downloaden. De studenten hebben naast het contact met de docenten ook contact met de opleidingsmanager. Deze is vaak aanwezig bij de studiegroepen, waardoor zij in de gelegenheid zijn zaken aan haar voor te leggen. Op deze wijze is het contact tussen de studenten en de opleiding intensief. Pagina 22 van 35

23 De begeleiding van de studenten tijdens de master thesis vindt plaats door een begeleidend docent en door een interne begeleider binnen het bedrijf van de student. Het secretariaat van de opleiding zorgt voor onder meer de terugkoppeling van de cijfers en de mogelijkheden om het gemaakte werk in te zien. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de informatievoorziening en de studiebegeleiding adequaat is en dat er voldoende mogelijkheden zijn voor de studenten om zich bij vragen tot de opleiding te wenden. De studenten bevestigen dat de studiebegeleiding tijdens de colleges soms minder intensief is maar zich zeker op een adequaat niveau bevindt tijdens het schrijven van de master thesis. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om deze redenen als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Voorzieningen Het visitatieteam beoordeelt de materiële voorzieningen en studiebegeleiding als adequaat. Het visitatieteam is onder de indruk van het documentatiecentrum. De informatievoorziening voor de studenten is passend en de studiebegeleiding voldoende intensief is. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Voorzieningen om deze redenen als positief. Pagina 23 van 35

24 5. Onderwerp: interne kwaliteitszorg 5.1 Systematische aanpak Er is voorzien in een systeem van interne kwaliteitszorg, waarbij mede aan de hand van toetsbare streefdoelen en periodieke evaluaties verbetermaatregelen worden getroffen. De opleiding beschikt over een handboek kwaliteitszorg waarin de doelstellingen van de opleidingen, de verantwoordelijkheden van de bij de opleiding betrokkenen en ook de evaluatiecycli zijn vastgelegd. De doelstellingen van de opleiding zijn onder andere een instroom van 100 studenten per semester, het zorgen voor een steeds betere kwaliteit van de opleiding en de ontwikkelingen in de vastgoedsector in het oog te houden en deze in de opleiding te integreren. Binnen de opleiding is de opleidingsmanager verantwoordelijk voor het niveau, de inhoud en de organisatie van de opleiding, de samenhang van het programma en de didactische uitvoering. De opleidingsmanager rapporteert aan de directie van ASRE. De sectiecoördinatoren zijn verantwoordelijk voor de inhoudelijke kwaliteit van de vakken binnen hun sectie. Zij zorgen ook voor de inhoudelijke samenhang voor de colleges, opdrachten en toetsen in het deelgebied en zijn het eerste aanspreekpunt voor de docenten. De verantwoordelijkheid voor de vakken zelf berust bij de docent die het overzicht over het vak heeft en ook voor de examinering ervan zorgt. De examencommissie ziet erop toe dat de toetsing en beoordeling in overeenstemming zijn met de te behalen leerdoelen en eindtermen. De examencommissie is ook verantwoordelijk voor het toekennen van eventuele vrijstellingen en het goedkeuren van individuele leertrajecten. De examinatoren van de modulen werken onder de verantwoordelijkheid van de examencommissie. De opleiding maakt gebruik van evaluaties van colleges. Na ieder college vindt een evaluatie plaats, die de studenten invullen op punten als de presentatie door de docent en de inhoud van het schriftelijk materiaal. Daarnaast houdt de opleiding totaalevaluaties van de vakken. Deze evaluaties bevatten vragen naar de studiebelasting, inhoud van de cases en de aansluiting van het vak op de praktijk van de studenten. De opleidingsmanager maakt in overleg met de coördinatoren en de examinatoren een verslag van deze vakevaluaties en stuurt dit ter beoordeling naar de directie van de ASRE en de examencommissie. De opleiding heeft verbetermaatregelen genomen. Daaronder zijn het toevoegen van de voorbereidende module bij de master thesis en het optimaliseren van de samenhang tussen de colleges. De opleiding zal doorgaan met het nemen van verbetermaatregelen, waar nodig. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding toetsbare streefdoelen heeft geformuleerd en over een adequate organisatie beschikt met een heldere verdeling van verantwoordelijkheden. De opleiding heeft evaluatiemechanismen aan de hand waarvan de opleiding de kwaliteit kan beoordelen. De te beoordelen punten zijn relevant. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om deze redenen als voldoende. Pagina 24 van 35

25 5.2 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Bij de interne kwaliteitszorg zullen medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld van de opleiding actief worden betrokken. De opleiding draagt er zorg voor dat de studenten betrokken zijn bij de opleiding. Dat gebeurt door de directe contacten tussen de studenten en de opleidingsmanager en door de evaluaties waar de studenten actief bij betrokken zijn. De betrokkenheid van de externe docenten betreft vooral het overleg met de docenten die voor de vakken verantwoordelijk zijn. Dit geldt met name het overleg met de fellows die gezien kunnen worden als de kerndocenten van de opleiding. In dat overleg geven de kerndocenten hun opvattingen over de opleiding. De opleiding heeft zeer veel contacten met het beroepenveld. Deze vinden plaats met de docenten die in het beroepenveld werkzaam zijn, met de vertegenwoordigers in het bestuur van de ASRE en tijdens sponsorbijeenkomsten. Ook is er periodiek overleg tussen de directeur van ASRE en de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs en Onderzoek in de Vastgoedkunde (SWOOV), waarin de vertegenwoordigers van het beroepenveld zitting hebben. De opleiding kent sedert maart 2006 een alumnivereniging. De alumnivereniging heeft overleg met de opleidingsmanager. De opleidingsmanager rapporteert over dit onderhoud aan de directie van ASRE. De opleidingsmanager heeft tweemaandelijks overleg met het bestuur van de alumnivereniging en is daarvan adviseur. Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding een voldoende contact onderhoudt met de verschillende stakeholders van de opleiding. Dat laat onverlet dat geen geïnstitutionaliseerd overleg met het beroepenveld over de inhoud van de opleiding bestaat. De opleiding vraagt naar de mening van de stakeholders en verwerkt deze mening in het beleid van de opleiding. Het visitatieteam beoordeelt dit facet om deze redenen als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Interne kwaliteitszorg Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding over toetsbare streefdoelen beschikt. Er bestaat een heldere verdeling van verantwoordelijkheden en de opleiding zorgt voor systematische evaluaties. De stakeholders zijn op een adequate wijze bij de opleiding betrokken. Het visitatieteam beoordeelt het onderwerp Interne kwaliteitszorg als voldoende. Pagina 25 van 35